NOS Nieuws - Algemeen

In navolging van ING en ABN Amro verlaagt ook Rabobank de spaarrente. Vanaf volgende week krijgen spaarders met tegoeden tot 20.000 euro 1,5 procent rente (nu nog 1,7 procent). Dit is de grootste groep spaarders.

Wie meer heeft krijgt over het deel dat tussen de 20.000 en 100.000 ligt 1,4 procent. Over het deel dat tussen een ton en 5 miljoen euro zit, geldt een rente van 1,3 procent.

ING en ABN Amro maakten vorige maand al bekend dat ze hun spaarrentes verlagen. Eerder deed ook de Volksbank dat al, met merken als ASN Bank, RegioBank en SNS.

Europese Centrale Bank

Sinds de herfst van 2023 liepen de spaarrentes na jaren juist weer op. Dat kwam doordat de Europese Centrale Bank (ECB) de beleidsrente steeds een beetje verhoogde, van 0 naar 4 procent.

Als gevolg daarvan liepen daardoor de spaarrentes van de Nederlandse grootbanken voorzichtig op. Inmiddels bouwt de ECB de rente juist al weer anderhalf jaar af en dat werkt nu dus ook weer door in de spaarrente.

Vijf hulporganisaties die al langer kritiek hebben op het Israëlbeleid van het kabinet reageren voorzichtig positief op de aankondiging van minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken dat hij een onderzoek wil naar de humanitaire blokkade van Gaza. Veldkamp vindt dat Israël de mensenrechten en democratische principes niet meer respecteert.

Die principes zijn afgesproken in een verdrag tussen Israël en de Europese Unie. De NSC-minister wil daarom dat de Europese Unie een onderzoek begint naar naleving van het verdrag. Veldkamp noemt het zelf "een streep in het zand". "We willen een duidelijk politiek signaal geven aan Israël."

Tot dat onderzoek er is, zal Nederland verlenging van het verdrag blokkeren. Eerder vroegen Spanje en Ierland al om opschorting van het verdrag. In een nieuw systeem dat Israël heeft aangekondigd voor hulp aan Gaza heeft Veldkamp niet veel vertrouwen, blijkt uit een brief aan EU-buitenlandchef Kallas.

Rode lijn

Hulporganisaties die al langere tijd stevige kritiek hebben op het kabinetsbeleid reageren voorzichtig positief op de aankondiging van Veldkamp, al had zo'n stap volgens hen al veel eerder genomen moeten worden.

"Deze koerswijziging is laat, maar beter laat dan nooit", zegt Karel Hendriks, directeur van Artsen zonder Grenzen. "Het is een belangrijke stap in de goede richting en echt een breuk met hoe we Israël tot nu toe bejegenden. Veldkamp noemt het een streep in het zand, ik noem het een rode lijn."

Save the Children noemt het "fijn dat de minister zich eindelijk wat aan lijkt te trekken van het internationaal humanitair recht". "Nederland isoleerde zich heel erg in Europa. Het is belangrijk dat dit nu verder wordt opgepakt in Europees verband."

Ook Oxfam Novib, dat al langer pleit voor het opschorten van het EU-associatieverdrag, vindt dat Nederland laat tot inkeer is gekomen. "Het is beschamend dat het Nederlandse kabinet nu pas begint over het doen van onderzoek. Het is evident dat de Israëlische regering het verdrag schendt. Het is absurd dat een land dat het internationaal recht zo aan zijn laars lapt, tot op de dag vandaag deze handelsvoordelen krijgt van de Europese lidstaten."

Directeur Rolien Sasse van vredesorganisatie PAX noemt het "goed dat de druk vanuit de samenleving nu effect lijkt te hebben en minister Veldkamp eindelijk een eerste stapje lijkt te zetten". Tegelijk is het volgens haar een moment "dat moet blijken dat deze regering daadwerkelijk Israël onder druk durft te zetten".

Nog veel vragen

Er zijn nog veel vragen bij de ngo's over wat het besluit van Veldkamp in de praktijk zal gaan betekenen, en wanneer er concrete resultaten zichtbaar zullen zijn. "Er moet nu humanitaire hulp naar binnen", zegt Amnesty International. Ook wil de organisatie dat er zo snel mogelijk "onafhankelijke mensenrechtenwaarnemers en onderzoekers van het Internationaal Strafhof Gaza in" gaan.

Rug recht houden

Jaap Hamburger, voorzitter van Een Ander Joods Geluid, vindt ook dat Nederland aan de late kant is met dit besluit. Wel vindt hij het goed dat Veldkamp kort voordat hij afreist naar een informele ontmoeting met andere buitenlandministers in Warschau met de boodschap is gekomen.

"Hoeveel reële pijn Israël van deze opschorting ervaart, valt te bezien - al zal het land het wel weer duiden alsof Nederland definitief de kant van de antisemieten heeft gekozen", zegt Hamburger. "Hopelijk houdt Veldkamp zijn rug recht."

Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) reageert met "gemengde gevoelens" op het besluit van Veldkamp. "Dat de minister druk op de ketel wil zetten om de hulp op gang te brengen, is begrijpelijk", zegt directeur Naomi Mestrum.

"Maar om nu al te zeggen dat het nieuwe systeem waar Israël aan werkt niet voldoet is voorbarig en daardoor kwalijk. Want hoe weet de minister dit? Volgens Mestrum heeft Israël "jarenlange ervaring met het leveren van hulp in talloze internationale crisissituaties en is het hier prima toe in staat".

Het vorige systeem voor het leveren van hulp aan Gaza "voldeed niet", zegt Mestrum. "Zelfs de Palestijnse Autoriteit heeft al vaker gezegd dat Hamas het voedsel steelt en de bevolking onderdrukt. En Veldkamp schrijft ook in zijn brief dat Hamas onmiddellijk alle gijzelaars moet vrijlaten en dat er geen plek is voor Hamas in een toekomstig bestuur van de Gazastrook."

Als de wereld in dit tempo blijft opwarmen, krijgen toekomstige generaties vaker te maken met extreme hitte. Vier op de vijf in 2020 geboren kinderen zullen in hun leven zo veel hittegolven meemaken dat het vrijwel ondenkbaar is dat dit zou zijn gebeurd in een wereld zonder klimaatverandering.

Dat stellen wetenschappers van de Vrije Universiteit Brussel in het wetenschappelijke vakblad Nature.

Meer extremen

Iemands geboortejaar blijkt bepalend voor hoeveel weersextremen hij of zij meemaakt. Mensen die eerder zijn geboren, maken minder vaak zo'n opvallend groot aantal hittegolven mee. Van alle mensen ter wereld die zijn geboren in 1960 geldt dat voor een op de zes mensen. Voor de groep uit 1990 geldt dit voor ruim de helft.

Toekomstige generaties krijgen volgens het onderzoek ook vaker te maken met andere extremen, zoals mislukte oogsten, droogten en cyclonen. Maar de uitkomsten zijn wel onzekerder dan die voor hittegolven.

"In zekere zin is het wel intuïtief dat jongere generaties harder getroffen worden. Zij spenderen een groter deel van hun leven in een warmer klimaat", zegt Wim Thiery, klimaatwetenschapper aan de Vrije Universiteit Brussel. "Wat wij nu doen is er harde getallen op plakken."

Aanpassen helpt

Mocht de opwarming van de planeet beperkt blijven tot 1,5 graad Celsius, dan zal het aantal hittegolven minder hard oplopen. Ongeveer de helft van de in 2020 geboren kinderen krijgt dan te maken met een ongeëvenaard aantal hittegolven. Dat zijn tientallen miljoenen kinderen minder dan bij het huidige tempo van opwarming. Een nuttig inzicht, vindt onderzoeker Thiery, omdat het duidelijk maakt hoe groot de invloed van klimaatbeleid kan zijn.

Dat mensen vaker te maken krijgen met hittegolven betekent niet dat zij automatisch daaronder lijden. Mensen blijken zich vaak aan te kunnen passen. Het aanpassingsvermogen van mensen is, net als in veel andere onderzoeken, hier niet meegenomen, zegt Thiery. "De wetenschappelijke uitdaging om dat te doen is enorm."

"De bewustwording voor hitte is in veel landen toegenomen", zegt Carolina Pereira Marghidan, wetenschapper bij het KNMI en niet betrokken bij dit onderzoek. "Waarschuwingssystemen en actieplannen voor hitte kunnen het sterftecijfer echt omlaagbrengen." Al is dit voor de kwetsbaarste groepen niet altijd mogelijk.

Wereldwijd raken hittegolven kinderen op allerlei manieren: hun gezondheid, de oogst van arme boerenfamilies waarin ze opgroeien of hoe goed ze kunnen bewegen en leren. Elk punt vraagt om andere beschermingsmaatregelen. "Om dat te onderzoeken moet je met zo veel dingen rekening houden", zegt Thiery. "En dan ook nog onderbouwd met data. Dat is bijna onmogelijk."

Voer voor klimaatrechtszaken

Save the Children, een organisatie die opkomt voor de rechten van kinderen, heeft de uitkomsten van het onderzoek vertaald in een rapport voor beleidsmakers en het grote publiek. "Dat is wetenschapscommunicatie om ervoor te zorgen dat de vertaalslag van onze studie wordt gemaakt naar de echte wereld", zegt Thiery, "Ik ben er diep van overtuigd dat wetenschappers niet in hun ivoren toren moeten blijven zitten."

Thiery vindt niet dat hij zich hiermee opstelt als activist. Save the Children heeft het onderzoek niet gefinancierd, benadrukt Thiery, en had "nul invloed" op de uitkomsten. Hij wil zelf ook geen beleidsvoorstellen doen, dat is allemaal voor rekening van de hulporganisatie.

Eerder onderzoek van Thiery werd gebruikt in diverse klimaatrechtszaken. Bijvoorbeeld door een groep Portugese jongeren die 32 Europese landen aanklaagde omdat ze te weinig zouden doen om klimaatverandering tegen te gaan.

Een spionagebedrijf uit Israël moet WhatsApp bijna 168 miljoen dollar (omgerekend bijna 148 miljoen euro) betalen. Dat heeft een jury beslist in een Amerikaanse rechtszaak tussen de twee bedrijven. Het Israëlische bedrijf heeft misbruik gemaakt van WhatsApp om spionagesoftware op smartphones te installeren.

WhatsApp, onderdeel van techbedrijf Meta, begon de rechtszaak in 2019 nadat het Israëlische bedrijf NSO Group via de berichtenapp spionage van meer dan duizend mensen mogelijk had gemaakt. NSO maakt spionagesoftware met de naam Pegasus. Die kan onder meer de camera en microfoon aanzetten, de locatie achterhalen en zien welke foto's en video's zijn gemaakt.

De software werd door een kwetsbaarheid in WhatsApp stiekem op de telefoons van doelwitten geïnstalleerd. WhatsApp dichtte het lek, maar niet voordat meer dan duizend mensen waren bespioneerd.

Officieel mogen overheden de spionagedienst alleen gebruiken in de strijd tegen terrorisme en zware criminaliteit. Maar in de praktijk werden ook journalisten, activisten, advocaten en politici via de software bespioneerd.

Kwestie nog niet voorbij

In december oordeelde de rechtbank in de Verenigde Staten al dat NSO de Amerikaanse wet had overtreden. Nu is de schade door een jury vastgesteld. Een woordvoerder van NSO laat aan de Amerikaanse nieuwssite TechCrunch weten dat het bedrijf mogelijk in beroep gaat.

"Er is nog een lange weg te gaan voor we de toegekende vergoeding van NSO zullen ontvangen", zegt Meta, het bedrijf achter WhatsApp. Meta zegt dat het uiteindelijk een bedrag wil overmaken aan organisaties die mensen beschermen tegen dit soort spionageaanvallen.

De juridische strijd is ook dan nog niet voorbij, zegt Meta. Zo wil het bedrijf via de rechter afdwingen dat NSO zich nooit meer op WhatsApp mag richten om mensen te bespioneren.

De rechtszaak onthulde veel details over het werk van NSO. Zo werd vorige maand bekend dat ook in Nederland mensen doelwit zijn geweest van de NSO-spionage. Wie het precies zijn, is onduidelijk. In 2022 onthulde de Volkskrant dat de Nederlandse inlichtingendienst AIVD de software heeft gebruikt om Ridouan Taghi op te sporen.

NOS op 3 legde eerder in deze video uit hoe de spionagesoftware van Pegasus werkt:

De Amsterdamse politie heeft twee 17-jarige jongens opgepakt na een schietpartij gistermiddag bij een school in Amsterdam-Noord. Bij de schietpartij raakte een 20-jarige man gewond. Zowel de verdachten als het slachtoffer zijn studenten van de school.

"Mogelijk is er voorafgaand aan het incident een conflict in de school ontstaan", laat de politie weten aan stadszender AT5. "Eenmaal buiten zou er door een verdachte met een vuurwapen zijn geschoten. Daarbij is een 20-jarige student gewond geraakt. Een tweede verdachte is aangehouden op verdenking van betrokkenheid bij het schietincident."

De schietpartij gistermiddag om 14.45 uur bij het MBO College Noord (onderdeel van het ROC van Amsterdam) baarde veel opzien. De school ligt pal bij het drukke metrostation Noord, het beginpunt van de Noord/Zuidlijn.

Enorme risico's

Op het moment van schieten liepen er in de buurt van het slachtoffer meerdere mensen op straat, meldt de politie. "Dat brengt natuurlijk enorme risico's met zich mee."

AT5 meldde gisteren al dat verschillende leerlingen die de schietpartij hadden gezien, hun toevlucht zochten in de school.

De politie heeft de twee verdachten gisteravond opgepakt. Dat gebeurde door een arrestatieteam, iets wat gebruikelijk is bij vuurwapengevaarlijke verdachten. Het is onduidelijk hoe het nu gaat met het 20-jarige slachtoffer.

Tilburg University schort de samenwerking op met twee Israëlische universiteiten. Dat meldt de Brabantse universiteit in een persbericht. Het gaat om de Bar-Ilan Universiteit en Reichman University nabij Tel Aviv.

Het besluit volgt op een advies van een universiteitscommissie van vorig jaar december. De commissie van vier hoogleraren adviseerde toen dat Tilburg University de samenwerking met Israëlische universiteiten moest stopzetten. De conclusie luidde dat er een "onlosmakelijke band" bestaat tussen de partneruniversiteiten in Israël en de Israëlische krijgsmacht.

De Brabantse universiteit zegt de Israëlische universiteiten in eerste instantie te hebben uitgenodigd voor gesprekken. "Het bleek niet mogelijk om de dialoog te voeren over de risico's van onze samenwerking voor systematische en grove schendingen van mensenrechten en fundamentele vrijheden. We hebben daarom besloten tot een schorsing van de institutionele samenwerking."

Onderscheid

Door het besluit gaan er voorlopig geen studenten en medewerkers vanuit Tilburg naar de Israëlische universiteiten. Wel maakt Tilburg University een onderscheid tussen samenwerkingsrelaties op individueel niveau, op projectniveau en op institutioneel niveau. Studenten en stafleden van de Israëlische universiteiten blijven welkom op Tilburg University, is te lezen in het persbericht.

Samenwerking tussen individuele medewerkers van de universiteiten blijft mogelijk "om wetenschappers toegang te bieden tot een academische gemeenschap waar in alle vrijheid gediscussieerd kan worden". De commissie vond geen concrete voorbeelden waarbij samenwerkingen tussen Tilburgse onderzoekers en wetenschappers van de Israëlische universiteiten tot mensenrechtenschendingen leiden.

Hebrew University of Jerusalem

De banden met een derde partneruniversiteit van Tilburg University, de Hebrew University of Jerusalem, blijven voor nu onveranderd. Tilburg University vindt het naar eigen zeggen belangrijk om de relatie met kritische krachten binnen de Israëlische samenleving te onderhouden.

"Deze universiteit heeft de indruk gegeven kritisch te zijn en om die reden zetten we het gesprek voorlopig voort en nemen we op dit moment nog geen besluit over de toekomst van de samenwerking met deze partner", schrijft Tilburg University. De universiteit wil voor de zomer meer duidelijkheid geven over de toekomst van de samenwerking.

Adviescommissies

Als gevolg van de oorlog in Gaza zijn Nederlandse universiteiten, waaronder Tilburg University, het toneel van pro-Palestinaprotesten. De demonstranten eisen dat de universiteiten de banden met Israël opschorten.

Op universiteiten in het hele land zijn commissies aangesteld die de samenwerkingen met Israël onder de loep nemen. De Universiteit van Amsterdam (UvA) besloot eerder al om voorlopig te stoppen met het uitwisselen van studenten met de Hebrew University in Jeruzalem. De UvA werkt nog wel samen met andere Israëlische universiteiten.

Een commissie van de Radboud Universiteit in Nijmegen adviseerde eerder deze maand om de banden met de Hebrew University of Jerusalem en Tel Aviv University op te schorten. Daarover wordt volgende week een voorlopig besluit genomen.

Sterrenchef Thijs Meliefste stopt na tien jaar met zijn restaurant in Wolphaartsdijk. De zaak, die bekroond is met een Michelinster, sluit per 1 september de deuren.

"Anuschka en ik kiezen er als ondernemers en als gezin bewust voor om meer tijd voor elkaar te nemen", zegt Meliefste (38) bij Omroep Zeeland.

Daarbij speelt ook een rol dat een paar jaar geleden multiple sclerose (MS) is vastgesteld bij Anuschka Meliefste, een ernstige aandoening van het centrale zenuwstelsel. Ze is gastvrouw in het restaurant maar kan als gevolg van de ziekte steeds minder meedraaien in het restaurant.

"Het zijn tien prachtige jaren geweest, maar het waren ook lange dagen met weinig vrije tijd", stelt de topkok. "Na de sluiting gaan we dan ook eindelijk wat meer tijd voor elkaar krijgen en bijvoorbeeld eens een paar weken op vakantie."

Veerse Meer

Restaurant Meliefste opende in 2015 bij een jachthaven in Wolphaartsdijk, niet ver van Goes. Het menu is altijd sterk geïnspireerd geweest door het Veerse Meer waar het restaurant op uitkijkt.

In het tienjarig bestaan werd Meliefste regelmatig bekroond. In 2020 bekroonde de culinaire gids Gault&Millau Thijs Meliefste tot "jonge chef van het jaar".

Zeeuwse grond

Al snel na de opening in 2015 werd hij ook genoemd als kanshebber op een Michelinster, die kreeg hij op 29 maart 2021. "De Zeeuwse grond en wateren inspireren hem tot puurheid", schrijft de Michelingids.

In 2022 verzorgde Meliefste als eerste sterrenchef in Nederland een ziekenhuismaaltijd. Op het menu van de patiënten in het ziekenhuis in Goes stond scholfilet met zeevruchtensaus met spinazie-venkelmix en een aardappel-knolselderijbrandade. "Ik wilde een gerecht maken waar je je op kunt verheugen als je in de lappenmand ligt", aldus Meliefste toen.

De sluiting van het restaurant in Wolphaartsdijk betekent niet dat Thijs Meliefste helemaal van het toneel verdwijnt. Hij wil een internationaal project beginnen, waarover hij nu nog weinig kan zeggen behalve dat het veel minder tijd gaat kosten dan zijn huidige restaurant.

Toekomstbestendiger

Uiteindelijk sluit Meliefste niet uit dat hij een nieuwe restaurant opent, maar dan zonder de ellenlange werktijden waar hij, zijn vrouw en de werknemers nu mee te maken hebben. "We zien er een uitdaging in om de topgastronomie toekomstbestendiger te maken", aldus Meliefste. "Zodat personeel minder lange weken hoeft te draaien, maar we toch de hoogste kwaliteit kunnen leveren."

Voorafgaand aan het conclaaf dat de 267e paus gaat kiezen, hebben kardinalen die dat gaan doen de Missa pro eligendo Romano Pontifice bijgewoond, een speciale mis voor de verkiezing van de paus. Dat was het begin van een dag vol vaststaande procedures, rituelen en teksten.

De mis in de Sint-Pieter begon om 10.00 uur en werd geleid door kardinaal Re, die vanwege zijn leeftijd zelf niet aan de verkiezing mag meedoen. Hij hield zijn collega's voor dat ze "alle persoonlijke overwegingen" opzij moeten zetten. Bij het bepalen van hun keuze moet het "welzijn van de kerk en de mensheid" leidend zijn. Daarna was er een lunch en kregen de kardinalen even tijd om wat rust te nemen voordat het conclaaf begon.

Sixtijnse Kapel

Om 16.00 uur waren de kardinalen aanwezig in de Paulijnse Kapel voor een gebedsviering. Daarna gingen ze in processie en Veni creator Spiritus (Kom Heilige Geest) zingend door naar de nabijgelegen Sixtijnse Kapel waar het allemaal moet gebeuren.

Die kapel is de afgelopen dagen voor de grote gebeurtenis omgebouwd. Zo zijn de kachels geplaatst waarin de stembriefjes worden verbrand. Uit de schoorsteen komt zwarte rook als er nog geen kandidaat is met een tweederdemeerderheid, witte rook als ze eruit zijn.

De 133 kardinalen die meedoen leggen ieder apart een eed van geheimhouding af. Alle mobieltjes zijn al in Casa Santa Marta ingeleverd. Na een kleine meditatie klinkt dan "extra omnes" waarna iedereen die er niets meer te zoeken heeft de kapel moet verlaten. Traditiegetrouw doet de jongste kardinaal-diaken dan de deur dicht en begint het conclaaf echt.

In de 'kamer van de tranen' naast de Sixtijnse Kapel hangt al pauselijke kleding klaar, in drie maten:

Het conclaaf begint met een eerste stemronde waarin wordt afgetast welke kandidaten op steun kunnen rekenen. Die zal hoogstwaarschijnlijk nog geen winnaar opleveren. De rook die vanavond ergens na 19.00 uur naar buiten komt zal dan nog zwart zijn. De deelnemers overnachten in Casa Santa Marta, het gastenverblijf van Vaticaanstad.

Vanaf morgen worden 's ochtends en 's middags twee stemronden gehouden. De buitenwereld wordt tweemaal per dag op de hoogte gebracht over het verloop: aan het begin van de middag en in de loop van de avond. Is de rook zwart of is de rook wit?

Als er na twaalf tot dertien stemmingen nog geen keuze is gemaakt, volgt een dag met gebed en bezinning voordat het stemmen wordt hervat.

Habemus papam

De beslissing valt op het moment dat een van de kandidaten een tweederdemeerderheid krijgt. Dan is er niet alleen witte rook te zien, dan wordt ook de grote klok van de Sint-Pieter feestelijk geluid.

Na enige tijd verschijnt dan de kardinaal-protodiaken op het balkon van het pauselijk paleis. Hij zegt: "Habemus papam" (we hebben een paus) en noemt de naam van de nieuwe kerkelijk leider en de naam die hij als paus zal dragen.

Het kan dan nog even duren voordat de nieuwe paus in pauselijk wit naar voren treedt. Bij de laatste keer, bij paus Franciscus, was dat 10 minuten later, meer dan een uur nadat er witte rook te zien was.

Bij de keuzes van de vijf laatste pausen (sinds 1963) nam het conclaaf steeds twee of drie dagen in beslag.

Wachten op witte rook, zo werkt het conclaaf:

Twee Belgische tieners die in Kenia terechtstonden voor het smokkelen van levende Afrikaanse oogstmieren, moeten allebei een boete van bijna 7000 euro betalen. Dat heeft een Keniaanse rechter bepaald. Zodra de bedragen zijn betaald, mogen ze weer naar huis.

Ook twee andere verdachten in de zaak, een man uit Vietnam en een man uit Kenia, moeten deze boete betalen. Het bedrag is gebaseerd op de waarde van de mieren in Kenia. Als ze de boete niet binnen twee weken betalen, moeten ze een jaar de cel in.

Ruim een maand geleden viel de politie het hostel waar de Belgische tieners verbleven binnen. Daar vonden agenten meer dan 2400 reageerbuisjes met daarin 5000 mierenkoninginnen.

De autoriteiten gaan ervan uit dat de twee de mieren wilden smokkelen; de Afrikaanse oogstmier kan veel geld opbrengen in het buitenland. Ze zijn gewild vanwege hun indrukwekkende gangenstelsels die goed zijn voor de bodem.

Hobby

Volgens David L. (19) en Seppe L. (18) uit het Belgische Mol was het niet hun bedoeling geweest om wetten te overtreden. Ze bekenden schuld, maar zeiden dat ze "naïef en dom" waren geweest toen ze de mieren kregen aangeboden. Volgens hun advocaat zijn de jongens al hun hele leven geïnteresseerd in de dieren en wilden ze ze bestuderen als hobby.

De beestjes kunnen op de Europese of Aziatische markt in theorie 100 tot 200 euro per stuk opleveren, wat hen bijna een miljoen zou kunnen opleveren. De rechter in Nairobi geloofde hun verhaal dan ook niet. "Er is geen enkele rechtvaardiging om 5000 mierenkoninginnen in je bezit te hebben", zei de rechter. "Ze waren uit op pure business."

Belangrijker dan olifanten

Wel vond de rechter dat de jonge Belgen een tweede kans verdienden. Met alleen deze geldboetes krijgen de twee de minimumstraf voor dit delict. Toch zei de rechter een stevig signaal te willen afgeven. Het was voor het eerst dat een zaak rond mierensmokkel voor de rechter komt.

Georganiseerde biopiraterij is een groeiend probleem in Kenia, maakte natuurbeschermingsorganisatie Kenian Wildlife Service tijdens het proces duidelijk.

Volgens hen spreken mieren misschien minder tot de verbeelding dan bijvoorbeeld olifanten, maar is een soort als de Afrikaanse oogstmier minstens zo belangrijk voor het ecosysteem. "Als de olifant zou verdwijnen zou dat verschrikkelijk zijn, maar het grasland overleeft het wel. Als mieren en termieten verdwijnen, stort de hele savanne in."

Een nieuwe stichting in Urk wil achterhalen waar tientallen vermiste vissers de afgelopen honderd jaar zijn aangespoeld en begraven. De bedoeling is dat er zo duidelijkheid ontstaat voor de nabestaanden.

"Als iemand vermist is, of dat nou op land of op zee gebeurt, is het een enorme droefenis als je in het ongewisse blijft over waar hij gebleven zou kunnen zijn", zegt Teun Hakvoort van de stichting Identiteit Gezocht bij Omroep Flevoland.

De afgelopen honderd jaar zijn ten minste dertig Urker vissers vermist geraakt en nooit meer teruggevonden. Vaak werd het scheepswrak gelokaliseerd, soms lukte het ook om de toedracht van een ongeluk te achterhalen. Maar de lichamen bleven spoorloos.

Dat is niet alleen pijnlijk voor de nabestaanden in Urk, stelt Hakvoort. Ook het Landelijk Expertisecentrum Persoonsvermissingen (LOEP) van de politie wil weten waar de vermiste vissers gebleven zijn en nam daarom contact op.

Stromingen

"Ons doel is nu om te proberen alles in kaart te brengen van de vermisten", stelt de stichtingsvoorzitter. "Waar zijn ze verdronken? Wanneer is het schip vergaan? Waar ligt het scheepswrak? Wat waren de weersomstandigheden toen? Wat waren de stromingen? Waar zijn ze aangespoeld? Al die gegevens gaan we combineren met begraafplaatsen langs de kust waar onbekende doden liggen."

Het werk beperkt zich niet tot begraafplaatsen langs de Nederlandse kust. Ook in België, Frankrijk en Duitsland kunnen Urker vissers zijn aangespoeld en daarna anoniem begraven.

Graf zonder naam

Op het moment dat de stichting denkt dat een graf zonder naam bij een aangespoelde visser hoort, volgt de meest gevoelige fase van het onderzoek. "Als wij met een bepaalde zekerheid kunnen zeggen: daar zou die en die persoon kunnen liggen, dan gaan we met de instanties in overleg om te kijken of we dna kunnen afnemen", aldus Hakvoort.

Hij zegt het niet met zoveel woorden, maar daarvoor moet een lichaam dus worden opgegraven zodat het dna kan worden vergeleken met dat van een nabestaande.

Vorige eeuw

De stichting concentreert zich op de vissers die in de vorige eeuw vermist zijn geraakt. Inmiddels wordt er dna afgenomen bij lichamen die aanspoelen op de stranden, hoewel dat in het buitenland nog niet altijd gebeurt, volgens Hakvoort.

De stichting werkt vooral met vrijwilligers en moet het doen met geld van donateurs en sponsors. Ondanks het gebrek aan subsidie, verwacht Hakvoort geen problemen. "We hadden gisteren een inloopavond en toen kwam er een Urker aanlopen met een enveloppe met 5000 euro. Ja, dat is Urk."

Voor het eerst sinds de start van de handelsoorlog onderhandelen vertegenwoordigers van de Verenigde Staten en China dit weekend met elkaar. Dat heeft de Amerikaanse minister van Financiën Scott Bessent gezegd in een interview met Fox News. Ook de Chinese overheid zegt dat er weer gesproken gaat worden.

"We zijn het in ieder geval eens dat we weer moeten praten, dit weekend gaan we vastleggen waarover we kunnen praten", aldus Bessent.

Begin deze maand kondigde Trump een pauze aan van negentig dagen voor de wereldwijde importheffingen, maar hij verhoogde ze juist voor China. Inmiddels zijn de Amerikaanse importheffingen voor een groot aantal producten uit China 145 procent. Omgekeerd hanteert China een importheffing van 125 procent op producten uit de VS.

Wie belde wie

De afgelopen weken hebben tientallen landen contact gezocht met de VS om een deal te sluiten over handel en om daarmee hoge importheffingen te voorkomen. "De wereld is naar de VS toegekomen en China was tot nu toe het ontbrekende stukje", zegt Bessent in het interview.

Wie met wie contact heeft opgenomen, laat hij in het midden. Volgens de Chinese overheid zocht nadrukkelijk de VS toenadering.

Bessent is dit weekend in Zwitserland om met de regering daar te spreken over een deal. Een Chinese delegatie onder leiding van de Chinese vicepremier He Lifeng komt ook naar Zwitserland om daar met Bessent en zijn team te spreken.

'Niet houdbaar'

Het leek erop dat China niet wilde praten zolang de VS de heffingen niet afbouwde. Volgens Bessent hebben China en de VS er gezamenlijk belang bij om tot een deal te komen en de importheffingen af te bouwen. "Het is niet houdbaar", zei hij bij Fox News.

De Chinese overheid benadrukt dat het in het belang van China is om Amerikaanse bedrijven en consumenten te kunnen blijven bereiken.

Door de handelsoorlog tussen de VS en China is het goederenvervoer over zee ontregeld. De afgelopen maand hebben tientallen zeeschepen hun route geschrapt of gewijzigd.

Amsterdammers die twijfelen over de gezondheid van hun lever kunnen tot en met zaterdag gratis laten checken hoe het daarmee is.

In het beurs- en congrescentrum RAI vindt een internationaal levercongres plaats waar 8000 leverspecialisten op zijn afgekomen. Voor de ingang staan drie cabines waar je tot en met vrijdag terechtkunt voor een onderzoek.

Te laat

"Leverziekten merk je niet", zegt leverarts Bart Takkenberg van het Amsterdam UMC. "Pas op het moment dat je complicaties krijgt, kom je bij een specialist of de huisarts, terwijl je eigenlijk al in een vroeg stadium daarvoor kan aantonen dat er problemen zijn en dat je ook nog kan ingrijpen."

Takkenberg en zijn collega's zien vaak patiënten binnenkomen die al een bloeding in het maag-darmstelsel hebben of een levertumor. En vaak al in een fase dat genezing of herstel niet meer mogelijk is.

"Het frustrerende aan het hele verhaal is dat patiënten vijf of tien jaar eerder al klachten hadden, maar dat toen niet is gekeken of er leverproblemen waren, terwijl er op dat moment al ingegrepen had kunnen worden."

Doelgroep

Met de gratis test hoopt Takkenberg vooral mannen en vrouwen met overgewicht te bereiken die tussen de 45 en 55 jaar oud zijn en die elke dag alcohol gebruiken.

"Overgewicht zorgt voor vet in de lever, alcohol voor extra vet en schadelijke stoffen", zegt hij. "De combinatie maakt het risico op chronische vervetting met daarbij een ontsteking en mogelijke complicaties groter."

De test duurt 10 minuten en is pijnloos. Een apparaat meet de hardheid van de lever. Die hardheid zegt iets over de mate van leverschade.

Verharde lever

"Gisteren hebben we tussen de 150 en 200 mensen kunnen screenen", zegt Takkenberg. "Bij een aantal daarvan gaf de test aan dat er sprake was van een verharde lever. We vragen of die mensen nog een keer terugkomen. Als het resultaat dan hetzelfde is, krijgen ze een formulier mee met een duidelijke uitleg en vragen we de huisarts om hen te verwijzen naar een maag-darm-leverarts in de eigen omgeving."

Wie zijn lever wil laten testen kan de komende dagen nog vanaf 09.00 uur bij de RAI terecht. Geadviseerd wordt om zo'n vier uur daarvoor niets meer te eten. De cabines sluiten om 16.00 uur, zaterdag om 14.00 uur.

Je moet wel geduld hebben. De belangstelling is groot, vandaag stonden om 07.00 uur de eerste mensen al in de rij. De wachttijd kan oplopen tot vier uur.

De helft van de mensen in Nederland van 15 jaar of ouder doet vrijwilligerswerk. Dat blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). Het vaakst gebeurt dat bij de sportvereniging. Arbeids- of politieke organisaties en vluchtelingeninstanties ontvangen het minst vaak vrijwilligers.

Uit het onderzoek van CBS blijkt verder dat vooral in dorpen veel mensen aan vrijwilligerswerk doen. In de steden is dat minder het geval. In stedelijke gebieden gaf 44 procent van de ondervraagden (7500 mensen) aan vrijwilliger te zijn geweest, tegenover 59 procent in de niet-stedelijke gebieden.

Het aantal vrijwilligers is al jaren ongeveer hetzelfde (rond de 50 procent), alleen in de coronaperiode zakte het aantal flink in. Sindsdien is het aantal vrijwilligers weer opgekrabbeld naar het oude niveau. Het lukt niet alle verenigingen om vrijwilligers te vinden. Vooral bestuurswerk is niet populair.

Sportvereniging

Op de sportverenigingen melden zich de meeste vrijwilligers, vooral het verschil in stedelijke en niet-stedelijke gebieden is daarbij zichtbaar. In de steden geeft zo'n 12 procent aan zich in te zetten voor de sportvereniging, in dorpen is dat 20 procent.

Politieke organisaties of vluchtelingeninstanties zijn minder populair bij de vrijwilligers, het aandeel is daar beide rond de twee procent. Ook de sociale hulpverlening, zoals de voedselbank, wordt relatief weinig genoemd, constateert het CBS. Toch is het aandeel daar wel gestegen van minder dan 2 procent van 2012 tot en met 2021 naar bijna 4 procent in 2024.

25- tot 35-jarigen

Mensen in de leeftijd tussen 25 en 35 jaar en 75-plussers doen minder vaak dan gemiddeld aan vrijwilligerswerk, respectievelijk 43 en 46 procent. Mensen met een hbo- of wo-opleiding doen vaker dan gemiddeld aan vrijwilligerswerk (57 procent).

Bij een ongeluk op de A20 bij Nieuwerkerk aan den IJssel zijn gisteravond zes mensen gewond geraakt van wie een ernstig.

Na het ongeluk pakte de politie drie van de gewonden op vanwege gevaarlijk rijgedrag, meldt Omroep West.

Het gaat om mannen uit Den Haag die alle drie 18 jaar zijn en in verschillende personenauto's zaten die vermoedelijk met hoge snelheid over de snelweg hebben gereden. Bij Rijnmond zegt de politie dat een straatrace een van de scenario's is die worden onderzocht.

Het ongeluk op het stuk snelweg tussen Rotterdam en Gouda gebeurde rond 20.10 uur. Naast de drie personenauto's was er ook een vrachtauto betrokken.

Direct na het ongeluk werd de A20 bij Nieuwerkerk een tijdlang in beide richtingen afgesloten om hulpverleners hun werk te kunnen laten doen. Er landde ook een traumahelikopter met een medisch team op de snelweg.

Later gisteravond meldde de politie dat de drie arrestaties waren verricht. Onduidelijk is of de aangehouden Hagenaars in het ziekenhuis liggen of inmiddels naar een politiecel zijn overgebracht.

Minister Veldkamp van Buitenlandse Zaken vindt dat Israël met de voortdurende humanitaire blokkade van Gaza de mensenrechten en democratische principes niet meer respecteert. Die principes zijn afgesproken in een verdrag tussen Israël en de Europese Unie. Veldkamp wil daarom dat de Europese Unie een onderzoek naar naleving van het verdrag start.

"De blokkade druist in tegen het internationaal humanitair recht", zegt minister Veldkamp tegen de NOS. "Je hebt het recht om jezelf te verdedigen, maar de proporties lijken nu volledig zoekgeraakt. Dit is echt een streep in het zand. We willen een duidelijk politiek signaal geven aan Israël."

Veldkamp doelt daarbij op het besluit van de Israëlische regering om de operatie in Gaza uit te breiden en uitspraken van Israëlische kabinetsleden om de Gazastrook te herbezetten of zelfs geheel te vernietigen.

'Nieuw hulpsysteem niet neutraal'

De aankondiging van een nieuw hulpsysteem voor Gaza verandert daar voor Veldkamp niets aan. "Hoewel veel details nog onduidelijk zijn, ziet het er niet naar uit dat dit systeem voldoet aan de humanitaire principes van neutraliteit, onpartijdigheid en onafhankelijkheid", is te lezen in een brief aan Kaja Kallas, de buitenlandchef van de EU.

Veldkamp schrijft ook in de brief dat Hamas onmiddellijk alle gijzelaars moet vrijlaten en dat er geen plek is voor Hamas in een toekomstig bestuur van de Gazastrook.

Het EU-Israël Associatieverdrag is gesloten om de politieke en economische samenwerking te verbeteren. Een onderdeel van dat verdrag is een actieplan, dat de samenwerking tussen Israël en de Europese Unie beschrijft.

Veldkamp geeft aan dat Nederland de verlenging van dat plan en andere samenwerkingen niet meer zal steunen zolang het onderzoek naar naleving van de afspraken over mensenrechten en democratische principes loopt. Nederland kan de verlenging van dat onderdeel blokkeren met een veto.

Voor het eerst

Het is voor het eerst dat Veldkamp de aanvallen van Israël op Gaza in deze bewoordingen veroordeelt. Eerder zei hij dat hij alleen de zorgen van Nederland overbracht, maar dat er niet veel andere Europese landen waren die op dit moment open stonden te onderzoeken of Israël de naleving van afspraken schendt.

Nu zegt Veldkamp dat er meer steun is vanuit andere Europese landen voor een hardere koers. Vandaag vertrekt hij naar een informele bijeenkomst van EU-ministers in Warschau, waar hij het nieuwe standpunt zal bespreken.

De Europese Commissie zegt morgen met een reactie te komen op Veldkamps verzoek voor een onderzoek. EU-buitenlandchef Kallas schreef vandaag in een persverklaring bezorgd te zijn over het voorgestelde nieuwe hulpsysteem voor Gaza en ze herhaalde de EU-oproep aan Israël om de blokkade van de Gazastrook "onmiddellijk" op te heffen.

Druk opgevoerd

De druk om meer te doen tegen de aanvallen van Israël op de Gazastrook is de afgelopen tijd opgevoerd. Zo stemde een meerderheid van de Tweede Kamer in maart al voor een motie om het verdrag tussen Israël en de EU te onderzoeken. Een maand geleden eisten vijf grote hulporganisaties dat het Nederlandse kabinet meer moet doen om Israël tot een andere koers te bewegen.

Volgens Veldkamp was de diplomatieke druk achter de schermen tot voor kort de beste manier om de Israëlische gijzelaars vrij te krijgen en humanitaire hulp in Gaza te krijgen. "Maar ik merk in mijn contacten dat de kans op een staakt-het-vuren buitengewoon is geslonken", zegt Veldkamp. "Ik zie dat de regering-Netanyahu nu een andere politieke koers kiest."

'Zwakke minister'

PVV-leider Geert Wilders, die achter het beleid van Israël staat, reageert op X kort op het nieuws. "Zwakke minister kiest de kant van anti-Israël demonstranten."

"Kamerlid Wilders kiest zijn eigen woorden", zegt Veldkamp in een reactie. "Dit was te verwachten." Volgens hem spreekt het kabinet, waar ook PVV-ministers in zitten, over Israël met één mond.

In een tweede tweet, later op de dag, vraagt Wilders zich af of de "belachelijke anti-Israël maatregelen" van Veldkamp door het hele kabinet genomen zijn.

De snelweg A28 bij Hoevelaken is weer open. De weg richting Utrecht was eerder vanochtend urenlang dicht nadat een vrachtauto tegen de vangrail was gereden.

Het ongeluk met de vrachtauto gebeurde rond 03.10 uur op het stuk snelweg tussen Nijkerk en knooppunt Hoevelaken, meldt Omroep Gelderland. Er raakte niemand gewond.

De vrachtauto reed door nog onbekende oorzaak tegen de vangrail en kwam daarin vast te zitten. De auto verloor een deel van de lading.

Rond 07.00 was het bergers van Rijkswaterstaat gelukt om de wagen weer op z'n wielen te zetten. Even later kon het autoverkeer via de parallelbaan stapvoets langs de plek van het ongeluk rijden.

Om 10.35 uur was alle rommel opgeruimd en de vangrail gerepareerd.

De spanningen tussen India en Pakistan zijn in alle hevigheid toegenomen, nadat het Indiase leger meerdere luchtaanvallen op Pakistaanse doelen heeft uitgevoerd. Pakistan zegt dat het land in de hoogste staat van paraatheid verkeert. Het leger, medici, de politie en andere instanties zijn opgeroepen om zich klaar te maken voor een reactie. Hoe die eruit gaat zien is niet bekendgemaakt.

"Alle relevante autoriteiten hebben de opdracht gekregen zich onmiddellijk te melden", staat in een verklaring van de minister van Binnenlandse Zaken waar Pakistaanse media uit citeren.

Volgens de grootste krant van Pakistan, Dawn, hebben de autoriteiten in de provincie Sindh de opdracht gekregen 24/7 paraat te blijven. "Het Pakistaanse leger, de luchtmacht en de marine zijn in de hoogste staat van paraatheid aan de grenzen van het land."

Sirenes en waarschuwingssystemen moeten actief blijven in geval van nood. Ook wordt er een lijst gemaakt van schuilkelders.

De maatregelen volgen op de aanval van India. Dat land zegt op negen locaties doelen te hebben geraakt, zowel in het door Pakistan bestuurde deel van Kashmir als in Pakistan zelf.

Daarbij zouden volgens internationale persbureaus minstens negentien mensen zijn omgekomen. Eén aanval zou een moskee in Bahawalpur hebben getroffen. Daar kwamen naar verluidt dertien mensen om het leven. Dit gebouw zou eerder gelinkt zijn aan een terreurgroep.

Al snel na de Indiase luchtaanvallen noemde de Pakistaanse premier Shehbaz Sharif die "een oorlogsdaad". Hij beloofde een krachtig antwoord.

Het Pakistaanse Nationale Veiligheidscomité kwam vanochtend bijeen voor een spoedzitting. Na afloop zei voorzitter en premier Sharif dat Pakistan het recht heeft om zich te verdedigen. Ook waarschuwde hij India dat Pakistan "volledig bevoegd" is om "overeenkomstige acties" uit te voeren om het verlies van burgerlevens en de "schending" van zijn soevereiniteit te wreken, zo staat in een verklaring.

Pakistan zegt als vergelding op de aanvallen meerdere Indiase gevechtsvliegtuigen te hebben neergehaald. Het zou gaan om vijf vliegtuigen die in het Indiase deel van Kashmir zouden zijn neergestort. India heeft dat niet bevestigd. Bij Pakistaanse vergeldingsacties in het door India bestuurde deel van Kashmir zouden ook doden aan Indiase zijde zijn gevallen. Pakistaanse autoriteiten spreken over 10 doden en 48 gewonden.

In India wordt al rekening gehouden met een Pakistaanse reactie. Zo is het leger op verschillende plaatsen langs de grens met Pakistan meer zichtbaar. In grote steden als New Delhi houden leerlingen veiligheidsoefeningen waarbij ze onder de schoolbanken schuilen.

Dit zijn door de NOS geverifieerde beelden van de luchtaanvallen:

De Pakistaanse legerchef zegt dat er 26 burgers zijn gedood bij de Indiase aanvallen. In de getroffen gebieden brak paniek uit, melden Pakistaanse media. Veel mensen vluchtten hun huizen uit. De stroom viel uit en ziekenhuizen riepen de noodtoestand uit. Scholen in delen van Pakistan zijn gesloten uit angst voor verdere aanvallen.

Oproep tot kalmte

Secretaris-generaal van de Verenigde Naties António Guterres zegt zich grote zorgen te maken over de spanningen. Hij heeft beide landen opgeroepen om terughoudend te zijn.

De Amerikaanse president Trump noemt de spanningen tussen beide landen zeer spijtig. Trump zegt te hopen dat de onrust snel voorbij is. Het Amerikaanse ministerie van Buitenlandse Zaken zegt de situatie nauwlettend in de gaten te houden. China, een bondgenoot van Pakistan, toonde zich bezorgd maar riep ook op tot kalmte.

De spanningen tussen de twee kernmachten waren de afgelopen weken al fors opgelopen. India houdt Pakistan verantwoordelijk voor een aanslag door militanten in het deel van Kashmir dat onder controle staat van India. Daarbij vielen vorige maand zeker 26 doden.

De Indiase premier Modi zwoer dat hij de personen die erachter zitten "tot in de uithoeken van de wereld" zou opsporen en vervolgen.

Al decennialang liggen Pakistan en India met elkaar overhoop over de Kashmir-regio. Beide landen maken er aanspraak op. Dat liep meerdere keren uit op een oorlog. Een bestandslijn vormt nu de scheidslijn tussen het Indiase en Pakistaanse deel.

De bevolking van Kashmir is overwegend moslim, net als die van Pakistan. In India wonen vooral hindoes. In het Indiase deel is al tientallen jaren een afscheidingsbeweging actief die streeft naar onafhankelijkheid of aansluiting bij Pakistan.

In de uitlegvideo zie je meer over waarom India en Pakistan al zo lang strijden om Kashmir:

Automobilisten en andere weggebruikers moeten vanaf komende vrijdag rekening houden met veel verkeershinder op wegen in en rond Amsterdam. Dat duurt zeker tot en met 6 oktober.

In de komende maanden zijn er veel werkzaamheden in en rond de hoofdstad. Veel infrastructuur is in slechte staat en moet worden vervangen of gerenoveerd, meldt Rijkswaterstaat.

Het gaat onder meer om groot onderhoud aan het asfalt van de A1, A4 en de ring A10. Daarnaast zijn er in de zomer ook werkzaamheden aan het spoor en in de stad.

Rijkswaterstaat raadt weggebruikers aan om reizen goed voor te bereiden, om waar mogelijk vaker thuis te werken, met het openbaar vervoer of de fiets te gaan, samen te reizen of op rustiger tijdstippen te reizen.

Deze wegen zijn de komende maanden afgesloten:

Om ervoor te zorgen dat werkzaamheden op elkaar worden afgestemd, komen onder meer ProRail, de gemeente Amsterdam en Rijkswaterstaat bijeen in het samenwerkingsverband Amsterdam Bereikbaar. Waar Rijkswaterstaat spreekt over "veel verkeershinder" in de komende maanden, spreekt het samenwerkingsverband over "extreme verkeershinder".

Niels van den Brink, verkeersmanager bij Rijkswaterstaat, zegt dat het vrijwel niet te voorkomen is dat er meerdere wegen tegelijk worden afgesloten. Veel rijkswegen zijn in de jaren 60 en 70 tegelijk gebouwd, meldt hij. "Veel van die wegen zijn zo'n vijftien jaar geleden verbreed. Als je dan vijftien jaar verder bent, heeft het asfalt weer onderhoud nodig. Zeker als het zo intensief wordt gebruikt."

'Geen twee jaar wachten'

Voortaan nieuwe snelwegen niet in hetzelfde jaar aanleggen zou een optie kunnen zijn, al ziet Van den Brink dan veel nadelen. "Als we een weg kunnen aanleggen of verbreden, gaan we ook niet zeggen: we wachten nog twee jaar, want dan komen we over tien jaar beter uit met onderhoud. Dan wil iedereen dat die weg nu wordt aangelegd."

Een enorme verkeerspiek wordt komende maandag en komende dinsdag verwacht. Verkeersmanager Van den Brink: "In de eerste dagen van het onderhoud gaan we erachter komen dat het erg druk wordt als we met zijn allen in de auto blijven zitten."

Daarna verwacht hij dat mensen hun reis erop aanpassen. "Dan gaan mensen zeggen: 'Oh, is hij echt dicht? Ik pas mijn rijgedrag aan."

Goedemorgen. Vanaf vandaag sluiten kardinalen zich op in Vaticaanstad om een nieuwe paus te kiezen. En India heeft meerdere luchtaanvallen uitgevoerd op Pakistan.

Eerst het weer: Perioden met zon, maar vooral in het zuidoosten ook wat meer wolkenvelden. Het blijft droog en het wordt maximaal 15 graden rond de Waddenzee en zo'n 18 graden in het binnenland.

Ga je vandaag op pad? Hier vind je het overzicht van de files en wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

India heeft meerdere luchtaanvallen uitgevoerd op buurland Pakistan. India spreekt over precisieaanvallen op militanten. Volgens Pakistan zijn er op meerdere plekken rakketten ingeslagen en zijn er burgerdoelen geraakt. De aanvallen waren in Kashmir, een betwist gebied in de grensregio waar beide landen aanspraak op maken.

Een woordvoerder van het Pakistaanse leger meldt dat er zeker acht mensen aan Pakistaanse kant zijn omgekomen bij de aanvallen. Volgens het Indiase leger zijn er zeven Indiase burgers omgekomen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Eind juni is Nederland gastland van de NAVO-top. De beveiliging daarvan is een enorme operatie voor de Nederlandse politie en defensie. In deze video zie je welke impact die beveiliging heeft in Den Haag en de rest van het land.

Fijne dag!

Wereldwijd zijn de ogen vanaf vandaag gericht op Vaticaanstad. Om precies te zijn op een schoorsteen die de buitenwereld zal vertellen of er een opvolger is voor paus Franciscus. Later vandaag begint het conclaaf, de verkiezing van de nieuwe paus. De term komt van het Latijnse cum clave ('met sleutel') en verwijst naar een gebeurtenis achter gesloten deuren. Dat is het conclaaf zeker: alles is geheim.

Wat kunnen we vandaag verwachten?

De dag begint met een mis in de Sint-Pieter, die wordt geleid door de 91-jarige kardinaal Giovanni Battista Re die eind vorige maand ook de uitvaartmis van Franciscus leidde. De inhoud van zijn preek is heel belangrijk, omdat hij zal beschrijven wat voor soort leider de kerk moet krijgen.

Vervolgens gaan de kardinalen naar de Cappella Paolina in het Apostolisch Paleis. Daar zingen ze het lied Veni Creator Spiritus, waarmee de Heilige Geest wordt aangeroepen om hen te helpen bij de keuze. Daarna betreedt de groep de Sixtijnse Kapel.

Alle kardinalen leggen dan een voor een een eed af. Vervolgens luisteren ze naar een meditatie die uitgesproken wordt door de 90-jarige kardinaal Raniero Cantalamessa. Na afloop klinkt het Extra Omnes en moet iedereen die niet mag stemmen de kapel verlaten. Daarna volgt de eerste stemronde.

's Avonds rond 19.00 uur komt er voor het eerst rook uit de schoorsteen. Wit? Dan is er een nieuwe paus gekozen. Zwart betekent dat er een nieuwe stemronde komt. De verwachting is dat de rook vanavond zwart is.

Hoe verloopt het conclaaf?

Aan het conclaaf doen 133 kardinalen mee uit 71 landen. Zij hebben stemrecht omdat ze jonger zijn dan 80. De kardinalen verblijven in het gastenverblijf Casa Santa Marta en in een kleine dependance, omdat er in het hoofdverblijf niet genoeg beschikbare kamers waren.

Vier keer per dag stemmen ze: twee keer 's ochtends en twee keer 's middags. Ze schrijven de naam van hun favoriet op een briefje en leveren die in. De stemmen worden geteld en de uitkomst wordt dagelijks twee keer gedeeld met de buitenwereld: rond het middaguur en 's avonds rond 19.00 uur. Het rookmoment kan ook eerder zijn, als ze er sneller uit zijn.

Overigens zijn de dagen voor het conclaaf ook van groot belang. Na het overlijden van een paus komen kardinalen van over de hele wereld naar Rome. Niet alleen voor de uitvaart, ook om zich voor te bereiden op die pausverkiezing. Ze voeren campagne, praten met elkaar en er zijn vergaderingen.

Waarom is het conclaaf zo geheim?

Buitenstaanders speculeren volop wie de nieuwe paus kan worden, maar het conclaaf zelf is één groot mysterie. De dag voor het begin van de verkiezing nemen kardinalen hun intrek in Casa Santa Marta. Iedere dag worden ze in busjes naar de Sixtijnse Kapel gebracht en weer opgehaald, om eventueel contact met de buitenwereld te voorkomen.

Niet alleen de kardinalen hebben geheimhoudingsplicht, ook alle personeelsleden die bij de pausverkiezing betrokken zijn. Van artsen tot bestuurders van de busjes en van leden van het Korps van de Pauselijke Zwitserse Garde tot liftbedienden: iedereen legt een eed af en ondertekent die.

Het conclaaf is om meerdere redenen zo geheim. Allereerst om beïnvloeding van buitenaf te voorkomen, bijvoorbeeld van regeringen of machtige personen. De pausverkiezing wordt gezien als een heilig proces waarin de Heilige Geest de kardinalen leidt naar de juiste keuze. Daarnaast moet kerkelijke eenheid worden behouden: eventuele meningsverschillen tijdens het conclaaf mogen niet worden bekendgemaakt.

Kijk ook deze video over hoe het conclaaf werkt:

Hoe snel is er een nieuwe paus?

Er is een nieuwe paus als een kardinaal minimaal twee derde van de stemmen heeft gekregen. In dit geval zijn dat 89 stemmen of meer. De laatste keren (2013 en 2005) was er binnen twee dagen een nieuwe paus.

Bij een nieuwe paus luiden de klokken van de Sint-Pieter en komt er witte rook uit het schoorsteentje op het dak van de Sixtijnse Kapel. De krant van het Vaticaan, de Osservatore Romano komt dan meteen met een speciale editie. De kardinalen zingen samen het Te Deum Laudamus om God te danken.

De ogen en camera's zijn vervolgens gericht op de balkon van de Sint-Pieter, waar de kardinaal-protodiaken eerst de nieuwe paus aankondigt. Dat gebeurt in het Latijn, met als eerste woorden: Annuntio vobis gaudium magnum, habemus papam. Oftewel: ik verkondig u heugelijk nieuws, we hebben een paus. De kardinaal-protodiaken zegt de naam en achternaam van de nieuwe leider, en tot slot de naam die hij als paus aanneemt.

Daarna is het wachten tot de nieuwe paus het balkon betreedt. In die tijd kleedt hij zich om en wordt er gebeden. Vorige keer zat er tien minuten tussen de aankondiging op het balkon en het eerste balkonmoment voor de paus. Franciscus wilde eerst nog even bellen met emeritus-paus Benedictus XVI.

Wie zijn de kanshebbers?

Bij eerdere pausverkiezingen waren de grote kanshebbers duidelijk. Toch was de verkiezing van Franciscus een verrassing. Dat kan nu ook gebeuren, zeker omdat er geen kandidaten zijn die er echt bovenuit steken. Franciscus heeft een kerkhervorming in gang gezet en veel nieuwe kardinalen benoemd. Er zitten nu meer kardinalen in het college uit Azië (ook uit het Midden-Oosten) en Afrika. Een Aziatische paus is niet ondenkbaar.

Vaticaan-correspondent Andrea Vreede zette eerder deze week de kardinalen op een rijtje die de meeste kans lijken te maken:

Het katholieke geloof groeit het hardst in Afrika en Azië. Inmiddels komt een op de vijf katholieken van het Afrikaanse continent. Zulke trends kunnen ook van invloed zijn bij het conclaaf.

In de special hieronder zie je meer cijfers en trends rond het katholieke geloof: