NOS Nieuws - Algemeen

In klassen op basisscholen en in het voortgezet onderwijs waren ze al verboden - nu start ook op het mbo de discussie over het gebruik van mobieltjes in de klas. In Leeuwarden hebben studenten nu zelf besloten dat de telefoons in de tas moeten als een docent uitleg geeft.

Firda, een van de grootste mbo-ketens in Nederland met negentien locaties in Friesland en noordelijk Flevoland, bracht vandaag namens 20.000 studenten en docenten een advies uit over het gebruik van telefoons op hun scholen. Daarvoor verdiepten zo'n honderd studenten en twintig docenten zich in verschillende werkgroepen in de vraag hoe om te gaan met mobieltjes in de klas. Zij riepen daarvoor hulp in van deskundigen en werkten nauw samen met het Landelijk Bureau Burgerberaad.

Op het basis-en voortgezet onderwijs zijn mobieltjes sinds 2024 al uit de klassen verbannen. Dat leidt volgens veel docenten tot extra rust en concentratie. Of het op het mbo net zo zal gaan, betwijfelt Jan Dijksma van Firda. "Bij het mbo hebben we te maken met zestienjarigen tot studenten van ver in de twintig. Het zou een zware maatregel zijn voor deze doelgroep, maar ook voor de docenten die zich dan aan dezelfde regels zullen moeten houden."

Uiteenlopende ideeën

De ideeën die in de werkgroepen voorbijkwamen varieerden van een totaalverbod tot digitale poortjes bij de ingang die sociale media uitschakelen en het aantrekkelijker maken van de lessen, waardoor studenten zelfs niet eens naar hun mobieltjes wíllen grijpen.

Dijksma verwacht geen extremen. "Het zal een variatie worden op de verschillende adviezen. Maar het gaat ons ook om het democratisch proces. Je zag in de loop van de tijd al leerlingen die eerst achteroverleunden en dachten: 'het zal allemaal wel', nu denken: 'misschien klopt het niet wat ik ervan vind.' Ze zijn heel betrokken geraakt."

MBO Raad blij met initiatief

Brancheorganisatie MBO Raad juicht het initiatief van Firda toe. Op het 'dringende advies' in 2024 van het kabinet aan het voortgezet onderwijs om het gebruik van mobieltjes tijdens de les niet toe te staan, reageerde voorzitter Adnan Tekin al positief. "We moeten studenten tegen zichzelf in bescherming nemen", zei hij toen.

Toch vindt de MBO Raad niet dat er voor het mbo zo'n landelijke richtlijn moet komen. "Het staat maatwerk in de weg. Bij sommige lessen of opleidingen heb je nu eenmaal een mobieltje nodig."

Het college van bestuur van Firda zal alle adviezen overwegen en komt later met een conclusie. Wanneer is nog niet bekend. Volgens Jan Dijksma is één ding zeker: "Bij een totaalverbod kunnen we spandoeken rond de scholen verwachten, maar ach, ook dit hoort dan weer bij het democratisch proces."

Het Dolfinarium in Harderwijk gaat de shows met dolfijnen, walrussen en zeeleeuwen aanpassen. Na berispingen van de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) had het park tot vandaag voor het doorvoeren van verbeteringen.

Een woordvoerder van het Dolfinarium geeft aan dat het park de shows heeft doorgenomen en de specifieke punten waar de RVO bezwaar tegen maakte, heeft aangepakt. "Bezoekers zullen nog steeds een leerzame en boeiende presentatie zien waarin onze dieren natuurlijke gedragingen demonstreren, maar de invulling is op sommige punten veranderd", aldus de woordvoerder.

Geen schuddende walrus en 'natuurlijke' sprongen

Concreet betekent dit in het geval van bijvoorbeeld de walrussen dat de dieren niet meer hoeven te schudden met hun lijf. En de dolfijnen zullen enkel nog "natuurlijke sprongen" en "andere natuurlijke gedragingen" vertonen, schrijft de directeur van het Dolfinarium, Alex Tiebot, in een reactie.

Hij benadrukt wel dat het altijd de bedoeling is geweest om kinderen op een visuele en "aansprekende" manier te laten leren over de dieren. "Onze zorg is dat kinderen deze informatie nu minder goed begrijpen en onthouden, omdat ze vooral leren door te kijken en te ervaren."

Onnatuurlijk gedrag

De RVO controleert of dierentuinen zich aan de regels houden en geeft vergunningen af. Volgens de dienst is het Dolfinarium twintig keer in de fout gegaan. De RVO baseert zich op videobeelden die zijn gemaakt door de stichting Bite Back, die strijdt tegen het bestaan van het Dolfinarium.

Volgens de RVO vertoonden de dieren in het Dolfinarium "onnatuurlijk gedrag". Zo moesten dolfijnen hun verzorgers vooruitduwen met hun neus en moesten walrussen op commando schudden. Deze kunstjes hebben volgens de dienst geen educatieve waarde en zijn alleen bedoeld voor het vermaak.

Directeur Tiebot spreekt van een "interpretatieverschil" met de RVO. "De RVO heeft videobeelden beoordeeld die de volledige educatieve context misten."

Bekijk hier de beelden van Bite Back:

Als het park weer een overtreding begaat, dan volgen er boetes van 2000 euro per overtreding met een maximum dwangsom van 10.000 euro. Daarna kunnen er verdergaande maatregelen worden opgelegd, zoals een gedeeltelijke sluiting van het park voor het publiek.

Het Dolfinarium heeft wel bezwaar aangetekend tegen de opdracht van de RVO, maar heeft in de tussentijd dus wel de shows aangepast.

Artsen en verpleegkundigen waarschuwen voor slechte en onveilige leefomstandigheden voor statushouders op opvangschip Silja in Rotterdam. Het medisch personeel op de boot roept het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) op de opvang op het schip af te schalen. Dat staat in een brief die de NOS heeft ingezien na berichtgeving van NRC.

In de brief maken artsen en verpleegkundigen van Gezondheidszorg Asielzoekers (GZA) melding van ernstige hygiëneproblemen, gewelddadigheden, bedreigingen en mogelijk misbruik op de Silja. Ze omschrijven het cruiseschip als een "snelkookpan" die met name voor kinderen en jonge vrouwen geen veilige opvanglocatie is.

Meerdere partijen in de Rotterdamse gemeenteraad hebben vanwege de brief vandaag een debat aangevraagd. Gezondheidszorg Asielzoekers bevestigt in een reactie het bestaan van de brief, die is gericht aan het GZA-bestuur. De GZA zegt verder de brief te hebben gedeeld met het COA en dat zowel het COA als de GZA de signalen "serieus" nemen en dat er wordt gesproken over welke "acties" er nodig zijn.

Fysiek en verbaal geweld

Volgens het medische team op het schip worden kinderen blootgesteld aan fysiek en verbaal geweld en blijken ouders vaak "te moe, uitgeput of getraumatiseerd" om toezicht te houden. Ook vermoeden artsen dat kinderen "elkaar onderling" misbruiken. Waar ze op doelen en hoe vaak dit voorkomt, wordt uit de brief niet duidelijk.

De Silja ligt sinds juli 2023 aan de Marconistraat in Rotterdam-West en wordt gebruikt als doorstroomlocatie voor statushouders die wachten op een woning in de provincie Zuid-Holland. Met zo'n 2000 bewoners, onder wie bijna 400 kinderen, is het cruiseschip een van de grootste opvanglocaties in Nederland.

Op het schip delen de statushouders scheepshutten van zo'n twee bij drie meter, vaak zonder ramen. De Rotterdamse gemeenteraad stemde in om duizend vluchtelingen voor maximaal anderhalf jaar op de boot te huisvesten, maar inmiddels wonen er twee keer zo veel mensen en blijft de boot tot zeker 2026 in gebruik als opvanglocatie.

Bij meerdere kinderen zijn gedragsproblemen geconstateerd, schrijven artsen in de brief. Bij het Centrum voor Jeugd en Gezin zouden soortgelijke signalen binnenkomen, schrijft NRC. Het Kinderrechtencollectief, een samenwerkingsverband dat rapporteert aan de Verenigde Naties, maakt zich al langer zorgen over de rechten van kinderen in Nederlandse opvanglocaties.

Op de Silja zijn vrouwen "niet veilig voor alleenstaande jongemannen", schrijft het medisch personeel in de brief. Vrouwen die een kamer delen, houden voor elkaar de wacht. "Zodat ze niet plots belaagd worden door mannen van een ander dek." Over incidenten krijgen artsen vaak niets te horen.

Minderheden uit Syrië, zoals christenen en alawieten, worden op het schip lastiggevallen door landgenoten, valt te lezen. Ook zijn signalen van "radicalisering" opgevangen. Zo zou onder meer melding zijn gemaakt van een IS-vlag aan boord.

Op de boot heersen volgens de artsen bovendien ernstige hygiëneproblemen. Besmettelijke aandoeningen zoals schurft, griep, waterpokken en het norovirus verspreiden zich gemakkelijk en kunnen "nauwelijks" worden bestreden. Ook zou tuberculose op de boot zijn geconstateerd, een zeer besmettelijke infectieziekte.

Geen geschikte opvanglocatie

In de brief roept het medische team het COA op om de opvang op het schip af te schalen en op andere plekken nieuwe, kleinschaligere locaties te openen. "Silja is overvol en ongeschikt als doorstroomlocatie. Vluchtelingen, onder wie kinderen, leven onder onveilige omstandigheden", aldus de artsen. "Kleinschaligere opvang voor deze kwetsbare groep is nodig. Pas dan kunnen wij passende zorg leveren."

Het COA laat weten geen signalen te hebben ontvangen, maar de zorgen "zeer serieus" te nemen. "De Silja is geen optimale plek om langdurig te verblijven. Helaas zijn er te weinig volwaardige opvanglocaties in het land waardoor de bestaande opvang ook erg vol zit", zegt een woordvoerder.

Het COA is na ontvangst van de brief in gesprek gegaan met het medisch personeel dat op de boot werkt. "We werken met een groot team dat nauw in contact staat met bewoners en werkt aan het optimaliseren van de opvang en begeleiding", aldus de woordvoerder. "De GGD geeft voorlichting over hygiëne, zo worden de lakens twee keer per week ververst. Voor kinderen worden veel activiteiten georganiseerd door partners en vrijwilligers."

Toch erkent de woordvoerder dat de spanningen op de boot hoog kunnen oplopen. "Feit blijft dat een schip met kleine kamers, waar veel mensen langdurig dicht op elkaar verblijven, kan zorgen voor onderlinge spanningen, ontevredenheid over het eten, hygiëne en andere onwenselijke situaties."

De NOS heeft naar aanleiding van de brief van artsen en verpleegkundigen het bestuur van Gezondheidszorg Asielzoekers om een reactie gevraagd. Zij waren niet bereikbaar voor commentaar.

Het is precies tachtig jaar geleden dat de vrouwelijke gevangenen in Kamp Westerbork van hun bed werden gelicht en gedwongen naar Groningen moesten lopen. Een zware, meerdaagse tocht. Vanaf vandaag kunnen mensen in drie dagen dezelfde weg bewandelen om de 'vrouwenmars' te herdenken.

De 116 vrouwen die in 1945 in Kamp Westerbork zaten, zaten daar vanwege hun verzetswerk of dat van hun familie. Tijdens de tocht dachten ze dat ze hun dood tegemoet liepen, maar ze werden uiteindelijk plotseling vrijgelaten vlak bij Grijpskerk. Alle vrouwen overleefden de tocht.

Jaarlijks herdacht

De vrouwenmars wordt sinds 2020 herdacht. Dit jaar is de driedaagse tocht op dezelfde data als in 1945: 11, 12 en 13 april. Deelnemers zijn niet verplicht om de hele route van 20 tot 30 kilometer per dag af te leggen.

Vanochtend vertrokken de eerste deelnemers vanuit het voormalige kampterrein. "Ik heb de eerste keer meegelopen en was echt onder de indruk van de moed en de veerkracht van deze vrouwen. En ik realiseer me dat zij hun leven waagden voor onze vrijheid. Dat is niet vanzelfsprekend", zegt organisator Rixt van Gosliga.

Zo verliep de mars van Kamp Westerbork naar Groningen:

Op vijf plekken langs de route staan beelden die voor de herdenkingstocht zijn gemaakt. Kunstenaar Natasja Bennink maakte de bronzen beelden en kunstenaar Gert Sennema de begeleidende voorwerpen van steen. Voor elk beeld stond een dochter, kleindochter of andere nabestaande model.

Zo staat er een beeld van Rinke, de kleindochter van verzetsstrijder Corrie Kieft. Het kunstwerk heet De Droom. Natasja Bennink: "De droom staat voor de vrijheid waarvoor de vrouwen dit verzetswerk deden. Maar ook voor het slapen, want die vrouwen moesten 's nachts lopen en overdag slapen op boerderijen waar ze langskwamen", legt ze uit bij RTV Noord.

De Tweede en Eerste Kamer zullen in de week van de NAVO-top, op 24 en 25 juni in Den Haag, zo weinig mogelijk vergaderen. Het mondelinge vragenuur op dinsdag 24 juni gaat wel door, maar verder worden alleen de hoogstnoodzakelijke debatten gepland.

Vanwege de NAVO-top in het World Forum in Den Haag worden er van 23 tot en met 27 juni veel veiligheids- en verkeersmaatregelen getroffen. Dat betekent dat de stad veel minder goed bereikbaar is. Daarom is aan alle Rijksambtenaren, van het parlement en van de ministeries, gevraagd die week zo veel mogelijk thuis te werken.

Het presidium, het bestuur van de Tweede Kamer, vraagt de 150 Kamerleden om medewerking. Het zegt het van belang te vinden dat het parlementaire proces zo veel mogelijk doorgaat, maar verzoekt zo weinig mogelijk kleine debatten en overleggen in te plannen zodat er weinig ambtelijke ondersteuning nodig is en er zo weinig mogelijk van en naar de Hofstad gereisd hoeft te worden.

Geen hoofdelijke stemmingen

Het wekelijkse vragenuurtje, de grotere plenaire debatten en de stemmingen kunnen gewoon doorgaan, mits het minimumaantal van 76 Kamerleden in het gebouw aanwezig is. Het presidium vraagt om zo veel mogelijk per fractie te stemmen en hoofdelijke stemmingen, waarbij zo veel mogelijk Kamerleden aanwezig moeten zijn, een week uit te stellen.

Voor de Eerste Kamer geldt dat de wekelijkse plenaire vergadering op dinsdag niet doorgaat. Dat is de enige vaste vergaderdag van de senatoren, die er vaak nog iets anders naast doen.

Ook ambtenaren van ministeries is gevraagd waar het kan thuis te werken. "Dit helpt om wegen, treinen, trams en bussen vrij te houden voor mensen die echt in de stad moeten zijn." Mensen die niet thuis kunnen werken, wordt gevraagd om zo mogelijk "per fiets of lopend naar je werk te gaan" en de spitsuren te mijden.

Gisteren deed Rijkswaterstaat al een oproep aan weggebruikers in de Randstad om thuis te werken of anders gebruik te maken van het openbaar vervoer.

In India en buurland Nepal zijn ruim 100 mensen om het leven gekomen door de gevolgen van extreem weer. Het westen en midden van India kampen met een hittegolf die gepaard gaat met stortregens, zware windstoten, hagelbuien en bliksem.

82 doden vielen in de deelstaat Bihar in het noordoosten van het land, meldt de Indiase afdeling voor rampenbestrijding. 18 anderen stierven in de dichtstbevolkte deelstaat Uttar Pradesh door incidenten die het gevolg zijn van bliksem en rukwinden.

In Nepal kwamen minstens 8 mensen om het leven door de gevolgen van blikseminslag en stortregens.

Ongebruikelijk

Het meteorologisch instituut van India verwacht de komende dagen nog meer zware regenbuien. Deze gaan gepaard met bliksem en rukwinden en vinden vooral in het midden en oosten van India plaats.

Hittegolven vinden in India normaal gesproken pas plaats vanaf eind april, maar Indiase meteorologen zien al langer dat hittegolven intenser en frequenter worden door klimaatverandering. Ook kunnen ze, zoals nu, al eerder in het jaar voorkomen.

De man die vorig jaar rapper Bigidagoe doodschoot moet 14 jaar de cel in. Het Openbaar Ministerie had 16 jaar geëist. De rechter acht doodslag bewezen. De officier van justitie had eerder gezegd dat er geen sprake was van moord met voorbedachten rade.

Shairone S. heeft toegegeven dat hij die bewuste avond na een feest in Amsterdam Sloterdijk heeft geschoten. De schietpartij volgde op een ruzie tussen zijn groep en die van Danzel Silos, beter bekend als rapper Bigidagoe. Volgens het OM draaide het conflict om een ketting.

Eerder ontkende S. nog dat hij die februarinacht had geschoten. Later kwam hij daarvan terug en zei hij dat het niet zijn bedoeling was om Bigidagoe te doden.

Vier schoten

Tijdens de zitting verklaarde de 21-jarige dat hij zich bedreigd had gevoeld. Hij zou een wapen hebben gezien, een geluid hebben gehoord dat leek op het doorladen van een vuurwapen, en zich belaagd hebben gevoeld. Later die nacht kreeg hij een pistool van een vriend, waarmee hij vier keer op Bigidagoe schoot.

De rechter zei vandaag dat nog steeds niet duidelijk is wat de complete aanleiding is geweest van de dodelijke schietpartij. Wel is volgens de rechtbank duidelijk geworden dat de verdachte op intimiderende wijze is aangesproken door de groep van Bigidagoe en uiteindelijk ruzie heeft gekregen met hen.

De rechtbank vindt het gemak waarmee in dit soort situaties naar wapens wordt gegrepen zeer zorgelijk. "Hij (Shairone S.) heeft daarmee een nog jong leven beëindigd en onherstelbaar leed toegebracht aan de nabestaanden."

S. werd na de schietpartij in Parijs opgepakt, op het moment dat hij naar Frans-Guyana wilde vliegen.

Verdachte

Bigidagoe was lid van de beruchte rapgroep Zone6 uit Holendrecht, Amsterdam-Zuidoost. Hij verwierf bekendheid met zijn rauwe teksten over het gangsterleven en scoorde miljoenen views op YouTube.

Samen JoeyAK, een ander lid van Zone6, werd Bigidagoe eerder verdacht van betrokkenheid bij de ontvoering van een rivaliserende rapper. JoeyAK kreeg daarvoor een celstraf van vier jaar. Door zijn dood ging de zaak tegen Bigidagoe niet door.

Bewoners van het appartementencomplex in Heerhugowaard dat gisteren werd getroffen door een explosie en een brand weten nog niet wanneer ze weer naar huis mogen. "Ik hoop snel", zegt een van hen. "Want ik wil graag weten of mijn katten het hebben overleefd."

Het complex, met bijna zeventig appartementen, werd gisteravond ontruimd nadat na een explosie brand was uitgebroken. De meeste bewoners brachten de nacht door bij familie of kennissen. Voor de overige mensen had de gemeente opvang in een hotel geregeld.

De brandweer heeft het zwaar beschadigde appartementencomplex vannacht doorzocht, op zoek naar mogelijke slachtoffers. Die zijn niet gevonden. De politie sluit echter niet uit dat er nog mensen binnen zijn, omdat er nog niet met alle bewoners contact is geweest.

De politie heeft inmiddels het sein 'veilig' gekregen, wat betekent dat het appartementencomplex veilig betreden kan worden. Een forensisch team is daar nu om sporenonderzoek te doen.

'Katten halen'

Totdat het instortingsgevaar is geweken, mogen de evacués niet terug. Het is onduidelijk wanneer de woningen worden vrijgegeven.

Tot die tijd verkeren de bewoners onder meer in onzekerheid over hun huisdieren. "Je staat hier maar te wachten in de hoop dat je je katten kan halen", zegt een vrouw, die niet thuis was toen het gebeurde.

Deze bewoners mogen voorlopig niet terug:

In een deel van de appartementen wonen jongeren met een bepaalde vorm van begeleiding. Het is niet voor het eerst dat er problemen zijn. "Er staan hier regelmatig brandweerwagens op de stoep", zegt een man. "Meestal wordt het snel in de kiem gesmoord, maar nu was het dus erger."

"Dit is echt een probleemcomplex", vindt een andere bewoner. "Ik woon hier nu vijf jaar, en er zijn heel wat dingen geweest. Er zijn hier veel jongeren met problemen."

De oorzaak van de explosie en de brand, waarbij mensen lichtgewond raakten door rookinhalatie, is nog niet duidelijk. Kort na het incident hield de politie in de omgeving van het appartementencomplex vier minderjarigen aan. Hun betrokkenheid bij de zaak wordt onderzocht.

Het Julianakanaal is weer open voor scheepvaartverkeer. Het eerste schip voer vanochtend door de verbrede watergang na een maandenlange afsluiting.

Het kanaal tussen Berg aan de Maas en Born is de afgelopen acht maanden breder en dieper gemaakt, om ruimte te maken voor grotere schepen. De werkzaamheden begonnen in augustus vorig jaar.

Vanwege de werkzaamheden moest een stuk van 4 kilometer volledig worden drooggelegd. Ook werd een tijdelijke dam aangelegd. Sinds eind maart werd het Juliakanaal weer volgepompt met 2 miljard liter water. De kosten voor het megaproject komen in totaal neer op 179 miljoen euro, schrijft L1 Nieuws.

Zo stroomde het weer vol:

Het kanaal maakt deel uit van de Maasroute, een verbinding tussen havens in België, Duitsland en Nederland. Jaarlijks varen er ongeveer 25.000 vrachtschepen doorheen, aldus Rijkswaterstaat.

De toegang voor de recreatievaart volgt later.

Vanochtend ging het eerste schip weer door het kanaal:

Opnieuw is een advocaat van Ridouan Taghi opgepakt op verdenking van deelname van diens criminele organisatie. De 36-jarige Vito Shukrula werd gisteren gearresteerd na een bezoek aan zijn cliënt in de zwaarbeveiligde EBI in Vught. Hij is, na Taghi's neef en Inez Weski, de derde advocaat van de drugscrimineel die op dezelfde verdenking is aangehouden.

"Ik schrok. Ik dacht: niet weer", zegt strafrechtadvocaat Jan-Hein Kuijpers, die onder meer Willem Holleeder en drugshandelaar Martien R. heeft bijgestaan. "Het is de derde advocaat van Taghi die is aangehouden, van wie er al een is veroordeeld tot vijfenhalf jaar celstraf. Daarna volgde Weski, die negen dagen vastzat op een geheime locatie. En nu Shukrula: hetzelfde verhaal, opgepakt vanwege het doorspelen van berichten van Taghi naar de buitenwereld."

De strafrechtadvocatuur in Nederland ligt er wakker van, zegt Kuijpers. "We hebben al geen geweldige reputatie. We zijn geen rocksterren of bloemenverkopers: wij staan verdachten bij van soms hele ernstige strafbare feiten. Als dan ook nog eens om de haverklap advocaten worden gearresteerd wegens zelf gepleegde strafbare feiten, helpt dat niet bepaald mee aan het imago van de advocaat."

Shukrula presenteerde zich samen met Carlo Crince Le Roy in november 2024 als Taghi's nieuwe advocaten, die sinds juli zonder zat. Ze vroegen zestien maanden voorbereidingstijd om het 83.316 pagina's tellende dossier van het Marengo-proces te bestuderen, maar kregen die tijd niet. Daarna zeiden de advocaten in gesprek te gaan met Taghi over of en hoe ze verder kunnen.

Het onderzoek naar Shukrula begon in december vorig jaar, nadat inlichtingendienst AIVD met het Openbaar Ministerie (OM) informatie had gedeeld via een intern ambtsbericht. Daarin stond dat de advocaat informatie van Taghi zou hebben doorgespeeld aan leden van zijn criminele organisatie.

Daarop begonnen politie en justitie met het afluisteren van de vertrouwelijke gesprekken tussen Shukrula en Taghi. In principe mag dat niet, maar de onderzoeksrechter gaf toestemming omdat het om een zeer ernstige verdenking gaat.

"Bij zeer zware strafzaken, zoals het Marengoproces, zit justitie erbovenop en kijken de media en de buitenwereld mee", zegt Kuijpers. "Je weet van tevoren dat je je als advocaat van een zware crimineel op glad ijs begeeft. Je moet ervoor zorgen dat er geen enkele mogelijkheid is dat justitie kan zeggen: 'Je bent verkeerd bezig.' Want als dat wel zo is, pakken ze je."

Dat Shukrula gisteren is opgepakt op verdenking van het voortzetten van een criminele organisatie en misbruik maken van zijn positie als advocaat, doet justitie niet zomaar, zegt Kuijpers. "Ze hebben er ook belang bij dat Taghi een advocaat heeft en zo het proces kan doorgaan. Als je dat steeds stopt, schiet de zaak ook niet op."

Kuijpers noemt het bijzonder dat de AIVD de strafzaak tegen Shukrula opstartte. "Dat gebeurt meestal voor terroristische zaken en niet voor drugs- en moordzaken."

Hoogleraar strafrecht Sven Brinkhoff, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, beaamt dit in Nieuwsuur. "De AIVD houdt zich niet bezig met opsporing, maar met dreigingen tegen de Staat. Waarschijnlijk is de verdachtengroep als dusdanig aangemerkt door alles wat er is gebeurd, zoals de moord op Peter R. de Vries en advocaat Derk Wiersum. Dat geef je AIVD legitimatie om onderzoek te doen."

Zwarte gat

Taghi kreeg in het Marengo-proces levenslang, maar zou vanuit de gevangenis nog steeds proberen zijn criminele organisatie aan te sturen. Hij heeft weinig mogelijkheden om met de buitenwereld te communiceren, en een strafrechtadvocaat is daar een van. "En die kunnen worden meegezogen in het zwarte gat", zegt Brinkhoff.

Brinkhoff ziet een duidelijk patroon tussen de drie arrestaties van de advocaten van Taghi. "Het zal alles te maken hebben met de verdachtengroep van het Marengo-proces, en het geld en de macht die erachter zitten en de drang om door te gaan met de criminele handel."

Taghi ging maart vorig jaar in hoger beroep tegen zijn levenslange gevangenisstraf. Of behandeling daarvan vertraging oploopt, moet nog blijken. "Hij heeft nog een advocaat over, Crince Le Roy. Die kan doorgaan als hij wil, maar hij kan ook zeggen dat hij ermee kapt", zegt Kuijpers.

Als dat laatste gebeurt, is dat een probleem. "Dan zal het hof toch weer moeten proberen zo snel mogelijk een advocaat erop te zetten. Maar de vraag is of er iemand wil opstaan die het risico wil lopen om ook gearresteerd te worden."

"De grote vraag is wie de zaak dan nog eigenlijk wil doen", voegt Dennis Wolters, voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Strafrechtadvocaten toe. "Ik denk dat het niet zo makkelijk gaat zijn om een advocaat te vinden die nog bereid is de zaak te gaan behandelen. Dat je onder een vergrootglas komt te liggen in deze zaak, lijkt de geschiedenis inmiddels te hebben uitgewezen."

De commandant van de Amerikaanse militaire basis in Groenland is de laan uit gestuurd. Het Amerikaanse ministerie van Defensie spreekt van een verlies van vertrouwen in het leiderschapsvermogen van de commandant, kolonel Susan Meyers.

Aanleiding voor de maatregel is een mail die Meyers naar het personeel van de basis stuurde na het bezoek van vicepresident Vance aan Groenland, eind vorige maand. Tijdens dat bezoek uitte Vance harde kritiek op Denemarken, het land waar Groenland bij hoort. Ook hintte hij opnieuw op een Amerikaanse inlijving van Groenland.

Kolonel Meyers distantieert zich van die opstelling in de mail, die uitlekte via de nieuwssite Military.com. "Ik ga er niet van uit dat ik de hedendaagse politiek begrijp, maar ik weet wel dat de zorgen die werden geuit door vicepresident Vance niet die van de Pituffik-basis zijn", schrijft ze.

In de mail benadrukt Meyers de goede samenwerking tussen de Amerikanen, de Denen en de Canadezen op de basis. "Ik beloof dat al onze vlaggen trots naast elkaar zullen wapperen, zolang ik me in de gelukkige omstandigheid bevind om deze basis te mogen leiden."

'Ondermijning van Trump'

Het Pentagon bleek niet te spreken over de mail van Meyers en heeft haar gisteren ontslagen als commandant van de Pituffik-basis. Ze wordt vervangen door kolonel Shawn Lee, meldt een Pentagon-woordvoerder op X.

"Acties die de hiërarchie ondermijnen of die ingaan tegen de doelstellingen van president Trump worden op het ministerie van Defensie niet getolereerd", staat in een verklaring. "Van commandanten wordt verwacht dat ze zich houden aan de hoogste gedragsnormen, vooral als het gaat om het onpartijdig uitoefenen van hun taken."

In een veld in het noorden van Polen is gebrom van een zware motor en gepiep van een waarschuwingssignaal te horen. Het is een graafmachine die achteruit rijdt. De bestuurder - een Poolse militair - graaft een greppel uit en gebruikt de aarde om ernaast een wal te bouwen. Vrachtwagens rijden af en aan om betonnen 'egels' te brengen - versperringen om tanks tegen te houden.

Genisten van het Poolse leger plaatsen de egels achter de wal, drie rijen dik. Of ze dit soort verdedigingswerken al eerder hebben opgetuigd? "Ja, op onze trainingslocatie wel", zegt de officier die het team aanstuurt. Maar dit is geen training meer.

Dit is namelijk de grens met Kaliningrad, de Russische exclave tussen Polen en Litouwen. Twee jaar geleden bouwde Polen hier nog een grenshek om migranten tegen te houden. Nu zijn ze bezig met het 'Oost-Schild'. Het zijn verdedigingswerken ter waarde van ruim 2 miljard euro langs de grens van Rusland en Belarus. De Baltische staten zijn met een vergelijkbaar project bezig.

Luitenant Iwona Misiarz klimt de wal op en kijkt uit over het Russische bos nog geen honderd meter verderop. Na de greppel, de stuwwal en de egels laten ze het veld open, vertelt ze. Daar moet ruimte overblijven voor mijnen, als het zover komt. Daarna komt nog een rij egels. Het zijn beelden die we kennen uit Oekraïne. Maar dit is de EU, dit is NAVO-grondgebied. "Als je vrede wil, dan moet je je helaas voorbereiden op oorlog", redeneert Misiarz.

Het Oost-Schild is bedoeld om Rusland af te schrikken en de grens "onbegaanbaar te maken voor de vijand in oorlogstijd", zei premier Tusk tijdens de aankondiging een jaar geleden. De zorg is dat als er een overeenkomst komt met Oekraïne of als Rusland daar uiteindelijk de oorlog wint, Moskou dan hier de NAVO kan testen. Die zorg is met het nieuwe Amerikaanse leiderschap er niet minder op geworden.

De barrières die aan de grens worden opgeworpen zullen een mogelijke aanval niet volledig stoppen, zegt Misiarz. De bedoeling is dat vijandige troepen ermee vertraagd worden, zodat het Poolse leger tijd krijgt om te reageren.

Bekijk hier hoe het Poolse leger het Oost-Schild bouwt:

Het schild is veel meer dan alleen deze traditionele verdedigingslinies, benadrukt Misiarz. Het gaat gepaard met een hele infrastructuur erachter: monitorsystemen tegen drones, een verstevigd GSM-netwerk, bunkers, nieuwe bruggen en wegen. Hoewel de eerste linies langs Kaliningrad nu worden afgerond, zal de bouw van het schild tot zeker 2028 duren.

Een van de lessen die Polen meeneemt van het slagveld in Oekraïne, is het gebruik van anti-personeelsmijnen. Samen met de Baltische staten stappen ze uit het Ottowa-verdrag dat dit soort mijnen verbiedt. Anti-personeelsmijnen zijn controversieel omdat ze veel burgerslachtoffers eisen. Polen wil er 1 miljoen gaan produceren.

Tusk wil burgers laten zien dat onder zijn regering alles wordt gedaan om hun veiligheid te garanderen. De meeste Polen steunen verdedigingswerken dan ook, blijkt uit peilingen. Al voelen ze zich aan de grens niet per se veiliger.

"Zal het de test doorstaan als ze straks echt met tanks komen?", zegt een man buiten een kerk van Peciszewo, een dorpje een kilometer verderop. "Ze zullen beginnen met drones, met raketaanvallen. En alles zal dan toch weggevaagd worden."

'Weggegooid geld'

Ja, iedereen hier is wel bang omdat ze denken dat een oorlog kan uitbreken, zegt de 66-jarige Malgorzata. Maar het Oost-Schild zal geen enkel verschil maken als het zover komt, denkt ze. "Het is weggegooid geld."

Wat meer te spreken over het project is boer Janek, die buiten in zijn veld bezig is geflankeerd door een grote herdershond. Hij was stomverbaasd toen onlangs een Russisch vliegtuigje het dorp over vloog. Het was een burgertoestel en het verhaal was dat ze verdwaald waren, maar hij vertrouwde het niet. "Ze bouwen het schild niet voor niks", zegt Janek. "We moeten ons beschermen."

Polen heeft Europese bondgenoten opgeroepen om bij te dragen aan het schild. "Deze grens is ook de grens van de Europese Unie", zegt luitenant Misiarz naast een rij egels terwijl achter haar met een graafmachine een volgend blok wordt geplaatst. "Dus onze veiligheid is niet alleen een prioriteit voor ons, maar voor de hele EU. Want wij zijn hier in de eerste linie."

Minister Van Hijum van Sociale Zaken (NSC) doet aangifte van het lekken van ambtelijke stukken van zijn ministerie. Een kritisch advies van de ambtenaren over een oud voorstel van NSC en BBB om referenda te organiseren over het nieuwe pensioenstelsel lekte uit naar De Telegraaf. De krant kopte met: "Minister Van Hijum (NSC) kraakt plan pensioenreferendum van zijn eigen partij".

Van Hijum is daar erg boos over, zei hij voor het begin van de ministerraad. "Ik word ziek van het gelek", zegt hij. "Ik wil een sfeer hebben waarin je open over inhoud van gedachten kunnen wisselen. Dat is niet mogelijk als je elkaar het werken onmogelijk maakt."

Naar eigen zeggen heeft Van Hijum zelf nooit dit soort ambtelijke stukken gelekt. "Ik wil een norm stellen en ik hoop dat het effect sorteert", zegt hij.

Forse kritiek

In het ambtelijk advies zou forse kritiek staan op het eerdere plan van NSC en BBB om bij pensioenfondsen referenda te organiseren over de overgang naar het nieuwe pensioenstelsel. De twee partijen wilden mensen hiermee meer inspraak geven over hun pensioenen. Het plan kreeg forse kritiek van de Raad van State en ook in de Tweede Kamer was er weinig steun te vinden.

Deze week presenteerden de partijen daarom een aangepast plan. Daarin staat dat alle mensen die (deels) een pensioen hebben opgebouwd, individueel bezwaar mogen maken tegen de overstap naar het nieuwe stelsel. Als een pensioenfonds deze inspraak niet regelt, moet er alsnog een referendum worden georganiseerd.

Vandaag sloot ook PVV-leider Wilders zich hierbij aan. Daarmee geven dus drie regeringspartijen aan het oneens te zijn met hoe het pensioenstelsel wordt ingevoerd.

Of de wens van NSC, BBB en PVV praktijk wordt valt te betwijfelen: de Tweede en Eerste Kamer moeten dat in meerderheid steunen. En op 30 mei 2023 stemde de Eerste Kamer, na vijftien jaar discussie met politiek, werkgevers en vakbonden, in met het nieuwe pensioenstelsel. De pensioenfondsen zijn al aan de slag gegaan met de voorbereiding van het omzetten van de pensioenen. Als zij alsnog inspraak moeten organiseren komt dat proces stil te liggen.

De steun van de PVV voor het omstreden idee om pensioendeelnemers meer inspraak te geven, het verzet van zijn eigen partij tegen het pensioenstelsel en het lekken van stukken van zijn ambtenaren voeren de druk op minister Van Hijum op. Hij moet als verantwoordelijk minister de invoering van het nieuwe pensioenstelsel tot een goed einde zien te brengen.

Het aantal cao's met een regeling voor rouwverlof neemt toe, blijkt uit een inventarisatie van vakbond CNV. De vakbond stelt dat er in zeker tachtig collectieve arbeidsovereenkomsten een rouwverlofregeling is opgenomen.

Zo staat onder meer in de cao's Bouw, Openbaar Vervoer en Kinderopvang dat mensen tien dagen vrij kunnen krijgen als een van hun naasten is overleden.

Uit eerdere onderzoeken van CNV bleek al dat dat een op de tien rouwende mensen een burn-out krijgt en dat bijna 40 procent te snel aan het werk gaat na het verlies van een dierbare. Bijna een derde van de werknemers kon na het verlies van een dierbare lange tijd niet functioneren.

Schokkende cijfers

CNV noemt dat "schokkende cijfers". Volgens de vakbond is een ontoereikende rouwverlofregeling niet alleen nadelig voor de werknemer, maar ook voor de werkgever. "Mensen zijn als ze te snel weer beginnen met werken minder productief en zitten minder goed in hun vel. Daarom functioneren ze op de werkvloer minder goed."

Dat herkent Mariëtte Los, CHRO bij accountants- en advieskantoor Deloitte. Het bedrijf heeft sinds januari een regeling waarin staat dat medewerkers tot een maand rouwverlof kunnen opnemen. "Wij merkten dat twee tot vijf dagen rouwverlof niet altijd genoeg was en hebben daarom een nieuwe regeling."

Volgens haar verschilt het of medewerkers bij hun leidinggevende durven aan te geven dat ze langer nodig hebben om een verlies te verwerken. "Als mensen te snel weer aan het werk gaan en de kop in het zand steken, werken ze na verloop van tijd minder goed en krijgen ze ziekteklachten."

"Je krijgt linksom of rechtsom met rouw te maken." zegt Los. "Het is belangrijk dat werkgevers hier ruimte voor geven." Bij Deloitte hebben sinds begin dit jaar van de 62 mensen gemiddeld 50 uur rouwverlof opgenomen. "Werkgevers hoeven er dus niet bang voor te zijn dat medewerkers het maximale verlof claimen. Ze vinden het vooral ontzettend fijn dat de mogelijkheid er is", besluit de HR-baas.

Wettelijke regeling

Werkgevers zijn niet wettelijk verplicht om rouwverlof te geven. CNV pleit daarom voor een wettelijke rouwverlof van twee weken, maar zegt dat "de politiek nauwelijks in beweging komt".

De SGP, CDA en ChristenUnie hebben vorig jaar een initiatiefwetsvoorstel voor rouwverlof ingediend. Daarin staat dat werkende ouders van minderjarige kinderen tot vijf dagen betaald rouwverlof moeten kunnen krijgen als een van de ouders of een minderjarig kind overlijdt.

Dit voorstel is aan de Raad van State voorgelegd en die is teruggekomen met een advies aan de partijen. Zij gaan de het wetsvoorstel nu aanpassen en verbeteren. "Het is de bedoeling dat we de wet voor de zomer indienen in de Tweede Kamer", zegt SGP-lijsttrekker Chris Stoffer.

Breder debat

Dit voorstel gaat in eerste instantie alleen om werkende ouders in gezinnen. "Daar zien wij de meest in het oog springende problematiek. We hopen heel erg dat dit een eerste stap is om het voor iedereen beter te regelen", zegt Stoffer. Hij hoopt dat het debat daarna breder gevoerd wordt en het rouwverlof ook kan gelden voor alleenstaanden of andere nabestaanden. "We zijn er met zijn allen bij gebaat als mensen de gelegenheid hebben om te rouwen."

"Bij fracties van links tot rechts zien we draagvlak voor dit wetsvoorstel", zegt Stoffer. "Iedereen ziet hier de noodzaak van in. We voelen met elkaar heel breed dat hier iets moet gebeuren", aldus de SGP-voorman.

China verhoogt heffingen op spullen die worden geïmporteerd uit de VS tot 125 procent. Dat meldt het Chinese ministerie van Financiën. De verhoogde heffingen gaan morgen in.

Het is een verdere escalatie in de handelsoorlog tussen de twee landen. De Chinese importheffingen op Amerikaanse goederen waren in reactie op Amerikaanse heffingen al verhoogd tot 84 procent. Woensdag verhoogde de Amerikaanse president Trump in reactie daarop zijn importheffingen op Chinese goederen naar 145 procent.

China vindt het haasje-over verhogen van tarieven "gegoochel met cijfers, zonder enige economische betekenis", in de woorden van een woordvoerder van het Chinese ministerie van Handel. "Ze zijn het lachertje van de wereldeconomie." Toch voelt het land zich gedwongen ook opnieuw een verhoging door te voeren. "We zullen doorvechten tot het bittere eind."

Het ministerie vulde aan verdere verhogingen door de VS niet meer te zullen beantwoorden, "omdat op het huidige niveau er geen markt meer bestaat voor de import van Amerikaanse goederen naar China".

'Gebrek aan respect'

Begin deze maand kondigde Trump importheffingen aan voor een reeks landen, waaronder China en de EU. Deze week kwam hij terug op dat besluit: voor veel landen worden de maatregelen voorlopig gepauzeerd. Maar voor China geldt het tegenovergestelde. Voor dat land besloot Trump de heffingen juist fors op te schroeven.

Trump liet eerder weten ervan overtuigd te zijn dat China uiteindelijk een deal met de VS móét sluiten. Tot nu toe lijken beide landen echter vooral elkaar af te troeven.

Volgens Trump heeft China het strenge beleid aan zichzelf te wijten. Peking zou al jarenlang "een gebrek aan respect voor de wereldmarkt" hebben getoond.

Een groep statiegeldverzamelaars in Amsterdam krijgt een eigen, officieuze vakbond. Volgens medeoprichter en antropoloog Mara Voss is dat hard nodig omdat statiegeldverzamelaars volgens haar onterecht een negatief imago hebben.

De 38-jarige Reginald is zo'n statiegeldverzamelaar. Een jaar geleden begon hij ermee. Hij sloopt geen prullenbakken, scheurt geen zakken open en gaat netjes te werk, zegt hij in het Engels tegen AT5. Toch ervaart hij negatieve reacties.

"Mensen kijken op je neer, maar ik heb gelukkig ook fijne ervaringen. Bijvoorbeeld als mensen me een hele zak vol blikjes geven. Maar meestal wordt er negatief gereageerd omdat veel mensen gefrustreerd zijn over de hele situatie."

Voor een grote blauwe vuilniszak gevuld met blikjes en flesjes, verwacht hij zo'n 20 tot 25 euro te krijgen. "Daarmee kan ik mijn eigen eten kopen en wat ik verder nog op een dag nodig heb. Sigaretten bijvoorbeeld."

Geen vak

Mara Voss trok een jaar lang op met Amsterdamse statiegeldverzamelaars. "Ik denk dat we onderschatten hoeveel mensen dit werk doen. Er is niet één soort statiegeldverzamelaar. Het kan ook gewoon de buurvrouw zijn die de eindjes aan elkaar probeert te knopen."

"Wij willen een positief beeld laten zien van deze doelgroep. Laten zien dat dit mensen zijn die hard werken voor hun geld. Dat het krachtige mensen zijn die op een heel creatieve manier autonoom proberen te zijn."

The Amsterdam Can Collective wordt een vakbond tussen aanhalingstekens, want statiegeldverzamelaar wordt niet erkend als vak. "Maar moeten wij een officiële vakbond worden om te laten zien dat we impact kunnen hebben? We hebben heel veel ideeën over hoe het systeem anders kan met betrekking tot zwerfafval en de prullenbakken", zegt Voss.

Contant geld

Volgens Voss vormen de mensen die prullenbakken openbreken en afval veroorzaken op straat de minderheid. "Ik snap 100 procent dat mensen het vervelend vinden om geconfronteerd te worden met afval op straat. Ik denk wel dat we gewoon in een consumptiemaatschappij leven waarin zoveel afval wordt geproduceerd."

Voss en Reginald willen onder meer met beleidsmakers in gesprek over oplossingen. Ook zien ze graag dat er een hub komt waar 24 uur per dag statiegeldblikjes en flesjes kunnen worden ingeleverd, in ruil voor contant geld.

Voss: "Er worden nu overal plekken gecreëerd waar je grote hoeveelheden kan inleveren, maar dat wordt alleen maar uitbetaald met een Tikkie of een bankkaart. Dat sluit de doelgroep buiten die eigenlijk van het statiegeld afhankelijk is omdat die mensen geen bankkaart hebben."

De burgemeester en wethouders van Weert gaan voortaan bonnetjes indienen via een openbaar declaratieregister. Het is een van de regels in het nieuwe declaratiebeleid van het college, nadat uit onderzoek bleek dat burgemeester en wethouders onterecht onkosten hebben gedeclareerd.

Het college sprak gisterenavond voor het eerst publiekelijk over het nieuwe declaratiebeleid. De burgemeester en wethouders benadrukten opnieuw de impact die de kwestie heeft gehad. Burgemeester Raymond Vlecken zei tijdens de extra raadsvergadering dat het pijn deed dat zijn integriteit de afgelopen tijd in twijfel is getrokken.

Onderzoek

Regionale omroep L1 Nieuws vroeg via de Wet Open Overheid declaraties van de afgelopen jaren op en onthulde in februari dat de burgemeester en wethouders onterecht onkosten hadden opgevoerd.

Volgens de omroep was er voor duizenden euro's aan onterechte declaraties ingediend. Het ging onder meer om het kopen van rolletjes snoep, broodjes en het huren van carnavalskleding. Maar ook om duizenden euro's aan vip-kaarten voor het festival Bospop.

Vervolgens besloot de gemeente onafhankelijk onderzoek te laten doen naar de declaraties. Daaruit bleek dat verschillende kosten inderdaad niet gedeclareerd hadden mogen worden; de bestuurders krijgen namelijk al een vaste maandelijkse onkostenvergoeding voor bepaalde uitgaven.

'Spiegel was nodig'

"Ik hoef niks te krijgen waarop ik geen recht heb", aldus burgemeester Vlecken. "De situatie heeft ons aan het denken gezet: dat vertrouwen niet vanzelfsprekend is. Het heeft ons doen inzien dat dit soort zaken anders opgepikt worden door de maatschappij."

Wethouder Michèle Ferrière: "Ik heb het als een emotionele periode ervaren, ik bekijk de zaken nu met een nieuwe bril. De spiegel die we voor hebben gekregen, hadden we nodig", citeert L1 Nieuws.

En dus belooft het college beterschap. Naast een openbaar declaratieregister moeten bestuurders in Weert voortaan zelf hun onkosten indienen, in plaats van ambtenaren. Ook moet er meer duidelijkheid komen over welke onkosten daadwerkelijk gemaakt dienen te worden.

Het college heeft bijna 3000 euro aan onterecht ingediende declaraties terugbetaald.

De politie heeft vier minderjarigen aangehouden voor het incident van gisteravond in Heerhugowaard. Daar brak brand uit na een explosie in een appartementencomplex. Meerdere appartementen liepen grote schade op.

Het viertal werd gisteravond aangehouden in de omgeving van het getroffen complex, zegt een politiewoordvoerder. Details over de arrestanten zijn niet bekendgemaakt, behalve het feit dat ze minderjarig zijn.

De vier zitten vast en worden vandaag verhoord over hun mogelijke betrokkenheid bij het incident. De politie sluit niet uit dat er nog meer mensen worden aangehouden.

Geen slachtoffers in het puin

De ontploffing in het appartementencomplex was gisteren kort na 20.00 uur. De brand die ontstond, was zo'n drie uur later onder controle. Vijf mensen raakten lichtgewond.

Hulpdiensten doorzochten het complex gedurende de hele nacht, maar vonden niemand. De getroffen appartementen zijn gestut. Later vandaag zal de politie binnen forensisch onderzoek gaan doen.

Een onbekend aantal bewoners is gisteravond geëvacueerd. Mensen die niet bij familie terechtkonden, hebben de nacht doorgebracht in een hotel. Voorlopig kunnen ze nog niet terug naar huis.

'Een muur van vuur'

Bij omwonenden zit de schrik erin. Een vrouw die in de buurt woont, was thuis aan het gamen met vrienden toen ze naar eigen zeggen "een doffe plof" hoorde.

"Ik dacht eigenlijk dat het van boven kwam. Ik hoorde ook heel veel brandweer. Maar toen zag ik een heel grote steekvlam en heel veel puin."

Een andere omwonende zegt dat ze aanvankelijk dacht dat iemand buiten vuurwerk had afgestoken. "Maar al snel hoorde ik een hoop sirenes en toen ging ik naar beneden om te kijken wat er aan de hand was. En toen zag ik dat het aan de overkant was. Ik zag een muur van vuur."

Amsterdam gaat voor het eerst formeel excuses aanbieden voor de rol die de stad speelde bij de Jodenvervolging tijdens de Tweede Wereldoorlog. Dat meldt Het Parool op basis van bronnen. Een woordvoerder van de gemeente wil dat nog niet bevestigen.

Burgemeester Femke Halsema zal volgens de krant de excuses namens de gemeente uitspreken op 24 april, tijdens de herdenking van de Shoah in de Hollandsche Schouwburg. In een besloten raadsvergadering stemden volgens Het Parool alle aanwezige raadsleden unaniem in met Halsema's voorstel om excuses aan te bieden en geld vrij te maken voor een speciaal fonds.

De stap volgt op een onderzoek van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD), dat binnenkort wordt gepresenteerd. Uit het onderzoek blijkt dat het gemeentelijke apparaat van Amsterdam een centrale rol speelde in de Jodenvervolging in Nederland.

Bevolkingsregistratie en Gemeentevervoerbedrijf

Tienduizenden Joden werden vanuit de hoofdstad weggevoerd. Via de bevolkingsregistratie van de gemeente kreeg de Duitse bezetter toegang tot hun adressen, wat de deportaties aanzienlijk vergemakkelijkte. Ook het Gemeentevervoerbedrijf (GVB) leverde een bijdrage: het verzorgde het transport naar verzamelplaatsen in de stad. Zo'n 60.000 Amsterdamse Joden werden vermoord.

Naast de excuses trekt de gemeente 25 miljoen euro uit voor een speciaal fonds dat moet bijdragen aan de versterking en zichtbaarheid van het Joodse leven in Amsterdam. Een commissie onder leiding van oud-PvdA-minister Jet Bussemaker zal adviseren over de besteding van het bedrag. Hiervoor gaan de commissieleden in gesprek met Joodse organisaties en betrokkenen.

Gedenktekens

Al eerder, in 2023, stortten zowel de gemeente als het GVB gezamenlijk 100.000 euro in een fonds als erkenning voor de rol van het vervoerbedrijf bij de deportaties. Uit berekeningen blijkt dat de gemeente aan deze transporten destijds omgerekend zo'n 61.000 euro verdiende. Het bedrag voor het fonds werd naar boven afgerond.

Daarnaast zijn bij drie voormalige verzamelpunten gedenktekens geplaatst: op de Plantage Middenlaan, de Beethovenstraat en het Victorieplein.

Een woordvoerder van de gemeente Amsterdam wil niet ingaan op vragen over de excuses. Ze wil ook niet bevestigen of burgemeester Halsema op 24 april überhaupt aanwezig zal zijn bij de herdenking in de Hollandse Schouwburg.

Beurzen staan opnieuw in de min vanwege zorgen over de Amerikaanse importheffingen. De koersen veerden gisteren op nadat president Trump bekendgemaakt had veel maatregelen voorlopig uit te stellen, maar inmiddels lijken beleggers zich toch weer zorgen te maken over blijvende onrust.

De Nederlandse AEX opende vanochtend licht in de plus maar zakte daarna weer weg in het rood, net als de andere Europese beurzen.

In Japan sloot de Nikkei de handelsdag af met 3 procent verlies. De Chinese beurzen in Hongkong en Shanghai schommelden de hele dag rond hun openingsstand.

In de VS sloten de beurzen gisteren al met verlies. De Dow Jones kon de aanvankelijke euforie niet vasthouden en verloor 2,5 procent. De Nasdaq sloot 4,3 procent lager en de S&P 500 3,5 procent.

Zorgen over de toekomst

Handelaren reageerden aanvankelijk hoopvol op berichten dat Trump veel landen 90 dagen uitstel geeft van de strafheffingen die woensdag in zouden gaan. Hij zegt open te staan voor onderhandelingen met handelspartners over een in zijn ogen eerlijkere handelsbalans. Wel blijft een standaardheffing van 10 procent voor bijna de hele wereld gelden.

Na de aankondiging lieten beurzen wereldwijd een stijgende lijn zien, al werden de verliezen die ze de afgelopen dagen maakten niet goedgemaakt. Later op de dag keerden de twijfels terug, zoals over de vraag wat Trump na de 90 dagen zal gaan doen. Een eerder uitstel van heffingen tegen Canada en Mexico bleek immers ook niet tot afstel te leiden.

Ook EU-commissievoorzitter Ursula von der Leyen zei in de Financial Times dat er nog steeds wordt gedacht over tegenmaatregelen, hoewel de EU een eigen reactie opschortte toen Trump deels bakzeil haalde. Ze sprak van "een keur aan tegenmaatregelen" en noemde expliciet als optie het instellen van extra heffingen op reclames bij digitale diensten.

145 procent heffing voor China

Bovendien escaleerde Trump tegelijkertijd de handelsoorlog met China, door de hogere tarieven die Peking afkondigde in reactie op het Amerikaanse beleid meteen weer te vergelden met nog extremere heffingen. Aanvankelijk leken die neer te komen op een tarief van 125 procent, maar het Witte Huis verklaarde later dat er inmiddels een tarief van 145 procent geldt. De 125 procent kwam boven op de al bestaande heffing van 20 procent die Trump maanden geleden al instelde.

Op de Amerikaanse beurs vielen vooral de terugval op van mediabedrijven als Warner Bros (12,5 procent) en Disney (6,8 procent). Beleggers vrezen blijkbaar dat Peking zal terugslaan door de Chinese markt verder te beperken voor Amerikaans entertainment. Ook is het maar de vraag of Hollywoodfilms nog wel even gretig zullen worden ontvangen in deze contreien.

Vanmorgen maakte de Chinese overheid bekend op zijn beurt opnieuw de heffingen te verhogen: voor de VS geldt voortaan een tarief van 125 procent, gelijk aan de heffing die Trump de afgelopen dagen oplegde.

'Overgangsproblemen'

In een openbare kabinetsvergadering reageerde Trump zelf laconiek op de onrust. "Er zullen altijd overgangsproblemen zijn", hield hij zijn ministers en de pers voor. "Je hebt transitiekosten en transitieproblemen, maar uiteindelijk wordt het prachtig." Zijn minister van Financiën Bessent viel hem bij en hield vol dat er "geen onverwachte effecten" waren geweest.

Trump zei te streven naar een overeenkomst met China "die heel goed is voor beide landen". Hij voegde eraan toe dat hij president Xi als een persoonlijke vriend ziet, hoewel diens land "een heel lange tijd misbruik van ons heeft gemaakt. Niemand heeft ons zo afgezet".

In de kabinetsvergadering verwierp Trump beschuldigingen van handel met voorkennis. "Ik heb niets te verbergen", zei hij in reactie op vragen daarover. "We willen transparant zijn."

Koopadvies

Democratische senatoren hebben de ethiekwaakhond van de overheid gevraagd te onderzoeken of er iemand illegaal geprofiteerd heeft van Trumps U-bocht. Dagenlang hield hij vol zijn poot stijf te zullen houden over de hoge heffingen, om die vervolgens toch zonder enig voorteken via sociale media weer in te trekken.

Een paar uur eerder had Trump bovendien wel een koopadvies via zijn Truth Social-account eruit gegooid: "Dit is een goed moment om te kopen!!!" had hij in hoofdletters geschreven. Wie dat advies opvolgde, was kort daarna spekkoper door de stijgende koersen.

De Democraten spreken van marktmanipulatie. "Er is snel onderzoek nodig of president Trump, zijn familie of andere leden van zijn regering heeft gehandeld met voorkennis of andere illegale transacties heeft begaan", vinden de Democraten die de ethiekcommissie schreven. De macht om een onderzoek af te dwingen hebben ze evenwel niet.