NOS Nieuws - Algemeen

Als je een site van de overheid bezoekt of met een ambtenaar mailt, is de kans groot dat je informatie via servers van Amerikaanse techreuzen loopt. Die kans blijkt bovendien veel groter dan tot nu toe bekend. De NOS vond 1722 websites van Nederlandse (semi)overheden en cruciale bedrijven die van minimaal één Amerikaanse cloud afhankelijk zijn.

De vrees is dat de Amerikaanse inlichtingen- en opsporingsdiensten dan kunnen meelezen. Bovendien is het uiteindelijk niet de Nederlandse, maar de Amerikaanse overheid die achter het stuur zit: een risico bij een mogelijk conflict met de Verenigde Staten. Desondanks gebruiken ook negen van de vijftien ministeries clouddiensten van Microsoft.

Gemeenten

Ook het aantal gemeenten dat op Amerikaanse servers leunt, blijkt hoger dan gedacht. Eerder meldde de NOS al dat twee derde van de gemeenten mailservers van Microsoft gebruikt, maar het totale aandeel blijkt nog veel groter: alleen de gemeente Hardinxveld-Giessendam heeft geen enkele Amerikaanse clouddienst aan zijn account gekoppeld. Ook alle provincies gebruiken Amerikaanse clouddiensten.

Bij veel landelijke overheidsorganisaties is dat niet anders, zoals bij de Autoriteit Financiële Markten en het Veiligheidsberaad, dat bestaat uit de voorzitters van de 25 veiligheidsregio's, en de Tweede Kamer.

"Dat is een groot risico, dan is meelezen voor de Amerikaanse overheid technisch niet moeilijk", zegt ICT-kenner Bert Hubert, die zich al langer sterk maakt voor minder Amerikaanse afhankelijkheid. "Ze kunnen bovendien terugzoeken: doe mij maar mailtjes van de Tweede Kamer van twintig jaar geleden."

Volgens de Autoriteit Financiële Markten gaat het om "relatief recente ontwikkelingen" en worden die "nauwgezet gevolgd". Overstappen is echter niet snel geregeld, benadrukt de instantie. De Vereniging Nederlandse Gemeenten noemt het risico op meelezen "beperkt" en wijst op de betrouwbare diensten die bedrijven als Microsoft leveren.

De koepel van provinciebesturen wijst erop dat regels voor openbare aanbestedingen het moeilijk maken om niet-Europese partijen uit te sluiten. Uit de Amerikaanse cloud stappen zou "enorme praktische implicaties" met zich meebrengen, stelt die organisatie. "Desondanks denken we na over de vraag hoe we onze digitale autonomie kunnen vergroten."

Overheden en bedrijven spreken meestal af dat de data binnen de Europese Unie worden opgeslagen. Maar het risico dat de VS meeleest, blijft: de Amerikaanse overheid nam specifiek met dat doel al in 2018 een wet aan. Bovendien is er andere wetgeving, speciaal voor de inlichtingendiensten, die dat mogelijk maakt.

Sinds de herverkiezing van president Trump nemen de zorgen toe, vooral nadat Microsoft het e-mailaccount van de hoofdaanklager van het Internationaal Strafhof op zwart moest zetten. De vrees is dat Trump ook andere organisaties via de Amerikaanse cloud onder druk kan zetten.

Sites op zwart

Het risico beperkt zich niet tot meelezen. De Amerikaanse overheid zou met één druk op de knop ruim 650 Nederlandse sites van overheden en kritieke bedrijven op zwart kunnen zetten of manipuleren, waaronder die van De Nederlandsche Bank en die van de politie, maar ook de pagina nederlandwereldwijd.nl van het ministerie van Buitenlandse Zaken. Net als de website Crisis.nl, de site waar Nederlanders bij rampen naartoe worden gestuurd.

Ook WerkenVoorNederland, de sollicitatiesite van de overheid, loopt via Amerikaanse servers. "Het kan voor de Amerikaanse autoriteiten interessant zijn om te zien wie er bijvoorbeeld bij de AIVD wil solliciteren", zegt Hubert.

"Maar dat is wel nog wat theoretischer", benadrukt de ICT-expert. "Het grootste risico is er echt bij e-mail. Het is ook een stuk moeilijker om je mail vervolgens weer weg te halen dan om je website te verplaatsen."

Ook de kritieke infrastructuur - van netbeheerders tot banken en zelfs telecomproviders - leunt zwaar op de Amerikaanse cloud. Bij 69 van de 97 onderzochte organisaties staat de mail bij een Amerikaanse partij. Zelfs telecomprovider KPN, dat aan zijn klanten e-mail aanbiedt, heeft zijn mail bij Microsoft geplaatst.

Ministeries hebben al hun mail in eigen handen, maar negen van de vijftien ministeries gebruiken bijvoorbeeld wel Microsoft Teams of Webex om te chatten of te videobellen. De Amerikaanse overheid zou dan kunnen meelezen.

Naar de rechter

Microsoft erkent de risico's. "Een gerechtelijk bevel in de Verenigde Staten kan gelden voor informatie buiten de VS", bevestigt vicevoorzitter Brad Smith van Microsoft aan de NOS. "Maar we zullen dan wel naar de rechter gaan."

Dat deed Microsoft eerder ook, en met succes. Die overwinning van Microsoft in de rechtszaal was zelfs een directe aanleiding voor het Amerikaanse parlement om de wet aan te nemen die expliciet regelt dat het opvragen van informatie buiten de VS mag.

Er zou een verdrag moeten komen dat dit regelt, stelt Smith. "Daar wordt ook al wel tien jaar aan gewerkt. Als het er eindelijk komt, zou dat heel goed zijn: dan zijn er gewoon regels in welke omstandigheden data van een buitenlandse overheid kunnen worden opgevraagd, en hoe." Dat zou naar zijn mening bijvoorbeeld pas mogen na tussenkomst van de rechter.

NOS op 3 maakte deze uitlegvideo over onze afhankelijkheid van Amerikaanse tech, en of het ook anders kan:

Van onze correspondent is een serie van de makers van podcast De Dag. Iedere zaterdag maken we kennis met een van de correspondenten van de NOS, het land waar ze wonen, en de verhalen die wat hen betreft meer aandacht verdienen. Vandaag: Frankrijk-correspondent Frank Renout.

Frank woont al meer dan 20 jaar net buiten Parijs. Tussen de vogeltjes vindt hij de rust die nodig is om de hectische nieuwsdagen aan te kunnen in de stad. Want Frankrijk zit niet stil: zeker politiek is het tumultueus de afgelopen tijd. De Franse samenleving is heel erg verdeeld in een driedeling tussen de stad, de voorsteden die banlieues heten en het platteland. De gevolgen daarvan kan Frank scherp analyseren na al die jaren. En de vele gebruiken en cultuurverschillen blijken toch groter dan we denken van een land zo dichtbij huis, waar veel Nederlanders komen om vakantie te vieren.

De jonge Frank Renout draaide z'n hoofd razendsnel bij het horen van sirenes en wil altijd al overal vooraan staan. Journalist worden was dus een logische stap. Eigenlijk dacht hij als twintiger aan een heel ander werelddeel, maar z'n vrouw spoorde hem in 2004 aan om de stap te wagen en te emigreren naar Frankrijk. Nu vormen ze samen een team om verslag te doen van al die grote nieuwsgebeurtenissen van de afgelopen jaren: aanslagen, de brand in de Notre Dame, vele presidenten, maar ook waarom baguettes nou zo lekker zijn. Maar niet elke week in het leven van een correspondent zit vol joie de vivre: Frank stond dinsdag nog langs de weg met een kapotte auto.

De cultuurtip van Frank: De serie Dix pour cent op Netflix.

Volgende week: Fleur Launspach, correspondent in het Verenigd Koninkrijk. Heb je vragen voor haar of wil je reageren op deze podcast, mail dan naar dedag@nos.nl

Presentatie en montage: Marco Geijtenbeek

Redactie: Rosanne Sies

Eindredactie: Rosanne Sies

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren!

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag 20 minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en De Rooy: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

Jeugdjournaal-podcast: Iedere week vindt het Jeugdjournaal antwoorden op vragen van kinderen bij het nieuws.

De Amerikaanse oud-president Joe Biden zegt dat hij zich goed voelt en dat hij zijn behandelplan positief tegemoet ziet. Twee weken geleden werd duidelijk dat de 82-jarige Biden een agressieve vorm van prostaatkanker heeft.

Biden sprak voor het eerst sinds de diagnose in het openbaar, bij een bijeenkomst ter ere van Memorial Day van Delaware. Hij zegt dat de prognoses goed zijn: "Het gaat vooruit. De verwachting is dat we in staat moeten zijn om dit te verslaan." Ook zegt hij dat de kanker niet tot in zijn organen is doorgedrongen. "Dus ik voel me goed."

Het kantoor van Biden meldde twee weken geleden dat er uitzaaiingen waren naar het bot, maar Biden zegt nu dat hij "sterke botten" heeft. Hij wordt behandeld door een vooraanstaande chirurg die 32 jaar geleden dezelfde diagnose heeft gehad.

Behandeling mogelijk

Vlak nadat de kanker aan het licht kwam, werd al gemeld dat de ziekte bij de oud-president waarschijnlijk te behandelen was. Biden zegt nu dat die behandeling is begonnen en dat die bestaat uit "iedere dag een pil".

Gisteren was de sterfdag van zijn zoon Beau Biden. Hij stierf in 2015 op 46-jarige leeftijd aan hersenkanker.

In een leegstaand pand in Den Hoorn, bij Delft, is gisteravond brand uitgebroken. Er is niemand gewond geraakt. Een aantal bewoners van omliggende huizen moesten wel hun huis uit.

De brand brak rond 22.00 uur uit in een leegstaand café. De brandweer zegt dat bij de eerste melding de vlammen al uit het dak sloegen. Het pand kan als verloren worden beschouwd en de brandweer laat het "gecontroleerd uitbranden". De oorzaak van de brand is niet bekend.

Rond 01.15 uur werd gemeld dat er geen gevaar meer is dat de brand zich zou uitbreiden. Wel is de brandweer voorlopig nog bezig met nablussen. Omdat daar extra rook bij kan vrijkomen, blijft het advies om in de buurt ramen en deuren gesloten te houden.

Actie tegen leegstand

Volgens Omroep West sloot het café in 2019 de deuren. Niet veel later voerden omwonenden actie tegen de leegstand van het monumentale pand. De eigenaar zou plannen hebben gehad om het te slopen en er appartementen neer te zetten.

De Amerikaanse president Trump zegt dat hij de directeur van de National Portrait Gallery ontslaat. Kim Sajet was de eerste vrouwelijke directeur van het museum en heeft de Nederlandse nationaliteit. Trump wil van haar af, omdat ze in zijn ogen een voorstander is van diversiteit.

De National Portrait Gallery is een kunstmuseum in Washington D.C. en is onderdeel van het Smithsonian. In het museum zijn beeltenissen te zien van Amerikaanse beroemdheden. Sajet werd in 2013 aangesteld als directeur.

In een post op Truth Social noemt Trump haar een "zeer partijdige vrouw" die groot voorstander is van diversiteit, gelijkheid en inclusie. Bij zijn aantreden als president maakte Trump duidelijk dat hij alle diversiteitsprogramma's wil schrappen. Hij zegt dat er snel een vervanger voor Sajet bekend wordt gemaakt.

Diverse achtergrond

De afkomst van Sajet is behoorlijk divers. Ze werd geboren in Nigeria, groeide op in Australië en beschikt ook over een Nederlands paspoort. Haar moeder zat in de Tweede Wereldoorlog in toenmalig Nederlands-Indië in een Japans kamp. Na de oorlog belandden Sajets ouders in Nederland, waarna ze voor het werk van haar vader in Nigeria terechtkwamen.

Sinds 1997 woont en werkt ze in de Verenigde Staten. The Guardian omschreef haar eind vorig jaar als een "unieke wereldburger". In een interview met de krant zei ze dat ze nog regelmatig in Nederland komt, omdat hier nog een broer woont die intensieve zorg nodig heeft.

Sajet doneerde aan Democraten

Bronnen in het Witte Huis zeggen tegen Newsweek dat Sajet een donatie heeft gedaan aan de campagnes van Joe Biden en de kandidaat van de Democraten bij de presidentsverkiezingen in 2016, Hillary Clinton. Ook een onderschrift bij het portret van Trump zou hebben meegespeeld in het besluit haar te ontslaan. In dat onderschrift werd de nadruk gelegd op het feit dat er twee afzettingsprocedures tegen hem dienden.

Sinds zijn tweede termijn is begonnen, is Trump bezig de culturele instellingen naar zijn hand te zetten. Zo benoemde hij zichzelf tot voorzitter van het Kennedy Center. Hij noemde het theater in Washington "te woke" en stelde een aantal vertrouwelingen aan in het bestuur.

Volgens The New York Times hebben musea zoals het Smithsonian onder druk van Trump hun diversiteitsafdeling gesloten.

De uitvinder van de abortuspil, Étienne-Emile Baulieu, is overleden. De Franse wetenschapper overleed op 98-jarige leeftijd in zijn huis in Parijs.

Hij was een biochemicus en endocrinoloog, een arts die patiënten onderzoekt met hormoonaandoeningen en stofwisselingsziekten. Maar hij werd het bekendst door de ontwikkeling van RU 486, de abortuspil. Miljoenen vrouwen over heel de wereld kregen daardoor een goedkoop en veilig alternatief voor de chirurgische abortus.

Baulieu presenteerde de pil in 1982 en zeven jaar later werd het medicijn in Frankrijk goedgekeurd. Het leidde tot grote kritiek van anti-abortusbewegingen en ook bedreigingen aan het adres van Baulieu.

Inmiddels is de pil in meer dan honderd landen verkrijgbaar. Wel gelden er in veel landen strenge regels voor de verkoop.

'Weinig Fransen die wereld zo hebben veranderd'

De weduwe van Baulieu schrijft dat zijn werk "in het teken stond van zijn toewijding aan de vrijheid van vrouwen en zijn wens om iedereen in staat te stellen een beter en langer leven te leiden."

De Franse president Macron zegt dat er weinig Fransen zijn die de wereld zo hebben veranderd en noemt hem een "verzetsstrijder en onderzoeksgenie": "Étienne-Emile Baulieu was een vooruitstrevende geest die vrouwen de mogelijkheid gaf hun vrijheid te veroveren."

Baulieu werd in 1926 geboren als Etienne Blum, maar veranderde zijn naam in Emile Baulieu toen hij zich in de Tweede Wereldoorlog aansloot bij het verzet. Voor zijn verzetswerk kreeg hij in 2023 van Macron het Grootkruis van het Legioen van Eer.

Baulieu laat drie kinderen, acht kleinkinderen en negen achterkleinkinderen achter.

De kritiek op de Amerikaans-Israëlische samenwerking voor het uitdelen van voedselhulp neemt toe. Sinds afgelopen dinsdag deelt de omstreden Gaza Humanitarian Foundation (GHF) via vier distributiecentra hulp uit in het gebied, na een maandenlange Israëlische blokkade. De geleverde hulp is bij lange na niet genoeg, en de manier waarop de hulpgoederen worden uitgedeeld is erg gevaarlijk, zien hulpverleners.

De VN en andere hulporganisaties die actief zijn in de Gazastrook weigerden mee te werken aan de hulplevering van GHF. Ze waarschuwden vooraf dat de hulpleveringen in Gaza niet eenvoudig zijn en dat het nieuwe plan niet effectief en toereikend is. Zo zijn er nu maar vier uitdeelpunten, waar dat er eerder nog ongeveer 400 waren. Israël wil dat de GHF uiteindelijk alle voedselverstrekking gaat overnemen.

De afgelopen dagen kwamen er beelden naar buiten van chaotische situaties bij de nieuwe distributiecentra. Grote groepen mensen drongen samen bij de hekken. Ook brak er paniek uit nadat er op de menigte werd geschoten. Een arts van het Nasser-ziekenhuis in Khan Younis zegt tegen persbureau AP dat daarbij zeker zes mensen zijn gedood en meer dan vijftig gewonden zijn gevallen.

Dit zijn beelden van de chaos die deze week ontstond bij een van de distributiepunten:

De GHF liet vandaag weten dat er geen burgers en individuen die betrokken waren bij het leveren van hulp zijn verwond of gedood. Eerder zei de organisatie ook dat er niet was geschoten bij de uitdeelpunten. Het Israëlische leger heeft wel bevestigd dat er is geschoten in de buurt van de centra.

Het Amerikaans-Israëlische plan is onmenselijk en ineffectief, schreef de secretaris-generaal van Artsen zonder Grenzen Christopher Lockyear vandaag in een verklaring. Mensen moeten lang wachten op de voedselpakketten en de meest kwetsbare mensen, zoals ouderen en mensen met een beperking, hebben vrijwel geen kans om aan voedsel te komen, schrijft Lockyear.

"De hulp die nu wordt gestuurd is een aanfluiting gelet op de massale tragedie die zich onder onze ogen voltrekt", schrijft UNRWA-topman Philippe Lazzarini. "We vragen niet om het onmogelijke. Laat de VN, inclusief UNRWA en humanitaire partners, ons werk doen: mensen in nood helpen en hun waardigheid behouden." Al maanden staan er duizenden vrachtwagens vol noodhulp stil aan de grens.

Israëlische tactiek

Israël laat nu een heel klein aantal vrachtwagens toe van andere hulporganisaties, schrijft Lockyear. "Terwijl de Israëlische belegering een situatie van ondraaglijke nood en wanhoop heeft gecreëerd." Dat leidt tot plunderingen, waardoor er meer doden en gewonden vallen, zegt de secretaris-generaal.

Volgens de woordvoerder van VN-organisatie OCHA is Gaza nu "de hongerigste plek op aarde, waar 100 procent van de bevolking risico loopt op hongersnood". Waar het wel lukt om hulp te leveren, is het niet hulp die direct bruikbaar is. "Wat we nu hebben kunnen afleveren is meel. Maar dat is nog geen eten, dat moet eerst bereid worden."

Dat ziet ook Daniëlle Brouwer van het Rode Kruis in Nederland. Wat de mensen krijgen is niet alleen veel te weinig, maar ook ontbreken er essentiële producten, ziet ze. "Geen tabletten om water te zuiveren, waardoor mensen nog steeds vervuild water drinken, bijna geen medicatie en geen brandstof om ambulances te laten rijden."

Gedwongen naar het zuiden

Drie van de distributiepunten liggen in het zuiden en één in het midden van de Gazastrook. De hulporganisaties vrezen dat het zeer beperkte aantal distributiepunten een tactiek is om de Palestijnse bevolking te laten vertrekken uit grote delen van de Gazastrook.

"Dit initiatief lijkt een cynische truc om te veinzen dat men zich aan het internationaal humanitair recht houdt", schrijft Lockyear. "In de praktijk wordt hulp gebruikt als instrument om mensen gedwongen te verplaatsen als onderdeel van wat een bredere strategie lijkt om de Gazastrook etnisch te zuiveren."

Daar wijst ook Michiel Servaes van Oxfam Novib op. "Daar zijn we bang voor, dat ze nu eigenlijk naar het puntje van Gaza worden gelokt voor het voedsel. Maar dat dat eigenlijk bedoeld is om uiteindelijk die Palestijnse bevolking daar helemaal weg te halen."

Loretta Swit, vooral bekend van haar rol in de televisieserie M*A*S*H, is op 87-jarige leeftijd overleden. Ze overleed vanmiddag in haar huis in New York.

Swit speelde de scherpzinnige majoor Margaret Houlihan in de bekroonde Amerikaanse tv-serie M*A*S*H, die tussen 1972 en 1983 werd uitgezonden. Ze werd tien jaar op rij genomineerd voor een Emmy Award voor beste vrouwelijke bijrol in een comedyserie en won deze twee keer: in 1980 en 1982.

De serie was gebaseerd op de gelijknamige film uit 1970 en speelde zich af in een mobiel legerhospitaal tijdens de Koreaanse Oorlog. In de film was majoor Houlihan - toen gespeeld door actrice Sally Kellerman - een eendimensionaal personage: een seksverslaafde vrouw met de bijnaam Hot Lips.

Toen Swit de rol op tv overnam, werd haar personage uitgediept. Haar seksuele gevoelens werden een minder belangrijk onderdeel van het karakter. Na een aantal jaar werd ze zelfs niet meer Hot Lips genoemd.

Echt persoon

"Rond het tweede of derde jaar besloot ik haar op een intelligente manier als een echt persoon te spelen, ook al betekende dat dat ik de grappen zou verpesten", zei Swit daar later over. Die verandering voltrok zich niet van de ene op de andere dag. "Ze was een personage dat constant veranderde; ze stopte nooit met zich ontwikkelen."

Swit verscheen in bijna elke aflevering van de serie, inclusief de slotaflevering, die een recordaantal van 106 miljoen Amerikaanse kijkers trok. Daarnaast speelde ze in films als Race with the Devil en S.O.B. en in series als The Love Boat en Hawaii Five-O.

Twee bemanningsleden zijn uit de Westerschelde gered na een aanvaring tussen een binnenvaartschip en een containerschip. De twee personen vielen van boord, meldt een woordvoerder van de Kustwacht aan Omroep Zeeland.

De schepen raakten elkaar rond 14.30 uur tussen het Zeeuwse Hansweert en het Belgische Doel. Eén persoon is per helikopter naar het ziekenhuis gebracht, de ander is aan wal opgevangen door ambulancepersoneel. Of deze mensen de slachtoffers zijn die in het water vielen, kan de woordvoerder niet bevestigen.

Alle opvarenden van het binnenvaartschip zijn inmiddels van boord gehaald. Het vaartuig is beschadigd en lekt vloeistof. "Maar nog niet in zodanige hoeveelheden dat het geruimd kan worden", aldus de woordvoerder.

Oorzaak onbekend

Het binnenvaartschip wordt ondersteund door een ander schip en er zijn meerdere sleepboten ter plaatse om het te bergen. De situatie is volgens de Kustwacht stabiel.

Het containerschip had zover bekend weinig schade en is doorgevaren naar de haven van Vlissingen, waar het wordt geïnspecteerd. "Het is een groot schip dat daar niet stil kan liggen, dus die vaart rustig door", aldus de woordvoerder.

De oorzaak van de aanvaring is nog niet bekend.

De Amerikaanse popster Taylor Swift heeft de rechten teruggekocht van de eerste zes albums die zij uitbracht. Zonder haar medeweten kreeg talentenmanager Scooter Braun de rechten van deze albums in 2018 in zijn bezit toen hij het platenlabel waar Swift onder contract stond overnam. Vervolgens nam Swift de oude albums opnieuw op.

"Alle muziek die ik ooit heb gemaakt is nu in mijn bezit", schrijft de 35-jarige artiest op haar website. Ook oude muziekvideo's, concertopnames en onuitgebrachte nummers van voor 2018 behoren tot deze deal. "Ieder tijdperk, mijn gehele levenswerk", zegt ze er zelf over.

"We zijn heel blij met deze uitkomst en heel blij voor Taylor", zegt investeringsmaatschappij Shamrock Capital, dat de rechten in 2020 kocht van Braun.

"Het enige dat ik ooit wilde, was dat ik hard genoeg zou werken om op een dag mijn muziek te kopen, zonder kleine lettertjes en met volledige autonomie", schrijft de zangeres. "Ik ben Shamrock Capital dankbaar dat ze de eersten waren die mij dat aanboden."

Geen bedragen genoemd

Hoeveel geld er met de deal is gemoeid, vermeldt de artiest niet, maar het gaat waarschijnlijk om een enorm bedrag. Swift is wereldwijd zeer populair en bij de verkoop van muziekrechten van andere succesvolle artiesten als Kiss, Bruce Springsteen en Phil Collins waren vele honderden miljoenen gemoeid. Het verschil met die artiesten is dat Swift juist haar muziekrechten terugkoopt in plaats van dat ze ze verkoopt.

Swift tekende in 2005 een contract bij het toen net opgerichte platenlabel Big Machine Records. Ze tekende in 2018 een deal bij Universal Music Group, maar haar zes oude albums bleven in bezit van Big Machine Records.

Toen talentenmanager Scooter Braun in 2019 Big Machine Records kocht, nam hij ook de rechten van de muziek van Swift tot 2018 over. Swift wilde die terug hebben, maar Braun verbond daar strenge voorwaarden aan. In 2020 verkocht hij de rechten door aan Shamrock Capital.

Taylor's Version

Omdat Swift niet aan Brauns voorwaarden wilde voldoen, besloot ze haar eerste zes albums in zijn geheel opnieuw op te nemen. Vier van deze albums, die allen dezelfde titel hebben als de oude albums maar dan met de toevoeging Taylor's Version, heeft ze inmiddels uitgebracht.

Twee albums moest ze nog opnieuw uitbrengen. Ze maakt nu bekend dat haar opnieuw opgenomen debuutalbum nog uitkomt, maar dat ze in ieder geval voorlopig niet haar album Reputation uit 2017 opnieuw uitbrengt. Naar eigen zeggen had ze de meeste moeite met het opnieuw opnemen van dat album, om dat ze vond "dat het niet verbeterd kon worden".

Miljarden

Swift is een van de meest succesvolle artiesten ooit. Haar laatste tour bracht ruim 2 miljard dollar op. Op Spotify is ze de meest beluisterde artiest. Haar nummers werden ruim 100 miljard keer gestreamd.

Volgens tijdschrift Forbes heeft de zangeres een geschat vermogen van 1,1 miljard dollar, gebaseerd op inkomsten uit haar wereldtournee, de waarde van haar muziek en haar vastgoedportefeuille.

Een knipperlichtrelatie met een lichtelijk onbereikbare man (Mr. Big voor de kenners), mode uit de nineties en New York als decor. Dat is hoe veel mensen zich de Amerikaanse serie Sex and the City herinneren. Maar niet alleen dertigers en veertigers kennen deze serie, juist de jongere Generatie Z lijkt de afleveringen van rond de eeuwwisseling te waarderen. En met name de soms wat egoïstische hoofdrolspeelster Carrie Bradshaw.

Vandaag komt het derde seizoen van And just like that uit, het vervolg op Sex and the City (1998-2004), waarbij de hoofdpersonen niet meer single dertigers zijn, maar vrouwen in de vijftig. Mediawetenschapper Simone Driessen was verbaasd toen ze haar studenten over de serie hoorde praten, en dat ze de oude afleveringen kijken. Ook tv-columnist bij de Volkskrant Lotte Krakers ziet die belangstelling onder jongeren. "Op TikTok is een herwaardering gaande."

Carrie als slechte vriendin

Op Sex and the City was destijds de nodige kritiek, vooral op hoofdpersoon Carrie Bradshaw, gespeeld door Sarah Jessica Parker. "Carrie was té verliefd, kon niet goed met geld omgaan, was niet per se een goede vriendin - eigenlijk een soort narcist - dronk te veel en was all over the place", zegt Krakers. Dat stuitte mensen tegen de borst. "Maar gen Z ziet daar wel wat in; lekker brutaal en tegen dingen aanschoppen. Carrie belichaamt dat."

Zo is er een oude aflevering waarin Carrie haar vriendin Miranda, die al in een restaurant zit, laat zitten zonder af te bellen omdat haar knipperlichtrelatie ineens toch met haar wil dineren.

Dat soort fouten maakt de hoofdrolspeelster menselijk, aldus tv-columnist Krakers. "Carrie is alles wat in ons zit, ook de slechte dingen, zoals egoïsme. Gen Z durft die kanten wat meer te accepteren, en waardeert Carrie daarom." Zo ziet Krakers, met 29 jaar zelf net geen gen Z'er, op sociale media dat mensen onder video's over de serie reacties plaatsen als "Carrie is a mess, daar herken ik me in."

Toen de serie begon zag mediawetenschapper Driessen online allerlei quizzen. "Daarin kon je testen welk karakter je was. Daar wordt zo'n serie op gemaakt, zodat je je kan identificeren." Dat er ook acties waren van de hoofdpersonen die minder charmant waren, hoort er volgens haar bij. "Dan ga je daarover nadenken, dat is de rol van popcultuur."

Sex uit de city?

Dat mode uit de jaren 90 en 00 tegenwoordig weer in is, draagt ook bij aan de populariteit onder een jongere doelgroep. Op TikTok zijn massa's inspiratievideo's te vinden over de kledingstijl van de hoofdrolspeelster. "Van Carrie kan ik me zo zes memorabele outfits herinneren", zegt Krakers.

Is de huidige serie dan net zo goed? Krakers is niet zo enthousiast. "De seks is eigenlijk uit de city." De tv-recensent vindt And just like that wat meer afgevlakt. "In de eerste seizoenen was de serie wat meer op het randje, meer arthouse en meer eigenwijs, nu voelt het meer gepolijst en netjes." Toch kijkt ze wel, "maar meer uit een soort nostalgie".

Driessen is enthousiaster, zij vindt dat de formule genoeg is aangepast om de serie nog steeds relevant te houden. "De makers zijn zich bewust van de tijd waarin we leven." Bovendien vindt de mediawetenschapper van de Erasmus Universiteit dat de algemene thema's hetzelfde blijven, zoals vriendschap en relaties. "Dat zijn tijdloze onderwerpen."

Haar studenten zijn kritischer, die vinden dat er meer aandacht mag zijn voor diversiteit. "Als dit zich afspeelt in New York, zeggen zij, dan moet er toch meer diversiteit in de serie zitten?" In Just Like That zijn vrouwen met verschillende culturele achtergronden toegevoegd aan de vriendinnengroep, maar de drie witte vriendinnen blijven de hoofdpersonages.

Ouders van kinderen met ME/CVS, een chronische ziekte die mensen uitput, komen in conflict met artsen als zij zich verzetten tegen een specifieke behandeling voor hun kind. Uit een inventarisatie van de NOS blijkt dat tal van wetenschappers zich afvragen of deze vorm van gedragstherapie niet meer kwaad dan goed doet.

Bij de therapie leren kinderen met ME/CVS om waarschuwingssignalen te negeren wanneer het lichaam aangeeft om het rustig aan te doen. Deze benadering gaat ervan uit dat de ziekte niet door fysieke oorzaken in stand wordt gehouden, maar door misleidende gedachten die de patiënt wijsmaken dat hij of zij uitgeput is.

Werken aan de conditie terwijl vermoeidheidssignalen moeten worden genegeerd is een belangrijk onderdeel van deze behandelmethode, maar patiënten met wie de NOS sprak merkten dat ze er daardoor niet op vooruitgingen. De gedragstherapie staat in de medische richtlijn als eerste behandelkeus voor kinderen met ME/CVS.

Veilig Thuis

Sinds de coronapandemie is dankzij long covid, een ziekte die lijkt op ME/CVS, meer bekend over de risico's van de therapie. Ook bij ouders van kinderen met ME/CVS, die daarom meer dan vroeger botsen met artsen. En dat is niet zonder gevolgen.

Artsen die overtuigd zijn van het nut van de therapie kunnen denken dat het kind noodzakelijke zorg wordt onthouden. Een melding bij Veilig Thuis, de landelijke organisatie die vermoedens van kindermishandeling registreert en vervolgstappen kan zetten, is dan niet ver weg.

Miranda vertelt over haar ervaringen met de behandeling van de ziekte van haar dochter Tessa:

Uit een enquête van de ME/CVS-vereniging die woensdag is gepubliceerd blijkt dat 166 van de 250 ondervraagde gezinnen druk hebben ervaren vanuit artsen en scholen om hersteltrajecten te starten waar ze voor vreesden. In 35 gevallen werd met een Veilig Thuis-melding gedreigd en in 26 gevallen werd daadwerkelijk melding gedaan.

Het onderzoek is niet representatief, maar Alfons Olde Loohuis, expert chronische infectieziekten voor de stichting C-Support, herkent het beeld wel. Hij heeft meerdere keren bemiddeld voor ouders van kinderen met long covid vanwege een onterechte Veilig Thuis-melding. Veilig Thuis zelf zegt het "spanningsveld te herkennen".

'Ik moest mijn mond houden'

Maike Verhagen, moeder van Kian, kwam in 2021 in de problemen over de zorg voor haar toen 10-jarige zoon Kian die ME/CVS heeft. Verhagen dacht in het begin ook dat de beste remedie "even doorbijten" was. Ze organiseerde leuke uitjes en stuurde haar kind toch halve dagen naar school. Maar ze zag dat Kian door die inspanningen alleen maar zieker werd.

Kian onderging diverse tests in het ziekenhuis die hem verder uitputten. Maar de artsen hadden er volgens Verhagen geen oog voor. Kian moest zo snel mogelijk "gereactiveerd" en "geresocialiseerd" worden, want zijn ontwikkeling werd volgens de artsen ernstig bedreigd. Hun behandeladvies: opname in een revalidatiecentrum voor gedragstherapie met een fysiek opbouwschema.

Verhagen had zich verdiept in ME/CVS en las over de risico's van deze behandeling. Ze vroeg er meermaals naar. "Een van onze artsen waarschuwde me na een telefoongesprek met de kinderarts dat ik echt beter moest meewerken en mijn mond moest houden, want anders zou er een Veilig Thuis-melding komen."

Na dat dreigement stemde Verhagen in met revalidatie aan huis. Ze hoopte er zo voor te zorgen dat Kian niet teveel zou worden gepusht, maar dat zag ze toch gebeuren. Volgens Verhagen werd haar zoon een paar keer gedwongen om naar school te gaan. Zijn gezondheidssituatie ging erop achteruit.

Met hulp van Belangenvereniging Intensieve Kindzorg wist Verhagen over te stappen naar een arts die er anders in stond. Kian kreeg genoeg rust en medicatie. Nu kan hij met een aangepast schema weer naar school, waar een bed voor hem is om te rusten. Verhagen: "Daar is geen psycholoog aan te pas gekomen."

'In het belang van het kind'

Veilig Thuis stelt dat een weigering van de behandeling voor ME/CVS op zichzelf geen aanleiding is voor een vermoeden van kindermishandeling. "Wel is het van belang dat ouders hun keuzes goed kunnen onderbouwen en dat het welzijn van het kind centraal blijft staan."

In de richtlijn van de kinderartsen staat echter dat "als het niet lukt om tot een gedeeld behandelconcept te komen en er sprake is van bedreigde ontwikkeling", er noodzaak kan zijn voor een melding bij Veilig Thuis.

Extinction Rebellion (XR) heeft een kort geding tegen de politie ingetrokken. De klimaatactiegroep begon een zaak nadat meerdere demonstranten de politie onaangekondigd op bezoek hadden gehad. Het geding is van de baan, omdat de politie zijn beleid rond huisbezoeken heeft aangepast.

De actiegroep wilde dat de politie stopt met onaangekondigde huisbezoeken bij actievoerders. "Onaangekondigd voor iemands deur staan en naar demonstratieredenen vragen, was onbehoorlijk, overbodig en intimiderend", aldus XR.

Sinds 2022 maakten zo'n 35 mensen van XR een melding over onterechte en onprettige huisbezoeken.

'Contact essentieel'

De politie is het daarmee eens en zegt dat agenten niet meer onverwachts voor de deur zullen staan bij klimaatdemonstranten. De regels rond de huisbezoeken zijn aangescherpt. Agenten wegen vooraf af of een bezoek nodig is of dat er eerst contact gelegd kan worden via de telefoon of sociale media. Ook legt de politie bij ieder contact uit wat de reden voor het bezoek is.

Een huisbezoek wordt alleen nog gedaan als het noodzakelijk is. "Contact met de burger is essentieel voor goed politiewerk. Een bezoek aan huis is normaal en blijven we doen", zegt politiechef Yvonne Hondema van de Eenheid Midden-Nederland.

"Tegelijk beseffen we dat zo'n bezoek veel impact kan hebben op degene bij wie we langsgaan. Wanneer in de aanloop naar een demonstratie een bezoek aan de deur nodig is, vergt dat een goede voorbereiding en kan dat niet 'zomaar' plaatsvinden."

Voor alle demonstranten

"Voor ons is dit winst voor alle demonstranten", zegt advocaat Otto Volgenant van XR. "Het politiebeleid was tot nu toe volstrekt onduidelijk. Dat het nu zwart-op-wit staat is nieuw en geeft demonstranten een duidelijk handvat".

Niet alleen de dollars rollen deze week in Las Vegas, maar ook de cryptovaluta. Zelfs bij een koffiehoek in het weelderige Venetian-hotel, waar gondels door de nagemaakte grachtjes varen, kun je met bitcoin betalen. Hier wordt deze week de grootste cryptoconferentie van de wereld gehouden: Bitcoin 2025. Met een recordaantal bezoekers van zo'n 35.000 en rond de 500 sprekers geldt het als de hoogmis van de crypto-industrie.

"Dit is waar je moet zijn" zegt de verkoper van Trump-merchandise. "Hij is de eerste president die de cryptowereld steunt." Bij het kraampje kan worden geboden op een AI-foto waarop Trump een glimmende bitcoin vasthoudt.

Zowel de regering-Trump als zijn familiebedrijf is goed vertegenwoordigd in Las Vegas. "Met president Trump heeft de crypto-industrie eindelijk een bondgenoot in het Witte Huis", zegt JD Vance tegen een bomvolle zaal. De vicepresident onthult zelf ook flink wat bitcoins te bezitten.

Donald Trump vond cryptovaluta enkele jaren geleden nog "naar oplichting rieken", maar noemt zich nu de 'crypto-president'. Dat is mede te danken aan Chris LaCivita, die mede Trumps verkiezingscampagne leidde. "Crypto past goed bij Trumps doelgroep, want het spreekt ondernemende Amerikanen aan die niet houden van overheidsbemoeienis", zegt hij backstage.

Trumps zonen verdienen

Trumps zonen zijn sinds eind vorig jaar nauw betrokken bij cryptobedrijf World Liberty Financial. Donald Trump is er 'chef belangenbehartiging' en zijn zoon Barron 'visionair'. Ook brengt Eric Trump binnenkort het mining-bedrijf American Bitcoin naar de beurs. De familie-Trump heeft in een half jaar tijd al zo'n 3 miljard dollar verdiend aan crypto, zo'n 40 procent van het familiekapitaal.

Eric Trump bekent dan ook aan het publiek dat hij heel blij is met het crypto-vriendelijke beleid van zijn vader. Don jr. geeft lachend toe dat de broers hun vaders beleid hebben beïnvloed.

Volgens Trumps crypto-adviseur Bo Hines is er geen sprake van belangenverstrengeling. "De VS kunnen niet worden omgekocht en de president werkt iedere dag keihard om zijn beloften aan het Amerikaanse volk te vervullen", zegt hij tegen de NOS. Toch lopen het pro-cryptobeleid van de president en zijn zakelijke belangen dwars door elkaar.

Deze week kondigde Trumps mediabedrijf aan dat het 2,5 miljard dollar aan bitcoins op de balans zet. Vorige week dineerde de president met de 220 grootste investeerders in $TRUMP, zijn memecoin. Dat is een cryptomunt die alleen waarde ontleent aan hypes. In Trump's geval is dat uiterst lucratief, hij verdiende er al honderden miljoenen aan.

Reset voor crypto-industrie

De Trumps verkochten ook zogenoemde stablecoins ter waarde van twee miljard dollar aan de staatsinvesteringsmaatschappij van Abu Dhabi, een land dat twee weken geleden nog door de president werd bezocht. Abu Dhabi investeerde die coins vervolgens in het Amerikaanse cryptobedrijf Binance. De oprichter van dat cryptoplatform was aangeklaagd door de financiële toezichthouder SEC, maar de nieuwe leiding daarvan schortte de zaak gisteren op.

"Ik wil dat cryptobedrijven vanuit de hele wereld naar de VS komen om te investeren", zegt Trumps nieuwe cryptotoezichthouder Hester Peirce in een interview met de NOS. "We zijn 180 graden gedraaid en gaan de crypto-industrie een volledige reset geven". Peirce kondigt aan memecoins en stablecoins überhaupt niet meer te reguleren.

Peirce vindt dat de regering-Biden veel te streng was voor de industrie. Ze heeft ook andere rechtszaken tegen crypto-bedrijven die haar voorganger voerde, stopgezet en lopende onderzoeken opgeschort. Ze wijst op het feit dat verschillende rechters de SEC de afgelopen jaren hebben teruggefloten, in zaken aangespannen door cryptoplatforms.

Politieke donaties

Opvallend is dat bedrijven die nu de dans ontspringen vaak fors hebben gedoneerd aan fondsen voor de verkiezingscampagne en aan Trumps inauguratie. Volgens beleidsdirecteur Faryar Shirzad van het grote cryptoplatform Coinbase is daar niets mis mee: "Onze donaties zijn openbaar. Bovendien zijn politieke donaties niet zo bepalend als het initiatief van onderaf."

Eén van de crypto-ondernemers die opgelucht kan ademhalen is de Chinese miljardair Justin Sun. Hij investeerde kort na Trumps inauguratie 30 miljoen dollar in World Liberty Financial. Trumps toezichthouder stopte daarna een onderzoek naar malversaties door Sun.

Sinds Trump zijn steun aan crypto uitsprak, is de waarde van bitcoin met zo'n 60 procent gestegen, tot 105.000 dollar. Eric en Don jr. Trump voorspellen in Las Vegas dat de koers alleen maar zal stijgen. "Tot grote hoogten", zegt Don jr. "Het kent geen grenzen", denkt Eric.

Het lijkt er vooralsnog op dat in Nederland geen kinderen zijn verwekt met het zaad van een spermadonor met een kankerverwekkend gen. Dat zegt staatssecretaris Karremans van Jeugd, Preventie en Sport tegen de NOS.

De Belgische minister van Volksgezondheid Vandenbroucke zei vanochtend tegen VRT Nieuws dat er tussen 2008 en 2017 in België 52 kinderen verwekt werden met het kankerverwekkende zaad. De Vlaamse nieuwssite schreef dat het zaad in totaal in elf Europese landen was gebruikt, ook in Nederland.

Volgens Karremans lijkt dat niet te kloppen. De European Sperm Bank (ESB) heeft de klinieken die het zaad van de betreffende donor hebben gebruikt, benaderd. Daar zaten geen Nederlandse klinieken bij. "Ik heb de Nederlandse vereniging voor obstetrie en gynaecologie (NVOG) gevraagd om mij op de hoogte te stellen, mocht er toch sprake zijn van betrokkenheid van Nederlandse gezinnen", zegt de staatssecretaris.

TP53-gen

Afgelopen zaterdag werd bekend dat in meerdere Europese landen kinderen zijn verwekt met het zaad van een spermadonor die achteraf drager bleek zijn van een gemuteerd TP53-gen. De man, wiens nationaliteit onbekend is, doneerde aan de Deense spermabank ESB. Dat gebeurde tussen 2008 en 2015.

De Britse krant The Guardian, die de zaak aan het licht bracht, meldde dat het ging om minstens 67 kinderen in acht Europese landen. 23 van die donorkinderen bleken drager te zijn van het gen, waardoor ze op jonge leeftijd kanker kunnen krijgen. Tien kinderen kregen daadwerkelijk kanker.

Het is onduidelijk of al bekend was dat de man een afwijking heeft in de jaren dat hij doneerde aan de Deense spermabank. Volgens ESB is hij grondig getest.

Ook onbekend is hoeveel kinderen in totaal met het sperma van de donor zijn verwekt. De Denen hanteren een limiet van 75 gezinnen voor donoren.

Limiet overschreden

Hoeveel van de kinderen die in België zijn verwekt de mutatie hebben geërfd, is volgens Vandenbroucke onbekend. "Ik heb het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten gevraagd om te onderzoeken hoeveel ouders hun kinderen intussen hebben laten testen op het gen en hoeveel tests er positief waren."

In België geldt een limiet van zes kinderen per donor, maar doordat Belgische klinieken tot 1 januari 2024 geen informatie uitwisselden, kon die limiet ruimschoots worden overschreden. Het zaad van de Deense donor kwam bij veertien Belgische klinieken terecht.

Het wordt ook wel een middeleeuws martelwerktuig genoemd: het speculum of de eendenbek. Huisartsen en gynaecologen gebruiken die bijvoorbeeld bij het zetten van een spiraaltje of het nemen van een uitstrijkje, maar voor vrouwen is het vaak pijnlijk.

Op de TU Delft hebben twee onderzoekers daarom een vrouwvriendelijker alternatief bedacht in de vorm van een bloem. Toch is het niet vanzelfsprekend dat artsen het nieuwe apparaat ook gaan gebruiken. Het grote probleem: geld.

"Nadat onze uitvinding in het nieuws kwam vorige maand, kregen we heel veel reacties van vrouwen die zelf graag wilden doneren", zegt projectleider Tamara Hoveling. "Dus nu zijn we maar een crowdfundingsactie gestart."

Er is flink wat innovatie op medisch gebied. Zo zijn er ook pijnlozere alternatieven voor een mammografie waarbij nu vrouwenborsten tussen twee platen worden geplet. Maar die innovaties halen lang niet altijd de eindstreep.

Voorwaarden

"Je kan wel subsidie-aanvragen doen", vertelt Hoveling. "Maar de kans dat je goedkeuring krijgt, is klein. Je moet hard je best doen om te bewijzen dat je uitvinding superrelevant is op dit moment."

Zelfs als je die goedkeuring krijgt, is het nog maar de vraag onder welke voorwaarden. Hoveling: "Investeerders stellen vaak allerlei eisen, maar wij willen in de hand houden wat er met ons alternatief van de eendenbek gaat gebeuren."

Eén van die eisen kan te maken hebben met gewenning. "Iemand zei tegen ons dat we niet drastisch iets anders moeten doen dan wat er nu is. Artsen vinden gewenning fijn. De werkdruk is voor hen al hoog en het kost tijd en moeite om een heel nieuw product te leren gebruiken."

Lange termijn

Volgens Hoveling zouden investeerders meer moeten kijken naar het rendement op de lange termijn. "Er zijn vrouwen die zich niet willen laten controleren op baarmoederhalskanker, vanwege de eendenbek. Als dan niet op tijd wordt ontdekt dat je ziek bent, kost dat op den duur juist meer geld."

Om de kosten te drukken is het ook de bedoeling dat de 'bloem' duurzaam wordt. "In tegenstelling tot sommige producten die 1500 euro kosten en één keer worden gebruikt voor tien minuten."

Toch moeten we niet alles vanuit puur commercieel perspectief benaderen, vindt Sanne Allers. Zij deed promotie-onderzoek op de Erasmus Universiteit naar het financieren van innovaties in de zorg. "Misschien levert het alternatief voor de eendenbek niet direct geld op, maar het maakt de behandeling prettiger. Dat is ook winst: fysieke en emotionele winst voor vrouwen."

De crowdfunding voor de nieuwe eendenbek begon woensdag met als doel om 100.000 euro binnen te halen. De afgelopen dagen kwamen al tienduizenden euro's binnen en vandaag kwam de actie in een stroomversnelling. Vanavond rond 20.00 uur stond de teller op zo'n 120.000 euro.

Met het gedoneerde geld moeten er medische prototypes gemaakt worden, in samenwerking met gecertificeerde partners. Dan kan er getest worden bij klinieken, huisartsen en ziekenhuizen. Hoveling: "Pas dan kunnen we vervolgstappen zetten om het product breder in de markt te zetten. Anders moeten we opnieuw de pilotfase in."

Volgens onderzoeker Allers is crowdfunding in dit soort situaties niet uitzonderlijk. "Het gebeurt steeds vaker. Innovators merken ook dat als je geld nodig hebt voor een sociaal doel er soms best veel mensen bereid zijn om daaraan uit eigen zak bij te dragen."

Hoveling hoopt dat het alternatief voor de eendenbek over vijf jaar op de markt is. "Ik denk niet dat dat onrealistisch is. Het is eigenlijk een vrij simpel apparaat. We hebben het niet over een echomachine."

De NPO heeft besloten het NPO Radio 1-programma Kunststof van de NTR te schrappen, heeft de omroep bekendgemaakt. Het programma, dat maandag tot en met donderdag van 19.00 uur tot 20.00 uur wordt uitgezonden op NPO Radio 1, is sinds 2001 te horen.

Omdat NPO Radio 1 de programmering wil vernieuwen, moet Kunststof vanaf begin volgend jaar plaatsmaken voor een ander programma. Welk programma dat is, is nog niet duidelijk. "Het schema is nog onderwerp van gesprek met de omroepen", meldt een woordvoerder. "Op een later moment maken we de nieuwe programmering van NPO Radio 1 voor 2026 bekend."

Volgens de NPO moet "de actualiteit centraler komen te staan op de nieuws- en sportzender. Waarbij er uiteraard aandacht blijft voor verdieping en duiding bij het nieuws, opinie en cultuur."

Andere formule

De NTR laat weten te begrijpen dat er goede redenen zijn om de programmering te vernieuwen. De afgelopen maanden kregen de omroepen de gelegenheid in te tekenen voor een nieuw programma dat tussen 19.00 uur en 21.00 uur op de radio te horen moet zijn.

Kunststof kwam met de formule Studio Kunststof waarbij ook sport een plek zou krijgen, maar dat plan is niet door de NPO gekozen, meldt de NTR. De omroep denkt na over het voortzetten van het programma als podcast.

"Dit biedt perspectief op continuïteit, maar roept tegelijkertijd vragen op over de impact op zichtbaarheid, frequentie en inhoudelijke kwaliteit, met name bij een ingrijpende vermindering van het beschikbare budget."

Podcast

De NPO bevestigt dat er gesprekken zijn over een podcast. "We hechten grote waarde aan de journalistieke titel Kunststof en we bekijken daarom samen met de NTR hoe we deze kunnen behouden. Een podcast is daarbij een optie, waarbij we nu al zien dat de podcast van de Kunststof-uitzending zeer goed beluisterd wordt."

De vernieuwing van NPO Radio 1 geldt voor doordeweekse programma's tussen 12.00 uur en 23.00 uur. De programmering in de ochtend en de nacht blijft ongewijzigd.

De overleden mensen die gisterochtend in een auto in een sloot bij Vinkeveen werden gevonden, zijn twee 27-jarige mannen. Het gaat volgens de politie om een eenzijdig ongeval. De slachtoffers komen uit Rotterdam en Nieuwer Ter Aa.

Een voorbijganger belde gisterochtend de politie dat een auto te water was geraakt langs de Ter Aase Zuwe, een smalle weg tussen Vinkeveen en het dorpje Nieuwer Ter Aa. Agenten troffen de mannen in de auto aan.

Het voertuig belandde volgens politieonderzoek woensdagavond rond 18.00 uur in het water. Een echtpaar dat in de buurt woont, zegt tegen RTV Utrecht dat ze rond die tijd een harde knal hebben gehoord. De man liep samen met zijn buurman langs de weg om te kijken wat er was gebeurd, maar zag niets.

Schuldgevoel

Pas toen een voorbijganger de volgende ochtend de auto in het water zag liggen, realiseerde het echtpaar zich dat ze mogelijk het ongeluk hadden gehoord. De vrouw worstelt sindsdien met een schuldgevoel: als ze die avond de weg op was gelopen, had ze misschien de remsporen kunnen zien. "Misschien hadden de inzittenden dan nog gereanimeerd kunnen worden," zegt ze.

Het echtpaar heeft slecht geslapen, vertellen ze aan de regionale omroep. Vooral het feit dat niet duidelijk is hoe lang de auto in het water heeft gelegen, houdt ze bezig. "Je hoopt gewoon dat ze meteen zijn overleden," zegt de man.

Op de plek van het ongeluk zijn volgens het echtpaar bloemen en kaarsjes neergelegd door een familielid van een van de slachtoffers.

Al een paar jaar berichten de media erover: de versnelde pogingen om Palestijnen op de Westelijke Jordaanoever van hun grond te verdrijven. Israël, dat het gebied bezet, gooit hun huizen plat, Joodse kolonisten vallen Palestijnse dorpelingen aan en het Israëlische leger, dat volgens het internationaal recht de vrede moet bewaren, kijkt toe.

Achter dit grove geweld vindt stilletjes iets anders plaats: het juridisch opeisen van grond voor Joodse kolonisten ten koste van de verdreven Palestijnen. Deze maand gaf het Israëlische kabinet groen licht om landbezit te registreren in het deel van de bezette Westoever dat volledig onder Israëlische controle is. Sinds 1968 is in dat deel van de Westoever geen privé landbezit vastgelegd.

"Landregistratie is een onzichtbaar onderdeel van de etnische zuivering van Palestijns gebied," zegt Sarit Michaeli van de Israëlische mensenrechtenorganisatie B'Tselem.

Het Israëlische kabinet besloot om ongeveer 60 procent van het land van de Westoever, waar de meeste Joodse nederzettingen liggen, binnen twee maanden kadastraal te registreren. De overheid laat lokale autoriteiten het land in de nederzettingen opdelen in blokken en wijst iemand aan die vervolgens bepaalt wie de landeigenaren zijn. In de praktijk valt die beslissing altijd uit in het voordeel van Joodse kolonisten, stellen critici.

De facto annexatie

De kabinetsmaatregel werd onmiddellijk verwelkomd door minister Smotrich van Financiën, die zelf als kolonist op de Westbank woont. Hij noemde het een "soevereiniteitsrevolutie". De nieuwssite Times of Israel legde zijn woorden uit als steun voor een "de facto annexatie". De Verenigde Naties wezen de stap van Israël meteen af als illegaal.

"Dit is een van de instrumenten die Israël inzet om Palestijnen te verdrijven uit de Westoever. Het doel is niet nieuw, maar de laatste paar jaar zien we een turbocharging van het landjepik," zegt Michaeli van B'Tselem tegen de NOS. "Dat gebeurt door de Westoever over te leveren aan de kolonisten, enerzijds door toe te staan dat ze de Palestijnen fysiek verdrijven, anderzijds door dit soort sluipende, bureaucratische bewegingen die de feiten, zoals landbezit, juridisch vastleggen."

Volgens verschillende Palestijnse bronnen is 60 tot 70 procent van de Westelijke Jordaanoever nog niet geregistreerd, dus niemand wordt daar juridisch erkend als eigenaar. Sinds 2016 probeert de Palestijnse Autoriteit daar verandering in te brengen. De Autoriteit registreert land, ook in het volledig door Israël bestuurde deel van de Westoever, als Palestijnen bewijs van landbezit kunnen aantonen. Ook verdreven Palestijnen en hun nazaten mogen via die weg eigendom claimen.

Maar volgens het nieuwe Israëlische kabinetsbesluit mag de Palestijnse Autoriteit geen land meer registreren. Volgens de extreemrechtse minister Smotrich is dit bedoeld om te voorkomen dat de Palestijnse Autoriteit "openliggende gebieden overneemt".

Critici wijzen die uitleg resoluut van de hand. "Bespottelijk", noemt Michaeli de stap. "Als het erop aankomt, bepaalt de Israëlische rechter altijd dat een Joodse claim op land op de Westoever rechtsgeldig is en een Palestijnse niet."

'Europa moet optreden'

Michaeli wijst erop dat het Israëlische kabinet deze week goedkeuring gaf aan de bouw van 22 nieuwe nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, de grootste uitbreiding in decennia. "De beer is los," zegt ze. "En niemand houdt hem tegen. Niet de Israëlische rechter en ook de internationale gemeenschap niet."

Zij prijst Nederland voor het "goede initiatief" om een Europees onderzoek naar Israël te eisen. "Maar als Brussel Israël uiteindelijk alleen een tik op de vingers geeft en doorgaat met de samenwerking, ondanks de etnische zuivering, dan vraag ik me af waar het Europese gevoel van verantwoordelijkheid is."

De Britse omroep BBC moet een schadevergoeding van 100.000 euro betalen aan Gerry Adams, de voormalige leider van de Ierse politieke partij Sinn Féin. Adams had de BBC aangeklaagd voor smaad omdat de omroep hem in een documentaire verantwoordelijk had gehouden voor de moord op een spion binnen de partij in 2005.

In de documentaire, uitgezonden in 2016, vertelde een anonieme bron dat Adams tien jaar eerder opdracht had gegeven voor de moord op Dennis Donaldson, een prominent Sinn Féin-lid. Enkele maanden voor de moord had Donaldson toegegeven dat hij eigenlijk voor de Britse inlichtingendienst MI5 werkte. Hij werd doodgeschoten in zijn huis op het Ierse platteland.

Adams heeft betrokkenheid altijd ontkend. Zijn advocaten beschuldigden de BBC in de rechtszaak van "roekeloze journalistiek". Advocaten van de omroep verdedigden de documentaire en noemden de rechtszaak een poging om Adam's reputatie op te poetsen. Bovendien zou de Noord-Ier in de documentaire niet direct zijn aangewezen als opdrachtgever, maar werd zijn betrokkenheid slechts als mogelijkheid gepresenteerd, naast de ontkenning van Adams.

De jury ging daar niet in mee en verwierp het verweer van de omroep dat die eerlijk en redelijk had gehandeld.

The Troubles

Adams was een sleutelfiguur tijdens The Troubles, de bloedige strijd in Noord-Ierland tussen de katholieke Republikeinen en de protestantse, pro-Britse loyalisten eind vorige eeuw. In 1998 werd, na bijna dertig jaar onrust en geweld, het Goede Vrijdagakkoord gesloten. Adams speelde een belangrijke rol bij de totstandkoming van dat akkoord.