NOS Nieuws - Algemeen

Politieke partijen roepen Nederlanders op om meer bij te dragen aan de samenleving, maar ze geven niet goed aan hoe mensen al die taken moeten combineren. Dat concludeert het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) na een analyse van de verkiezingsprogramma's van de tien grootste politieke partijen.

In de meeste programma's wordt een beroep gedaan op mensen om extra te werken en zich daarnaast in te zetten als vrijwilliger en mantelzorger. Daarbij hebben de partijen aandacht voor ondersteuning van mantelzorgers of verlofregelingen en ze erkennen dat er grenzen zijn aan wat mensen kunnen doen.

Maar volgens het SCP ontbreekt een visie hoe mensen dat allemaal moeten organiseren. Er wordt door de partijen niet gesproken over een "haalbare weekbelasting" waarin de rollen van ouder, kind, werknemer en mantelzorger kunnen worden gecombineerd.

Burn-out toegenomen

Het planbureau wijst daarbij op onderzoek waaruit blijkt dat burn-outklachten bij werkenden de afgelopen tien jaar met zo'n 50 procent zijn toegenomen. Ook doen partijen volgens het SCP weinig voorstellen om de groep "onderbelaste" mensen te betrekken die nu aan de zijlijn staan, maar die wel zouden kunnen meedoen.

De tien partijen

Voor de analyse is gekeken naar verkiezingsprogramma's van partijen die minstens vijf zetels hebben in de Tweede Kamer of op 31 augustus 2025 in de Peilingwijzer op meer dan vijf zetels uitkwamen.

Het SCP kwam op basis daarvan uit bij de volgende tien partijen: BBB, CDA, D66, GroenLinks-PvdA, JA21, NSC, Partij voor de Dieren, PVV, SP en VVD.

Het planbureau constateert verder dat de politieke partijen veel aandacht hebben voor het beperken van migratie, maar minder voor de vraag hoe we met elkaar omgaan in een diverse samenleving. Mensen maken zich daar wel veel zorgen over, ziet het SCP.

"De diverse samenleving vraagt om te investeren in goed samenleven en om polarisatie tegen te gaan", zegt SCP-directeur Karen van Oudenhoven. Ze roept partijen op om in de aankomende formatie na te denken "hoe we in een diverse samenleving met elkaar willen samenleven, waarbij er ook oog is voor de belangen van mensen uit minderheidsgroepen." Ze wijst erop dat de samenleving al divers is: "Ook al sluiten we de grenzen dan is dat nog steeds zo."

Buurthuizen en bibliotheken

De partijen zijn in de basis allemaal voor meer onderlinge samenhang tussen mensen, maar verschillen van uitgangspunt in hoe Nederland met die diversiteit moet omgaan. Voor PVV, JA21 en de VVD staat vooral de Nederlandse cultuur centraal, terwijl SP, GroenLinks-PvdA en de Partij voor de Dieren solidariteit hoog in het vaandel hebben. CDA, BBB en NSC leggen de nadruk op de lokale gemeenschap, D66 focust op individuele rechten en vrijheden.

Overeenkomsten zijn er ook: goed contact tussen buren, ontmoetingen en de Nederlandse taal wordt door alle partijen belangrijk gevonden.

In de verkiezingsprogramma's is volgens het SCP veel aandacht voor crises, zoals oorlog, een grote stroomstoring of een natuurramp, maar ook weinig voor hoe we ons daar op sociaal vlak op voorbereiden. "In de coronapandemie hebben we gezien hoe belangrijk dat is", zegt Van Oudenhoven. "Daarom is het goed om te investeren in de sociale infrastructuur zoals buurthuizen, bibliotheken en welzijnswerk. Dat is van groot belang voor verbondenheid en hulp tijdens crises."

Beloftes waarmaken

In aanloop naar de vorige Tweede Kamerverkiezingen, in 2023, zei het SCP dat partijen te veel beloven en te weinig keuzes maken. Een voorbeeld dat werd genoemd was dat alle partijen goede zorg belangrijk vonden, maar geen lastige beslissingen wilden nemen om de zorg betaalbaar te houden. Ook nu zegt het SCP dat partijen moeten opletten dat ze geen beloftes doen die ze niet kunnen waarmaken, omdat dat het vertrouwen in de politiek verder ondermijnt.

Turkije heeft een team van 81 reddingswerkers naar de Gazastrook gestuurd. De groep zal helpen met het zoeken naar de lichamen van gijzelaars die nog onder het puin liggen van de gebouwen die Israël bombardeerde.

Het gaat om een zoek- en reddingsteam van de Turkse rampenbestrijdingsdienst AFAD, dat ook gaat helpen met het opruimen van puin. De Turkse reddingswerkers hebben na de verwoestende aardbevingen in 2023 juist veel ervaring opgedaan met het bergen van lichamen uit ingestorte gebouwen.

Als onderdeel van de eerste fase van het Gaza-plan van president Trump heeft Hamas de afgelopen dagen de stoffelijke overschotten van tien mensen teruggegeven. Volgens Israël gaat het in negen gevallen om een gijzelaar. Het is niet bekendgemaakt van wie het tiende lichaam is.

Volgens de afspraken moet Hamas in totaal 28 lichamen van in Israël ontvoerde mensen teruggeven. Hamas stelt dat er veel moeite en speciale apparatuur nodig is om de resterende lichamen terug te vinden tussen het puin.

Verslaggever Sander van Hoorn in Tel Aviv:

"Hamas zegt dat lichamen na twee jaar in verregaande staat van ontbinding zijn, vaak zijn er alleen botten van over. En ze liggen soms onder gebouwen die gebombardeerd zijn, terwijl Hamas-commandanten die weten waar de lichamen lagen, ook zijn gedood. Hamas zegt dus: 'Dit is wat het is'.

Israël zegt dat Hamas meer moet doen. Het zegt juist aanwijzingen te hebben dat Hamas van meer lichamen weet waar ze zijn. Die zouden ze dus relatief snel moeten kunnen overdragen. De vraag is dus of Hamas te goeder trouw is, dat wordt door Israël betwijfeld."

Maandag werden de twintig nog levende gijzelaars uit de Gazastrook herenigd met hun families in Israël. Andersom liet Israël een kleine 2000 Palestijnen vrij die door Israël gevangen waren gezet. Daarna begon de uitruil van stoffelijke resten van gijzelaars en Palestijnen.

'Tekenen van mishandeling'

Het totale aantal Palestijnse lichamen dat terug is in Gaza staat nu op 90, meldt AP. Net als Al Jazeera schrijft het Amerikaanse persbureau dat, volgens het forensisch team dat de stoffelijke resten onderzocht, teruggegeven Palestijnse lichamen tekenen vertoonden van mishandeling.

Een deel van de lichamen was nog geboeid toen ze aankwamen in Gaza, zegt een commissielid dat zich bezighoudt met het opvangen van de lichamen in het Nasser-ziekenhuis in Khan Younis. "Er zijn tekenen van marteling en executies", zei hij tegen AP. De lichamen behoorden volgens hem toe aan mannen tussen de 25 en 70 jaar. De meesten hadden een band om hun nek, één had een touw om zijn nek.

Bewoners van Gaza-Stad zijn wanhopig. De Israëlische aanvallen zijn gestopt, maar de levensomstandigheden in de grotendeels verwoeste stad zijn nog steeds dramatisch:

De SBS6-talkshow Vandaag Inside heeft de Gouden Televizier-Ring 2025 gewonnen. Wilfred Genee, Johan Derksen en René van der Gijp kregen maar liefst 74 procent van de publieksstemmen. De andere kanshebbers waren Het Jachtseizoen: Most Wanted en de dramaserie Woeste Grond.

Genee bedankte vanuit de studio in Hilversum zijn collega's en het publiek dat op het drietal heeft gestemd: "Soms moet je geloven in iets en wij doen dat al bijna 25 jaar met dit team."

In 2011 wonnen Genee, Derksen en Van der Gijp de prijs ook al met Voetbal International, een voorloper van Vandaag Inside. Eigenlijk kunnen programma's maar één keer winnen, maar omdat het de 60e editie was van het gala is er een uitzondering gemaakt.

Gouden randje

De ernstig zieke Martijn Krabbé (57) kreeg de prijs voor beste presentator, voor het eerst in zijn loopbaan. Vorig jaar maart maakte de RTL-presentator bekend dat hij kanker had. Begin dit jaar zei hij dat hij niet meer beter wordt.

Bekijk hier hoe Krabbé de prijs in ontvangst nam:

Het gala in Koninklijk Theater Carré in Amsterdam begon met een staande ovatie voor Krabbé. Nadat hij de Televizier-Ring voor beste presentator in ontvangst had genomen, bedankte hij alle aanwezigen voor het eerbetoon. "De show was nog geen tien minuten oud en ik kreeg heel veel warmte om mij heen. Hiermee is mijn afscheid van televisie van een gouden randje voorzien."

De prijs voor de beste jeugdserie was voor het programma Summer Break van AVROTROS en NPO Zapp. De serie gaat over Nederlandse tieners die een vakantiebaantje krijgen op een resort in Turkije.

De Televizier-Ring Impact werd uitgereikt aan presentatrice Eva Jinek voor haar gesprek met Emma Heesters. De zangeres vertelde in april in de talkshow Eva over haar diagnose baarmoederhalskanker. "Kanker is iets wat je overkomt en het maakt geen onderscheid. Dit keer had ik pech", zei Heesters toen ze de prijs in ontvangst nam. "Lieve Eva, ik wil je bedanken voor het interview. Ik ben dankbaar dat ik de kans kreeg om iets te betekenen voor een ander."

Heesters droeg de prijs op aan lotgenoten. "Als je nu aan het vechten bent, wil ik zeggen: geloof in jezelf, hou vol en blijf moed houden. Dames, laat dat uitstrijkje maken, want het kan je leven redden." Afgelopen juli maakte Heesters bekend weer beter te zijn.

Bennie

Journalist en politiek duider Thomas van Groningen won de Televizier-Ring voor Talent. Wesley van Klink kreeg de prijs voor Beste Acteur voor de serie Bennie. Die gaat over de broer van acteur Barry Atsma, Rimmert, die het syndroom van Down had en in 2020 overleed aan corona. Ook Van Klink heeft het syndroom van Down.

Zanger Gerard Joling kreeg voor zijn vlogs de prijs voor Beste online serie. "Ik ben ontzettend vereerd, dank aan iedereen die op mij gestemd heeft", zei hij vanuit de studio in Aalsmeer.

De advocaten van de mannen die worden verdacht van de kunstroof in het Drents Museum hebben vraagtekens gezet bij de opsporingsmethoden van politie en justitie. Ze vroegen vandaag aan de rechtbank in Assen of demissionair justitieminister Van Weel om uitleg kon worden gevraagd, maar dat verzoek is afgewezen.

Douglas W. (36), Bernhard Z. (35) en Jan B. (21) worden verdacht van het stelen van archeologische topstukken uit het Drents Museum. In januari werd daar met behulp van een vuurwerkbom ingebroken en verdwenen de gouden helm van Cotofenesti en drie armbanden. De stukken waren voor een speciale tentoonstelling uitgeleend door het Nationaal Historisch Museum in de Roemeense hoofdstad Boekarest. De kunstvoorwerpen zijn nog altijd niet terecht.

Vandaag was de derde regiezitting in de zaak. Bij zo'n zitting bespreken de partijen de voortgang van de procedure en wat daarin nog moet gebeuren.

De advocaten van de verdachten stelden op de zitting dat het OM en de Nederlandse overheid nog steeds van alles doen om de gestolen voorwerpen boven water te krijgen, en daarbij methoden gebruiken waar zij niet blij mee zijn.

Naam en foto

Twee van de drie hoofdverdachten weigerden na hun arrestatie informatie te geven over de locatie van de kunstschatten. Uiteindelijk werden hun naam en foto op internet gezet in een poging hen over te halen om te vertellen waar de buit zou zijn.

De politie is doorgaans zeer terughoudend met het publiceren van persoonsgegevens van verdachten, zeker wanneer ze al zijn aangehouden. De advocaten wilden minister van Weel van Justitie vragen stellen over dat besluit.

De rechter ging daar niet in mee, maar gaf wel het OM de opdracht om de beslissing uitgebreid schriftelijk toe te lichten. De rechtbank wil precies weten wie er allemaal bij dit besluit betrokken waren en welke rol de minister heeft gespeeld.

De advocaten uitten ook hun ongenoegen over undercoveroperaties waarmee druk zou zijn gezet op hun cliënten. Verder zouden de verdachten zijn benaderd zonder hun advocaat erbij, bijvoorbeeld om als 'bijzondere getuige' op te treden in de zaak.

'Stop met die geintjes'

Ook een van de verdachten liet zich uit over de werkwijze van justitie. Bernhard Z. zei dat er ongegronde drukmiddelen zijn gebruikt en dat "de officier van justitie moet stoppen met die geintjes". Hij zei ook dat hij gezien heeft dat er afluisterapparatuur uit zijn cel werd verwijderd. De andere verdachten deden er het zwijgen toe.

Verder zeiden de advocaten dat ze het idee hebben dat ze afgeluisterd worden door de veiligheidsdiensten AIVD of MIVD, en daardoor niet vrijuit met hun cliënten kunnen spreken. Ze willen garanties dat dat niet gebeurt. Daarover zei het OM niets te kunnen zeggen, omdat het OM daar niet over gaat.

De rechter besloot wel dat de advocaten alle verslagen en opnamen van verhoren en andere gesprekken krijgen, net als alle beelden van de roof. Ook mogen ze betrokken undercoveragenten en hun opdrachtgevers vragen stellen.

Inhoudelijk wordt de zaak in het voorjaar van 2026 behandeld.

Een schilderij van Picasso met een waarde van ruim zes ton is begin deze maand spoorloos verdwenen, melden Spaanse media. Het verdwenen werk heet Naturaleza muerta con guitarra (Stilleven met gitaar) en komt uit 1919. Het schilderij heeft een afmeting van slechts 12,7 bij 9,8 centimeter.

Het kunstwerk van de beroemde Spaanse kunstenaar werd voor een tentoonstelling van Madrid naar Granada vervoerd. Volgens de betrokken partijen zijn alle veiligheidsmaatregelen gevolgd.

Het schilderij was met ruim vijftig andere stillevens uit de 17e en 20e eeuw bijeengebracht als onderdeel van een tentoonstelling. Alle stukken zijn afkomstig uit privécollecties. Sommige zijn niet eerder in het openbaar getoond.

In Spaanse media wordt een poging gedaan om de gang van zaken rond het verdwenen schilderij te reconstrueren. Op 25 september werd de collectie bijeengebracht in een kluis in Madrid, met strenge beveiligingsmaatregelen. Daarbij vielen twee dingen op: twee schilderijen hadden hetzelfde nummer en een van de eigenaren voegde op het laatste moment nog een kunstwerk toe.

Overnachting

Op 2 oktober vertrok de zending in een vrachtwagen met twee chauffeurs naar cultureel centrum CajaGranada, de locatie van de tentoonstelling. Hoewel de reis naar Granada normaal gesproken maar vier uur duurt, stopten de chauffeurs voor een overnachting. Tijdens de overnachting in Deifontes hielden de chauffeurs om de beurt de wacht, zegt het transportbedrijf.

De volgende dag kwamen de stukken aan in Granada en werden naar binnen gebracht, naar een ruimte met videobewaking. De manager van het centrum tekende volgens de Spaanse nieuwssite Europa Press voor ontvangst.

Aangifte

Bij het uitpakken van de stukken op de maandag daarop, kwam het centrum erachter dat de Picasso ontbrak. Op de camerabeelden van het weekend was niets geks te zien, meldt CajaGranada aan Spaanse media. Het centrum heeft aangifte gedaan.

Het is niet de eerste keer dat een kostbaar werk van de Spaanse schilder verdwijnt. Vorig jaar werden in een kelder in Antwerpen twee Picasso's aangetroffen die in 2010 waren gestolen uit een woning van een kunstverzamelaar in Tel Aviv. In 2019 werd in Amsterdam een schilderij teruggevonden dat twintig jaar eerder was ontvreemd.

Vakbond FNV Havens en de sjorbedrijven zijn het eens geworden over een nieuwe cao. De leden van de bond moeten nog wel instemmen met het voorstel.

Sjorders zetten de containers vast en maken ze los. Vorige week staakten sjorders van twee Rotterdamse havenbedrijven vijf dagen lang, waardoor schepen niet konden laden of lossen.

De bond en bedrijven hebben afgesproken dat de sjorders er tot en met 2028 jaarlijks ruim 4 procent op vooruit gaan. Dat komt bovenop de automatische prijscompensatie, wat inhoudt dat de lonen ook meegroeien met de inflatie.

Inclusief de prijscompensatie komt de loonstijging de komende drie jaar uit op zo'n 17 tot 20 procent.

Fysieke klachten

Daarnaast zijn er afspraken gemaakt over veilig werken en het aantrekkelijker maken van het sjorwerk voor jongeren. Het werk leidt volgens de vakbond tot fysieke klachten bij medewerkers, waardoor ze eerder moeten stoppen met werken.

De bond had ingezet op een loonsverhoging van 7 procent. "We hebben niet alles gekregen wat we vroegen, maar we zijn tevreden met de uitkomst," zegt FNV-onderhandelaar Niek Stam. "Uiteindelijk is de balans in ons voordeel uitgeslagen."

"Dit is een zeer welkom signaal vanuit werkgevers en de vakbond FNV Havens," zegt Victor van der Chijs van de vereniging van havenbedrijven Deltalinqs. "De gevolgen van de staking waren groot. Complimenten aan alle betrokkenen dat er nu een akkoord is bereikt op de enige plek waar dat hoort, namelijk aan de onderhandelingstafel."

25.000 containers per dag

Hoewel de stakingen voorbij zijn, hebben ze wel hun sporen nagelaten in de Rotterdamse haven. Daar wordt normaal gesproken elke drie seconden een container afgehandeld. Per dag komen er 25.000 containers binnen. Vijf dagen staken, zoals de sjorders vorige week deden, telt dan dus flink op.

Volgens Havenbedrijf Rotterdam liggen er door de staking momenteel negentien schepen te wachten in de ankergebieden voor de Nederlandse kust. In de containers zit onder meer eten, machineonderdelen, grondstoffen en medische en huishoudelijke producten.

"Een staking als die van vorige week heeft grotere impact dan covid en de blokkade van het Suezkanaal", zegt een woordvoerder van Havenbedrijf Rotterdam. "Als de haven op slot zit, zoals tijdens een staking, zijn er geen alternatieven om de producten te laden en te lossen."

De staking werd afgelopen weekend in een kort geding tijdelijk opgeschort tot vrijdag 07.00 uur. De rechter oordeelde dat de staking te veel gevolgen had voor het havenproces. De zaak was aangespannen door Havenbedrijf Rotterdam en andere belangenpartijen.

Tientallen miljoenen euro's

Deltalinqs, de vereniging van havenbedrijven, schat dat de staking in de Rotterdamse haven tientallen miljoenen euro's heeft gekost. "Het gaat niet alleen om containers die stilstaan, maar ook wat er omheen gebeurt", zegt voorzitter Van der Chijs.

"Heel veel binnenvaartschepen liggen nu stil of varen maar halfvol rond. Ook staan er honderden vrachtauto's stil en rijden treinen leeg rond. Maar ook koelhuizen zijn overvol, want het is in Nederland oogstseizoen en die producten die moeten worden afgevoerd, raken we nu niet kwijt."

Achterstand wegwerken

Los van de staking waren er de afgelopen tijd ook andere problemen in het havengebied, vertelt haveneconoom Martijn Streng. "Het weekend voor de staking was er een storm, waardoor een deel van de containerterminals al stil kwam te liggen. Daarnaast werd er ook in Antwerpen gestaakt door de werknemers in de loodsen, dus het vaarverkeer naar die haven omleiden was ook geen optie."

Het wegwerken van de achterstand kan volgens Streng weken duren. Toch zullen consumenten en winkels niet gelijk de gevolgen van de staking merken, denkt hij. "Er zal vast ergens sprake zijn van vertraging of van een product dat iets minder verkrijgbaar is. Maar de distributiecentra liggen vol, dus ik verwacht niet dat de bevoorrading van winkels veel problemen heeft opgelopen."

Wel kan het volgens de econoom zijn dat een deel van de goederen die nog niet zijn uitgeladen, wordt afgekeurd. "Bijvoorbeeld omdat producten niet meer vers genoeg zijn."

De Amerikaanse president Trump gaat de Russische president Poetin ontmoeten in Boedapest. Dat heeft Trump aangekondigd na een telefoongesprek tussen de twee leiders. Ze zullen in de Hongaarse hoofdstad spreken over de oorlog in Oekraïne.

Wanneer de topontmoeting is, zei Trump er niet bij. Het Kremlin heeft de plannen voor een ontmoeting bevestigd, en zegt dat de datum afhankelijk is van de voorbereidingen. Volgende week is er eerst een gesprek tussen hoge afvaardigingen van beide landen. In elk geval buitenlandministers Rubio en Lavrov zullen daaraan deelnemen.

Trump noemde het telefoongesprek met Poetin, dat ruim twee uur duurde, productief en zei dat er "belangrijke voortgang" was geboekt, zonder details te noemen.

Tomahawks

Het gesprek tussen de twee leiders vandaag is gehouden in aanloop naar het bezoek van de Oekraïense president Zelensky aan de VS. Hij heeft morgen een ontmoeting met Trump in het Witte Huis in Washington.

Zelensky wil graag Tomahawk-raketten van de VS kopen, waarmee de Oekraïners diep in Rusland kunnen toeslaan. Mogelijk zal Trump dat gebruiken om Poetin onder druk te zetten om de oorlog in Oekraïne te stoppen. Volgens het Kremlin heeft Poetin vandaag tegen Trump gezegd dat de verkoop van Tomahawks aan Oekraïne "het vredesproces zal schaden".

Dat het topoverleg tussen Trump en Poetin mogelijk in Hongarije wordt gehouden, is niet verrassend. Het land werd al eerder genoemd als mogelijke locatie voor een ontmoeting. De vorige top tussen de twee was half augustus in de Amerikaanse staat Alaska. Dat overleg leidde niet tot een doorbraak in de gesprekken over het beëindigen van de oorlog in Oekraïne.

Correspondent Midden- en Oost-Europa Christiaan Paauwe:

"De aankondiging van Trump is om verschillende redenen opvallend. Zelensky gaat morgen naar Washington om Trump ervan te overtuigen dat de druk op Rusland opgevoerd moet worden, omdat onderhandelingen niks hebben opgeleverd. Maar dat zal na dit gesprek naar verwachting niet zo snel gebeuren. In de tussentijd gaat Poetin onverminderd hard door met de oorlog in Oekraïne.

De Hongaarse premier Orbán heeft steun aan Oekraïne altijd tegengewerkt. Ook is hij een van de weinige EU-leiders die warme banden onderhouden met zowel Trump als Poetin. Europese bondgenoten van Oekraïne zullen de Russische leider absoluut niet op EU-grondgebied willen zien.

Daarbij is het de vraag hoe Poetin naar Boedapest moet reizen. De Russische leider wordt door het Internationaal Strafhof gezocht voor oorlogsmisdaden, al heeft Orbán ook bij de Israëlische premier Netanyahu zich daar niks van aangetrokken.

Verder is het politiek gezien een cadeau voor Orbán, die er slecht voor staat in de peilingen en de verkiezingen volgend jaar dreigt te verliezen. Hongarije kan zich zo laten gelden als neutrale tussenpartij. Orbán zal zeggen dat dit laat zien dat hij een leider is die juist vrede nastreeft."

De Duitse autoproductie komt in de problemen als er niet snel een oplossing komt voor het conflict rond chipfabrikant Nexperia tussen China en het Nederlandse ministerie van Economische Zaken.

Autofabrikanten als BMW en Volkswagen staan inmiddels in de crisisstand, zo melden verschillende Duitse media.

De fabrikanten zijn afhankelijk van de chips die Nexperia in China maakt. In één auto gaan al snel zo'n 600 van die chips. Maar van China mogen ze het land niet meer uit.

Binnen enkele weken zouden hierdoor tekorten kunnen ontstaan, zo schat Wolfgang Weber van de Duitse vereniging van elektrotechniekbedrijven in.

Tegenreactie

Demissionair minister Karremans (VVD) van Economische Zaken nam de controle over Nexperia over, omdat hij vreesde dat het bedrijf de chipproductie op den duur van Europa naar China zou verplaatsen. Maar door China's tegenreactie zit de Europese auto-industrie nu met een acuut probleem.

Volgens oud-topman Frans Scheper van Nexperia veroorzaakt demissionair minister Karremans de acute chipcrisis in de Europese auto-industrie.

"Het Chinese exportverbod heeft veel grotere gevolgen dan wat wij in Nederland doen", zegt Scheper. "Het zou logischer zijn om het langs diplomatieke weg op te lossen."

Wafers

Nexperia heeft chipfabrieken over de hele wereld, waaronder in Europa en China. Maar de Europese fabrieken van Nexperia kunnen niet zelfstandig de chips maken die de auto-industrie nodig heeft. Zij maken wafers, platen waaruit vervolgens in China de chips worden gesneden. Die chips worden vervolgens naar Europa verscheept. De Chinese Nexperia-fabriek is zo een schakel in een productieketen.

Oud-Nexperia-topman Scheper: "Ik denk dat Karremans het een beetje onderschat heeft, en dat hij misschien niet helemaal begrepen heeft, hoe de supply chain van dit soort chips eruitziet. Dus dat wij ook afhankelijk zijn van de fabrieken in Azië om een dergelijke chip te maken."

"En dat is precies de maatregel die de Chinezen nu nemen door te zeggen: 'dan sturen we het eindproduct niet meer terug naar Europa'."

Correspondent Duitsland Charlotte Waaijers:

"Niemand wil er nog heel openlijk over praten, maar op de achtergrond zijn in Duitsland duidelijke zorgen te horen. Autofabrikanten en hun toeleveranciers zijn hier de belangrijkste industrietak, en zij vrezen leverproblemen die hen herinneren aan de coronacrisis.

Daarbij komt dat Duitse autobedrijven het al moeilijk hebben vanwege relatief hoge productiekosten, concurrentie uit China en verhoogde importheffingen in de VS. Op de langere termijn moeten ze hun onafhankelijkheid van andere landen zien te vergroten, maar voor nu hopen ze op een snelle politieke oplossing."

Scheper vermoedt dat er nog een beperkte voorraad Nexperia-chips op de planken ligt bij verschillende distributeurs.

Vervangers voor de Nexperia-chips die China nu blokkeert, kunnen elders worden gemaakt. "Maar het duurt maanden om het proces aan te passen aan andere chips", zegt Scheper. "En niemand kan de tekorten nu opvangen, er is geen overcapaciteit in de markt."

Demissionair minister Karremans laat weten dat "de situatie waar Nexperia zich nu in bevindt door de exportmaatregel vanzelfsprekend onze volste aandacht heeft. We zijn hierover in gesprek met de betrokken Europese en internationale autoriteiten."

Een museum in het Duitse Wiesbaden is onverwachts overspoeld door honderden Taylor Swift-fans. Een van de schilderijen daar is namelijk te zien in een videoclip van de Amerikaanse popster. In de openingsscène van de clip van de nummer 1-hit The Fate of Ophelia kruipt Swift in de huid van Ophelia.

Het schilderij hangt in Museum Wiesbaden in de gelijknamige stad in het zuidwesten van Duitsland. Afgelopen weekend kwamen honderden extra bezoekers om het schilderij te bewonderen.

Zo kwam een gezin speciaal vanuit Hamburg naar Wiesbaden, meldt het museum. Dat is ruim vijf uur rijden. Ook waren er veel Amerikaanse gezinnen, die gestationeerd zijn op een Amerikaanse legerbasis in Wiesbaden.

De gelijkenis tussen het schilderij, gemaakt door Friedrich Heyser, en de videoclip is niet te missen:

Het museum ontdekte de gelijkenis tussen het schilderij en de videoclip van Swift eerder deze maand. Daarop besloot het Swifties uit te nodigen voor een speciale rondleiding begin november. Nadat de aankondiging van de rondleiding op hun website stond, ging het nieuws over het schilderij van Ophelia al snel viraal.

De rondleiding is inmiddels helemaal volgeboekt, wellicht volgen er meer. Fans die verkleed komen als de popster of als Ophelia mogen de tour gratis bijwonen.

Wie was Ophelia?

Ophelia was de geliefde van Hamlet in het gelijknamige toneelstuk van Shakespeare. De jonge vrouw van adel komt uit Denemarken. In het toneelstuk wordt ze uiteindelijk gek van verdriet en verdrinkt ze. Die verdrinking is te zien op het olieverfschilderij. Ophelia is afgebeeld in een witte jurk en omringd door waterlelies. In haar nummer zingt Swift over Ophelia, maar ook dat zijzelf juist gered is van het trieste lot van Ophelia door een nieuwe liefde. Daarmee doelt ze op haar verloofde Travis Kelce.

Swift is niet de eerste artiest die refereert aan kunst in een muziekvideo, zegt kunsthistoricus Wieteke van Zeil. "Een kunstnerd als ik kan behoorlijk los als je eenmaal gaat kijken hoe vaak dat gebeurt", zegt Van Zeil.

"Er zijn een paar hele beroemde, zoals referenties aan Het Laatste Avondmaal van Leonardo da Vinci." Die verwijzing is onder andere te zien in Humble van Kendrick Lamar uit 2017. Een prachtige video, vindt Van Zeil. "Maar ook Nas, Stormzy en andere rappers hebben juist dat hele beroemde schilderij gebruikt. Dat is ook logisch, want dat herkennen mensen."

Het schilderij van Ophelia is daarentegen niet zo bekend, zegt de kunsthistoricus. "Het wordt voor het eerst geïntroduceerd aan nieuw publiek, maar vaker komt het voor dat het juist hele beroemde schilderijen zijn. Zo is Ariana Grande in haar God is a Woman-video aan het einde de Adam van Michelangelo in de Sixtijnse Kapel op het plafond. De schepping van Adam herhaalt zij als vrouw."

Er is nog een andere, wereldberoemde versie van het schilderij Ophelia. Daar verwijst Swift aan het eind van de video naar, zegt Van Zeil. Dat schilderij van de Britse John Everett Millais hangt in Londen: in het Tate Britain. Wie weet zijn daar binnenkort ook honderden Swifties te vinden.

Hieronder is de clip van 'The Fate of Ophelia' te bekijken:

"We genieten van de aandacht, het is heel leuk", zegt museumwoordvoerder Susanne Hirschmann tegen het Amerikaanse persbureau AP. "Dit is natuurlijk een geweldige kans om mensen die ons nog niet kennen naar het museum te krijgen", zegt museumdirecteur Andreas Henning.

Hij zou de zangeres graag het originele schilderij willen laten zien. Het museum heeft geprobeerd contact met haar op te nemen, maar tot nu toe zonder succes.

Het tekort aan woningen is een van de belangrijkste thema's van deze campagne. Alle politieke partijen zijn het erover eens dat er snel iets moet gebeuren. Maar de manier waarop, daarover verschillen ze (soms flink) van mening.

In het NOS Radiodebat van afgelopen vrijdag ging het even hard tegen hard, toen de tegenpolen BBB en D66 het over de aanpak van de woningnood hadden.

D66 wil onder meer tien nieuwe steden bouwen. Maar dat duurt veel te lang, zei Van der Plas van BBB. "Dat betekent dat mijn zoon van 25 op zijn 65ste, bij zijn 105-jarige moeder inmiddels, pas het huis uit kan."

Jetten van D66 zei op zijn beurt dat er gebouwd moet worden op landbouwgrond, die de BBB graag wil behouden. "Alle varkens in dit land hebben een dak boven het hoofd, maar een student of een starter kan nog niet eens een bezemkast vinden die je kan betalen."

Het debatje zette het probleem goed neer. Als het over de analyse gaat - met name jongeren kunnen moeilijk een woning vinden - is iedereen het eens. Net als over het aantal van 100.000 nieuwe woningen dat er jaarlijks bij moet komen. Maar welke oplossing kies je?

Doorrekening verkiezingsprogramma's: woningaanbod stijgt

Vorige week kwam het Centraal Planbureau (CPB) met zijn doorrekening van de verkiezingsprogramma's. Daaruit blijkt dat veel partijen kiezen voor meer subsidie op woningbouw, zodat er extra woningen bij komen: VVD, NSC, D66, CDA, ChristenUnie en Volt.

Daarnaast willen partijen woningcorporaties stimuleren om meer te bouwen, bijvoorbeeld door ze minder of geen winstbelasting meer te laten betalen: GroenLinks-PvdA, NSC, D66, ChristenUnie en Volt.

Het CPB verwacht dat op de lange termijn het aanbod aan woningen bij een aantal partijen flink hoger zal zijn dan nu nog verwacht. Het gaat om GroenLinks-PvdA, D66 en ChristenUnie. Bij GroenLinks-PvdA zijn dat dan vooral meer corporatiewoningen.

Bij VVD, NSC, CDA en Volt stijgt het woningaanbod licht vergeleken met wat nu verwacht wordt. De partijprogramma's van BBB, JA21 en SGP hebben volgens het CPB weinig of geen effect op het aanbod aan woningen

Er ligt een enorme hoeveelheid plannen om het woningtekort aan te pakken. En wat snel opvalt, is dat een aantal partijen bijzondere bouwlocaties op het oog heeft. Zo wil D66 een van zijn tien nieuwe steden, IJstad, in het IJmeer bouwen. Volt wil Tata Stad laten verrijzen op het terrein van Tata Steel in IJmuiden.

Als het aan de PVV ligt verandert het Mediapark in Hilversum in een woonwijk. En GroenLinks-PvdA ziet graag een woonwijk komen op het terrein van de luchthaven bij Rotterdam.

Veel partijen willen dat het mes in de veehouderij gaat, zodat er landbouwgrond vrijkomt die kan worden gebruikt om woningen op te bouwen. De Partij voor de Dieren wil zelfs 75 procent minder vee ten behoeve van nieuwe huizen.

Onder meer GroenLinks-PvdA wil zo nodig "dwingende maatregelen als stok achter de deur" hebben om tot een kleinere veestapel te komen. Maar daar tegenover staan partijen als de BBB en de SGP die vinden dat er niet aan boerenbedrijven mag worden getornd.

JA21 en het CDA denken dat "een straatje" of "een wijkje" bijbouwen aan de randen van dorpen en steden, een goede oplossing is. De VVD wil dat er "dertig nieuwe, grootschalige woonwijken" bij komen.

Partijen als VVD en D66 pleiten voor het beter benutten van bestaande gebouwen. Die moeten worden gesplitst, een extra laag krijgen of wat dan ook, zodat er meer mensen kunnen wonen.

Deze partijen, en bijvoorbeeld ook NSC, vinden verder dat het makkelijker moet worden om een bouwvergunning te krijgen, maar juist moeilijker om als omwonende bezwaar te maken.

PVV en Forum voor Democratie willen dat de duurzaamheidseisen rond woningbouw worden afgeschaft. Verder zien deze partijen, net als BBB, en JA21, veel heil in het aanscherpen van de asiel- en migratiemaatregelen.

Alleen al over het al dan niet afschaffen van de hypotheekrenteaftrek verschillen de meningen fundamenteel. Dat zou zelfs een breekpunt kunnen worden tijdens de vorming van een nieuw kabinet.

Maar over één ding lijken in elk geval de deelnemers aan het RTL-debat van afgelopen zondag het eens te zijn: een kabinet onder hun leiding zal zijn stinkende best doen, maar kan niet garanderen dat er jaarlijks ook echt 100.000 woningen bij komen:

Hoe staat de woningmarkt in Nederland ervoor? Hoe groot is het huizentekort, en wat zijn de vooruitzichten? Je ziet het in onze dataspecial.

Deze week was het heel vaak bewolkt. Daarbij viel er met enige regelmaat motregen of een lichte regenbui. Echt een beetje druilerig dus. Maar heel af en toe waren stukjes blauwe lucht tussen de wolken door te zien. Daar gaat dit weekend verandering in komen.

Vrijdag is er nog wel veel bewolking en valt er soms een kortdurende bui. Aan het einde van de dag klaart het vanuit het noorden steeds meer op.

Zaterdag wordt het een stuk zonniger en het blijft droog. Het wordt 11 tot 15 graden en er is weinig wind. De combinatie van zon en weinig wind maakt het aangenaam buiten. Een goed begin van de herfstvakantie voor regio noord en midden.

Frisse ochtend, mogelijk met mist

Enige slag om de arm voor de hoeveelheid zon is of er wel of geen mist ontstaat in de nacht van vrijdag op zaterdag. Met een beetje pech kan het zaterdagochtend plaatselijk een grijs begin van de dag opleveren. Door het verdwijnen van de bewolking wordt het frisser, 's nachts met 4 of 5 graden. Op het sportveld of tijdens een wandeling met de hond voel je dat verschil in temperatuur vroeg op de ochtend goed.

Ook de tweede dag van het weekend blijft het droog. Eerst is er nog redelijk wat zon, later op de dag komt er meer bewolking. Een teken dat er ander weer aan zit te komen.

Veel vaker regen en hardere wind

Na het weekend slaat het weer opnieuw om. Er volgen een paar wisselvallige dagen. Het gaat harder waaien en elke dag zijn er buien. Tussen de buien door schijnt de zon. Met 15 of 16 graden is het tijdens die zonnige en droge momenten wel iets warmer.

Als je nog geen stempas binnen hebt, dan is er waarschijnlijk iets misgegaan met de bezorging. Alle stemgerechtigden hadden die uiterlijk gisteren moeten ontvangen. Onder andere in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer misten zeker 1300 mensen vandaag nog een stempas. En ook in een deel van Haarlem is het misgegaan, werd vandaag bekend.

Eerder ging het ook al mis in Huissen, Sittard-Geleen en Den Haag. Maar daar zijn de problemen inmiddels opgelost.

De gemeente Amsterdam stuurt de 1300 gedupeerden nu een brief met instructies hoe ze alsnog een stempas kunnen aanvragen. In Amsterdam-Zuid hadden meerdere mensen vandaag ook nog geen stempas. Daar doet PostNL nu onderzoek.

Niet kunnen stemmen

Het is iedere verkiezingen een probleem: stempassen die niet worden bezorgd. De vorige verkiezingen kwamen enkele stemmers er te laat achter, omdat ze dachten dat in de envelop met de kandidatenlijst ook de stempas zat. Zij konden daardoor niet stemmen, vertelden ze aan AT5.

Vorige week werd een postbezorger in Sittard-Geleen op non actief gezet, nadat 2000 stempassen niet door hem waren bezorgd. Iets daarvoor werd in Den Haag een postzak vol stempassen op straat aangetroffen. Na een melding haalde een medewerker van PostNL de zak op om de brieven alsnog in de bus te doen.

Steekproef

"Het is een enorme operatie waarvoor we een speciaal projectteam hebben opgezet", laat een woordvoerder van PostNL weten. "Ruim 15.000 postbezorgers gaan met 12 miljoen stembiljetten door het land. Dat gaat over het algemeen goed, maar niet altijd."

Als PostNL signalen krijgt dat stempassen in een bepaalde wijk niet zijn bezorgd, doen ze onderzoek. "Vaak komen de signalen bij de gemeente binnen, soms bij ons. We doen dan een steekproef in de wijk door aan te bellen en bevragen de postbezorger die daar heeft bezorgd."

Volgens PostNL is het ook dit jaar weer in enkele straten in verschillende gemeenten misgegaan. Welke gemeenten dat zijn, willen ze niet zeggen. De gemeente Eindhoven laat weten dat zij wel wat meldingen hebben binnengekregen. Volgens Rotterdam, Utrecht en Almere is het bij hen helemaal goed gegaan.

Postbezorging gaat mis

In 2023 vroeg de Kiesraad in het evaluatieadvies van de Tweede Kamerverkiezing nog aandacht voor de postbezorging. "Bij elke verkiezing zijn er signalen over niet (op tijd) bezorgde stempassen, kiezerspassen en volmachten", schreven ze.

"Een aantal kiezers kon niet stemmen omdat zij de aanvraag voor hun vervangende stempas, kiezerspas of volmachtbewijs niet op tijd konden doen. Of doordat ze die niet op tijd kregen."

Volgens de Kiesraad was de termijn voor een schriftelijk verzoek voor de postbezorging te kort. "Deze signalen vragen om aandacht voor de kwaliteit in de hele keten van het verkiezingsproces, inclusief drukkers, distributie en postbezorging", schreven ze.

Het ministerie van Binnenlandse Zaken voerde daarop gesprekken met PostNL en gemeenten kiezen nu voor andere werkwijzen, bijvoorbeeld dat de vervangende stempas ook kan worden opgehaald op het gemeentehuis in plaats van opgestuurd.

Sittard-Geleen stuurde de wijk zonder stempassen alsnog nieuwe stembiljetten toe. Amsterdam kiest voor een brief die inwoners met een verloren stempas informeert over het aanvragen van een vervangende pas, en Eindhoven adviseert mensen die melding maken over de procedure.

Op tijd controleren

"De Kiesraad adviseert kiezers om tijdig te controleren of ze een stempas hebben ontvangen, zodat er als dat niet het geval is voldoende tijd is om een vervangende stempas aan te vragen bij de gemeente", schrijven ze.

Wie geen stempas heeft ontvangen, kan tot en met vrijdag 24 oktober online of schriftelijk een nieuwe aanvragen. Daarna kan het alleen nog in persoon aan de balie, tot en met dinsdag 28 oktober om 12.00 uur.

In Nederland is opnieuw een landelijke ophokplicht ingesteld voor pluimvee vanwege een uitbraak van de besmettelijke vogelgriep. Het ministerie van Landbouw heeft die afgekondigd.

Vorige week is op een kippenboerderij in het Drentse Gasselternijveenschemond vogelgriep geconstateerd en de kans op verspreiding is volgens deskundigen zo groot dat pluimveehouders hun dieren niet meer naar buiten mogen laten gaan.

Naar aanleiding van de besmetting in Drenthe is de Deskundigengroep Dierziekten bijeengekomen. Het risico op besmetting van een pluimveebedrijf in Nederland wordt nu ingeschat als matig. Dit was eerder laag tot matig. Daarom is nu voor een landelijke ophokplicht gekozen.

'Zware maatregel'

De ophokplicht geldt zowel voor commerciële pluimveehouders als hobbyisten die kippen houden. Verder mogen er geen tentoonstellingen meer zijn van risicovogels, zoals hoenderachtigen, water- en loopvogels.

De landelijke ophokplicht moet de kans op besmetting met vogelgriep zoveel mogelijk verkleinen. Het ministerie noemt de maatregel "een zware maatregel" voor commerciële bedrijven en hobbyhouders. Het zegt dat de ziekte "erg onvoorspelbaar" is en houdt daarom de situatie nauwlettend in de gaten.

In Gasselternijveenschemond zijn 71.000 kippen geruimd door de NVWA na de uitbraak. Ook mogen in een zone van 10 kilometer geen dieren worden vervoerd.

Van november 2024 tot juli 2025 was er ook een landelijke ophokplicht en mochten kippen en ander gevogelte niet naar buiten.

Als kippen binnen moeten blijven, mogen hun eieren geen "vrije-uitloop"-kenmerk meer krijgen en verdwijnen ze langzaam maar zeker uit de winkel. Er zijn dan alleen nog maar scharreleieren te krijgen, omdat die van kippen komen die binnen zitten.

Modebedrijf Armani heeft Giuseppe Marsocci als nieuwe CEO aangesteld. Hij volgt de onlangs overleden oprichter van het bedrijf Giorgio Armani op.

De 61-jarige Marsocci zal per direct aan de slag gaan in zijn nieuwe functie. Hij werkt al 23 jaar voor het Italiaanse modebedrijf en was de afgelopen zes jaar de commercieel directeur van Armani.

Verkopen

Marsocci's opdracht is om een koper te vinden voor een deel van het bedrijf. Armani heeft in zijn testament plannen vastgelegd voor de verkoop van zo'n 15 procent van de belangen. Daarbij wordt de voorkeur gegeven aan het moederbedrijf van Louis Vuitton LVMH, cosmeticaketen L'Oréal, brillengigant EssilorLuxottica of een andere concern van "gelijke status", zoals vastgelegd in het testament.

Armani's nicht Silvana Armani wordt de vicepresident. Zij stond al aan het hoofd van de vrouwencollectie.

Armani overleed in september op 91-jarige leeftijd. Hij stond sinds de oprichting in 1975 aan het roer van het modebedrijf.

De Brabantse gemeenten Valkenswaard en Eersel waarschuwen voor de verspreiding van nepberichten over de komst van een opvanglocatie voor asielzoekers.

In Valkenswaard zouden inwoners gebeld worden door mensen die zich voordoen als medewerkers van de gemeente, schrijft Omroep Brabant. De beller zou informatie delen over de komst van een opvanglocatie. Het is niet duidelijk op wat voor schaal deze telefoontjes hebben plaatsgevonden.

Een bezorgde inwoner nam contact op met een wethouder van Valkenswaard na zo'n telefoontje. De gemeente heeft nu een bericht op haar site geplaatst met de mededeling: "Er zijn op dit moment, buiten de eerder gecommuniceerde mogelijke opvanglocatie, geen plannen voor andere opvanglocaties in Valkenswaard." De gemeente onderzoekt nog of het mogelijk is om aangifte te doen.

Gisteren waarschuwde de gemeente Eersel al voor een vergelijkbaar nepbericht dat via WhatsApp rondging. Inwoners werden door zogenaamde gemeentemedewerkers op de hoogte gebracht van de komst van een asielzoekerscentrum. "Er zijn op dit moment geen concrete plannen voor een asielzoekerscentrum in onze gemeente. Niets van deze informatie is waar", aldus de gemeente Eersel.

Een maand geleden waarschuwde de gemeente De Bilt ook al voor nepberichten over de komst van asielzoekers in Bilthoven.

Aangifte in Breskens

De eigenaar van een supermarkt in Breskens (Zeeland) heeft vandaag aangifte gedaan vanwege een nepmail die is verspreid over de komst van een azc in het pand van de supermarkt, schrijft de PZC. De supermarkteigenaar werd vanochtend naar eigen zeggen platgebeld naar aanleiding van het nepbericht.

Tegen Omroep Zeeland zegt de ondernemer dat hij ook bedreigd is. "Want ik zou mijn winkelcentrum verkocht hebben aan het COA", legt Ronald Lohman uit. Hij heeft zijn pand niet verkocht en er komt dus geen asielopvang, benadrukt hij.

Lohman zegt dat de verspreiding van het bericht snel ging. "Vanmorgen om half negen stond de eerste kameraad bij mij aan de voordeur van: 'hé, ik moet je eens eventjes spreken." In overleg met de politie en de gemeente plaatste hij een bericht op sociale media om het nepnieuws te ontkrachten.

Hij hoopt dat degene achter de nepmail gepakt wordt. "Deze valse beschuldigingen hebben mij en mijn gezin diep geraakt", aldus Lohman.

Een 57-jarige man uit Schoonebeek (Drenthe) is veroordeeld tot veertien jaar celstraf en tbs met dwangverpleging voor het doodsteken van zijn ex. Hij deed dat vorig jaar op de parkeerplaats van een kindcentrum in Hardenberg (Overijssel), waar de 53-jarige vrouw werkte.

Volgens de rechter had hij een vooropgezet plan om zijn ex te doden en heeft hij dat plan "zonder aarzelen doorgezet en uitgevoerd". Hans H. is daarom schuldig bevonden aan moord. De straf is gelijk aan de eis van het Openbaar Ministerie.

De man had op de dag van de moord een auto gehuurd en messen meegenomen. Ook had hij een niet-traceerbare telefoon gekocht. H. wachtte zijn ex op, reed haar klem, sloeg haar autoruit in en stak haar daarna ruim twintig keer. De vrouw bezweek in de ambulance op weg naar het ziekenhuis aan haar verwondingen.

H. verklaarde zelf tijdens de rechtszaak dat hij zijn ex niet wilde doden maar bang wilde maken. "Uw verklaring dat u alleen verhaal wilde halen en haar bang wilde maken, is ongeloofwaardig. Van een plotselinge emotionele opwelling is geen sprake", zei de rechter.

De rechtbank rekent het H. verder zwaar aan dat hij zijn daad pleegde bij een kindcentrum, tijdens een druk ophaalmoment met veel toeschouwers.

Bedreigd

De man en vrouw waren officieel nog getrouwd maar waren uit elkaar. Ze hadden samen vier dochters. Eerder had de man zijn ex al bedreigd. Zij zocht daarvoor hulp bij de politie.

Uit onderzoek blijkt dat bij de man sprake is van onder meer "een psychotische kwetsbaarheid" en drugsgebruik. De man is daarom verminderd toerekeningsvatbaar. Zonder die conclusie zou de rechtbank een celstraf van 22 jaar hebben opgelegd, schrijft RTV Drenthe.

De advocaat van H. kon vandaag nog niet zeggen of hij in hoger beroep gaat.

Spijkerbroeken van de Amerikaanse merken Levi's en Wrangler stapelen zich op in een textielfabriek in Lesotho, een bergachtig koninkrijkje zo groot als België dat verscholen ligt in Zuid-Afrika. Bekend als de 'denimhoofdstad van Afrika' staan de naaimachines daar nu stil, waardoor tienduizenden banen op de tocht staan.

Binnen de Afrikaanse natie heerst grote onzekerheid over de African Growth and Opportunity Act (AGOA). Dit historische handelsakkoord bood de afgelopen kwart eeuw 32 Afrikaanse landen belastingvrije toegang tot de Amerikaanse markt. Maar de toekomst ervan staat op het spel nu het Witte Huis verlenging uitstelt.

Het straatarme Lesotho is voor een groot deel van zijn economie afhankelijk van de Amerikaanse markt. Zo exporteerde het land in het afgelopen jaar ongeveer 220 miljoen euro aan textiel naar de VS, goed voor zo'n 11 procent van het totale bbp.

Afrika-correspondent Elles van Gelder:

"Opvallend was dat juist dat hele kleine landje Lesotho initieel geraakt werd door heel hoge handelstarieven vanuit de VS. Trump noemde het 'het land waar nooit iemand van heeft gehoord' maar ze kregen wel een handelstarief van 50 procent om de oren.

In juli werd dat verlaagd naar 15 procent maar ondertussen hadden veel Amerikaanse importeurs hun bestellingen vanuit Lesotho al geannuleerd en hadden veel mensen, voornamelijk vrouwen want ook hier domineren die de textielindustrie, hun baan al verloren. Lesotho is een land waar de helft van de mensen onder de armoedegrens leeft. Er is een gevoel van verraad in Lesotho dat ze eerst goedkoop de spijkerbroeken mochten maken voor de VS en daarna zo aan de kant werden gezet."

Maar ook andere Afrikaanse handelspartners van de VS zouden hard worden geraakt als AGOA komt te vervallen. Zo gaat zo'n 80 procent van de Keniaanse textiel- en kledingproductie naar de VS. In de sector werken bijna 70.000 mensen, onder wie veel vrouwen en jonge mensen.

En ook de vanille-industrie in Madagaskar is sterk afhankelijk van de Amerikaanse markt: driekwart van de oogst wordt erheen geëxporteerd.

"Het mogelijke einde van het akkoord gaat met name gevoeld worden in de vijf landen met een hoge utilization rate, zoals Lesotho en Kenia", zegt hoogleraar Armin Cuyvers, die veel lesgeeft in Afrikaanse landen. "Daar hebben bedrijven zich gericht op de Amerikaanse handelsketens. Als Amerika de deal niet voortzet, is er zeker schade."

AGOA werd in 2000 in het leven geroepen als paradepaardje van de toenmalige Amerikaanse president Bill Clinton: het moest handel stimuleren én de VS voet aan de grond geven in de regio. Meer dan 1800 Afrikaanse producten, van auto-onderdelen uit Zuid-Afrika, cacao uit Ivoorkust, ruwe olie uit Angola, konden zonder invoerrechten de Amerikaanse markt op.

AGOA heeft een enorme impuls gegeven aan de textiel- en kledingsector, waardoor landen als Lesotho en Kenia konden concurreren met grote Aziatische exporteurs zoals Bangladesh en Vietnam. Mede hierdoor is Kenia uitgegroeid tot een van de grootste textielexporteurs van het continent.

Chinese invloed

Maar ondanks de positieve effecten is het akkoord niet zo succesvol gebleken als aanvankelijk werd gehoopt, zegt Cuvyers. "Een van de doelen van Clinton was om Afrika economisch te ontwikkelen, maar dat doel is heel beperkt bereikt. Daarnaast wilde Amerika zich beter positioneren in de regio, ook dat is niet gelukt."

Dit komt doordat China zich sinds de eeuwwisseling heeft ontpopt als de grootste handelspartner en kredietverstrekker van Afrika. Inmiddels is het land zowel de belangrijkste export- als importpartner van het Afrikaanse continent.

"De VS is een veel kleinere handelspartner voor Afrika dan Europa en China", zegt Cuyvers. "Het feit is dat de Amerikaanse benadering niet werkt: die draagt niet bij aan de diversificatie van producten." Volgens hem is het in Afrikaans belang om handelsakkoorden te sluiten die verder gaan dan alleen invoerrechten, zoals de EU wel al doet.

Verwerken tot chocolade

Het probleem is dat sommige Afrikaanse sectoren zich nog te veel in de beginfase van de waardeketen bevinden. "Echte economische winst zit pas in de latere fasen van verwerking", zegt Cuyvers. "Neem bijvoorbeeld rauwe cacaobonen: daarmee verdien je nauwelijks iets. Worden ze echter verwerkt tot chocolade of andere eindproducten, zoals Nestlé doet, dan ligt de winst veel hoger."

Chibuike Uche, hoogleraar financiële integriteit in Afrika aan het African Studies Centre Leiden, is het daarmee eens. Hij stelt dat armoede toeneemt wanneer er geen waarde wordt toegevoegd aan een natuurlijke grondstof of product. "De Chinezen begrijpen dat goed. Zij verstrekken bijvoorbeeld leningen aan cacaobedrijven in Ghana, zodat die de bonen kunnen verwerken tot chocolade en vervolgens exporteren."

China heeft inmiddels afspraken met 53 Afrikaanse landen, waardoor zij duizenden producten belastingvrij naar de Chinese markt kunnen exporteren. "Goederen die oorspronkelijk bedoeld waren voor de Amerikaanse markt, kunnen nu naar China worden omgeleid", zegt Uche. "En olie die in Angola geproduceerd wordt, daar is wereldwijd zoveel vraag naar, daar heeft het land de VS niet voor nodig."

Volgens de twee hoogleraren zal met name de textielindustrie een flinke klap krijgen door het wegvallen van AGOA, en zullen banen verloren gaan. Maar ook in de VS zal het pijn doen, zegt Cuyvers, als vrijhandel met Afrika wegvalt. "Hoe meer de VS schade aanricht, hoe meer ruimte er ontstaat voor China en Europa om een deel van dat gat op te vullen. Maar ik verwacht niet dat de handelsstroom binnen een week zal verschuiven; dat heeft tijd nodig."

De Europese Unie moet binnen twee jaar een eigen 'dronemuur' hebben. Dat is een van de voorstellen voor versterking van de Europese veiligheid. Vanmiddag presenteerde de Europese Commissie het plan 'Vrede bewaren'.

"Wat Europa en haar lidstaten tot het eind van dit decennium doen, zal de veiligheid van het continent van de hele eeuw bepalen", begint het stuk dat in 15 pagina's de weg naar 2030 beschrijft, als de EU "klaar" moet zijn om voor haar eigen verdediging te zorgen. Eurocommissaris voor Defensie Kubilius sprak bij de presentatie over D-day.

De plannen om drones systematisch buiten de deur te houden, waren er al eerder maar kwamen in een stroomversnelling nadat de EU afgelopen weken op allerlei plekken werd opgeschrikt door drones. De Commissie wil ook snel werk maken van andere concrete voornemens, zoals meer luchtverdediging, artilleriesystemen, munitie, drones en anti-drones en grondtroepen.

Europese paradepaardjes

Daarom moeten er "Flagship projects", "Europese paradepaardjes" komen, zoals een 'Europees dronedefensie-initiatief', 'de Oostflankwacht', een 'Europees luchtschild' en een 'Europees ruimteschild'. EU-landen worden uitgenodigd om samen aan de paradepaardjes te werken. Nederland stak al eerder de vinger op om samen met Kroatië en Letland te werken aan de Europese droneverdediging.

In het stuk staan ambitieuze doelen. Zo wil de Commissie dat eind 2027 ten minste 40 procent van de aankopen voor defensiematerieel door EU-lidstaten samen wordt gedaan, nu is dat nog geen 20 procent. Een jaar eerder moeten 200.000 werknemers omgeschoold zijn om in de defensie-industrie te kunnen werken.

De afgelopen tientallen jaren is veel te weinig uitgegeven aan defensie. Nadat de Russen in 2022 Oekraïne waren binnengevallen, zijn EU-landen begonnen aan een inhaalslag. Met de toenemende Russische dreiging en de Amerikaanse onberekenbaarheid in het Witte Huis is de druk voor snelle actie verder toegenomen.

"Het gevaar is niet weg als de oorlog in Oekraïne voorbij is", zei EU-buitenlandchef Kaja Kallas bij de presentatie van de plannen. "Het is duidelijk dat we onze defensie tegen Rusland moeten versterken." Het is niet vanzelfsprekend dat Brussel daarbij het voortouw neemt. De EU-landen zijn zelf verantwoordelijk voor hun defensie. Al te veel bemoeienis van de Europese Commissie ligt daarom politiek gevoelig.

Sneltreinvaart

Maar veel meer Europese samenwerking is hard nodig, zegt de Commissie. In Brussel worden vergelijkingen getrokken met de coronacrisis. Ook voor gezondheidszorg zijn EU-landen zélf verantwoordelijk, toch kocht de Europese Commissie in sneltreinvaart voor alle lidstaten die dat wilden vaccins in.

Iets soortgelijks zou nu ook kunnen gebeuren op defensieterrein. Nu de EU "in gevecht" is, zoals Commissievoorzitter Von der Leyen het eerder formuleerde, zouden ook onorthodoxe maatregelen genomen moeten kunnen worden.

Er zijn veel vragen over de rolverdeling tussen de EU en de NAVO, het militaire bondgenootschap waar het overgrote deel van de EU-landen ook lid van is. Om dubbel werk te voorkomen is "de samenwerking tussen de EU en de NAVO de sleutel", staat in het plan.

Volgens secretaris-generaal Rutte van de NAVO verloopt de samenwerking tussen de EU en de NAVO uitstekend en sluiten de plannen van beide organisaties naadloos op elkaar aan.

Het versterken van de Europese veiligheid kost honderden miljarden euro's. Al eerder kregen landen de mogelijkheid om daarvoor schulden aan te gaan die niet meetellen bij de strenge Europese begrotingsregels. Nederland maakt nog geen gebruik van deze uitzondering.

De plannen worden volgende week besproken op de Europese top donderdag in Brussel.

Bij protesten tegen de regering in Peru gisteravond is zeker een dode gevallen, melden Peruaanse media. Tientallen mensen raakten gewond. De demonstranten eisen het aftreden van de onlangs aangestelde interim-president José Jerí.

Jerí was voorzitter van het Congres en werd vorige week vrijdag gekozen als de nieuwe leider van Peru nadat president Boluarte werd afgezet. Zij werd door volksvertegenwoordigers verantwoordelijk gehouden voor de toename van criminaliteit in het land.

De onrust begon toen honderden demonstranten zich na een mars verzamelden voor het congresgebouw in de hoofdstad Lima. De politie greep in toen betogers veiligheidshekken omver wilden werpen en met stenen en brandende voorwerpen gooiden. Er werd traangas ingezet om de menigte uiteen te drijven. 78 agenten en 24 betogers raakten gewond. Ook raakten twee journalisten gewond, melden Peruaanse media.

De politie trad hard op tegen de demonstranten:

De betoging werd georganiseerd door onder meer jongeren (Gen Z), meerdere vakbonden en artiestenorganisaties. Zij eisen dat de regering de toenemende criminaliteit, corruptie en afpersingen aanpakt.

In Peru neemt het aantal afpersingen door gewelddadige bendes toe. Vorige week werden vier leden van de bekende band Agua Marina neergeschoten tijdens een optreden. De band werd vermoedelijk afgeperst.

Ook in andere steden in Peru werd geprotesteerd. Die protesten verliepen rustig.

De Franse premier Sébastien Lecornu heeft twee moties van wantrouwen in het parlement overleefd, waarvan één nipt. Daardoor kan de kersverse premier doorregeren en is een politieke crisis voorlopig afgewend.

De eerste motie werd ingediend door de linksradicale La France insoumise (LFI) van Jean-Luc Mélenchon. Vooraf was de verwachting dat het kantje boord zou kunnen worden voor Lecornu, maar hij slaagde er uiteindelijk in een meerderheid in het parlement achter zich te krijgen.

Om het vertrouwen op te zeggen, was een meerderheid van 289 stemmen nodig. Uiteindelijk stemden 271 parlementariërs voor de eerste motie.

LFI, de Franse Groenen (EELV), de communistische partij en de rechts-radicale RN van Marine Le Pen hadden op voorhand laten weten vóór te stemmen. De centrum-rechtse Les Républicains (LR), en de socialistische PS stemden grotendeels tegen.

De tweede motie van Le Pen kreeg slechts 144 stemmen. Dat was al de verwachting: veel parlementsleden, waaronder het radicaal-linkse blok, gaven vooraf aan dat ze niet zouden meestemmen met de partij die zij beschouwen als extreemrechts.

Steun van de socialisten

Dinsdag kondigde Lecornu aan de omstreden en veelbesproken pensioenverhoging (van 62 naar 64 jaar) uit te stellen tot de presidentsverkiezingen van 2027. Hierdoor kreeg hij de steun van de socialisten, die fel tegen de hervorming zijn.

"Aan de slag", zei Lecornu tegen de Franse zender BFMTV. "De debatten over de begroting moeten beginnen, en dat zal ook gebeuren." De premier diende deze week een conceptbegroting voor 2026 in, die hij nog door het parlement moet loodsen.

Lecornu komt uit het kamp van president Macron en beschikt niet over een meerderheid in het parlement. Hij diende na een maand als premier zijn ontslag in, maar Macron vroeg hem amper vier dagen later opnieuw premier te worden en een kabinet te vormen.

Dat deed hij en hij behield enkele belangrijke ministers, onder wie Macrons vertrouweling Roland Lescure als minister van Financiën en Gérald Darmanin op Justitie. Links en rechts verweten hem een kabinetsploeg te hebben aangesteld met veel bekende gezichten, terwijl hij juist een breuk had beloofd.

Frankrijk kampt met grote politieke en economische problemen: een torenhoge staatsschuld en een overheid die al jaren te veel uitgeeft. Het Franse begrotingstekort is opgelopen tot ruim 5 procent van het bruto binnenlands product (bbp), het hoogste van de eurozone. Ook is de staatsschuld hoog. Elke seconde stijgt de Franse staatsschuld met 5000 euro.

Lecornu werd begin september aangesteld om Frankrijk uit de politieke malaise te halen, nadat zijn voorganger Bayrou na negen maanden werd weggestuurd. Hij kreeg onvoldoende steun voor zijn voorgestelde miljardenbezuinigingen en het plan om twee vrije dagen te schrappen. Dit stuitte veel Fransen tegen de borst, met grote demonstraties als gevolg.