NOS Nieuws - Algemeen

De Amerikaanse kunstenaar Frank Stella is op 87-jarige leeftijd in zijn appartement in New York overleden. De schilder, beeldhouwer en graficus leed aan een vorm van kanker.

De kunstenaar werd eind jaren 50 bekend door zijn opvallende 'Black Paintings'. De kunstwerken waren bijna volledig zwart en bestonden uit abstracte symmetrische patronen. "Ik hou van het idee dat dit heel moeilijk te doorgronden schilderijen zijn", zei Stella in een interview uit 1972. Hij gaf het liefst zo min mogelijk uitleg over zijn kunst.

Later in zijn carrière bleef Stella vasthouden aan de abstracte vormen die hij eerder gebruikte. Wel stapte hij drastisch van zijn zwart-witte stijl af: zijn kunstwerken werden vanaf de jaren 60 opvallend kleurrijk en energiek.

In 1970 begon Frank Stella ook driedimensionale elementen te gebruiken in zijn kunst. Dat begon klein, maar groeide uit tot enorme kunstwerken in de openbare ruimte. Het kunstwerk 'Broken Jug' staats sinds 2021 in Friesland, bij de industriehaven van Harlingen.

De sculptuur in Harlingen is zo'n veertien meter hoog en weegt 45 ton. Het verhaal van het kunstwerk is bijzonder. Stella begon er in 2001 al aan. Het was oorspronkelijk de bedoeling dat het naast een stadion in Miami kwam te staan, maar daar werd het geweigerd.

Zo gespannen als de dagen in de aanloop naar de Nationale Herdenking verliepen, zo rustig verliep de avond zelf. De extra beveiliging gaf de avond voor sommige mensen een extra lading, maar veel bezoekers gaven aan niet te hebben getwijfeld over hun komst. Een enkeling twijfelde alleen vanwege het slechte weer.

Waar normaal gesproken tienduizenden bezoekers vanaf alle kanten de Dam op komen wandelen in de uren voor de herdenking, schuifelden enkele duizenden mensen dit jaar via streng beveiligde ingangen het plein op. Van elke bezoeker werd bij de ingang de jas opengeritst, de tas gecontroleerd en iedereen werd gefouilleerd.

Extra belangrijk

"Het is wel frappant dat je door een soort politiecheckpoint moet om stil te staan bij oorlog en vrijheid", zegt bezoeker Michiel. Hij staat met zijn broer en ouders aan de zijkant van het plein met goed zicht op het Nationaal Monument en de grote tv-schermen.

Het is de eerste keer dat ze als gezin de herdenking op de Dam bezoeken; vader René en moeder Annelies zijn er speciaal voor uit Noord-Limburg gekomen. De spanning van de afgelopen week en de extra veiligheidsmaatregelen waren voor hen geen reden om niet te gaan. "Sterker nog, het gaf een extra reden om juist wel te komen", zegt René. "We laten ons niet uit de weg slaan door mensen die dreigen met acties."

Dat zeggen ook Ed en Bruno, Amsterdamse buren die los van elkaar al jaren naar een herdenking in de stad gaan. Nu zijn ze voor het eerst samen op de Dam. Bruno: "Het feit dat ze het klein wilden houden vanwege een dreiging, maakt het extra belangrijk om er wel te zijn. Als de Dam helemaal leeg zou zijn, slaan we met zijn allen de plank mis."

Ed voegt toe: "Het geeft wel een bepaalde lading, al die beveiliging, maar we hebben niet getwijfeld. Alleen een beetje vanwege de regen", zegt hij met een knipoog.

'Mannen waren bezorgder dan wij'

Voor vriendinnen Gerlinde en Lara is de herdenking op de Dam een traditie die ze niet wilden overslaan. "We zijn hier nu voor de zevende keer", zegt Gerlinde. Ze vertelt dat ze van tevoren wel hebben overlegd of ze wilden gaan naar aanleiding van de extra maatregelen, maar lang hebben ze niet getwijfeld. "Vooral onze mannen vroegen of we het wel zeker wisten. Zij waren bezorgder dan wij. Maar ik heb een heel veilig gevoel", zegt Gerlinde.

Lara zegt dat ze tijdens de twee minuten stilte aan haar overgrootvader denkt. "Hij zat in het verzet en is doodgeschoten in de oorlog. Via mijn oma hebben we dat altijd meegekregen, en we praten er nog steeds over. Mede door mensen zoals mijn overgrootvader, kunnen wij hier staan." Lara kijkt even om zich heen: "En het is toch mooi om te zien dat er nog veel mensen zijn."

Wie tussen de mensen staat, heeft inderdaad niet direct door dat de opkomst fors lager is dan het aantal gereserveerde tickets. Bij de plechtigheid waren ongeveer 4400 mensen, terwijl er 10.000 kaarten waren gereserveerd. Een woordvoerder van het Nationaal Comité 4 en 5 mei vermoedt dat het slechte weer reden is geweest voor mensen om thuis te blijven.

Twee minuten stilte

Tijdens het taptoe-signaal, gespeeld voorafgaand aan de twee minuten stilte, begint het weer te druppelen. Na het slaan van de klok wordt het stil op de Dam. Het tikken van regendruppels op poncho's en regenjassen is twee minuten lang het enige geluid.

"Geen spanning", zeggen Ed en Bruno na afloop. "Maar wel koud!"

Ook de 33-jarige Milo uit Arnhem is tijdens het stiltemoment niet bezig geweest met een eventuele verstoring. Hij dacht aan zijn opa. "Voorgaande jaren keek ik het altijd op tv met hem, maar hij is onlangs overleden. Hij heeft vroeger in een Jappenkamp gezeten, maar vertelde daar nooit veel over." Ook Milo heeft niet getwijfeld over zijn komst. "Ik wilde hier zijn om mijn opa te eren."

Een ontsnapte zebra is na een avontuur van bijna een week in de Amerikaanse staat Washington weer terecht. Samen met drie soortgenoten ontsnapte het dier zondag uit een trailer. De drie werden snel gevangen, de vierde is nu pas weer terecht.

De zebra's werden vervoerd van de staat Washington naar een kinderboerderij in Montana. Toen de chauffeur even stopte om de trailer te controleren, ontsnapten de dieren. Aanvankelijk graasden ze wat naast de snelweg. Om te voorkomen dat ze in het verkeer terecht zouden komen, vormden automobilisten met hun auto's een soort hek langs de weg. Daarop vertrokken de zebra's.

Ze kwamen langs een restaurant, liepen door woonwijken en eindigden na een paar uur in iemands achtertuin. Daar konden ze gevangen worden. Maar de vierde zebra, Shug genaamd, sprong over een hek en ging ervandoor.

'Zearch'

Af en toe verscheen de zebra op wildcamera's in de bossen. Terwijl er een zoekactie op touw werd gezet, veranderde Shug in een soort beroemdheid. In de lokale media werd volop gerapporteerd over de 'zearch' en de zebra verscheen veelvuldig op sociale media.

Er waren uiteraard ook zorgen. Er leven poema's in het gebied en het dier zou bang kunnen worden door de vreemde omgeving waarin hij zich bevond.

De zebra werd vrijdag aangetroffen in de plaats North Bend en kon daar met hulp van bewoners door dierenbeschermers gevangen worden. Volgens de dierenbescherming verkeert het dier in goede gezondheid.

Bij de Nationale Herdenking op de Dam waren dit jaar zo'n 4400 mensen aanwezig. Vanwege een reeks veiligheidsmaatregelen, en vermoedelijk ook het druilerige weer, was ongeveer een kwart van het gebruikelijke aantal bezoekers present bij de dodenherdenking.

Ondanks zorgen vooraf over mogelijke verstoringen, was het om 20.00 uur twee minuten stil:

Er werd stilgestaan bij de miljoenen slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog, maar ook bij het leed veroorzaakt door latere oorlogen. Burgemeester Halsema riep in haar toespraak op om de erfenis van de vrede te beschermen. "Door altijd op te staan tegen antisemitisme, tegen elke vorm van haat en discriminatie. Door onze grondrechten te koesteren, net als de vrije pers en onze democratie."

Haar woorden leken te verwijzen naar polarisatie in de samenleving. In de nasleep van de oorlog in Gaza is het aantal meldingen van geweld of bedreigingen gericht tegen Joden fors gegroeid. Er was ook consternatie bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam vorige maand. Er was aangifte gedaan wegens geroep van antisemitische leuzen, maar het OM heeft daar geen bewijs voor gevonden.

Aanmelden en fouilleren

Vanwege deze spanningen had de burgemeester samen met de politie besloten tot maatregelen. Er was minder publiek welkom op de Dam en bezoekers werden gefouilleerd. Mensen moesten zich vooraf online aanmelden om aanwezig te zijn.

Het is onduidelijk in hoeverre deze maatregelen tot de lage opkomst hebben geleid. "Ik heb niets gehoord over een mogelijke boycot", zegt een woordvoerder van Comité 4 en 5 mei. Er waren 10.000 aanmeldingen gedaan, het maximale aantal.

"Gisteren hebben we nog een oproep gedaan: als je niet komt, annuleer dan je reservering. Dat hebben mensen ook gedaan en toen werden die reserveringen al snel weer door anderen ingenomen." Dat toont volgens de woordvoerder aan dat er weldegelijk animo was. "Ik heb geen andere verklaring dan het weer dat er veel mensen niet zijn gekomen."

'QR-codes niet massaal doorverkocht'

Het Parool meldde dat een aantal aanmeldingen online via Martkplaats te koop is geweest. De politie kon desgevraagd niet zeggen of, en zo ja hoeveel mensen met een verkochte QR-code kwamen opdagen. "Vandaag zijn niet allerlei kaartjes gezien die zijn doorverkocht", zegt de woordvoerder van Comité 4 en 5 mei.

Bekijk hier een deel van Halsema's toespraak:

Burgemeester Halsema riep in haar speech aanwezigen op tot mededogen en begrip voor elkaar. "Oorlog maakt wonden die nooit helen. Oude angst kan zomaar opvlammen. Bij het plotselinge geluid van een sirene. Als er gescholden wordt of er agressie is in onze straten. Als beelden van gruwelijk oorlogsgeweld onze huiskamers, onze harten binnendringen."

In aanloop naar de Nationale Herdenking hadden meer dan tweehonderd moskeeën nog een oproep gedaan aan burgemeester Halsema om het geweld in Gaza te benoemen in haar toespraak. Mede omdat Halsema in 2022 in haar speech op de Dam aandacht had besteed aan de oorlog in Oekraïne.

Halsema liet voor de dodenherdenking van vandaag echter al weten dat de oorlog tussen Israël en Gaza niet aan de orde zou komen in haar toespraak vanwege haar verbindende rol als burgemeester.

Arrestaties

Tijdens de herdenking werd één arrestatie verricht. Bij aanvang van het stiltemoment probeerde de man een spandoek in beeld te brengen, maar hij werd door agenten opgepakt. "Het heeft de stilte niet verstoord", zegt een woordvoerder van de politie.

Eerder op de dag werd in Amsterdam een 41-jarige man aangehouden die opruiende berichten had geplaatst op sociale media. De Belgisch-Libanese activist Dyab Abou Jahjah zegt dat het gaat om rapper Appa, oftewel Rachid El Ghazaoui. De rapper zou online hebben opgeroepen om de herdenking te verstoren om de aandacht te vestigen op het leed van de Palestijnen in Gaza.

Vele honderden fans staan op Long Island, in de staat New York, in de rij om een selfie met hem te maken. Robert F. Kennedy junior gaat geduldig met hen allemaal op de foto.

"Welke kandidaat doet dat nou?", vraagt Michelle zich hardop af. De vrouw uit Queens hoopt dat RFK jr. de politiek voortzet van zijn oom, oud-president John. F. Kennedy, en zijn vader Robert F. Kennedy sr.

Kennedy junior neemt het als onafhankelijke kandidaat op tegen Joe Biden en Donald Trump in de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Hij is weliswaar kansloos voor het presidentschap maar is mogelijk bepalend voor wie het wél wordt: Biden of Trump. Bij een nek-aan-nekrace kan hij het spel voor één van hen bederven door cruciale stemmen weg te snoepen.

De zelfverzekerde Kennedy ruikt kansen nu de beide gedoodverfde presidentskandidaten historisch impopulair zijn: "Als er een moment is dat een derde kandidaat een goede kans maakt, dan is het nu", reageert hij tijdens zijn rally tegen de NOS.

Milieuactivist en coronacomplottheorieën

De 70-jarige Kennedy had een bewogen leven. Na de traumatische moorden op zijn oom en zijn vader raakte hij verslaafd aan heroïne. Na 14 jaar kickte hij af, werkte bij het Openbaar Ministerie en maakte furore als milieuactivist.

Hij leidt ook de organisatie Children's Health Defense, die bekendstaat om desinformatie over vaccins. RFK jr. herhaalt regelmatig de mythe dat vaccins autisme zouden veroorzaken.

Tijdens de coronapandemie werd Kennedy prominent vertolker van complottheorieën. Zo zou covid-19 volgens hem in een lab zijn ontwikkeld als biowapen en vooral bepaalde etnische groepen treffen. RFK jr. werd tijdelijk verbannen van Instagram.

Kennedy moet regelmatig terugkomen van foutieve uitspraken. Zo zei hij ten onrechte dat de bestormers van het Capitool ongewapend waren.

Schatrijke financier running mate

RFK ging ook door het stof nadat in de pauze van de veelbekeken Super Bowl een campagnespot voor hem werd uitgezonden die was gebaseerd op een beroemde spot van zijn oom JFK. Zijn familie was woedend: ze vinden dat Bobby met de nalatenschap van zijn oom aan de haal gaat.

De schatrijke financier van de peperdure reclame, Nicole Shanahan, is inmiddels Kennedy's running mate. RFK jr. leunt vooral op een rijke geldschieter die ook de campagne van Trump financiert.

RFK jr. scoort gemiddeld 13 procent van de stemmen in de peilingen en staat al op het stembiljet in Californië, Utah, Hawaï en de belangrijke swing state Michigan. En zelf zegt hij dat als de presidentsverkiezingen een tweestrijd zouden zijn tussen hem en Trump of Biden, hij zou winnen. Hij baseert dat op een peiling onder 26.000 kiezers die zijn campagne liet uitvoeren.

Veel familieleden hebben recent op een partijbijeenkomst hun steun uitgesproken voor Joe Biden. Een van hen noemt Bobby "een bedreiging voor de VS", omdat hij de herverkiezing van Biden in de weg kan zitten.

Het zal niet de eerste keer zijn dat een derde kandidaat de uitkomst van Amerikaanse verkiezingen bepaalt. Zo kaapte Groenen-kandidaat Ralph Nader in 2000 broodnodige stemmen weg bij Democraat Al Gore in swing state Florida. Republikein George W. Bush ging er met het bot vandoor.

Acht jaar eerder trok Bush' vader zelf aan het kortste eind: de onafhankelijke miljardair Ross Perot pakte met zijn radicale bezuinigingsagenda 19 procent van de - veelal conservatieve - stemmen waardoor rivaal Bill Clinton in het Witte Huis kwam.

Van twee walletjes

De vraag is nu echter bij wie RFK jr. de meeste stemmen gaat weghalen: bij progressieve stemmers, die vallen voor zijn bekende familienaam en milieu-activisme, of bij conservatieve stemmers die gecharmeerd zijn van zijn anti-establishment houding en vaccinscepsis. In peilingen kaapt RFK bij beiden ongeveer evenveel stemmen weg.

Voor Biden en Trump is er nu reden om RFK jr. te vrezen. Bidens campagneteam valt Kennedy al langer aan. Trump had aanvankelijk juist vriendelijke woorden voor Kennedy, maar trekt inmiddels tegen hem van leer. Zo schreef de Republikeinse presidentskandidaat vorige week op zijn socialemediaplatform Truth Social dat een stem op de in zijn ogen "radicaal-linkse" RFK jr. een "verspilde proteststem' is.

Kennedy weigert zichzelf als spoiler te typeren. "Een spelbederver is iemand die niet kan winnen maar de strijd tussen anderen verstoort. Maar ik kan wél winnen en president Biden niet, dus hij is de spelbederver."

Ook zijn fans in Long Island willen daar niets van horen. Zoals de 18-jarige Luciano, die voor het eerst gaat stemmen. "Stem niet voor degene die kan winnen," zegt hij in de ellenlange rij voor selfies met RFK, "stem voor degene die voor dezelfde idealen staat."

Rio de Janeiro maakt zich op voor het grootste concert van Madonna ooit. Op het strand van Copacabana geeft het inmiddels 65-jarige popicoon vanavond een gratis optreden. Er worden zo'n 1,5 miljoen mensen verwacht.

Al in de vroege ochtenduren verzamelden fans van over de hele wereld zich bij het strand om een plekje voor de show te bemachtigen. Het concert geldt als de afsluiter van Madonna's Celebration Tour, waarmee ze haar ruim 40-jarige carrière viert. Om haar fans te bedanken, is het concert gratis.

De Madonnakoorts gonst al dagen door Rio de Janeiro. De voorbereidingen voor het "historische evenement" op "de grootste dansvloer ter wereld" zijn al de hele week gaande. Op het podium van ruim 800 vierkante meter is geregeld gerepeteerd en ook daar probeerden dagelijks duizenden mensen een glimp van op te vangen. Vrijdagavond kwamen er zoveel mensen kijken dat de brede weg langs het strand enige tijd geblokkeerd raakte door de grote schare Madonnafans, aldus lokale nieuwssite g1.

'Operatie Madonna'

Om het geheel in goede banen te leiden, zijn zo'n 3200 politieagenten ingezet. Straten worden afgesloten en er wordt gecontroleerd met metaaldetectoren, gezichtsherkenningscamera's en drones. Overigens is 'Operatie Madonna' qua bezoekersaantallen niet uniek voor de Copacabana: het jaarlijkse nieuwjaarsfeest op het strand trekt ongeveer net zoveel bezoekers.

Ondertussen wordt er volop gespeculeerd over de inhoud van de show. Bekend is dat Madonna in elk geval 26 nummers uit alle fasen van haar carrière ten gehore zal brengen. Daarnaast nodigt de zangeres ook vaak lokale artiesten uit om mee te doen aan de show. Bij de repetities zijn de populaire Braziliaanse dragqueen Pabllo Vittar en zangeres Anitta op het podium gezien. Ook zouden vier van Madonna's kinderen op het podium verschijnen.

Kaarten voor het concert zijn er niet; wie het eerst komt, het eerst maalt. Voor wie er niet bij kan zijn, wordt het concert live uitgezonden op de Braziliaanse tv.

Een hardloper in het Gelderse Groenlo is voor de tweede keer in korte tijd aangevallen door een buizerd. De hardloper, André Bleumink, plaatste na de tweede aanval een foto op Facebook waarop zijn bebloede hoofd te zien is.

Onderweg van Groenlo naar Lievelde, de plek waar hij al jaren hardloopt, voelde Bleumink van de week opeens een harde klap op zijn achterhoofd. "Dat was wel even schrikken", zegt hij tegen Omroep Gelderland. "Mijn hartslag was op dat moment hoger dan dat ik tijdens het hardlopen kan krijgen. Het voelde als een flinke blauwe plek, dus ik ben gewoon doorgelopen."

Nadat een hardloopmaat toch even achterop zijn hoofd had gekeken, bleek het iets meer te zijn dan alleen een blauwe plek. Reden voor Bleumink om een waarschuwing op Facebook te zetten.

Schijnaanval

Bij buizerds die aanvallen gaat het vaak om broedende vogels die hun nest beschermen. Meestal gaat het om een schijnaanval als waarschuwing, maar het komt geregeld voor dat hardlopers en wielrenners daadwerkelijk worden aangevallen door de roofvogels. Gemeenten en soms ook boeren plaatsen daarom waarschuwingsborden.

Zo was op de Polderweg in Dronten ook jarenlang een agressieve buizerd actief. In 2017 waarschuwde de gemeente voor het eerst voor die vogel. Vorig jaar werd de buizerd dood gevonden door vogelaar Lykele Zwanenburg.

Het dier was waarschijnlijk doodgereden door een auto, Tot vreugde van de vogelaar bleek de buizerd geringd te zijn. Zo kon hij snel vaststellen dat de vogel 17 jaar oud was geworden. "Een unicum", zei Zwanenburg. Volgens hem wordt de gemiddelde buizerd hooguit vier jaar oud.

Pet achterstevoren

Om aanvallen te voorkomen, adviseerde de gemeente Renkum vorig jaar om een pet en zonnebril achterstevoren dragen. "Een buizerd valt liever niet van voren aan, dus kun je hem om de tuin leiden", aldus de gemeente toen.

Bleumink heeft nog een tip om aanvallen te voorkomen. "Ik heb gehoord dat het zou helpen om oogjes achterop je pet te plakken of te naaien. Daarnaast raad ik aan om gewoon tijdelijk een andere route te pakken wanneer je weet dat er ergens een buizerd aan het nestelen is."

Niet eerder werden er zoveel maatregelen genomen om te voorkomen dat de Nationale Herdenking op de Dam vanavond wordt verstoord. Zo zijn er minder mensen welkom dan normaal gesproken en geldt er een demonstratieverbod.

Met alle emoties rondom de oorlog tussen Israël en Hamas wordt gevreesd voor ongeregeldheden. Het is niet voor het eerst dat spanningen in de samenleving reflecteren op de dodenherdenking, die sinds 1946 wordt georganiseerd.

Zo uitten jongeren in de jaren zestig kritiek op de herdenking vanwege de Vietnamoorlog; zij vonden dat de Amerikanen te veel werden opgehemeld. Tijdens de herdenking werd toen een rookbom gegooid.

Verder wilde theoloog Rikko Voorberg in 2017 drieduizend kruisen plaatsen tijdens de herdenking, om zo vluchtelingen te herdenken. Na veel commotie zag hij af van de actie.

In 2018 wilden actievoerders aandacht vragen voor de Indonesische slachtoffers van de Onafhankelijkheidsoorlog in voormalig Nederlands-Indië door een luchtalarm af te laten gaan. Dat werd door de rechter verboden. Sinds 2020 hebben de Indonesische slachtoffers ook een plek in de herdenking.

Dit jaar komt er kritiek vanuit verschillende kanten. Zo zijn er actiegroepen die de aanwezigheid van Kamervoorzitter Martin Bosma (PVV) ongepast vinden. Het Centrum Informatie en Documentatie Israël (CIDI) vindt zijn aanwezigheid ongemakkelijk omdat "de PVV een partij is die minderheidsgroepen bij voorbaat discrimineert", zegt het CIDI tegen de Volkskrant.

Sommige vertegenwoordigers van de Indische gemeenschap en historici bepleiten dat er een einde moeten komen aan het herdenken van de militairen die tijdens de koloniale oorlog in Indonesië omkwamen. Recent onderzoek heeft volgens hen uitgewezen dat het Nederlandse leger structureel extreem geweld gebruikte tegen Indonesiërs. Een historicus vraagt zich in Trouw af of Nederland door deze militairen te herdenken "de bloedige koloniale oorlog wil legitimeren".

Uit een rondgang van de krant onder de Indische gemeenschap blijkt overigens dat niet iedereen het een probleem vindt om de Indië-militairen te herdenken, onder meer omdat het overgrote deel van de soldaten dienstplichtig was en gevangenisstraf kon krijgen als ze niet zouden gaan. Ook wisten de vaak jonge jongens niet goed wat ze te wachten stond in Nederlands-Indië.

Verder speelt er dit jaar veel rond de oorlog tussen Hamas en Israël, en of die oorlog wel of niet moet terugkeren in de herdenking. Zo hebben meer dan tweehonderd moskeeën een oproep gedaan aan de Amsterdamse burgemeester Halsema om het geweld in Gaza te benoemen in haar toespraak vanavond.

Eerder zei Halsema al dat de oorlog niet aan de orde zal komen in haar toespraak op de Dam vanwege haar verbindende rol als burgemeester.

Oproep tot protest

Het onderstreept de vele gevoeligheden rond de dodenherdenking, en die komen op allerlei manieren tot uiting. Een groep pro-Palestina-activisten zei tegen Nieuwsuur bijvoorbeeld dat ze sowieso niet van plan zijn om te protesteren tijdens de herdenking vanavond. "Wij hebben onze mensen opgeroepen om niet naar de Dam te komen op 4 en 5 mei. We zouden graag onze stem willen laten horen, maar denken dat het tegen ons gebruikt gaat worden."

De diefstal van een boormachine in het Verenigd Koninkrijk heeft de politie op het spoor gebracht van meer dan duizend vermoedelijk gestolen voorwerpen. Zeven mensen zijn gearresteerd, meldt de politie van het graafschap Kent. De arrestanten zijn op borgtocht vrijgelaten.

De eigenaar van de boormachine was al herhaaldelijk het slachtoffer geworden van diefstal, waarna hij zijn gereedschap had voorzien van zogenoemde trackers, waarmee ze gevolgd konden worden. Daardoor kon de politie zijn gereedschap eenvoudig opsporen. Naast de gestolen boormachine trof de politie vier voertuigen, een quad, zes caravans en een grote hoeveelheid elektrisch gereedschap aan.

De politie is nu de spullen aan het catalogiseren. De totale waarde wordt op minstens een half miljoen euro geschat. Daarna wordt er een lijst openbaar gemaakt. Wie zegt gestolen spullen te herkennen moet daarvoor bewijs leveren in de vorm van bijvoorbeeld een bon of factuur.

In Dresden is een Duitse kandidaat voor de Europese verkiezingen zwaargewond geraakt bij een aanval door onbekenden. Matthias Ecke, Europarlementariër voor de sociaaldemocratische SPD was zo zwaar toegetakeld dat hij in het ziekenhuis moest worden geopereerd, liet de politie weten.

De 41-jarige Ecke werd door vier onbekenden aangevallen toen hij verkiezingsposters aan het plakken was in Striesen, een dichtbevolkte wijk van Dresden. Een paar minuten eerder had de groep volgens de politie ook een 28-jarige campagnemedewerker van de Groenen belaagd. Hij was eveneens posters aan het plakken en raakte gewond toen hij werd geslagen en geschopt door de daders.

Omdat de persoonsbeschrijvingen van getuigen overeenkomen en de twee incidenten in hetzelfde gebied en kort na elkaar plaatsvonden, gaan de autoriteiten ervan uit dat het om dezelfde daders gaat.

'Democratische waarden aangevallen'

Bondskanselier Olaf Scholz (SPD) heeft na de aanval opgeroepen tot "gezamenlijke actie tegen rechts". Hij noemde de aanval op Ecke bedroevend. "De democratie wordt hierdoor bedreigd. Daarom is het nooit een optie om je schouders op te halen en dit te accepteren", aldus Scholz. "We moeten er samen tegen optreden."

Het is de tweede keer in een paar dagen tijd dat er politici in Duitsland worden aangevallen. Afgelopen donderdag werden twee leden van de Groenen aangevallen in Essen, in het Roergebied.

Volgens de SPD hebben ook andere posterteams de afgelopen tijd te maken gekregen met intimidatie, het vernietigen van posters en beledigingen. De sociaaldemocraten in de deelstaat Saksen, waar Dresden in ligt, wijten de aanvallen mede aan de "zaden" die de rechts-populistische AfD en rechts-extremisten volgens hen hebben gezaaid. "Hun aanhangers zijn nu volledig losgeslagen en beschouwen ons blijkbaar als vogelvrijverklaarden", aldus het partijbestuur in de deelstaat.

Er rijdt voorlopig geen intercity tussen Eindhoven en de Duitse stad Aken. Zelfs het plan om alleen 's ochtends vóór 08.00 en 's avonds ná 20.00 uur een snelle trein heen en weer te laten rijden, is van de baan. Voorlopig moeten treinreizigers in Heerlen overstappen op een boemeltje dat ruim een half uur onderweg is naar Aken, twintig kilometer verderop.

"Het streven was dat de snelle trein in december zou gaan rijden. Heel recent is gebleken dat dit niet meer haalbaar is", aldus een woordvoerder van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat bij L1 Nieuws.

Aan een snelle verbinding tussen Eindhoven en Aken wordt sinds 2003 gewerkt. Het laatste stuk van het traject, tussen Heerlen en Aken, is inmiddels (grotendeels) verdubbeld en geëlektrificeerd.

De steden Eindhoven, Heerlen en Aken benadrukken het belang van een snelle verbinding. De Technische Universiteit Eindhoven en de RWTH in Aken worden gezien als bolwerken van innovatie en technische ontwikkeling. Een goede treinverbinding kan de onderlinge (economische) contacten en het studentenverkeer een forse impuls geven, zo redeneert ook de provincie Limburg.

Van Eindhoven naar Aken met de NS kost nu iets meer dan anderhalf uur tijd. Als de intercity kan doorrijden is de tijdwinst een klein half uur.

Extra perrons

Kanttekening is wel dat een intercityverbinding tussen Eindhoven en de Duitse groeimetropool enorme investeringen vraagt op en rond station Eindhoven. Het gaat daarbij onder meer om extra perrons en een vrije kruising. Pas na het jaar 2030 is er geld om dit plan (eventueel) te realiseren.

Verder moet spoorbeheerder ProRail een studie doen naar de staat van de infrastructuur over de grens. Bovendien is er gedoe tussen de vervoersbedrijven NS en Arriva. De NS rijdt nu tussen Eindhoven en Heerlen. Arriva rijdt tussen Heerlen en Aken.

De NS zelf ziet weinig meerwaarde in een intercity die doorrijdt naar Aken. "Met de snelle overstap op station Heerlen bedienen we zowel binnenlandse reizigers als reizigers die van en naar Aken reizen en hebben al onze reizigers een fijne verbinding", aldus de NS in november 2019.

De provincie is het daar niet mee eens en zit te denken aan een internationale Arriva-intercity tussen Eindhoven en Aken, die ook stopt in Weert, Roermond, Sittard en Heerlen. Vanzelfsprekend is dat plan niet. Die Arriva-trein zou een directe concurrent worden voor NS. Bovendien kost hij bijna vier miljoen euro per jaar extra, berekende het ministerie.

Voorzichtig begin

Omdat de problemen voorlopig waarschijnlijk niet opgelost worden, kwam de provincie onlangs met het plan "om voorzichtig een begin te maken" met een snelle verbinding, met ingang van de nieuwe dienstregeling in december 2024.

Op de rustige momenten, dus voor de ochtendspits, na de avondspits en in de weekenden zou er een aantal intercity's van en naar Aken moeten rijden. Maar voorlopig blijkt ook dat plan volgens het ministerie niet haalbaar, omdat het te ingewikkeld is.

Toch komt er binnenkort een alternatief: vanaf 9 juni gaat de zogenoemde Drielandentrein van Luik via Maastricht en Heerlen naar Aken en vice versa rijden. De rechtstreekse treinverbinding tussen de drie landen had eigenlijk al in december operationeel moeten zijn, maar dat werd om technische redenen niet gehaald.

Nederland, België en Duitsland gebruiken verschillende veiligheidssystemen op het spoor, die niet gemakkelijk op elkaar zijn af te stemmen. Met de Drielandentrein van Arriva hoeven reizigers tussen Aken en Luik niet meer over te stappen in Maastricht.

Een 45-jarige jurist heeft in Groot-Brittannië 7,5 jaar cel gekregen omdat ze voor klanten frauduleuze aanvragen deed voor verblijfsvergunningen. Zo probeerde ze onder meer illegaal gebruik te maken van een regeling die was opgezet voor slachtoffers van de fatale Grenfell-brand, waarbij in 2017 72 mensen omkwamen.

Omdat in het gebouw veel illegale immigranten woonden, stelde het ministerie van Binnenlandse Zaken destijds een coulanceregeling in om hen niet dubbel te treffen. "Dit was een nationale tragedie, die gaat het ministerie niet gebruiken om immigratiecontroles uit te voeren", was de redenering. Wie zich meldde mocht voorlopig blijven en had uitzicht op een permanente vergunning.

Flora Mendes probeerde dit traject ook voor haar cliënten te gebruiken. Ze gaf voor hen in aanvragen de Grenfelltoren als woonplaats op, hoewel ze daar nooit hadden gewoond. Sommige opgegeven adressen bestonden niet eens. Mogelijk wisten haar slachtoffers niet dat er sprake was van fraude.

Deadline gemist

Mendes viel door de mand toen het een immigratiemedewerker opviel dat er opvallend veel aanvragen na de deadline in 2018 binnenkwamen. Uit onderzoek bleek dat alle aanvragen waren verstuurd uit Mendes' woonplaats Luton en soms exact dezelfde bewoordingen werden gebruikt.

Op beelden van een bewakingscamera was te zien dat Mendes de aanvragen had verstuurd:

In het zware vonnis woog de rechter mee dat Mendes eerder al als advocaat van het tableau was geschrapt. Ze had onrechtmatig als immigratieconsulent opgetreden. Bovendien ging ze tijdens haar borgtocht door met oplichting: nieuwe cliënten bracht ze hoge kosten in rekening voor aanvragen die gewoon gratis waren.

"U heeft uw machtspositie misbruikt terwijl deze kwetsbare mensen dachten dat ze met een bevoegd persoon te maken hadden", oordeelde de rechter in zijn vonnis. "Werkelijk schandelijk."

De verlieslatende winkelketen Blokker heeft een geldschieter gevonden, waardoor de toekomst van het bedrijf is veiliggesteld. Daarmee is ook de verkoop definitief van de baan.

Blokker was al langer bezig met een herfinanciering, maar dat duurde uiteindelijk langer dan gedacht. Uiteindelijk verstrekt Gordon Brothers, een Amerikaanse investeringsmaatschappij, het bedrijf een lening voor drie jaar.

"We zijn erg tevreden over het behaalde resultaat" zegt Ynse Stapert, CEO van Mirage Retail Group, waar Blokker onder valt. "We zien de toekomst van Blokker met vertrouwen tegemoet."

Blokker is niet van plan om radicaal van koers te veranderen. De winkelketen wil onder meer het aantal 'huismerk'-producten uitbreiden. Daarnaast wil het meer online bestellingen via de winkels aan klanten leveren.

Ook wil het bedrijf het aantal diensten in de winkels uitbreiden. "Er zijn al veel winkels die pakketophaalpunt zijn", zegt Stapert. "Daar zien we nog meer mogelijkheden, bijvoorbeeld voor het terugbrengen en recyclen van producten."

Al jaren verlies

Blokker heeft zo'n 400 winkels en ruim 4000 werknemers. Het bedrijf lijdt sinds 2014 verlies. Afgelopen jaar noteerde het bedrijf een brutoverlies van 2 miljoen euro.

De familie Blokker verkocht in 2019 hun bedrijf aan Mirage Retail Group. Dat bedrijf zette eerder ook Intertoys in de etalage, maar slaagde er niet in het speelgoedbedrijf te verkopen. Mirage was ook de eigenaar van elektronicaketen BCC, die vorig jaar failliet ging.

Gordon Brothers behoedde eerder fotografiebedrijf Polaroid van de ondergang. Ook begeleidde het de leegverkoop van warenhuizen Hudson's Bay en Vroom & Dreesmann.

De brand bij het distributiecentrum in Oss in na ruim 28 uur onder controle. De brand is nog niet helemaal uit, maar de brandweer laat het pand gecontroleerd uitbranden zonder te blussen, meldt de Veiligheidsregio Brabant-Noord. De naastgelegen gebouwen zijn gespaard gebleven.

De brand brak vrijdagochtend rond 04.30 uit in het distributiecentrum van 300 bij 150 meter en werd sindsdien alleen maar groter. Gisterenavond rond 23.00 uur waren er zo'n 250 brandweerlieden uit de hele regio gekomen om te helpen blussen.

Dat ging niet makkelijk, omdat de brandhaard zich in de koelcel bevond. Daardoor kon bluswater bevriezen en was het voor de hulpdiensten moeilijker om het werk te kunnen doen, ook omdat het glad was. "Het was vanwege de koelcel -20 op sommige plekken binnen. Daardoor veranderde het water in een grote ijsbaan", vertelt een woordvoerder van de Veiligheidsregio in het NOS Radio 1 Journaal.

De vlammen sloegen uit het dak van de loods:

Volgens Omroep Brabant, die met de gemeente sprak, is er in het gebied nog wel wat rookoverlast, vooral in een aantal straten rondom de loods. De gemeente adviseert nog uit dat gebied te blijven, al is de verwachting dat de rook snel wegtrekt nu er niet meer wordt geblust.

Vijf mensen die rondom de loods wonen, moesten afgelopen nacht elders doorbrengen. Ze werden ondergebracht bij familie of hotels. Omdat de rookrichting vanwege de wind nog wel kan veranderen, mogen zij nog niet naar huis.

Bij de brand zijn geen gevaarlijke stoffen vrijgekomen, meldt de Veiligheidsregio. Wel zijn er deeltjes van zonnepanelen, waaronder stukjes glas, in de buurt te vinden. De deeltjes zijn met de rook meegedreven over de buurt en komen als roetdeeltjes weer neer, mogelijk in tuinen en op voetbalvelden.

"Ze zijn niet gevaarlijk, maar het is wel goed om handschoenen aan te trekken voordat ze op worden geraapt", aldus de woordvoerder van de Veiligheidsregio. Grotere delen moeten wel bij de gemeente gemeld worden, zodat ze opgehaald kunnen worden, aldus de regionale omroep.

Nu er geen mensen meer mogen komen, bloeit het natuurgebied Friescheveen in de noordpunt van Drenthe op. Boswachter Bart Zwiers treft er bevers, otters en boommarters aan. Sinds drie maanden zit er ook een paartje zeearenden, dat nu aan het broeden is.

"Dat ze nu op de eieren zitten, is in feite de bekroning van het werk. Als ik zo de soorten tel, dan geloof ik zeker dat het voor de natuur heel erg goed is dat we van het Friescheveen een rustgebied hebben gemaakt", aldus de boswachter bij RTV Drenthe.

Het Friescheveen is een laagveengebied met moerasbos, riet en open water, ontstaan in het begin van de 19e eeuw door veenafgraving. Er is een waterplas met verschillende 'werkeilanden': de legakkers waar het veen vroeger te drogen lag. Nu groeien op die akkers elzen, varens, bramen en kamperfoelies.

Bootjes weg

Tot een paar jaar geleden was het mogelijk om bij een restaurant aan de rand van Friescheveen een bootje te huren en het gebied in te roeien. Maar het restaurant sloot een paar jaar geleden en de bootjes zijn weg.

"Die komen ook niet meer terug" aldus boswachter Zwiers. "Het gebied heeft rust nodig. Dat kan niet in combinatie met recreatievaart, hoe beperkt en stilletjes ook."

Padden en slangen

Het was een logische stap om het gebied helemaal af te sluiten voor recreatie, vindt Zwiers. Toch is dat in Nederland waarschijnlijk uniek: het komt wel eens voor dat broedgebieden in deze tijd van het jaar worden afgesloten, maar dat is tijdelijk. Ook worden er wel eens (auto-)wegen door een natuurgebied afgesloten om padden of slangen over te laten steken.

Maar dat er om een heel natuurgebied bordjes met 'geen toegang' staan, is bijzonder. "Ik heb het in de 25 jaar dat ik boswachter ben, nog niet eerder meegemaakt", zegt Zwiers. "Niet hier in Groningen en Drenthe waar ik nu werk. Maar ook niet in de tien jaar dat ik boswachter was in de Naardermeer."

Zwiers zegt zich te realiseren dat er steeds meer mensen willen recreëren in de natuur, zeker sinds corona. "Daar moeten we óók een oplossing voor vinden", zegt hij. "Bijvoorbeeld door te kijken of we in overleg met boeren landbouwgrond kunnen openstellen voor recreatie."

Nu de afsluiting een succes is, blijft het Friescheveen dicht voor recreatie, Zeker omdat de zeearenden aan het broeden zijn. "Het vrouwtje is een jaar of vier en is afkomstig uit de Lepelaarsplassen bij Almere. Dat weten we doordat zij geringd is", aldus Zwiers. De herkomst van het mannetje is minder duidelijk.

De natuur is gelukkig

"Het volgende succes zou zijn dat de eieren ook uitkomen", aldus de boswachter. Er kán nog van alles misgaan. Maar als de vogels niet worden gestoord door iemand die het toegangsverbod negeert, zou binnenkort de eerste in het Friescheveen geboren zeearend verwelkomd kunnen worden.

"Of ik dan gelukkig ben? Het gaat er niet om of een boswachter gelukkig is, het gaat er om dat de natuur hier gelukkig is. En dat is zo, denk ik."

De meivakantie is voor een deel van het land na dit weekend voorbij. Veel mensen hebben de afgelopen weken het vliegtuig gepakt voor een vakantie in het buitenland: luchthavens Eindhoven en Schiphol hebben tienduizenden passagiers per dag verwerkt.

Die toestellen vliegen allemaal op kerosine, terwijl Nederland klimaatneutraal moet zijn in 2050, wat volgens het Planbureau voor de Leefomgeving haalbaar is - mits er flink wordt doorgepakt. De luchtvaartsector is moeilijk te verduurzamen, maar er wordt hard gewerkt aan alternatieven voor vliegen op kerosine.

Dit zijn de drie kansrijkste opties:

1. Elektrisch vliegen

Een mogelijkheid waar veel mensen aan denken is een elektrisch vliegtuig. Maar alle vliegtuigen in een vloot ombouwen, een batterij erin doen en opstijgen is geen haalbare kaart. Batterijen zijn zwaar, terwijl een vliegtuig juist zo licht mogelijk moet zijn om langere afstanden te kunnen vliegen, zegt Henri Werij, decaan van de faculteit Luchtvaart- en Ruimtevaarttechniek aan de TU Delft.

Daarbij komt dat de levensduur van een vliegtuig lang is als het goed wordt onderhouden, zo'n twintig tot dertig jaar. Elk nieuw toestel is voor maatschappijen een miljoeneninvestering en de afgelopen jaren is er geïnvesteerd in stillere en zuinigere vloot, die nog wel op kerosine vliegt.

Uit onderzoeken komt naar voren dat elektrisch vliegen op langere afstanden niet mogelijk is, maar daar denken de oprichters van start-up Elysian anders over. Die willen over negen jaar, in 2033, een vliegtuig met negentig passagiers laten opstijgen dat ongeveer 800 kilometer moet kunnen afleggen, met als uiteindelijk doel een bereik van 1000 kilometer.

"Als je ChatGPT zou vragen of het mogelijk is om lange afstanden elektrisch te vliegen, zou het antwoord "nee" zijn," zegt mede-oprichter Reynard de Vries, verantwoordelijk voor ontwikkeling bij Elysian. Maar volgens hem is de techniek ver genoeg om de plannen te gaan uitvoeren. Begin dit jaar kreeg Elysian een investering van tien miljoen dollar.

Op de kleine luchthaven Teuge wordt al jaren gewerkt aan elektrisch vliegen. Het resultaat is een klein toestel voor twee personen met een bereik van iets meer dan 100 kilometer, nog niet eens genoeg om van Enschede naar Amsterdam te vliegen.

We namen een kijkje op het vliegveld:

2. Waterstof

Een ander alternatief is waterstof, waar ook binnen de TU Delft naar gekeken wordt. Er zijn twee duurzame opties mogelijk: waterstof omzetten naar elektriciteit en het verbranden van waterstof voor aandrijving.

Zo kan er voor kortere afstanden waterstof in vloeibare vorm meegenomen worden aan boord. Bij het omzetten van waterstof naar energie komen geen schadelijke stoffen vrij, wat wel gebeurt bij het vliegen met een traditionele verbrandingsmotor.

Het zijn serieuze opties voor de toekomst, maar beide zijn nog niet zover dat ze nu al geschikt zijn voor de commerciële luchtvaart. Net als volledig elektrisch vliegen is het vooral nog toekomstmuziek.

3. Gebruikt frituurvet

Elektriciteit en waterstof zijn dus opties, maar pas voor veel later. Toch moeten we nu al duurzamer denken. De meest voor de hand liggende optie is bijmengen van kerosine met Sustainable Aviation Fuel (SAF). Dit is gemaakt van biomassa, restmateriaal zoals gebruikte frituurolie, vet of hout. Er is ook een mogelijkheid om SAF kunstmatig te maken.

Meerdere vliegmaatschappijen zoals Ryanair en KLM zijn deels al overgestapt op die bijmenging. Dat moet ook wel, want in 2025 is het in Europa verplicht om 2 procent SAF bij de vliegtuigbrandstof te mengen.

Je kan als consument ook SAF bijkopen voor je vlucht, zoals bij KLM, maar Europese toezichthouders noemen dit soort praktijken 'misleidend' en dwingen maatschappijen om hun groene claims op te geven of aan te passen. Een bijkomend probleem bij de duurzamere brandstof is dat SAF nog niet in grote hoeveelheden wordt gemaakt. Er zijn wereldwijd maar weinig producenten.

Extra betalen

Hoewel er dus aan alternatieven voor fossiel wordt gewerkt is de verbrandingsmotor voorlopig nog niet weg te denken uit de luchtvaartsector. Die blijft waarschijnlijk nog tientallen jaren bestaan.

We moeten volgens De Vries van Elysian wel anders gaan denken over vliegen. Natuur en Milieu beaamt dat. "De schade van de luchtvaart speelt nu, niet alleen in de toekomst," zegt Rob van Tilburg, directeur programma's bij de milieuorganisatie. "Het deel van Nederland dat nu vliegt zorgt voor veel schade. Alleen minder vliegen helpt tegen klimaatschade."

Volgens hem moet de overheid nu al maatregelen nemen: een CO2-plafond voor de luchtvaart instellen en tickets gaan belasten op de afstand. "Nu is de ticketbelasting nog een habbekrats. Dus als je naar Bali wil gaan moet je daar extra voor betalen."

Het was tot nu toe een van de voorwaarden voor geleverde wapens aan Oekraïne: ze mochten niet op Russisch grondgebied worden gebruikt. Dat mag van Groot-Brittannië voortaan wel, liet de Britse minister voor Buitenlandse Zaken Cameron gisteren weten tijdens zijn bezoek in Kyiv. Het geeft aan dat er een verandering gaande is in de houding van de bondgenoten van Oekraïne.

"Het Westen heeft zich steeds laten afschrikken door het Russische narratief: als je deze volgende stap doet dan is dat een escalatie", zegt Patrick Bolder van het Den Haag Centrum voor Strategische Studies (HCSS) in het NOS Radio 1 Journaal. "Ik denk dat die plaat nu grijsgedraaid is."

"We gaan op een andere manier kijken naar die oorlog die al zo lang duurt. Daar moet iets veranderen. Een van die dingen is Oekraïne meer vrijheid van handelen geven en minder beperkingen opleggen", zegt Bolder.

Ook Nederlandse toestemming

Behalve het Verenigd Koninkrijk geeft bijvoorbeeld ook Nederland Oekraïne meer beweegruimte. Kyiv mag "ter zelfverdediging" doelwitten over de grens bombarderen met door Nederland aangeleverde wapens, zei demissionair minister van Defensie Ollongren vorige week in een interview met NRC, áls het land zich daarbij houdt aan het oorlogsrecht. "Volgens het VN-handvest mag je degenen tegen wie je je verdedigt ook aanvallen, bijvoorbeeld in Rusland", lichtte Ollongren toe.

Door de wapens te gebruiken voor aanvallen op Russisch grondgebied, kan Oekraïne al eerder reageren op een dreigende Russische aanvallen. "Er wordt gesproken over 20.000 troepen die Rusland is aan het samentrekken ten noorden van de grens van Oekraïne", zegt Bolder. "Die kun je als reserve gebruiken om na een eerste doorbraakpoging die inbraak verder mogelijk te maken. Dan zou Oekraïne wel eens heel veel terrein kunnen verliezen opeens, en dat wil niemand."

De afgelopen weken rukken de Russische troepen ook op in de regio Donetsk. Op de beelden hieronder is de verwoesting van het dorp Otsjeretyne te zien.

Door doelen op Russisch grondgebied aan te vallen, kan Oekraïne de voorbereidingen voor een Russisch offensief bemoeilijken. "Je kunt beter aan bronbestrijding dan aan symptoombestrijding doen," zegt Bolder. "Bronbestrijding betekent: aanvallen dieper in Rusland om te zorgen dat die raketten en drones niet meer afgevuurd kunnen worden. Je kunt beter nu al proberen het offensief al te verstoren door aanvallen ver achter het front te doen op die troepenlocaties, munitievoorraden en brandstofvoorraden."

Van de wapens die door de Britten geleverd zijn, zullen vooral de Stormshadow-kruisraketten hierbij van pas komen. Die kruisraketten hebben een bereik van 250 kilometer. Oekraïne zet die langeafstandsraketten al langer in.

Druk op Scholz

"De uitspraak van Cameron is een belangrijk signaal naar Zelensky, maar vooral naar Poetin", zegt hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit van Leiden Frans Osinga. "En naar de Duitse kanselier Scholz die maar niet de Taurusraketten wil leveren, uit vrees dat die tegen doelen in Rusland worden ingezet, wat als escalatie zou kunnen worden gezien."

"Camerons uitspraak moet je ook samen zien met soortgelijke robuuste uitspraken van de Franse president Marcon en de Amerikaanse minister van Defensie Loyd", zegt Osinga. "Daarmee wordt ook afstand genomen van eerdere uitspraken van de veiligheidsadviseur van het Witte Huis die Zelensky opriep om te stoppen met het aanvallen op doelen in Rusland."

Toch denkt Bolder dat de NAVO-bondgenoten waarschijnlijk toch wel enigszins verbaasd zullen zijn geweest door de uitspraak van Cameron. "Er lijkt weinig overleg te zijn. Dat is ook wel logisch, want de NAVO en de EU leveren geen steun, het zijn de separate individuele lidstaten."

Washington is tegen aanvallen in Rusland

Oekraïne gebruikt al wel langer wapens om door Rusland bezette gebieden in Oekraïne aan te vallen. Maar Washington zegt openlijk dat het tegen Oekraïense aanvallen op Russisch grondgebied is met bijvoorbeeld Amerikaanse raketten.

"Vanaf het begin is onze positie geweest dat we het gebruik van onze wapens in Rusland niet aanmoedigen", zei de Amerikaanse ambassadeur voor Oekraïne gisteren. Achter de schermen zou de VS Oekraïne gewaarschuwd hebben om te stoppen Russische olieraffinaderijen te beschieten.

Vorige week werd bekend dat de Verenigde Staten in het geheim al Atacms-raketten hebben geleverd aan Oekraïne in april. De nieuwste langeafstandsraketten hebben een bereik van 300 kilometer, waar eerdere Atacms-raketten een bereik van 150 kilometer hadden.

Het Russische ministerie van Defensie meldde deze week twee keer Atacms-raketten te hebben neergehaald boven de Krim. Dat Oekraïense schiereiland werd in 2014 door Rusland geannexeerd. De Oekraïense autoriteiten hebben dit niet bevestigd.

Volgens de Belgische Cel Maritieme Beveiliging (CMB) zijn er in het afgelopen half jaar in de Noordzee een aantal niet-militaire schepen gesignaleerd die mogelijk betrokken zijn bij spionage. Dat meldt het orgaan van de overheid aan de Belgische publieke omroep VRT. Ook in Nederland spelen er vermoedens.

Een woordvoerder van CMB zegt dat er "zeker een vijftal koopvaardijschepen of vissersvaartuigen passeerden, waarvan we vermoeden dat er meer aan de hand is." De woordvoerder heeft niet bekendgemaakt om welke landen het zou gaan.

Het is volgens CMB moeilijk vast te stellen of een schip inderdaad een dubbele functie heeft. Dat komt onder meer doordat er nauwelijks militaire schepen meer worden gebruikt voor spionage. "Het gaat bijvoorbeeld om koopvaardijschepen of het lijken op zijn minst koopvaardijschepen. Het kunnen ook vissersvaartuigen zijn. Dat maakt de detectie veel moeilijker."

"Maar we zien dan dat die plots wat trager beginnen varen", aldus de woordvoerder tegen de Belgische omroep.

Ook in Nederland zijn er speculaties over spionageschepen voor de kust en in de havens, meldt onderzoeksprogramma Pointer. Zo vaart het Russische visserijbedrijf Norebo tweewekelijks de Groningse Eemshaven binnen met bevroren kibbeling en lekkerbekjes. Maar het is juist dat bedrijf dat in Amerika al meerdere keren werd gespot in de buurt van kernonderzeeërs, zonder geldige reden.

De schepen van Norebo in Nederland meren aan in de buurt van een militair gebied: Defensie heeft er zijn eigen vaste plek. Ook liggen er belangrijke infrastructuurpunten in de buurt, waaronder gasleidingen en windmolenparken. Pointer vroeg om een reactie bij Norebo, maar die wilde niet ingaan op de aantijgingen.

De Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (MIVD) concludeerde in het jaarverslag van 2023 dat de dreiging van spionage door Rusland "actueel" was. "Nederland blijft een belangrijk spionagedoelwit, omdat ons land veel steun leverde aan Oekraïne." De inlichtingendienst meldt bovendien dat Nederland interessant is vanwege de doorvoer van militair materieel. Vorig jaar februari werd een Russisch schip in de Noordzee weggeleid dat informatie probeerde te verzamelen over windmolenparken.

Onbegrijpelijk

Hoewel Pointer geen concrete bewijzen noemt over Norebo, zegt Patrick Bolder van de Haagse denktank The Hague Centre for Strategic Studies (HCSS) tegen het programma dat het "onbegrijpelijk" is dat er nog steeds Russische schepen aanmeren op dit soort plekken. "We laten een Russisch schip aan de kade liggen, vlak bij een militaire overslag, terwijl we weten dat de Russen gewoon bezig zijn met hybride oorlogvoering."

Bolder deed onderzoek naar de gevaren en de kwetsbaarheid van de infrastructuur op zee en kwam tot de conclusie dat er veel wordt gebouwd op zee, maar dat er niet wordt nagedacht over de veiligheid. "Het is heel raar dat we schepen toelaten waarvan we bijna zeker weten dat er bemanning op zit die militaire spionageactiviteiten uitvoert. Verbazingwekkend", aldus Bolder tegen de website.

De MIVD is ook om een reactie gevraagd, maar kon niet inhoudelijk reageren op vragen van Pointer. De inlichtingendienst gaf wel aan onderzoek te doen naar Russische spionage en sabotage op zee.

De aanpak van zorgfraude is twee jaar na een kritisch rapport van de Algemene Rekenkamer nog steeds niet op orde. In 2019 werd er nog 80 miljoen aan zorggeld teruggevorderd na fraude, vorig jaar was dat 16 miljoen. Zorgverzekeringen en zorgbureaus sporen minder snel fraude op en het aantal zaken waar de Nederlandse Arbeidsinspectie werk van maakt is in verhouding laag.

De Telegraaf heeft cijfers opgevraagd bij verzekeraars, zorgbureaus en de inspectie. Daaruit blijkt dat er twee jaar geleden 380 fraudezaken werden opgespoord door zorgverzekeraars, tegen 306 zaken vorig jaar. Nog opvallender is dat er drie jaar geleden meer dan dubbel zoveel zaken werden opgespoord, 649.

De Arbeidsinspectie meldt na de berichtgeving dat er vorig jaar minder dan vijftien zaken bij hen terechtgekomen zijn die via de zorgverzekeringen zijn doorgestuurd. Hoe vaak dit tot vervolging heeft geleid kan het OM niet zeggen, "omdat dat niet wordt bijgehouden", is te lezen in de krant.

Het gaat hierbij volgens een woordvoerder van de inspectie om grote onderzoeken die niet snel zijn afgerond. "Denk aan onderzoeken van de georganiseerde misdaad en in het criminele milieu."

Twee jaar geleden nog kwam er een kritisch rapport naar buiten van de Algemene Rekenkamer, waarin de effectiviteit van zorgfraudebestrijding werd beschreven. Uit het rapport bleek onder andere dat de aanpak van zorgfraude nauwelijks effectief was. Ook was er volgens het rapport een "zorgelijk gebrek aan daadkracht." Het advies voor het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport was destijds om de instanties sneller tot actie te manen.

Dat er sindsdien niet veel is veranderd, blijkt volgens De Telegraaf ook uit de meest recente cijfers. In 2019 werd er nog 80 miljoen aan zorggeld teruggevorderd na fraude, vorig jaar was dat 16 miljoen. Verzekeraars zeggen tegen de krant dat ze bovendien minder zaken hebben overgedragen aan de NLA, omdat ze toch niet door de inspectie worden afgerond.

Waar dat aan ligt is volgens de inspectie moeilijk te zeggen. De NLA zegt tegen de krant niet met een gebrek aan opsporingscapaciteit te kampen. Wel vraagt de instantie zich af of het overdragen van een dossier altijd de beste oplossing is. "Zo kan een verzekeraar ook zelf optreden tegen een frauderende zorgaanbieder en een boete geven of de geldkraan dichtdraaien", aldus de woordvoerder.

Pakkans

Een van de redenen waardoor zorgfraude amper kan worden aangepakt, is volgens Bregje Smans-Verhoof van verzekeraar CZ de pakkans van de verdachten. Zij zegt in de krant dat fraudeurs steeds beter onder de radar weten te blijven.

Demissionair zorgminister Helder geeft in De Telegraaf aan dat de aanpak van zorgfraude inderdaad beter moet. Dat is al eerder geprobeerd door het in kaart te brengen van het probleem, aldus Helder, maar zou om verschillende redenen niet gelukt zijn. Ze gaat niet in op welke redenen dat zijn.

Treinreizigers op de lijn Arnhem-Breda hadden vorig jaar het vaakst te maken met een station dat werd overgeslagen, blijkt uit cijfers die de NOS heeft opgevraagd bij de NS. Van de tien meest gepasseerde stations in Nederland liggen er acht aan dat traject. Het overslaan van een station gebeurt vrijwel altijd omdat een trein vertraging heeft opgelopen.

Tilburg Universiteit is het meest gepasseerde NS-station van Nederland. 0,8 procent van de NS-treinritten die daar hadden moeten stoppen, reed voor de ogen van de mensen op het perron voorbij. Het gaat in alle gevallen om Sprinters, want Intercity's stoppen daar niet.

Het overslaan gebeurt bewust: de NS wil voorkomen dat een trein door de vertraging helemaal uitvalt. "En dan hebben alle reizigers langs de route er last van", zegt een NS-woordvoerder.

Regio Nijmegen

Tilburg Universiteit wordt op de lijst van meest gepasseerde stations gevolgd door Nijmegen Dukenburg en Nijmegen Goffert. In die regio gaat het al langer geregeld mis. In een lijstje van ruim tien jaar geleden stonden de stations Arnhem Zuid, Elst en Nijmegen Lent bovenaan de lijst met meest gepasseerde stations.

De NS slaat bijna 2800 keer per jaar een station over, gemiddeld ruim 7,6 keer per dag. Dat komt neer op 0,02 procent van het totale aantal keer dat een trein moet stoppen en dat percentage is vergelijkbaar met de cijfers van tien jaar geleden.

Dat reizigers tussen Arnhem en Tilburg relatief vaak de klos zijn, komt onder meer doordat er op het stuk tussen Nijmegen en Oss minder hard kan worden gereden. Over een lengte van 2 kilometer mag maar 40 kilometer per uur worden gereden in plaats van 140 kilometer per uur.

Daar komt volgens de NS bij dat er in de provincie Noord-Brabant noodgedwongen meer goederentreinen over het spoor gaan. Die nemen normaal gesproken de Betuweroute, maar dat is nu maar beperkt mogelijk doordat in Duitsland aan het spoor wordt gewerkt.

Op korte termijn wordt het daar ook niet beter. Volgend jaar zal vanwege die werkzaamheden nog veel meer goederenvervoer over het 'reguliere' spoor moeten. Goederentreinen zijn bovendien minder stipt dan passagierstreinen, waardoor ze relatief vaak vertraging veroorzaken.

Meer dan acht minuten te laat

Een machinist beslist niet op eigen houtje of een trein moet doorrijden, daar zijn afspraken over gemaakt. In het geval van Tilburg Universiteit wordt het station door de verkeersleiding van ProRail overgeslagen als de Sprinter meer dan acht minuten vertraging heeft.

Bij de universiteit vinden ze het vervelend dat het station geregeld wordt gepasseerd. Rector magnificus Wim van de Donk schreef eind vorig jaar een brief naar de NS om zijn ongenoegen daarover te uiten. In een reactie liet het vervoersbedrijf weten dat de maatregel alleen wordt genomen als het echt niet anders kan. Tilburg University heeft vooralsnog geen plannen om verdere actie te ondernemen.

Instortingsgevaar

De stations buiten de lijn Arnhem-Tilburg die op de lijst staan zijn Utrecht Lunetten en Zoetermeer. Bij Lunetten worden Sprinters soms over een spoor geleid dat niet langs een perron gaat. Daar is op dit moment geen oplossing voor, zegt de NS. Het heeft te maken met een aanpassing bij station Utrecht Centraal van een aantal jaar geleden om de doorstroming daar te bevorderen.

Dat station Zoetermeer in het lijstje staat, komt doordat er begin vorig jaar korte tijd geen treinen mochten stoppen. De loop- en fietsbrug over het spoor was door de gemeente gesloten vanwege instortingsgevaar. Treinen die op het traject reden lieten het station daarom tijdelijk links liggen.