NOS Nieuws - Algemeen

In Frankrijk zijn zeker twee gevangenismedewerkers gedood bij een ontsnapping van een gevangene. Drie anderen raakten gewond. Volgens de autoriteiten werd een busje aangevallen waarin de gevangene werd vervoerd. Die gevangene is nog op de vlucht.

De gedetineerde was onderweg van Rouen naar Evreux, in het noorden van Frankrijk. Inmiddels zoekt een elite-eenheid van de gendarmerie naar de voortvluchtige crimineel en de aanvallers. Volgens minister van Binnenlandse Zaken Darmanin worden zo'n tweehonderd agenten ingezet bij de opsporing.

Op sociale media spreekt minister van Justitie Dupond-Moretti van twee doden en drie zwaargewonden. Hij voert crisisoverleg op zijn departement.

Wegversperringen en patrouilles

Volgens het Franse persbureau AFP werd de aanval uitgevoerd door een groep criminelen die gebruik maakten van twee voertuigen. Ze ramden het konvooi en openden het vuur. Een van de aanvallers zou gewond geraakt zijn.

Om de voortvluchtigen te vinden is het zogenoemde 'Épervier-plan' in werking gesteld. Dat houdt in dat de gendarmerie wegversperringen en patrouilles opzet om de voortvluchtigen te lokaliseren. Franse media schrijven dat de de politie kort na de aanval een uitgebrand voertuig heeft aangetroffen. Dat zouden de daders hebben achtergelaten.

'De vlieg'

De krant Le Parisien meldt dat de gevluchte gevangene Mohamed A. is, bijgenaamd 'de vlieg'. Hij zou zijn veroordeeld voor een inbraak en niet als vluchtgevaarlijk gelden. Ook ligt er nog een aanklacht tegen hem voor poging tot doodslag en zou hij het hoofd zijn van een drugsbende.

Vanuit een langsrijdende bus was de aanval te zien:

De Franse president Macron schrijft op X dat de aanval "een schok was voor ons allemaal". "Alles wordt in het werk gesteld om de daders van deze misdaad op te sporen, zodat gerechtigheid kan plaatsvinden in naam van het Franse volk." In de Assemblée Nationale, de Franse Tweede Kamer, werd een minuut stilte gehouden voor de cipiers die bij de aanval zijn gedood.

Voldoende stroom is minder vanzelfsprekend na 2030. Maatregelen zijn nodig om te voorkomen dat op winteravonden de elektriciteitsprijzen omhoog schieten. Dat stelt netbeheerder Tennet in een rapport.

Door de energietransitie neemt de vraag naar elektriciteit toe. Dat wordt voor een groot deel opgevangen met extra wind- en zonne-energie. Maar tegelijkertijd sluiten er de komende jaren een aantal kolencentrales.

Dat maakt de levering minder zeker: kolencentrales leveren stroom op elk gewenst moment, terwijl het niet altijd waait.

Zeker tot 2030 levert dat nog geen problemen op, concludeert Tennet. Vooral doordat de stroomproductie in de omliggende landen op peil blijft en het Nederlandse stroomnet met die landen is verbonden.

14 uur per jaar

Voor de jaren daarna maakt Tennet zich wel zorgen. In 2030 gaan de laatste drie kolencentrales dicht. De gascentrales mogen nog tot 2035 stroom opwekken. Ook in het buitenland worden centrales dan gesloten.

Dat betekent dat de stroomproductie steeds afhankelijker wordt van het weer. Als er niets gebeurt, leidt dat in 2033 tot ongewenste tekorten.

"Er is dan gemiddeld 14 uur per jaar te weinig stroom om door het hele land aan de vraag te voldoen", zegt Patrick van de Rijt van Tennet. "Dat zal vooral in de winter zijn, in de avonduren. De rest van het jaar voorzien we geen problemen."

Dat betekent niet dat Nederland dan in het donker zit. Als het zover komt zal vooral de industrie geraakt worden. "Die kunnen te maken krijgen met prijspieken" zegt Van Rijt. "Als dan een paar bedrijven besluiten de productie tijdelijk te staken is het evenwicht alweer terug." Dat maakt Nederland wel minder aantrekkelijk voor bedrijven die stroom nodig hebben voor hun productie.

Oplossingen

Er is dus werk aan de winkel, zegt Tennet. "We hebben een norm van 4 uur per jaar, die 14 uur in 2033 ligt daar ruim boven", zegt Van de Rijt. En dus moet er worden nagedacht over een manier om de tekorten op te vangen.

Sterke verbindingen met het buitenland spelen daarin een belangrijke rol, bijvoorbeeld door stroom af te nemen van Noorwegen. Door de waterkrachtcentrales heeft dat land vrijwel nooit tekorten op het moment dat er in geen zon of wind is.

Het kan ook helpen om de vraag naar stroom te sturen. Bijvoorbeeld door mensen op te roepen de was te doen als de zon schijnt, of door het dag- en nachttarief om te draaien, zoals stroomleverancier Greenchoice sinds kort al doet.

Daarnaast moeten er volgens Tennet nieuwe centrales komen, bijvoorbeeld op waterstof. "Er is nog genoeg tijd om oude gascentrales binnen tien jaar om te bouwen of nieuwe op te zetten", zegt Van de Rijt. "Maar we moeten niet nog een paar jaar wachten."

De koepelorganisatie Universiteiten van Nederland heeft een demonstratieprotocol opgesteld met richtlijnen voor betogers rondom protestacties.

De universiteiten benadrukken dat demonstreren een goed recht is en dat het ook is toegestaan op de campus. Volgens hen is de inzet altijd om een protest vreedzaam te laten verlopen door in gesprek te blijven met betogende medewerkers en studenten. Maar universiteitsbestuurders gaan niet onderhandelen met personen die gezichtsbedekkende kleding dragen, zo staat in de richtlijn. Dat gebeurde vorige week wel op de Universiteit van Amsterdam, volgens het college van bestuur in een uiterste poging om de rust terug te brengen.

Ook kan deelnemers van protesten gevraagd worden om hun studentenkaart of identiteitsbewijs te tonen. Daarnaast wordt het de betogers verboden om op de campus te overnachten. Ook in tenten is dat niet toegestaan. Het bezetten van gebouwen wordt niet gezien als een protest, en is ook niet toegestaan.

In verbinding blijven

De universiteiten roepen de academische gemeenschap op om verbinding te blijven zoeken. Jouke de Vries, interim-voorzitter van Universiteiten van Nederland, zegt dat dat juist nu hard nodig is. "Wij kunnen als universiteiten het voorbeeld geven door met het hoofd en met het hart de dialoog te voeren over dit conflict."

De afgelopen week zijn er op meerdere universiteiten protestacties van studenten en medewerkers geweest. De betogers eisen dat de universiteiten banden met Israëlische instellingen verbreken en protesteren tegen de oorlog in Gaza. Ook zijn ze tegen het politieoptreden bij eerdere protesten.

Bij de Universiteit van Amsterdam is meerdere keren de ME ingezet. Ook in Utrecht kwam de politie in actie.

In de Indiase stad Mumbai zijn zeker veertien mensen om het leven gekomen nadat een reclamebord naar beneden was gevallen tijdens noodweer. Zo'n 75 mensen zijn gewond naar het ziekenhuis gebracht, ongeveer 25 mensen liggen vermoedelijk nog bekneld, zeggen de lokale autoriteiten.

Reddingswerkers zijn nog volop bezig, maar dat werk wordt bemoeilijkt vanwege de gasleidingen die er liggen. Zo'n tachtig mensen zijn inmiddels onder de brokstukken vandaan gehaald, melden Indiase media. Ruim dertig gewonden zijn inmiddels uit het ziekenhuis ontslagen.

Op videobeelden die rondgaan op sociale media is te zien dat een reclamebord, groter dan een olympisch zwembad, omwaait en terechtkomt op huizen en een tankstation naast een drukke weg. Dat gebeurde in een oostelijk gelegen buitenwijk van de miljoenenstad.

Bekijk hier hoe het bord omvalt:

Op dat moment had de stad te maken met zware regenval, onweer en een zandstorm. Door het slechte weer kwam het verkeer tot stilstand en werd het vliegverkeer verstoord.

Volgens de gemeente had de eigenaar van het reclamebord geen vergunning om het op te hangen. Het bord was 1338 vierkante meter groot, zegt de gemeente. Dat is groter dan een olympisch zwembad (1250 m2) en negen keer zo groot als de toegestane afmetingen voor het ophangen.

De gemeente heeft het bedrijf opgedragen om al zijn reclameborden die een gevaar vormen in de stad weg te halen. De deelstaat Maharashtra, waar Mumbai ligt, is een onderzoek gestart naar reclameborden die mogelijk riskant zijn.

De provincie Drenthe wil het splitsen van woningen verder stimuleren en trekt daarvoor de portemonnee. Zo hoopt de provincie de woningnood tegen te gaan, blijkt onder andere uit antwoorden op vragen van de VVD-fractie in de Provinciale Staten.

De provincie schrijft dat het splitsen van woningen potentie heeft, met name bij woningen op het platteland, in de mantelzorg en bij huisvesting van jongeren. Een subsidieregeling moet daarbij helpen, denkt de provincie. Het idee is om voor woningsplitsing 5000 tot 10.000 euro per woning beschikbaar te stellen, meldt RTV Drenthe.

Naast nieuwbouw wordt het kadastraal splitsen van bestaande woningen gezien als een manier om de woningnood tegen te gaan. Steeds meer Drentse gemeenten kijken daarom naar versoepelingen in het splitsingsbeleid. Maar uit onderzoek van RTV Drenthe bleek eerder dat in de provincie sinds 2019 maar weinig gebruik is gemaakt van woningsplitsing.

Initiatiefnemers haken af vanwege hoge kosten en vele regels. Zij krijgen bijvoorbeeld te maken met verplichte onderzoeken en bijkomende kosten en zitten vast aan een minimale oppervlakte voordat een woning gesplitst mag worden.

De omroep schreef eerder ook dat het woningsplitsen in de provincie belemmerd lijkt te worden door de verschillen in beleid bij de gemeenten: terwijl de ene gemeente veel beleid en dus regels heeft voor de splitsing, heeft de ander dat juist niet.

'Gestroomlijnde aanpak'

De provincie heeft naar aanleiding van de gestelde vragen ook zelf onderzoek gedaan en bevestigt de verschillen. Toch wil het provinciebestuur de lokale overheden de ruimte geven om hun eigen beleid uit te voeren. Wel streeft de provincie ernaar de gemeenten te helpen met "een meer gestroomlijnde aanpak" door onder meer kennis uit te wisselen.

Statenlid Kees Vianen, die de vragen indiende namens de VVD-fractie, denkt dat de subsidieregeling initiatiefnemers kan helpen. Wel vraagt hij zich af of met de kennissessies het verschil tussen gemeenten kleiner wordt.

"Een kennissessie leidt nog niet tot een wijziging van het beleid. Daar hebben wij binnen de fractie wel zorgen over. Je moet wel overal dezelfde kansen creëren, anders is het moeilijk uit te leggen."

Steeds vaker leiden capaciteitsproblemen bij de overheid ertoe dat uitspraken van de rechter niet goed kunnen worden uitgevoerd. Daarvoor waarschuwt de voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, Henk Naves, in het jaarverslag van de raad.

Hij maakt zich bijvoorbeeld zorgen om het tekort aan zorginstellingen en hulpverleners voor kinderen. "Dit betekent dat de rechter wel kan beslissen dat een kind daar het beste geholpen is, maar dat in de praktijk zijn uitspraak niet goed uitgevoerd kan worden." Van onwil is geen sprake, benadrukt hij; het draait om geld en capaciteit.

Ook wijst Naves naar de capaciteitsproblemen bij Dienst Justitiële Inrichtingen, die de door de rechter opgelegde (gevangenis)straffen uitvoert. Hierdoor ontstaat het risico dat opgelegde straffen niet uitgevoerd kunnen worden. Dat druist in tegen het uitgangspunt dat alleen de rechter straf en strafmaat bepaalt, aldus de Raad voor de rechtspraak.

Knellende wet- en regelgeving

Naves signaleert dat maatschappelijke problemen decennialang niet opgelost zijn "omdat oplossingen politiek zeer moeilijk haalbaar zijn, maar ook omdat we collectief te lang voor een dubbeltje op de eerste rang wilden zitten". Hij roept het nieuwe kabinet dan ook op scherpe keuzes te maken en te investeren in de democratische rechtsstaat en publieke voorzieningen.

"We moeten ervoor waken dat praktische problemen van de overheid fundamentele uitgangspunten van de rechtsstaat niet onder druk zetten", zegt Naves. De rechtspraak waarschuwt al een paar jaar voor knellende wet- en regelgeving, "door wetgeving die in de praktijk anders uitpakt dan beoogd of omdat er onvoldoende capaciteit is om beleid uit te voeren", staat in het jaarbericht.

Naves denkt dat het niet oplossen van de problemen schadelijk kan zijn voor onze samenleving als geheel, "want de fundamentele uitgangspunten van onze rechtsstaat moeten altijd gelden. Een daarvan is dat de uitspraak van de rechter altijd wordt uitgevoerd."

In veel gymzalen staan de tafels en stoelen in lange rijen opgesteld. Smartphones en slimme horloges zijn daar deze dagen verboden. De eindexamens zijn begonnen en bijna 200.000 leerlingen gaan vandaag hun laatste en belangrijkste weken op de middelbare school in.

Op de eerste ochtend beginnen vmbo gl en tl met geschiedenis en staatsinrichting. Voor havo staat muziek op het programma, vwo buigt zich eerst over Griekse taal en cultuur. Iedere dag zijn er twee starttijden: de examens beginnen 's morgens om 09.00 uur of 's middags om 13.30 uur.

De laatste examens staan gepland op 29 mei. Dan komen voor havo en vwo de talen Fries, Russisch, Arabisch, Spaans en Turks aan bod. De spannendste dag voor de leerlingen is ongetwijfeld 12 juni. Dan worden de n-termen bekend. Aan de hand daarvan worden de eindcijfers bepaald en weten leerlingen of ze de vlag uit kunnen hangen.

In Heemskerk op het Dali College werd afgetrapt met geschiedenis:

Voor vmbo bb en vmbo kb zijn de eindexamens maandag al begonnen. Die stonden gepland vanaf 1 april, maar scholen mogen zelf bepalen wanneer de examens worden afgenomen. De periode waarin dit mag, loopt tot 19 juli.

Geen maatregelen

Een jaar geleden waren er veel zorgen rond de eindexamens. Voor het eerst sinds het uitbreken van de coronapandemie werden geen extra maatregelen getroffen in verband met leerachterstanden.

Ouders en leerlingen vonden die wel nodig, omdat er volgens hen nog veel achterstanden waren als gevolg van de coronapandemie. Het slagingspercentage lag uiteindelijk een stuk lager dan in de jaren voor de pandemie. Ook dit jaar zijn er geen maatregelen.

In de coronajaren werd rekening gehouden met de vele thuislessen die leerlingen hadden gekregen. Daardoor waren er extra herkansingen, mocht een vak worden weggestreept en waren er meerdere momenten om examen te doen voor leerlingen die in quarantaine moesten.

Gameontwikkelaar Epic Games, maker van het spel Fortnite, heeft van de Autoriteit Consument & Markt (ACM) boetes gekregen van in totaal ruim 1,1 miljoen euro. De boetes zijn opgelegd voor misleidende reclames.

Fortnite heeft wereldwijd honderden miljoenen spelers en levert jaarlijks miljarden dollars op voor Epic Games. De game bestaat uit meerdere onderdelen, waarvan Battle Royale de bekendste is. Daarin vechten maximaal 100 spelers met elkaar om als laatste over te blijven.

De game is gratis te downloaden, maar spelers kunnen extra's kopen, zoals outfits voor hun personage. Die werden aangeprezen met teksten als 'Get it now' of 'Buy now'. Fortnite richt zich op kinderen en daarom zijn dit soort reclames verboden, zegt de ACM. Het valt onder 'agressieve handelspraktijken'. Hiervoor legde de toezichthouder een boete op van 560.000 euro.

Daarnaast krijgt Epic Games nog een boete (ook 560.000 euro) voor misleidende timers. In Fortnite werd afgeteld naar hoelang producten nog beschikbaar waren. "Hiermee werd ingespeeld op de angst van kinderen om iets mis te lopen", schrijft de ACM.

Deel verdween, deel ook niet

Volgens de ACM is het voor spelers ook niet duidelijk of na afloop van zo'n timer de items nog steeds te koop zijn. Uit onderzoek van de waakhond blijkt dat een deel van de producten verdween, maar een deel ook niet.

Het aanbod in de online winkel in Fortnite noemt de ACM "complex". Daardoor is het voor kopers "onmogelijk" om tijdens een aflopende timer van 24 uur een weloverwogen keuze te maken, vindt de ACM.

De spelontwikkelaar heeft aan de waakhond laten weten een aantal maatregelen te nemen. Zo zijn de aflopende timers weggehaald. Verder wordt voortaan de lokale tijd getoond in de online winkel en wordt de datum zichtbaar wanneer het product verdwijnt uit de winkel. Ook krijgen Nederlandse minderjarigen geen aanbod meer te zien dat bijna verloopt.

De ACM controleert na 10 juni of de veranderingen voldoende zijn.

De maker zegt maatregelen te treffen, maar maakt wel bezwaar tegen het besluit. Volgens Epic Games worden jongeren onder de 16, als ze eerlijk zeggen hoe oud ze zijn, beter beschermd. Ze kunnen volgens Epic pas aankopen doen als ouders toestemming geven.

De Nederlander Hermen Hulst wordt de nieuwe topman van Sony Interactive Entertainment, het onderdeel van het Japanse techbedrijf dat onder meer de PlayStation uitbrengt. Hij zal vanaf 1 juni die functie delen met de Japanner Hideaki Nishino. Ze zijn beiden aangesteld nu de vorige topman, de Amerikaan Jim Ryan, met pensioen is. Hij werkte zo'n dertig jaar voor het bedrijf.

Hulst gaat zich bezighouden met de nieuw te vormen Studio Business Group. Daaronder vallen alle gamestudio's van PlayStation, maar ook de tak die PlayStation-spellen moet vertalen naar andere media, zoals films en tv-series.

Voorbereiden op toekomst

"Ik vind het geweldig om leiding te geven aan de Studio Business Group en verder te bouwen aan het succes van de PlayStation 5, terwijl we ons voorbereiden op de toekomst", laat Hulst in een verklaring weten. "De gamesindustrie is een van de grootste entertainmentindustrieën ter wereld. Ik kijk ernaar uit om de grenzen van gamen en entertainment te blijven verleggen."

Met die laatste opmerking verwijst Hulst naar de recente trend om van populaire games tv-series en films te maken. Zo was de serie van PlayStation-game The Last of Us vorig jaar een hit bij streamingdienst HBO Max: die trok miljoenen kijkers en won acht Emmy Awards.

Actiegame Uncharted en racespel Gran Turismo werden verfilmd en boekten wereldwijd winst in de bioscoop. In de pijplijn zitten nog tv-series van de actiegames God of War en Horizon.

Hulst was voor deze promotie al de baas van de gamestudio's van PlayStation. Die functie bekleedde hij sinds 2019. Daarvoor was hij de oprichter van de Amsterdamse studio Guerrilla Games, die vroeger vooral bekend was van het schietspel Killzone en tegenwoordig de games uit de Horizon-reeks produceert. Dat zijn de grootste games ooit gemaakt in Nederland.

Beleggers kunnen binnenkort op de beurs in Amsterdam handelen in de certificaten van Triodos Bank. Daarmee hoopt de bank een einde te maken aan de slepende onmin tussen certificaathouders en de bank zelf.

Triodos verkocht de afgelopen 40 jaar zogenoemde certificaten van aandelen, met name aan klanten van de bank. Die certificaten helpen de bank met het eigen vermogen, de buffer. Certificaathouders kregen in ruil hiervoor recht op een deel van de winst, net als bij een gewoon aandeel.

Maar anders dan bij een aandeel zijn de Triodos-certificaten niet vrij verhandelbaar. De eigenaren van de waardepapieren konden ze alleen terugverkopen aan de bank zelf. Dat leidde in 2020 tijdens de coronacrisis tot een probleem. En dus werd de handel bevroren, tot groot ongenoegen van de certificaathouders.

Prijs stort in

Pas vorig jaar ging de handel weer open, op een nieuw handelsplatform. Op de eerste handelsdag daalde de prijs van een certificaat meteen fors. Voor de sluiting was één exemplaar nog 84 euro waard, na de heropening bleef die steken op 50 euro.

Inmiddels is de koers nog verder weggezakt. Een belegger kan nu al een Triodos-certificaat aanschaffen voor 27 euro.

Naar de beurs

In december besloot de bank kritisch naar de heropening en het nieuwe platform te kijken. "Het heeft nog geen adequaat functionerende handelsoplossing gebracht", zegt topman Jeroen Rijpkema op basis van de evaluatie. "We hebben geconcludeerd dat een notering aan de Amsterdamse beurs de toegankelijkheid zal verbeteren en daardoor beter zal passen bij nieuwe en huidige investeerders."

Op de beurs hoeven de eigenaren de certificaten niet meer terug te verkopen aan Triodos zelf, ze kunnen de waardepapieren dan ook rechtstreeks verkopen aan andere beleggers. Rabobank nam eerder dezelfde stap met de populaire Rabobank Certificaten.

De huidige certificaathouders van Triodos moeten nog wel toestemming geven voor de beursgang, daarna kan de bank de stap naar de beurs pas echt zetten. Tot die tijd gaat de handel door op de oude manier.

'Prijs zal weer stijgen'

"Veel beleggers willen niet op het huidige platform handelen. Daar moet je eerst aanmelden enzovoorts. Maar 40 procent van de certificaathouders neemt die moeite", zegt Joost Schmets van de Vereniging van Effectenbezitters (VEB).

"Het lijkt me dus logisch en noodzakelijk dat de bank deze stap neemt. Maar het is ook wel een teken van moed dat ze het huidige platform - dat pas een jaar gebruikt wordt - nu alweer achter zich laten."

Schmets vermoedt dat de prijs op de beurs na verloop van tijd weer zal stijgen. "De koers ligt veel lager dan bij andere banken. Maar eerst moeten de beleggers die nog willen verkopen van hun certificaten af."

"Het is een spannende dag, we zitten heel dicht tegen de deadline", zei NSC-leider Pieter Omtzigt voor aanvang van de formatiebesprekingen vanmorgen. Op de vraag of het gaat lukken zei hij: "We maken vorderingen. Er is genoeg kans om eruit te komen."

De informateurs en de onderhandelaars van PVV, VVD, NSC en BBB wacht opnieuw een lange dag van onderhandelen. Het is de laatste dag voor de deadline op woensdagavond. De informateurs Van Zwol en Dijkgraaf moeten dan hun eindverslag aan de Tweede Kamer overhandigen, of er nu een akkoord is of niet. Dit zeiden de partijleiders voor aanvang de gesprekken:

"Ik hoop dat ik vandaag op tijd thuis ben met een akkoord op zak", zei Caroline van der Plas bij het binnenlopen. VVD-leider Yesilgöz: "Het is heel ingewikkeld, maar we zijn ervoor om met elkaar als politiek verantwoordelijkheid te nemen." PVV-leider Wilders liep daarvoor als eerste naar binnen, zonder iets te zeggen.

De gesprekken van vandaag worden de laatste loodjes genoemd, want het zware vraagstuk van de financiële randvoorwaarden voor het nieuwe kabinet ligt op tafel. Dat kabinet moet een duidelijke opdracht meekrijgen hoeveel er bezuinigd moet worden en welke lastenverlichtingen er voor burgers en bedrijfsleven overblijven.

Nieuwe premier

Vijf en halve maand na de verkiezingen kan het nog steeds alle kanten op. Wilders (PVV), Yesilgöz (VVD), Omtzigt (NSC) en Van der Plas (BBB) werken aan een regeerakkoord dat zo'n 36 pagina's zal tellen. Maar het is pas een akkoord als er vier handtekeningen onder staan. Ook de vraag wie de nieuwe premier moet worden hangt nog boven de markt. Dat leidt tot speculaties in de pers en op sociale media.

Een twitteraar die zich voordeed als persvoorlichter van de PVV meldde gisteren dat PVV-leider Wilders oud-informateur Plasterk benaderd heeft als kandidaat-premier. Kamerlid Agema retweette aanvankelijk het bericht van het account, maar verwijderde dat later weer. Het is nog gissen wat dat betekent. "Ik heb geen enkele naam gehoord", zei Van der Plas vanmorgen. De anderen wilden er ook niets over kwijt.

Tot nu toe lekte er sowieso weinig uit over de onderhandelingen. Een foto van een conceptversie van het akkoord liet zien dat het in ieder geval gaat over streng asielbeleid, bestaanszekerheid en koopkracht, wonen en volkshuisvesting, infrastructuur en openbaar vervoer en een goede toekomst voor landbouw en visserij. In totaal zou het om twaalf thema's gaan.

Tweede Kamerfracties

De informateurs willen idealiter dat het regeerakkoord, als dat wordt bereikt, morgenochtend aan de Tweede Kamerfracties van de vier partijen wordt voorgelegd zodat alle betrokken Kamerleden weten waar hun partij voor tekent.

"Het is heel belangrijk dat het vandaag gaat lukken, maar anders hebben we morgen nog", zegt Van der Plas. De onderhandelingen zijn om 08.45 uur begonnen en hebben nog geen eindtijd.

De Universiteit van Amsterdam (UvA) gaat niet meer met actievoerders in gesprek na nieuwe ongeregeldheden bij de universiteit gisteren, waarbij het gebouw van de UvA niet gespaard werd. Dat zegt Geert ten Dam, voorzitter van het college van bestuur van de UvA, in het NOS Radio 1 Journaal.

"Wij gaan de gesprekken wel vervolgen, maar dat doen we met onze eigen mensen en binnen onze normale, gewone overlegstructuur", legt Ten Dam uit. "Wij gaan niet meer praten met actievoerders en wij gaan ook niet meer om tafel zitten met mensen die gezichtsbedekkende kleding dragen. Dat hebben wij vorige week alleen gedaan in een uiterste poging om te de-escaleren."

'Walk-out'

Rond 11.00 uur was er gisteren een vreedzame werkonderbreking in het gebouw van de UvA op het Roeterseiland, uit protest tegen de oorlog in Gaza en het opbreken van studentenprotesten vorige week.

Toen deze zogenoemde "walk-out" was afgelopen bleef een deel van de betogers achter. Volgens de universiteit voegden zich nieuwe mensen bij de groep, onder wie in het zwart geklede en gemaskerde personen. Die groep drong het gebouw binnen en richtte flinke vernielingen aan, waarna er aangifte werd gedaan. De ME greep uiteindelijk in.

"Dit is ongehoord, schokkend en volstrekt onacceptabel", reageert Ten Dam nog vol ongeloof. "Het ergste vond ik, naast alle vernielingen, dat medewerkers halsoverkop gevlucht zijn. Dat is vreselijk." Ze omschrijft hoe medewerkers in paniek zijn weggerend.

'Op ons gericht'

De gemaskerde personen die het gebouw binnendrongen, kwamen tot de zesde verdieping, de plek waar het bestuur van de UvA huist. "Wij kunnen ons dan ook niet aan de indruk onttrekken dat het op ons gericht was", erkent Ten Dam. Ze verklaart dat het bestuur niet aanwezig was, "maar anders waren wij ook gevlucht."

Naar aanleiding van de ongeregeldheden van maandag heeft de UvA besloten om dinsdag en woensdag vrijwel alle gebouwen dicht te houden. Ten Dam overlegt vandaag over de vraag hoe het verder moet. "Op dit moment kunnen wij niet de veiligheid van onze studenten en medewerkers garanderen. Dat is altijd prioriteit nummer één voor ons."

Studenten voelen zich onveilig

Over de schade kan de bestuursvoorzitter nog niks zeggen. Wel krijgt ze steeds meer signalen dat studenten zich niet meer veilig voelen op de universiteit door alle protesten. "Dat is heel verdrietig. Ik hoor geluiden als: 'is dit nog wel mijn universiteit?' Daar proberen wij zo goed mogelijk op de reageren."

Ze verzekert dat ondanks alle ongeregeldheden en het sluiten van de deuren de studie voor niemand in gevaar komt. De universiteit staat klaar om studenten bij te staan, benadrukt Ten Dam.

Overnachtingen in andere steden

In Nijmegen, Groningen, Eindhoven en Maastricht hebben pro-Palestijnse demonstranten de nacht doorgebracht in tenten die ze hadden opgezet bij universiteiten. Voor zover bekend verlopen die acties vreedzaam.

In alle steden is de nacht rustig verlopen en sliepen er enkele tientallen betogers buiten. Hoe lang de demonstranten mogen blijven is nog niet bekend.

In Groningen liet de driehoek (gemeente, politie en Openbaar Ministerie) gisteren weten dat de betogers voorlopig mogen blijven, zolang de bereikbaarheid van de universiteit niet in het geding is.

Meer dan 1,4 miljoen Nederlanders hebben een grote kans om diabetes type 2 te krijgen, heeft het Diabetes Fonds gisteren laten weten na onderzoek van Maastricht University. Volgens het fonds heeft Nederland te maken met een "diabetescrisis". Het gaat om een stijging van 300.000 patiënten ten opzichte van 2018.

Het type suikerziekte diabetes 2 wordt onder meer veroorzaakt door een ongezonde leefstijl. De manier waarop de samenleving is ingericht maakt het leiden van een gezond leven te moeilijk, stellen experts.

Volgens hoogleraar diabetologie Hanno Pijl worden Nederlanders door de samenleving zoals hij nu is ingericht continu de verkeerde kant op gestuurd. "Als je ergens op het station loopt, word je onophoudelijk geconfronteerd met ongezonde voeding. Veel mensen zitten op hun werk de hele dag achter een bureau", licht hij toe. "Zo zijn er veel dingen die het ons moeilijk maken om gezond te leven."

Niet in de Schijf van Vijf

Dat blijkt ook uit de cijfers: 80 procent van de producten in de supermarkt valt niet in de Schijf van Vijf. De meeste aanbiedingen in supermarkten stimuleren ongezonde voedselkeuzes, blijkt uit onderzoek van onder meer Wageningen University & Research, de Vrije Universiteit Amsterdam en de Universiteit Utrecht.

Anne Roefs, hoogleraar psychologie en neurowetenschappen van abnormaal eetgedrag, ziet ook hoe moeilijk het is om te kiezen voor een gezonde leefstijl. "Het is natuurlijk ontzettend overweldigend, die voedselomgeving. Overal waar je kijkt zie je lekker en ongezond eten. Als je gezond wil leven, moet je daar continu weerstand aan bieden. Dat lukt natuurlijk niet altijd."

"Je kunt je afvragen tot in hoeverre je hier echt keuzevrijheid in hebt", zegt Roefs. "Je bent er natuurlijk zelf bij als je iets ongezonds uitkiest, maar we worden continu bespeeld door marketing. Het doel van de voedselindustrie is zoveel mogelijk geld verdienen, niet om jou een gezond dieet voor te schotelen."

Daarbij komt nog dat een gezonde leefstijl tijd en moeite kost, vertelt ze. "Veel mensen hebben een stressvol en druk leven. Zie dan nog maar eens tijd te vinden om gezonde gewoonten op te bouwen."

Industriële revolutie

De oorsprong van onze ongezonde samenleving ligt volgens hoogleraar diabetologie Pijl in de industriële revolutie. "De mens heeft eeuwenlang geleefd zonder deze verleidingen. Suiker vinden wij bijvoorbeeld zo lekker, omdat wij dat dat vroeger alleen in gezonde voeding zoals rijp fruit tegenkwamen. Nu hebben wij ontdekt hoe wij dat uit suikerbieten kunnen halen en stoppen we dat overal in", geeft hij als voorbeeld.

"Zo werken onze evolutionaire behoeften ons keihard tegen", vervolgt hij. "Met technologie weten we onze verlangens maximaal te bevredigen."

Voedselomgeving

Door de jaren heen nam de politiek al een aantal maatregelen die moeten bijdragen aan een gezondere bevolking. Zo kwam in 2018 het Nationaal Preventieakkoord tot stand om roken, problematisch alcoholgebruik en overgewicht tegen te gaan. Begin dit jaar werd de belasting op alle non-alcoholische dranken die suiker bevatten verhoogd naar 21 procent.

Volgens onderzoeker Maartje Poelman, universitair hoofddocent consumptie en gezonde leefstijl aan Wageningen University, zetten de huidige maatregelen geen zoden aan de dijk. "Er worden nu vooral maatregelen genomen voor mensen die al ziek zijn, maar bijna de hele gezondheidswetenschappelijke gemeenschap zegt dat er naar de voedselomgeving gekeken moet worden om te voorkomen dat mensen überhaupt ziek worden", zegt ze.

Volgens haar is het onjuist om mensen die het niet lukt een gezonde leefstijl te onderhouden neer te zetten als lui. "Uit onderzoeken blijkt juist dat het ontzettend moeilijk is om gezonde keuzes te maken door de manier waarop hun omgeving is ingericht."

Systeemverandering

Alle drie de experts stellen dus dat een systeemverandering nodig is om erger te voorkomen. Dat houdt in dat er reeks maatregelen moet worden genomen, die de continue ongezonde verleidingen moeten wegnemen.

Zo vinden ze dat er meer balans moet komen in het aanbod in de supermarkt, moet de marketing van ongezond eten richting kinderen en jongeren aan banden worden gelegd en moeten scholieren gezonder eten voorgeschoteld krijgen in de kantine.

Volgens hoogleraar Pijl moeten we ons zelfs afvragen of aanbieders van ongezond voedsel, zoals fastfoodketens, überhaupt een plek moeten hebben op de voedselmarkt. "Dat is een enorme verandering, maar om al die ziekten te voorkomen zal er toch iets moeten veranderen."

Poelman en Roefs voorzien dat zulke maatregelen op weerstand kunnen stuiten. "Maar nu staan we betutteling van marketingbureaus wel toe, maar regulering van de overheid niet", aldus Roefs.

Goedemorgen! Vandaag beginnen de eindexamens voor middelbare scholieren van havo, vwo en vmbo-t. Ook stemt de Europese Unie formeel in met het migratiepact, een belangrijke doorbraak in het Europese migratiedebat.

We beginnen met het weer: zonnig, later op de dag vooral in het midden en zuiden van het land een regen- of onweersbui. Maxima van 23 graden in Zeeland tot 26 of 27 graden in het binnenland.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Van alle klimaatrisico's is waterschaarste voor Nederland het meest nijpend. De risico's zullen in de toekomst alleen maar toenemen. De problemen vloeien voort uit bijvoorbeeld stortregens en zeespiegelstijging, een toename van zomerhitte en gevolgen van klimaatverandering in andere werelddelen - die ook voor Nederland economische gevolgen kunnen hebben.

Het Planbureau voor de Leefomgeving noemt drie grote klimaattrends voor Nederland: het wordt warmer, het wordt droger en het wordt natter. Elk van die trends brengt eigen klimaatrisico's met zich mee.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In een veilinghuis in IJsselstein is een kwartje uit 1891 verkocht voor ruim een miljoen euro. Het is het hoogste bedrag dat ooit voor een Nederlandse munt is betaald.

Fijne dag!

Het ontslag - na twaalf jaar - van de Russische minister van Defensie Sergej Sjojgoe en de benoeming in zijn plaats van de weinig publieke econoom Andrej Beloöesov is de opvallendste personeelswisseling van Vladimir Poetin aan het begin van zijn vijfde ambtsperiode. Sjojgoe, die met Poetin nauwe vriendschappelijke banden onderhoudt, krijgt een eervolle, zij het waarschijnlijk minder invloedrijke positie als hoofd van Ruslands nationale veiligheidsraad.

Na Poetins inauguratie vorige week diende premier Michail Misjoestin zoals het hoort het ontslag van zijn kabinet in. Poetin kwam snel daarna met de kandidaten voor zijn nieuwe regering. Die aanstellingen moeten sinds de grondwetswijzigingen van 2020 formeel worden bekrachtigd door het parlement.

De Staatsdoema (het Lagerhuis) gaat over de premier en de meeste ministers, de Federatieraad (het Hogerhuis) stemt over de zogeheten 'machtsministeries': Defensie, Binnenlandse en Buitenlandse Zaken, Noodsituaties en de veiligheidsdiensten. De verwachtingen over de ophanden zijnde stoelendans waren hooggespannen, vooral met betrekking tot de post van premier. Maar al snel werd duidelijk dat het oude kabinet grotendeels zou terugkeren.

Oudgedienden

Afgelopen vrijdag al kreeg premier Misjoestin zelf het groene licht en gisteren volgden de door Poetin voorgestelde vicepremiers, meest oudgedienden. Vandaag buigen de Staatsdoema en de Federatieraad zich over de resterende ministersposten.

Nieuw onder de vicepremiers is Dmitri Patroesjev, voormalig minister van Landbouw en de zoon van Nikolaj Patroesjev, een vriend en oud-KGB-collega van Poetin die tot deze week secretaris was van de veiligheidsraad.

De jonge Patroesjev is eerder wel genoemd als een potentiële opvolger van Poetin. Patroesjev senior wordt adviseur van Poetin. De ontslagen defensieminister Sjojgoe neemt dus zijn plaats in en zal zich in zijn nieuwe functie onder meer bezighouden met de in- en uitvoer van militair materieel.

Signaal voor Oekraïne

Maar alle ogen zijn nu gericht op de 65-jarige Beloöesov, die zich nooit eerder heeft beziggehouden met militaire zaken. Hij geldt als een vertrouweling van Poetin, die al decennialang invloed uitoefent op Ruslands economische politiek, hetzij als adviseur in het Kremlin of van diverse premiers, hetzij als lid van de regering.

Hij was eerder minister van Economische Ontwikkeling en sinds 2020 eerste vicepremier. Als econoom was hij al actief ten tijde van de planeconomie in de Sovjet-Unie.

Gezien zijn achtergrond ligt het voor de hand dat Beloöesovs voornaamste taak zal liggen in het controleren van de enorme geldstromen die zijn bestemd voor militaire doeleinden, inclusief de industriële productie van het noodzakelijke materieel.

Langdurige strijd

Het gaat vermoedelijk om tegen de 40 procent van de staatsbegroting. De bestemming van veel van dat geld is geheim. Eerder al zei minister van Financiën Anton Siloeanov daarover, dat in de begroting "het accent ligt op het zeker stellen van onze overwinning". Die woorden zullen ook de leidraad zijn voor Beloöesov, die in zijn nieuwe functie rechtstreeks verantwoording aflegt aan de president.

De benoeming van Beloöesov is ook een signaal dat het Kremlin zich opmaakt voor een langdurige strijd in Oekraïne. Met het oog op mogelijke economische problemen in de toekomst, mede als gevolg van westerse sancties, is doelmatig omspringen met de beschikbare middelen daarom een eerste vereiste.

Dat is waar Beloöesovs expertise in de optiek van Poetin een belangrijke rol kan gaan spelen, in ieder geval voor nu. Het is niet uitgesloten dat hij voor een beperkte tijd wordt ingezet om orde op zaken te stellen, alvorens plaats te maken voor een opvolger die meer geworteld is in de strijdkrachten.

Geen invloed op het front

Verdere personele wijzigingen binnen het ministerie zijn niet uitgesloten, al staan die volgens Kremlinwoordvoerder Dmitri Peskov "op dit moment" niet op de agenda.

In het dagelijks reilen en zeilen van het ministerie en de strijdkrachten zal in eerste instantie weinig veranderen. Chef-staf Anatoli Gerasimov behoudt vooralsnog zijn post, wat de continuïteit moet garanderen.

De benoeming van Beloöesov zal geen directe invloed hebben op de situatie aan het front. Als voorheen zal Rusland blijven proberen in Oekraïne zoveel mogelijk terrein te winnen, voordat de beloofde westerse hulp de Oekraïense troepen langs de frontlijn heeft bereikt.

Het dodental als gevolg van overstromingen en aardverschuivingen in West-Sumatra is opgelopen naar 52. Dat melden de lokale autoriteiten op het Indonesische eiland. Zeker zeventien mensen worden nog vermist.

Zaterdagavond werden verschillende districten in het westen van het Indonesische eiland overspoeld door modderstromen na langdurige stortregens. Honderden huizen raakten vernield, evenals moskeeën, wegen en rijstvelden. Ruim 3000 mensen zijn geëvacueerd, zegt de landelijke rampenbestrijdingsdienst. De politie en het leger werken samen met vrijwilligers en lokale reddingswerkers.

De Indonesische weerdienst BKMG stelt dat de hevige regenval het gevolg is van de stijgende temperatuur van het zeewater. "De afwijkende temperatuur is in bijna alle wateren in de wereld vastgesteld. In Indonesië zelf is een significante stijging waargenomen van een temperatuurstijging van 1 graad Celsius", zei een functionaris van het agentschap tegen The Jakarta Post.

Op luchtbeelden van zondag is goed te zien hoe groot de ravage is na de modderstromen:

Tijdens het regenseizoen is Indonesië, en vooral Sumatra, kwetsbaar voor aardverschuivingen en overstromingen. In maart dit jaar nog kwamen tientallen mensen eveneens in West-Sumatra om het leven door modderstromen als gevolg van hevige regenval.

Door het noodweer kwamen modder, rotsen en bomen een berg af. Ruim 80.000 mensen moesten vluchten naar tijdelijke opvangplekken.

De Amerikaanse jazzsaxofonist David Sanborn is op 78-jarige leeftijd overleden. Hij overleed zondag aan de gevolgen van prostaatkanker. Zijn familie heeft dat bekendgemaakt op X.

Sanborn won zes Grammy Awards, onder meer voor zijn jazzalbums Straight To The Heart, Double Vision en Close-Up uit de jaren 80. Hij was een veelgevraagd saxofonist en werkte samen met artiesten als Paul Simon, David Bowie, Bruce Springsteen, James Brown, Stevie Wonder en The Rolling Stones.

In 2018 werd bij Sanborn prostaatkanker ontdekt, desondanks bleef hij tot voor kort nog optreden. Hij had zelfs nog concerten tot in 2025 gepland.

Zijn optredens van deze maand moest hij wel afzeggen. "Door de ongelofelijke pijn in mijn ruggengraat kon ik niet meer lopen. Laat staan op mijn saxofoon spelen", schreef hij. "Spelen voor jullie allemaal, vrienden, familie, fans en staf, is wat mij in leven houdt".

Sanborn werd in 1945 geboren in Tampa, Florida. Op 3-jarige leeftijd raakte hij besmet met polio. Als onderdeel van zijn revalidatie kreeg de kleine Sanborn een saxofoon in de hand gedrukt.

Zo'n tien jaar later speelde hij al met legendes als bluesgitarist en zanger Albert King. In de jaren 70 klopten grootheden als B.B. King, Elton John, Chaka Khan aan zijn deur. Een decennium later trad hij onder meer op met Aretha Franklin, Billy Joel, Eric Clapton en Mick Jagger.

Hoewel Sanborn vooral in de jazzwereld uitgroeide tot een grootheid, vertelde hij in een interview met het Amerikaans jazztijdschrift Downbeat zelf nooit zo bezig te zijn met wat wel of niet als jazz bestempeld mocht worden. "Jazz heeft altijd de omgeving geabsorbeerd en getransformeerd. Echte muzikanten hebben geen tijd om te denken in beperkte categorieën", zei hij.

In de Amerikaanse stad Baltimore hebben bergingswerkers delen van de ingestorte Francis Scott Key-brug opgeblazen om deze los te krijgen van het containerschip dat er eind maart tegenaan voer.

Zodra het schip los is, kan het worden verplaatst en kan het scheepvaartverkeer van en naar de haven van Baltimore weer op gang komen. Dat ligt al weken grotendeels stil. Bergingswerkers noemen het opblazen van de brugdelen een "grote stap" in het loskrijgen van het schip.

Zes doden

Eind maart ramde containerschip Dali een pijler van de Francis Scott Key-brug in Baltimore, ten noordoosten van Washington. De brug stortte grotendeels in en zes wegwerkers kwamen in het water terecht, allemaal immigranten uit Latijns-Amerika. Tot nu toe zijn vijf van de zes lichamen gevonden.

Met een kleine lading explosieven werden de restanten van de brug opgeblazen:

Omdat de Dali vastligt tussen de overblijfselen van de brug kan het schip nog altijd geen kant op. Ook de 21-koppige bemanning heeft het schip sinds het ongeluk nog niet mogen verlaten.

Volgens autoriteiten zijn zij "druk met het onderhouden van het schip en het assisteren van de bergingswerkers". Aan boord van de Dali zijn 20 Indiërs en een Sri Lankaan.

Eind deze maand moet de vaargeul weer vrij zijn voor het scheepvaartverkeer. Door de complexe operatie en de slechte weersomstandigheden lukte dat niet eerder.

Naar het ongeval lopen verschillende onderzoeken. Onder meer de federale politiedienst FBI, de inspectiedienst NTSB en lokale bestuurders hebben een onderzoek ingesteld.

In 2023 had 2,7 procent van alle werknemers een arbeidsongeval met lichamelijk letsel of geestelijke schade. In bijna de helft van de gevallen leidde het tot een of meer dagen verzuim, blijkt uit cijfers van de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden van het CBS en TNO, ingevuld door bijna 62.000 werknemers.

Van alle beroepsgroepen hebben politie, brandweer en conducteurs de grootste kans op een ongeval tijdens het werk en met een of meer dagen verzuim. Gemiddeld over de jaren 2021 tot en met 2023 betrof het 6,3 procent van de politie- en brandweermensen en 5,5 procent van de conducteurs. Ook onder slagers, vrachtwagenchauffeurs, productiemachinebedieners, timmerlieden en loodgieters en pijpfitters zijn verhoudingsgewijs veel arbeidsongevallen met verzuim.

Gesneden, geschopt of gevallen

Gevraagd naar de oorzaak van het arbeidsongeval noemt 17 procent van de slachtoffers psychische overbelasting, zoals stress en intimidatie. Dat is het hoogst sinds het begin van de meting van de oorzaken in 2017. Toen was psychische overbelasting voor 14 procent een oorzaak.

Andere oorzaken: 14 procent van de werknemers met een arbeidsongeval geeft aan zich gesneden of gestoten te hebben, 12 procent is uitgegleden, gestruikeld of gevallen, en 10 procent zegt bedreigd, gebeten of geschopt te zijn. Minder dan 5 procent rept over een verkeersongeval of een val van een ladder of steiger.

Gelijk gebleven

In 2020, het eerste jaar van de coronapandemie, daalde het percentage werknemers met een arbeidsongeval ten opzichte van de jaren daarvoor, zowel voor ongevallen met als zonder verzuim. Na 2020 is het percentage dat te maken had met een arbeidsongeval vrijwel gelijk gebleven. Ook dat gold zowel voor ongevallen met als zonder verzuim.

In de cijfers tellen arbeidsongevallen tijdens woon- en werkverkeer niet mee, en ook de arbeidsongevallen met uitsluitend een natuurlijke oorzaak, zoals een hartstilstand of beroerte, tellen niet mee. Recente cijfers over het aantal doden ten gevolge van een bedrijfsongeval zijn niet beschikbaar. De cijfers over 2022 verschijnen pas in juli omdat die van alle EU-landen via Eurostat wordt bijgehouden.

Klimaatverandering veroorzaakt in Nederland nu al grote risico's en dat zal in de toekomst alleen maar toenemen. Dat zegt het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) dinsdag in een nieuw klimaatrapport. De problemen vloeien voort uit bijvoorbeeld stortregens en zeespiegelstijging, een toename van zomerhitte en gevolgen van klimaatverandering in andere werelddelen - die ook voor Nederland economische gevolgen kunnen hebben.

Geleidelijke veranderingen van het klimaat, zoals het warmer worden van de seizoenen of het versneld stijgen van het water in de Noordzee, vallen redelijk goed te voorspellen. Toch zullen we in praktijk vaak verrast worden wanneer de gevolgen toeslaan. Zo werd in juli 2019 in Nederland voor het eerst de temperatuurgrens van 40 graden doorbroken. Dat was tientallen jaren eerder dan verwacht. Ook de stortregens en overstromingen in Limburg twee jaar later, een kostenpost van bijna een half miljard euro, kwamen als donderslag bij heldere hemel.

"We weten niet precies wanneer en waar, maar wel dát extreme gebeurtenissen door klimaatverandering steeds vaker zullen voorkomen", zegt hoofdauteur Frank van Gaalen tegen de NOS. "En dus zullen we ons zo goed mogelijk moeten voorbereiden. Bijvoorbeeld door schaduwrijke parken aan te planten in steden. Maar ook door mensen te informeren over wat ons te wachten staat."

'Droogte vraagt meeste aandacht'

Het PBL noemt drie grote klimaattrends voor Nederland: het wordt warmer, het wordt droger en het wordt natter. Elk van die trends brengt eigen klimaatrisico's. Zo wonen momenteel 8 miljoen Nederlanders in overstroombaar gebied. Wateroverlast in dichtbevolkte gebieden kan leiden tot forse schade aan infrastructuur. Toename van zomerhitte leidt tot directe gezondheidsschade - nu al een jaarlijkse kostenpost van een miljard euro.

Droogte tot slot is schadelijk voor de landbouw, de natuur - en de waterkwaliteit. Dat wordt nu nog opgevangen met bestaande adaptatiemaatregelen, maar de grenzen van die aanpak komen volgens het PBL al in het zicht. Een voorbeeld is sproeien in de landbouw tijdens droogte. Dat is volgens het rapport verdrievoudigd in de droge jaren 2018, 2019 en 2020. Aanvankelijk verzacht sproeien (voor de landbouw) de droogteschade, maar ten koste van verdere grondwaterdaling - en dus versterking van droogteschade voor landbouw en natuur.

"De meeste aandacht is wat ons betreft nodig voor de gevolgen van droogte", zegt Van Gaalen. "Er zijn meer droge perioden, die langer duren - en tegelijk neemt de watervraag toe. In steeds grotere delen van Nederland is daardoor niet genoeg water beschikbaar voor beregening in de landbouw, natuur en uiteindelijk mogelijk ook voor drinkwater. Hier moeten dus keuzes worden gemaakt en een afweging tussen de verschillende belangen."

Romeinse bodemschatten

Verschillende gevolgen van klimaatverandering zullen ook onderling op elkaar inwerken. "Denk aan de combinatie van hitte en droogte, of achtereenvolgende droogten, waardoor natuur te weinig tijd heeft om te herstellen en de gevolgen dus steeds groter worden", aldus Van Gaalen.

Voor de Nederlandse natuur zal klimaatverandering steeds schadelijker worden. "Dat komt voor de Nederlandse natuur bovenop de bestaande verdroging, vermesting, verzuring en versnippering." Om de Nederlandse natuur beter bestand te maken tegen klimaatverandering, zullen die andere drukfactoren verlaagd moeten worden, aldus het planbureau.

In het rapport is ook aandacht voor enkele minder bekende risico's van klimaatverandering, zoals verlies van archeologisch erfgoed. Bovengronds is veel verloren gegaan, maar juist in de vochtige bodem is in Nederland een belangrijk historisch archief bewaard gebleven van vergankelijke materialen, zoals hout, leer en textiel, uit de middeleeuwen en Romeinse tijd. Als dit erfgoed door grondwaterdaling droogvalt, gaat het verloren. Na een reeks recente droge zomers waarschuwt het PBL dat Nederland ook hier snel keuzes moet maken.

Beleidsuitdagingen

Het PBL noemt de aanpak van klimaatrisico's "urgent". Dat zit onder andere in de grote uitdagingen voor ruimtelijke ordening. Vanuit het principe van 'water en bodem sturend' zou goed moeten worden nagedacht welke gebieden geschikt zijn voor natuur, woningbouw en verschillende vormen van landbouw.

Maar er zijn volgens het PBL meer vraagstukken. Zo is niet bekend hoe Nederland zich op lange termijn zal aanpassen aan zeespiegelstijging. "Klimaatadaptatie raakt veel beleidstrajecten en vraagt om toekomstbestendige, structurele keuzes. Een klimaatbestendige samenleving richt zich daarom niet alleen op aanpassingen voor één enkel probleem, met technische oplossingen zoals dijkverhogingen of beregening", schrijft het planbureau.

"Tot slot kun je met aanpassingen aan klimaatverandering de risico's die we hebben beschreven wel verminderen, maar niet volledig oplossen. Het blijft belangrijk om de extremen zoveel mogelijk te beperken, door zo veel mogelijk de uitstoot van broeikasgassen te verminderen", besluit Van Gaalen.