NOS Nieuws - Algemeen

Nog ongeveer anderhalve maand en dan wordt in de Braziliaanse stad Belém de internationale klimaattop COP30 gehouden. Voor de Braziliaanse president Lula da Silva was het belangrijk om deze grote VN-top te organiseren op een plek die cruciaal is voor het behoud van de aarde. Zodat de tienduizenden verwachte bezoekers, onder wie regeringsleiders en delegaties van over de hele wereld, kunnen zien waarvoor ze zich inzetten.

En dus besloot Brazilië om de top te houden midden in de Amazone. Belém veranderde in een grote bouwput, want er kwamen allerlei nieuwe gebouwen en veel is opgeknapt. Het vliegveld is bijvoorbeeld uitgebreid, er kwamen nieuwe hotels bij en er is een groot vergadercentrum gebouwd waar straks de belangrijke besluiten genomen worden.

Volgens het lokale bestuur is 90 procent van de bouw klaar. Ondertussen groeit ook de kritiek in aanloop naar deze COP30. Er zijn te weinig hotelkamers en de kamers die er zijn, zijn exorbitant duur met prijzen van wel rond de 700 euro per nacht of zelfs meer. Ook vragen bewoners in Belém die hun woning willen verhuren zeer hoge prijzen.

De vraag is in hoeverre dit dan echt een 'inclusieve klimaattop' zal worden, zoals Lula heeft beloofd. De president wil dat dit de COP30 van de inheemsen wordt en van de landen in Zuid-Amerika, Afrika en Azië, samen het 'Globale Zuiden'. Maar juist voor hen zijn deze prijzen veel te hoog.

Hoewel Brazilië heeft aangegeven dat er speciale en vooral lagere prijzen komen voor delegaties uit minder rijke landen, hadden tot september pas 79 landen bevestigd dat ze daadwerkelijk naar de COP30 komen. En zijn er nog zeventig landen in onderhandeling over hun aanwezigheid.

Een ander punt van kritiek is de bouw van een vierbaansweg rondom Belém, om het verkeer in de drukke stad te ontlasten en straks te voorkomen dat er te lange files ontstaan. Maar voor de bouw van deze 14 kilometer lange weg is een deel van het tropische regenwoud vernietigd. Tienduizenden bomen zijn gekapt voor de aanleg van deze Avenida Liberdade (Vrijheidsweg).

Bos kappen om een klimaattop mogelijk te maken klinkt tegenstrijdig. Bovendien treft het ook bewoners uit de omgeving. De vierbaansweg namelijk komt langs het leefgebied van een vissersgemeenschap aan een rivier in de buurt.

De vernietiging van de natuur doet dorpsleider Diana dos Santos veel. "Dit waren allemaal bomen en die zijn nu gekapt. De aanleg van deze weg heeft heel veel impact op onze gemeenschap. Want wij leven van het bos en van de natuur."

Plannen om vierbaansweg aan te leggen waren er al veel eerder. In 2012 zou er begonnen worden met de bouw. Maar door protesten van de milieubeweging, de bewoners en vanwege de hoge kosten werd het plan in de ijskast gezet. Door de VN-klimaattop in Belém te organiseren, kwam er geld vrij vanuit de regering en werd het urgent geacht om juist nu de weg snel aan te leggen.

Dode vissen

De lokale overheid van Belém wil juist een duurzaam project van de weg maken. Zo worden er nieuwe bomen geplant voor de bomen die zijn gekapt en komen er speciale oversteekplaatsen voor dieren. Dorpsleider dos Santos is er sceptisch over. "We merken nu al dat dieren verdwijnen. De laatste tijd hebben we veel last van dode vissen in het water."

Volgens haar komt dat door alle rotzooi die in het water terechtkomt door de aanleg van de weg. "Voor mij hoeft het niet, de COP30 organiseren in de Amazone, want het bos wordt vernietigd."

Toch zijn er ook veel inwoners van Belém juist blij met de komst van de klimaattop. De detailhandel, horeca en ook taxichauffeurs rekenen op meer inkomsten. Belém kan als stad bovendien een oppepper krijgen en meer bekendheid. De lokale markt lag er verpauperd bij en wordt na jaren nu ook flink opgeknapt.

Fruitverkoper Denise Cunha is blij met de aandacht voor de regio. "Het is juist goed dat mensen nu ook echt naar de Amazone komen. We hebben een enorme rijkdom aan natuur, fruitsoorten en cultuur. Eindelijk krijgt dit deel van Brazilië ook de nodige aandacht door deze klimaattop."

Gerenommeerd bassist Ivo Severijns heeft na dertien jaar een gestolen basgitaar terug. Zijn Fender Precision werd op 12 januari 2012 gestolen tijdens het evenement Vrienden van Amstel in Ahoy.

"Sindsdien heeft vriend John van der Wolf onophoudelijk naar die bas gespeurd", schrijft de oud-bassist van Kane en Waylon op Instagram. Tot vorige week leverde eindeloos internet afzoeken niets op, maar toen werd hij plotseling te koop aangeboden.

Gisteren kwam het tot een afspraak. De politie stuurde twee agenten in een burgerauto mee. Blijkbaar was de aanbieder niet zeker van zijn zaak, want hij stuurde Severijns om de verkoop af te ronden steeds naar een andere plek.

Achtervolging

Uiteindelijk ontmoette Severijns de verkoper bij diens woning, waar hij ook de bas binnen zag staan. Maar de verkoper herkende hem en sloeg met zijn auto op de vlucht. De agenten zetten de achtervolging in maar raakten hem kwijt.

Later keerde de man terug naar zijn huis, waar Severijns al naar binnen was gegaan en de bas in beslag had genomen. Daarna arriveerden ook de agenten. De verkoper zei dat de gitaar vijf jaar geleden door een ruil in zijn bezit was gekomen. "Voor een geluidsetje, voor wat 't waar(d) is", aldus de politie.

Na overleg besloot de politie dat er te weinig bewijs was voor heling om de man voor de rechter te brengen. "Hij heeft wel een paar kostbare verbalen voor verkeersovertredingen meegekregen."

Een race op enorme badeenden in een vol stadion of een cowboy die met gespreide benen op twee galopperende paarden staat. Overduidelijk fantasie-scenario's, gemaakt met videosoftware die draait op kunstmatige intelligentie.

De grens tussen nep en echt wordt wel steeds vager. Bovendien kan de software ook gebruikt worden voor video's die echt hadden kúnnen zijn.

Deze week presenteerde OpenAI, het bedrijf achter chatbot ChatGPT, de tweede versie van video-generator Sora. OpenAI belooft dat deze versie nog realistischer video's maakt dan z'n voorganger. En waar de eerste Sora alleen nog beelden afleverde, biedt versie 2 ook video's met geluid, zoals stemmen, muziek en geluidseffecten. De software is nu alleen te gebruiken door Amerikanen en Canadezen met een uitnodiging. Later volgt de rest van de wereld.

Verslaggever Nik Wouters laat zien hoe de video's van Sora 2 eruit zien:

Sora 2 is de nieuwste stap in een wedloop tussen tech-giganten om de beste AI-videosoftware. OpenAI's grote concurrent is Google, dat in mei van dit jaar met Veo 3 juist weer een voorsprong boekte op Sora. Elon Musks bedrijf xAI mengde zich in augustus in de strijd, met Grok Imagine.

Radicale verandering

Videomakers van vlees en bloed, zoals medewerkers van reclamebedrijven, voelen de druk. AI-tools beloven het werk immers sneller en goedkoper te doen dan menselijke makers.

Reclamebureaus worden nu nog meestal per uur betaald, maar dat staat door AI onder druk. "De uurtje-factuurtje-aanpak kraakt, terwijl AI en tech-bedrijven steeds meer taken overnemen", waarschuwde branchevereniging VIA vorige maand.

De noodzaak tot vernieuwing is duidelijk voor reclamebureau Monks, legt directeur Vanessa Hofland-Noordervliet uit. "De video's van AI-tools zien er inmiddels mindblowing fantastisch uit. Onze verwachting is dat die ontwikkeling door blijft zetten. Daarom zijn we al een tijd bezig ons businessmodel radicaal te veranderen. Bijvoorbeeld door te kijken naar een abonnementsmodel in plaats van het werken per uur. Wij bouwen dan de AI-hulpmiddelen die onze klant kan gebruiken, ingericht op het merk of bedrijf."

Ook controleert Monks iedere week welke AI-hulpmiddelen er zijn, en welke praktisch en juridisch het best werkbaar zijn. "Nu is dat voor het maken van video's nog Veo 3, maar dat zou volgende week best Sora 2 kunnen zijn", zegt Hofland-Noordervliet. "We hebben besloten de angst voor AI naast ons neer te leggen en de spanning te omarmen. Maar het blijft super eng natuurlijk."

Dat beaamt Luke Andries. Met zijn bedrijf Aigenwijs geeft hij trainingen in het gebruik van AI aan het bedrijfsleven en overheid. "Veel reclamebureaus kijken hier met knikkende knieën naar. Als je een klein bureautje hebt of middelmatige video's aflevert, dan kun je wel opdoeken. Bedrijven kunnen gewoon zelf hun video's gaan maken."

Onvolkomenheden

Met gelikte voorbeelden tonen Sora, Veo en Grok wat er met hun gereedschappen allemaal mogelijk is. Maar hoe goed zijn die AI-video's inmiddels? "Zwaartekracht en fysieke bewegingen waren altijd moeilijk", zegt Andries, die Sora 2 al kon gebruiken. "Maar ook dat wordt nu bizar realistisch."

Langer dan 10 seconden kunnen de video's van Sora 2 echter nog niet duren, legt Andries uit. "Dat heeft onder meer te maken met de hoeveelheid rekenkracht die nodig is en de bijbehorende kosten. Voor langere AI-videos is het consistent in beeld brengen van personages of omgevingen ook nog moeilijk. Voorwerpen staan dan opeens op een andere plek. De software doet nog niet altijd wat je precies wilt. Maar soms kun je dat met wat creatieve trucs ondervangen."

Ondanks zulke onvolkomenheden wordt het risico op desinformatie en propaganda door AI-video's steeds groter. "Erg problematisch", zegt Olya Kudina, universitair hoofddocent ethiek en filosofie van technologie aan de TU Delft. "Daarnaast heeft het ook een negatieve invloed op de creatieve industrie. Reclame is per definitie een vorm van manipulatie, om mensen te beïnvloeden bijvoorbeeld een product te kopen. Aan traditionele advertenties zijn mensen gewend. Maar als je er ook nog kunstmatig gemaakte beelden en geluid bij doet, weet je niet meer wat echt is."

Kudina pleit daarom voor duidelijker etiketten bij bijvoorbeeld AI-reclames. "Simpelweg voorafgaand aan een filmpje zeggen dat het met AI is gemaakt, is niet genoeg. Je hebt een continue herinnering in beeld nodig."

Dankzij de video-generators kan iedereen goed uitziende video's maken, benadrukt Monks-directeur Hofland-Noordervliet. "Mijn buurvrouw kan daardoor ook op niveau creatief zijn. Dus geen huis-tuin-en-keukenfilmpjes, maar echt op speelfilmniveau."

Na een weekend met storm Amy, de eerste storm met een naam van dit najaar, keert de rust in de atmosfeer langzaam terug. Hoewel de wind vandaag nog flink doorwaait, vooral langs de kust, zijn de onstuimige omstandigheden van zaterdag voorbij. De komende dagen mogen we rekenen op rustiger weer.

Vanavond blijft het bewolkt en er valt nog een enkele bui. De temperatuur daalt naar 10 graden in het oosten en blijft rond 14 graden aan zee. De wind neemt verder af, aan de kust blijft het nog vrij krachtig waaien. In de nacht zijn er enkele opklaringen en vooral landinwaarts daalt de temperatuur nog wat verder, in het oosten is het dan 8 of 9 graden.

Morgen wordt een dag met uitgestrekte wolkenvelden waar de zon niet of nauwelijks doorheen kan breken. Bovendien kan er plaatselijk wat lichte regen of motregen vallen, vooral in het midden en oosten van Nederland.

Het wordt 14 tot 16 graden. Goed nieuws: de wind is een stuk minder aanwezig dan in het weekend, er staat een zwakke tot matige westenwind. Vlak aan zee kan de wind soms nog vrij krachtig zijn.

De rest van de week: rustig en zacht

De dagen erna verlopen zonder al te veel bijzonderheden. Het is vooral erg grijs, maar wel vaak droog en de wind speelt geen hoofdrol meer. De temperatuur ligt op de dinsdag en woensdag iets hoger, rond de 17 tot 18 graden op veel plekken.

Vanaf donderdag lijken we de zon weer wat vaker te gaan zien. De temperatuur zakt dan wel een fractie, naar ongeveer 16 graden overdag. Er staat weinig wind en in de nachten neemt de kans op mist toe, iets waar iedereen in het verkeer dan weer rekening mee moet houden.

Kortom: na een stormachtig weekend mogen we uitkijken naar rustiger herfstweer met gemiddelde temperaturen, weinig wind en af en toe een zonnetje. Ideaal weer om lekker naar buiten te gaan, daarbij wel rekening houdend met soms wat spetters regen.

In Slovenië is het lichaam gevonden van een Kroatische bergbeklimmer die werd vermist na een lawine. Twee andere Kroaten zijn nog vermist. Het zoeken naar hen gaat morgen door.

De groep raakte bedolven onder een laag sneeuw tijdens de beklimming van de 2275 meter hoge Tosc. Volgens de Kroatische publieke omroep HRT maakten de drie deel uit van een groep van zeven. Vier teamleden bleven vanwege slecht weer achter in een schuilhut, de anderen kozen ervoor door te gaan om de top te bereiken.

Rond 10.00 uur werden ze door de lawine meegesleurd.

"Reddingswerkers zijn onderweg, maar de omstandigheden zijn niet goed", meldde het hoofd van de reddingsdienst vanmiddag tegen HRT. "Het sneeuwt hard en het is koud." Vanwege het slechte weer konden geen helikopters worden ingezet.

Slovenië werd vanmorgen getroffen door een koufront. De sneeuwgrens in de Sloveense Alpen zakte daardoor plotseling tot 800 meter boven zeeniveau.

Vrijwilligers hebben een stoomgemaal net buiten het Utrechtse dorpje Kamerik gerestaureerd. Daarmee is het stoomgemaal Teylingens na zeventig jaar weer een van de weinige werkende stoomgemalen in ons land.

De vrijwilligers hebben jarenlang gewerkt aan de restauratie van het gemaal uit 1871 dat langs de N405 staat. Guus Peek is één van hen. Hij vindt het gemaal een fascinerend stukje bouwkunde. "Als je ziet hoe complex deze machine eigenlijk is. Dat hebben ze vroeger met een simpel potlood en passer uitgetekend. Tegenwoordig maken wij complexe machines als deze met allerlei computers. Ieder boutje of moertje haal je van internet, maar de bouwers van dit gemaal maakten alles zelf."

De fabrikant en machinist van het stoomgemaal op een oude foto:

De restauratie was daarom een grote klus. Op basis van een foto uit 1907 hebben de vrijwilligers onderdelen gereconstrueerd. De tweecilinder stoommachine drijft de pomp direct aan om zo overtollig water uit de polders van Kamerik en Woerden omhoog te pompen naar de Oude Rijn. Zo blijven de polders droog.

Industrieel erfgoed

Vanaf 1953 werd de machine aangedreven door een elektrische pomp. Zonde, vindt Peek. "We hebben de machine eerst compleet gemaakt. Daarna is het gebouw gerestaureerd. Het waterschap zag toen ook in dat ze mooi industrieel erfgoed in handen hadden. Toen was de laatste stap om hem echt weer op stoom te laten draaien. Een langgekoesterde wens van veel vrijwilligers ging daarmee in vervulling."

De sissende ketels en draaiende onderdelen van het stoomgemaal zijn vanaf 15 oktober ook voor het publiek te zien. Peek: "Meer dan honderd jaar later kun je dit nog werkend tonen. Dat vind ik eigenlijk het mooiste wat er is."

In Emmeloord zijn recent zeker achttien branden geweest, die volgens de politie waarschijnlijk zijn aangestoken. De afgelopen weken vonden de branden plaats in bouwcontainers, kliko's, voertuigen en een mobiele wc in het westen van Emmeloord, schrijft Omroep Flevoland.

De recentste brand was deze week in een bouwcontainer. Een week eerder vloog in de buurt ook een container op een bouwplaats in brand.

De politie onderzoekt het verband en is op zoek naar getuigen en (deurbel)camerabeelden. "Ook kan het zijn dat iemand in je omgeving zich vreemd gedraagt, niet thuis was op genoemde tijdstippen of iemand iets benoemd heeft over de branden. Soms kunnen kleine details heel belangrijk zijn voor ons onderzoek", schrijft een wijkagent.

De fietser die gisteren dood werd gevonden op de grens tussen Nederland en België was een 28-jarige vrachtwagenchauffeur uit Litouwen.

De man fietste volgens de politie op een huurfiets toen hij werd aangereden. Zijn vrachtwagen stond bij de grensovergang geparkeerd.

De betrokken automobilist is een inwoner van België, hij meldde zichzelf gisteren bij de politie. Zowel de Nederlandse als de Belgische politie doet onderzoek. De automobilist zal een verklaring afleggen.

Het lichaam van de fietser werd rond 08.00 uur gisterochtend gevonden. De politie sluit niet uit dat de man al veel eerder was aangereden.

Industrieterrein

De man lag op een parallelweg langs de A16, die het Nederlandse industrieterrein Hazeldonk verbindt met het Vlaamse industrieterrein Meer en recreatiegebied De Mosten.

Omroep Brabant schreef dat het slachtoffer en zijn fiets op Belgisch grondgebied lagen. De aanrijding zou aan de Nederlandse kant van de grens zijn gebeurd, enkele meters van waar het slachtoffer lag.

Tien maanden na de verwoestende explosie aan de Tarwekamp in Den Haag, is een van de getroffen winkels weer open. Burgemeester Van Zanen kwam naar de heropening van de wijnwinkel toe. "We realiseren ons allemaal dat de wond die hier is geslagen, veel tijd nodig heeft om te helen, als dat überhaupt mogelijk is." De explosie op 7 december 2024 kostte zes mensen het leven.

Negentien panden liepen schade op, waaronder het winkelpand van Ingo Wewer. Overal lag glas, de kelder stroomde onder water en binnen was veel schade. "Die zevende december konden we niet eens bij de winkel komen", herinnert Wewer zich. "Het plafond hing als een soort dalparabool naar beneden. We mochten er niet in en dat zou twee maanden duren", zegt de winkelier tegen Omroep West.

Toen hij eindelijk de schade kon opnemen, zag hij op een barretje zeven flessen prosecco die allemaal ongeschonden waren gebleven. Ook zes dozen wijn die door de winkel waren geslingerd, bleken nog intact.

Twee dagen na de explosie spraken we Wewer bij zijn verwoeste winkel, die zag er toen zo uit:

De afgelopen maanden ging het werk van Wewer wel door, maar vanzelfsprekend niet vanuit de winkel. "Het was bizar om tien maanden dicht te zijn. We konden geen wijnproeverijtjes meer doen. We werkten vanuit huis en vanuit de auto. En dat geeft naarmate de tijd verstrijkt, steeds meer een rommelgevoel", aldus de wijnhandelaar.

Kappersstoel in de wijnwinkel

De winkel heeft de afgelopen maanden onder meer nieuwe ramen, kozijnen en nieuw stucwerk gekregen. De getroffen winkeliers en bewoners helpen elkaar sinds de explosie, zegt hij. "We gaan hier een kapster huisvesten totdat ze haar pand weer in kan." Ze krijgt in de wijnwinkel een kappersstoel en wasbak. "Er is zeker een andere band ontstaan. Zo zie je maar, op het as van het kwaad groeit ook wel wat moois."

Net als de kapster kan Johanna van der Pijl nog niet terugkeren in haar balletschool aan de Tarwekamp. "Ze zijn nog niet bezig met het herstel van de plafonds, de muren en de vloer. Dus dat gaat nog wel even duren. Het geeft toch een beetje hoop dat Ingo weer begint."

Wewer wil benadrukken dat de impact voor bewoners nog veel groter was, omdat zij aanwezig waren toen de explosie plaatsvond. "We wisten dat er doden gevallen waren toen we hier aankwamen. Dat was een grote schok en dat voel je nog steeds tot op de dag van vandaag. Je gaat weer aan het werk, maar altijd hangt de sluier van 7 december erover."

GroenLinks-PvdA wil de komende tien jaar 36,6 miljard euro uittrekken voor "het grootste woningbouwprogramma van deze eeuw". De partij stelt in een woonplan voor de verkiezingen van eind deze maand dat het woningbouwbeleid helemaal anders moet. De overheid krijgt in het plan een centrale rol.

GroenLinks-PvdA wil er "daadwerkelijk" voor zorgen dat er 100.000 woningen per jaar bij komen. De partij vindt dat het de afgelopen jaren te veel bij "mooie praatjes" is gebleven.

De partij wil het komende decennium 33 miljard euro uittrekken voor "publieke investeringen in de woningbouw" en 3,6 miljard voor grote nieuwbouwprojecten. Voor investeringen in grootschalige infrastructuur wordt daar bovenop nog 20 miljard vrijgemaakt.

Centraal staat een nieuw soort woningcorporatie voor de middenklasse. "We gaan volkshuisvesting weer als publieke taak zien, niet als vangnet voor de laagste inkomens", staat in het woonplan. GroenLinks-PvdA wil de maximale inkomensgrens voor corporatiewoningen verhogen, zodat twee derde van de Nederlandse huishoudens ervoor in aanmerking komt.

Grond van boeren

Verder stelt de partij dat er een rijksgrondbank moet komen, waarmee het Rijk en gemeenten grond kunnen opkopen rondom steden en gemeenten. Het gaat dan bijvoorbeeld om grond die vrijkomt doordat boeren ermee stoppen. "Door grond weer in publieke handen te brengen, kunnen we de bouw versnellen en grondspeculatie tegengaan."

Ook wil GroenLinks-PvdA rijksleningen verstrekken voor de bouw van rijkswoningen. Dat zijn dan "betaalbare huurwoningen" met een huur tot ongeveer 700 euro per maand. Het idee is dat het Rijk de leningen verstrekt tegen een rente van 1 procent voor een deel van de bouwkosten.

Om het plan te laten slagen moet de stikstofcrisis worden aangepakt, stelt de partij. "Daarbij hoort ook een kleinere veestapel, en zo nodig met dwingende maatregelen als stok achter de deur." Rondom kwetsbare natuurgebieden als de Veluwe en de Peel wil GroenLinks-PvdA direct beginnen met uitkopen van "intensieve veehouders".

Opvallende woonplannen van andere partijen

Verschillende politieke partijen kwamen in aanloop naar de verkiezingen op 29 oktober met ideeën om nieuwe woningen te bouwen. Een groot deel wil er per jaar 100.000 woningen bij.

D66 wil dat bereiken door tien nieuwe steden te bouwen, onder meer in het IJmeer. De VVD wil dertig nieuwe, grote woonwijken bouwen. Volt zou liefst de staalfabriek van Tata Steel in IJmuiden sluiten en daar huizen bouwen, en de PVV wil dat doen op de plek van het Mediapark in Hilversum.

SP-leider Jimmy Dijk pleitte vanmorgen in het tv-programma WNL op Zondag nogmaals voor een volkshuisvestingsnorm, vergelijkbaar met de Navo-norm, waarbij een vast percentage van bruto binnenlands product (bbp) naar woningbouw gaat.

Hoe staat de woningmarkt in Nederland ervoor? Hoe groot is het huizentekort, en wat zijn de vooruitzichten? Je ziet het in onze dataspecial.

In Amsterdam is voor de derde keer een massaal Rode Lijn-protest gehouden tegen het Israël-standpunt van het kabinet. Volgens de organisatie waren er dit keer zeker 250.000 mensen aanwezig.

De demonstranten, in het rood gekleed, eisen van het Nederlandse kabinet actie tegen Israël om het genocidale geweld in Gaza te stoppen. Bij de vorige twee edities van het Rode Lijn-protest, in Den Haag, waren er volgens de organisatie 100.000 en 150.000 mensen aanwezig.

Bij de start van het programma op het Museumplein rond 13.00 uur was te zien dat vele tienduizenden mensen zich daar hadden verzameld. Ook de zijstraten waren volgestroomd met betogers. De organisatie meldde toen ook dat er nog altijd veel demonstranten op trein- en metrostations stonden.

Vanwege de grote drukte verzocht de organisatie de menigte al om 13.30 uur aan de mars te beginnen, dat was eerder dan gepland. Ruim anderhalf uur na het begin van de mars stonden er nog altijd mensen op het Museumplein te wachten tot ze konden beginnen met lopen.

Druk in treinen en metro's

Om de toeloop naar de hoofdstad aan te kunnen, had de NS meer en langere treinen ingezet. Dat was een goede zet, meldt NS, en noemt de situatie "druk maar beheersbaar". Vooral op station Amsterdam-Zuid was het druk, omdat veel mensen daar de metro pakten. Ook de metro reed vandaag vaker dan normaal.

Na twee edities in Den Haag is het derde Rode Lijn-protest in Amsterdam:

"Het is gewoon genoeg geweest", zei een vrouw die al vroeg aanwezig was op het Museumplein. "Een veel forser signaal is nodig, maar er wordt niet geluisterd."

"We moeten onze internationale afspraken nakomen", zei een man die een bord bij zich heeft met een uitspraak van de VN. 'Alle landen moeten alles doen om de genocide in Gaza te stoppen', stond erop. "Nederland is een grote investeerder in Israël, we kunnen een signaal afgeven dat er echt toe doet. Dat moet de regering dan ook doen."

'1 procent van Nederland'

"Ik moest bijna huilen, dat er zo veel mensen zijn die willen protesteren", vertelde een vrouw die langs de route staat tegen AT5. Ook veel andere aanwezigen zeiden onder de indruk te zijn van de grote opkomst. "Meer dan 1 procent van de hele Nederlandse bevolking staat hier nu", concludeerde een vrouw.

De vorige twee Rode Lijn-demonstraties waren in Den Haag. De eerste, in mei, trok volgens de organisatie ruim 100.000 mensen, waarmee het de grootste demonstratie in Nederland in meer dan twintig jaar was. Een maand later deden volgens de organisatie 150.000 mensen mee aan de tweede betoging. Het aantal geschatte deelnemers van een kwart miljoen vandaag gaat daar dus ver overheen.

Een derde demonstratie was volgens de organisatie en deelnemers nodig, omdat er nog te weinig gebeurt. "Een fundamentele koerswijziging is noodzakelijk. Door in de verkiezingsmaand een Rode Lijn door de hoofdstad te trekken, roepen wij politici, beleidsmakers en inwoners van Nederland op om daadkracht te tonen."

Het protest werd georganiseerd door verschillende mensenrechtenorganisaties als Amnesty International, Oxfam Novib, Pax, Save the Children en The Rights Forum. In totaal staan 134 organisaties achter de demonstratie. Ook enkele Joodse organisaties deden mee aan de demonstratie. Zij willen onder andere duidelijk maken dat het beleid van Israël niet gelijkstaat aan de opvattingen van de Joodse gemeenschap.

Reactie premier Schoof

Intussen heeft demissionair premier Schoof op X een reactie gegeven op de demonstratie. Hij zegt de boosheid, zorgen en het gevoel van machteloosheid van de mensen in Amsterdam te begrijpen, en is hoopvol over het plan van president Trump om tot een staakt-het-vuren te komen.

Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, zegt het goed te vinden dat Schoof reageert op de demonstratie. "Tegelijkertijd doet hij een beetje alsof we het allemaal eens zijn met elkaar. Dat is natuurlijk niet zo."

Hij vindt dat het kabinet al twee jaar niets doet. "Het kondigt maatregelen aan, maar pakt niet door. Juicht bij een zogenaamd vredesakkoord, waarbij er voor de Palestijnen nog steeds geen plaats is. Dat is niet wat die 250.000 mensen hier vandaag zeggen. Ik denk dat hij beter moet luisteren naar de echte boodschap van de mensen hier."

Op meerdere plekken in het land is sprake van een hoge waterstand. Dat komt door de harde stormwinden van gisteren. Het zorgde onder meer langs de Waddenkust en in Vlaardingen voor problemen.

De kade in de haven van Oudeschild op Texel kwam volledig onder water te staan, schrijft de regionale omroep NH. Volgens Piet Daalder van de havendienst was de waterstand vanochtend rond 06.30 uur het hoogst. "Op 2 meter 43." Sindsdien zakt het peil weer. "Rond 14.00 uur vanmiddag moet alles weer zijn zoals het was", zegt Daalder.

Veerboot

Ook wegen, parkeerplaatsen, kiosken en fietsenstallingen op Texel liepen onder water. De eerste afvaarten van de veerboot tussen Texel en Den Helder zijn geannuleerd. De boot kon niet goed aanleggen door het hoge water. Inmiddels kan de veerboot weer varen.

Ook aan de Friese Waddenkust staat het water vanochtend hoog. In Harlingen overstroomde een kade. Het water stond daar op 2,86 meter boven NAP. Ook op Vlieland staat het water hoog. Bij de veerhaven zijn meerdere fietsen meegesleept.

Bekijk beelden van het hoge water op meerdere plekken:

In Holwerd werd de veerdam afgesloten vanwege het hoge water en zijn afvaarten van en naar Ameland geannuleerd. Fietspaden en parkeerterreinen op de veerdam staan onder water. Geparkeerde auto's zijn op tijd verplaatst. Ook de veerboot tussen Lauwersoog en Schiermonnikoog heeft afvaarten geschrapt.

Vlaardingen

In Vlaardingen liepen de kades ook onder water. Ondernemers en buurtbewoners hebben geprobeerd hun panden te beschermen met zandzakken, schotten en zwembadzeil, schrijft regionale omroep Rijnmond. Dat is niet overal gelukt. Enkele bewoners en een restauranthouder zijn vannacht begonnen met het wegpompen van water.

Eigenaren liepen vannacht door het water naar hun panden:

Volgens Rijnmond liepen ook zo'n tien geparkeerde voertuigen vol water.

Bij natuurgeweld op meerdere plekken in Nepal zijn minstens 47 mensen om het leven gekomen. In korte tijd kreeg het land te maken met een aardverschuiving na aanhoudende regen, overstromingen en blikseminslagen.

De meeste doden vielen in de oostelijke provincie Ilam, waar bij een aardverschuiving meerdere bergdorpen zijn weggevaagd. Zeker 35 mensen kwamen om, waaronder een familie van zes. Zij sliepen in hun woning toen de aardverschuiving hun dorp trof. Ook net over de grens bij India maakte de aardverschuiving slachtoffers. Daar zijn tot nu toe zeven lichamen geborgen.

Door hevige regenval kunnen reddingswerkers de getroffen dorpen moeilijk bereiken. Ook zijn veel wegen onbegaanbaar na de aardverschuiving. Volgens de lokale politie was er een helikopter nodig voor evacuaties. Minstens zeven mensen worden nog vermist.

Elders in het land, in het zuiden, zijn drie mensen omgekomen door de bliksem. Hier kwam ook iemand om het leven bij overstromingen. In de buurt van de hoofdstad Kathmandu is een rivier buiten zijn oevers getreden. Minstens negen mensen worden vermist.

Festival

In Nepal zijn vandaag en morgen waarschuwingen voor hevige regenval van kracht. Meerdere snelwegen zijn afgesloten. Gisteren werden alle binnenlandse vluchten geannuleerd vanwege de regen en bijkomend slecht zicht. Vandaag wordt het vliegverkeer naar verwachting weer hervat.

In Nepal is een twee weken durend festival gaande. Himalaya-gemeenschappen vieren Dashain, waardoor er sinds donderdag - de eerste festivaldag - veel mensen in het land onderweg zijn voor familiebezoek. De Nepalese overheid heeft morgen aangewezen als nationale feestdag, zodat mensen niet naar hun werk hoeven te reizen.

Bij een woningoverval op een 82-jarige vrouw vannacht heeft een inbreker spijt gekregen. Tijdens de overval bood hij zijn excuses aan en gaf hij een gestolen sieraad terug.

In het Zeeuwse Sint-Annaland werd de vrouw vannacht wakker van licht dat ineens haar kamer inscheen. Ze hoorde een klap en zag toen hoe iemand met een steen het raam van haar balkondeur insloeg.

De man pakte haar vervolgens vast en eiste in gebrekkig Engels de sieraden van de vrouw, meldt de politie. Hij pakte een armband en een ketting van haar af. Maar toen de vrouw zei dat de trouwring van haar overleden man aan de ketting hing, kreeg ze die weer terug. "Sorry, ik heb problemen", zei de overvaller, en ging ervandoor.

De politie heeft in de omgeving naar de dader gezocht, maar hij is nog niet gepakt. De vrouw raakte lichtgewond door het glas op de grond, maar hoefde niet naar het ziekenhuis.

Een fossiele subsidie, korting op de energierekening en geld om een begrotingsgat te vullen. Wat deze Rijksuitgaven gemeen hebben, is dat ze alle drie worden betaald uit het Klimaatfonds en dat ze niet leiden tot minder CO2-uitstoot - terwijl het geld uit het fonds daar expliciet voor is bedoeld.

Afgelopen jaar zijn er vaker zaken die niet met het klimaat te maken hebben uit het fonds betaald. Juridisch kan dit, want de politiek bepaalt. Maar het kan wel iets doen met de geloofwaardigheid van de overheid, zegt hoogleraar bestuurskunde Marcel Boogers.

Twee jaar na de Klimaatwet van 2019 werd het Klimaatfonds opgericht om de doelen uit de wet ook werkelijk te halen: in 2030 55 procent minder uitstoot van gassen die de planeet opwarmen dan in 1990. Bij de start zat er 35 miljard euro in het fonds. Momenteel zit er nog ruim 21 miljard in, waarvan 7,6 miljard euro onder voorwaarde al is toegekend. Het resterende deel is grotendeels gereserveerd voor kernenergie.

Andere bestemmingen

Begin dit jaar gebeurde iets onverwachts met het fonds. De fractievoorzitters van PVV, VVD, NSC en BBB gebruikten bij het opstellen van de voorjaarsnota een half miljard uit het Klimaatfonds om de eindafrekening van energie met een paar tientjes te verlagen. Minister Hermans van Klimaat en Groene Groei wist daar niet van af, meldde het AD.

Ook een fossiele subsidie, bedoeld voor bedrijven ter compensatie van hoge elektriciteitskosten, wordt uit het Klimaatfonds gefinancierd. Het gaat om 650 miljoen euro in drie jaar. Verder gaat geld uit het fonds naar het opvangen van twee voorgenomen belastingen die niet doorgaan: de CO2-heffing voor de industrie en de plastictaks.

Door het schrappen van beide belastingen verliest het Klimaatfonds ook inkomstenbronnen. Zowel de CO2-heffing als plastictaks zou de klimaatpot jaarlijks voorzien van honderden miljoenen aan euro's. Nu door beide heffingen een streep is gezet, komt er niet meer automatisch nieuw geld in.

De huidige bestemmingen van het klimaatgeld leiden niet tot minder CO2-uitstoot en kunnen zelfs meer uitstoot veroorzaken. Zo kan een prijsprikkel als een lagere energierekening leiden tot meer stoken (en dus meer uitstoot) en kan een fossiele subsidie die dure (vaak fossiel opgewekte) elektriciteit compenseert ervoor zorgen dat bedrijven niet gaan besparen (en dus meer uitstoten).

Politieke keuzes

Het werpt de vraag op wie erop toeziet dat zo'n fonds op de 'juiste' wijze wordt gebruikt. In principe de minister, zegt de Algemene Rekenkamer, want die is fondsbeheerder. Maar Hermans werd in het geval van de voorjaarsnota buitenspel gezet. Dit is niet tegen de regels, omdat de Tweede Kamer het budgetrecht heeft. In principe is een minister uitvoerend en de Kamer sturend.

"Dit zijn politieke keuzes, en daar oordelen wij niet over", zegt de Algemene Rekenkamer dan ook. "Wij kunnen alleen vaststellen dat er in een aantal gevallen geld uit het Klimaatfonds is gehaald, wat niet leidt tot het halen van de klimaatdoelen."

Ook de Raad van State, het belangrijkste adviesorgaan van het kabinet, oordeelt niet. In de meest recente evaluatie van de Klimaatnota constateert de Raad wel dat het klimaatdoel door politieke keuzes verder buiten bereik ligt.

'Paaien van achterbannen'

Een fonds gekoppeld aan een wet, die niet juridisch bindend is en waarbij de politiek bepaalt. Het klinkt ingewikkeld, maar het is wel hoe dit soort fondsen in elkaar zitten. Zo gaat het ook bij bijvoorbeeld het Defensiemateriaalfonds of Mobiliteitsfonds: die zijn er om enorme budgetten te reserveren voor projecten die niet altijd in één jaar of kabinetsperiode kunnen worden besteed. De politiek bepaalt vervolgens hoe het verdergaat.

Je moet als politiek wel uitkijken hoe je dat dan doet, zegt hoogleraar democratie en transitie Marcel Boogers van de Universiteit Utrecht. "Klimaatgeld uitgeven aan andere zaken doet wat met de geloofwaardigheid en betrouwbaarheid van een overheid. Want met de klimaatwet zijn wel verwachtingen gewekt."

"Als je geld voor de transitie steekt in zaken tegenstrijdig aan dat doel, doe je niet alleen burgers tekort, maar ook bedrijven en instellingen die willen weten waar ze aan toe zijn", aldus Boogers. "Nu gaat het om willekeur en het paaien van specifieke achterbannen."

In 2027 staat de evaluatie van het Klimaatfonds op de planning.

Het dodental na het instorten van een school in Indonesië is flink opgelopen. In een dag tijd werd het aantal slachtoffers bijgesteld van 16 naar 36. Er wordt nog steeds gezocht naar slachtoffers onder het puin. De kans dat er nog mensen levend worden gevonden, is inmiddels erg klein.

Afgelopen maandag stortte in het oosten van Java de gebedsruimte van een islamitische school in. Twee verdiepingen kwamen naar beneden. Op dat moment waren er honderden leerlingen aanwezig voor het middaggebed.

Hijskranen

De reddingsdiensten kregen vrijdag toestemming van de ouders van de vermiste kinderen om zwaarder materieel in te zetten bij de zoektocht. Daarom zijn er ook hijskranen ter plekke die brokstukken verplaatsen. Er wordt nu nog gezocht naar 27 vermisten. Dat zijn voornamelijk tieners.

De precieze oorzaak van het instorten van het gebouw is nog niet duidelijk. De school was pas gebouwd en nog niet af. Bouwvakkers waren nog bezig met het bouwen van verdiepingen boven de gebedsruimte.

De politie heeft vannacht een villa in Wassenaar ontruimd nadat krakers het pand waren binnengedrongen. Die betraden het leegstaande rijksmonument, Huize Ivicke, zaterdag. Inmiddels zijn er zeker 25 mensen aangehouden. Een aantal hield zich bij de komst van de politie op het dak van het gebouw op.

Bekijk hier beelden van de ontruiming en arrestaties:

De krakers willen "het koude paleis nieuw leven inblazen", meldt persbureau ANP. Zij wilden met het kraken van de villa protesteren tegen lege panden in tijden van woningnood. Volgens een van de krakers waren er ook vóór zaterdag al mensen aanwezig. "Mensen hebben er al gegeten, geslapen en spelletjes gespeeld."

De villa is eigendom van de omstreden vastgoedondernemer Ronnie van de Putte. Hij staat bekend als de 'Krottenkoning'. Hij heeft Huize Ivicke al jaren in bezit, maar doet er niets mee. De villa raakt daardoor in verval.

Rijksmonument

Omdat het pand een Rijksmonument is, besloot de gemeente Wassenaar in 2020 om het zelf op te knappen. De rekening kwam uit op ruim één miljoen euro. De rechter oordeelde dat de gemeente de factuur naar Van der Putte kon sturen.

De eigenaar vond dat het pand destijds zo mooi was opgeknapt dat hij er zijn kantoor in wilde vestigen. "Hij was tevreden met een Volkswagen, maar de gemeente maakte er een Rolls Royce van", zei de advocaat van Van de Putte bij de rechtbank na de restauratie.

Toch ligt volgens de krakers verval op de loer. Van der Putte zou de villa na de verbouwing niet zijn gaan gebruiken. Om die reden werd het pand eerder ook al eens gekraakt.

Goedemorgen! In Amsterdam begint vanmiddag een nieuw Rode Lijn-protest tegen het kabinetsbeleid rond Israël en de oorlog in Gaza. En op de EK wielrennen in Frankrijk staat de wegrace bij de mannen op het programma.

Eerst het weer: het gaat geleidelijk minder hard waaien. Vroeg in de ochtend is het vooral aan de kust nog wel onstuimig. Verder valt geregeld een bui en soms kan het onweren. Tussen de buien door breekt de zon door en wordt het 14 of 15 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je waar er werkzaamheden zijn aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump stuurt 300 leden van de Nationale Garde naar de miljoenenstad Chicago. Volgens een woordvoerder van het Witte Huis is dat nodig vanwege "aanhoudende gewelddadige rellen en wetteloosheid". Ze moeten onder meer de politie gaan beschermen.

Het is nog niet bekend waar en wanneer de militairen worden ingezet. De Democratische gouverneur van de staat Illinois noemt het "schandalig" en zegt dat hij door Trump voor het blok is gezet. Ook de burgemeester van Chicago verzet zich al maanden tegen de dreigende inzet van de garde.

Trump was ook van plan om de Nationale Garde naar de staat Oregon te sturen, maar door dat voornemen heeft een federale rechter voorlopig een streep gezet. De rechtszaak loopt nog.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

In Maastricht zijn de Nederlandse Dansdagen begonnen. Dit jaar is er extra aandacht voor dans en gezondheid. De innovatieprijs gaat naar choreograaf en Parkinson-patiënt Marc Vlemmix. Hij zet zich in voor dansers met bijvoorbeeld MS, reuma of parkinson.

Een fijne zondag gewenst!

In Amsterdam begint vanmiddag een nieuw Rode Lijn-protest. De demonstranten lopen vanaf het Museumplein een route rond het Vondelpark, waarna ze weer eindigen op het Museumplein. Zij eisen dat het kabinet zich steviger opstelt tegen Israël en concrete acties onderneemt "om de genocide in Gaza te stoppen".

Het is de derde keer in een paar maanden tijd dat er een landelijk Rode Lijn-protest plaatsvindt. De vorige twee keren in Den Haag kwamen er veel mensen op af. Volgens de organisatie namen aan het eerste protest in mei meer dan 100.000 mensen deel, aan het tweede in juni 150.000. De organisatie hoopt dit keer op nog meer mensen.

"We hebben meer aanmeldingen ontvangen dan vorige keer", zegt Michiel Servaes, directeur van Oxfam Novib, een van de mensenrechtenorganisaties die het protest organiseren. "Vorige keer had een kwart van alle aanwezigen zich aangemeld, daar zitten we nu al een paar dagen boven. Nu maar hopen dat het weer meezit."

Koerswijziging

De deelnemers eisen een fundamentele koerswijziging van het demissionaire kabinet met stevige sancties tegen Israël. Ze vinden dat de stappen die het kabinet tot nu toe heeft genomen tekortschieten. De demonstranten vinden dat het kabinet duidelijk stelling moet nemen ('een rode lijn moet trekken').

"Een ruime meerderheid van de bevolking wil dat de regering zich veel steviger opstelt en anders handelt om betrokkenheid bij de genocide te stoppen", zegt Servaes. "Maar nog altijd gebeurt er niets, behalve voornemens om maatregelen te nemen. Dat is volstrekt onvoldoende. We moeten de publieke druk op het demissionaire kabinet verder opvoeren, want we weten dat het loont."

Rolien Sasse, directeur van vredesorganisatie Pax, wil dat de Rode Lijn-demonstratie, net zoals de vorige, iets in de samenleving losmaakt. "Ik hoop vooral dat het lijden van de Palestijnen wordt gezien en geadresseerd", zegt ze tegen de Amsterdamse zender AT5. "In Den Haag is niet goed geluisterd, dus we gaan nu naar de hoofdstad."

Zo zag het eerste Rode Lijn-protest in mei eruit:

Tijdens het Rode Lijn-protest lopen ook Joodse organisaties en collectieven mee die kritisch zijn op de Israëlische regering, waaronder Gate48, Erev Rav, Oy Vey, Joden Zeggen Nee en Een Ander Joods Geluid.

Van die laatste stichting is Jaap Hamburger voorzitter. "De motieven om mee te lopen verschillen van persoon tot persoon. Maar in zijn algemeenheid is het motief voor ons als Joden dat het onacceptabel is hoezeer de mensenrechten en het recht op leven van Palestijnen in Gaza de afgelopen twee jaar worden geschonden."

Volgens Hamburger reageren de meeste regeringen in Europa nog steeds veel te braafjes op wat er nu gebeurt in Gaza. "Er is nauwelijks moed om zelfs maar een teen in het koude water van effectieve sancties te steken. Sancties tegen de staat Israël worden in Nederland al helemaal niet getroffen, behalve een inreisverbod voor twee ministers die nooit van plan waren naar Nederland te komen. Het is allemaal van een terughoudendheid die ten hemel schreit."

'Kan niet langer'

Voor sommige demonstranten is het de eerste keer dat ze deelnemen aan een protest, zoals voor Anne van Schaik (29). Ze gaat met vrienden uit Hoek van Holland naar het protest. "Vorige keer kon ik er niet bij zijn. Ik vind dat het nu gewoon te lang duurt voordat de Nederlandse regering actie onderneemt."

Ze gaat met een gerust gevoel naar het protest. "Ik vind het wel een beetje spannend, maar ik hoorde van anderen dat er vorige keer een goede sfeer was. En ik heb het idee dat steeds meer mensen achter deze actie staan."

Claudia Dijkhuizen (23) uit Almere gaat zondag ook met een groep naar het Rode Lijn-protest. "Te veel mensenrechten zijn geschonden, dit kan niet langer. Ons kabinet laat alles toe en legt geen nuttige sancties op. Hoe gaan wij later onze kinderen en kleinkinderen uitleggen dat de ene genocide erger is dan de huidige genocide?"

Dwarsdoorsnede

Volgens Oxfam-directeur Servaes verschilt deze demonstratie van de vorige twee protestacties. "Bij de eerste keer lag de nadruk op het zichtbaar maken van de meerderheid, dat was echt een dwarsdoorsnede van de samenleving. Soms zag je wel drie generaties tegelijkertijd demonstreren."

Nu gaat het om vastberadenheid, zegt hij. "Mensen zijn nog gemotiveerder om te demonstreren en te laten zien: dit is niet ons Nederland. Zeker met de verkiezingen op komst wil een grote groep aan de politiek duidelijk maken: dit is voor ons de morele kwestie van deze tijd en jullie komen er niet mee weg."

Het gebied rond het Museumplein is vanaf 10.30 uur niet meer toegankelijk voor verkeer. Dat duurt tot zeker 18.00 uur. De NS rijdt zondag met extra en langere treinen van en naar Amsterdam. Verschillende tram- en buslijnen in de stad rijden niet of volgens een aangepaste route.

Rusland heeft vannacht opnieuw Oekraïne aangevallen met drones en raketten. Verspreid over het land ging het luchtalarm af. Vooral het westen van Oekraïne lijkt doelwit te zijn geweest.

In een voorstad van Lviv, in het uiterste westen van Oekraïne, is volgens gouverneur Kozytsky een wooncomplex onder vuur genomen. Daarbij zijn vier mensen om het leven gekomen, schrijft hij op Telegram. In de regio Lviv raakten ook zes mensen gewond.

In andere delen van Oekraïne was het in de nacht ook opnieuw onrustig. De oostelijke stad Zaporizja is volgens een regionale leider getroffen door zeker tien gevechtsdrones en door vliegtuigbommen. Daarbij is iemand om het leven gekomen. Vier inwoners zijn gewond geraakt.

Dit zijn beelden van de aanvallen in Lviv en Zaporizja:

Verder zijn in de hoofdstad Kyiv en de zuidelijker gelegen steden Dnipro en Odesa droneaanvallen gemeld. Over slachtoffers daar is niets bekend.

President Zelensky meldt dat Rusland afgelopen nacht zo'n 500 drones en meer dan 50 raketten heeft afgevuurd op doelen in Oekraïne. 73 drones zouden door de Oekraïense luchtafweer zijn neergehaald.

Nederlandse F-35's in actie boven Polen

Het Poolse leger meldt dat er vanwege de nieuwe aanval van Rusland op Oekraïne gevechtstoestellen de lucht in zijn gegaan om het Poolse luchtruim te verdedigen. De Poolse luchtmacht kreeg daarbij hulp van onder meer Nederlandse F-35's, meldt de Poolse defensie op X.

De laatste tijd worden in Polen geregeld Nederlandse F-35's ingezet, onder meer om Russische drones neer te halen. Dat lijkt vannacht niet te zijn gebeurd. Het luchtruim is volgens Polen niet geschonden.

Grote aanval op treinstation

Gisteren vielen er bij een Russische droneaanval op een treinstation in het noorden van Oekraïne een dode en zeker 30 gewonden. De Oekraïense president Zelensky sprak van "Russische terreur die de wereld niet mag vergeten".