Op de universiteiten hakken de onderwijsbezuinigingen er stevig in. Verschillende instellingen hebben medewerkers ontslagen of verlengen tijdelijke contracten niet meer. Ook zullen opleidingen verdwijnen, blijkt uit een rondgang van de NOS.
De bezuinigingen op het hoger onderwijs en de wetenschap werden vorig jaar mei aangekondigd. Dit voorjaar werd een half miljard euro aan bezuinigingen definitief.
De universiteiten hebben daarom de komende jaren tientallen miljoenen euro's minder. Daarbij is er onrust over een wetsvoorstel om minder studenten uit het buitenland toe te laten. Minder studenten betekent ook minder geld vanuit het Rijk.
Op de Universiteit Utrecht, Universiteit Twente, Erasmus Universiteit Rotterdam, Wageningen University en de Vrije Universiteit Amsterdam zijn ontslagen aangekondigd of al doorgevoerd. "En er zitten er nog meer in de pijplijn", verwacht Ruben Puylaert, woordvoerder bij de Universiteiten van Nederland. "Universiteiten proberen de echte klap te voorkomen, maar dat zal niet helemaal lukken met dit soort bedragen."
Studies en afdelingen geschrapt
Op verschillende universiteiten stoppen afdelingen en opleidingen, mede vanwege de bezuinigingen. Zo verdwijnen op de Universiteit Utrecht zes bacheloropleidingen met minder dan 25 eerstejaars: Duits, Frans, Islam en Arabisch, Italiaans, Keltisch en Religiewetenschappen.
Op de Vrije Universiteit Amsterdam ligt een plan om de afdeling en de bachelor Aardwetenschappen op te heffen. Aan de Radboud Universiteit stopt mogelijk de Honours Academy per 2027 om geld te besparen.
In Twente wordt het University College opgeheven. Dat is volgens de universiteit niet een direct gevolg van de bezuinigingen. Het heeft ook te maken met de lage instroom van studenten, maar de keuze om de instroom niet op te krikken, "bevat natuurlijk wel een financiële component".
De overheid besloot eind vorig jaar ook om de starters- en stimuleringsbeurzen voor wetenschappers te schrappen. Die werden in 2022 in het leven geroepen om hun werkdruk te verlichten. De Universiteit van Amsterdam en de universiteiten in Rotterdam, Groningen en Tilburg vrezen dat de werkdruk van onderzoekers nu weer toeneemt.
'Boosheid, verdriet en berusting'
Op de Universiteit Twente zijn bij de faculteit Technische Natuurwetenschappen het afgelopen halfjaar ongeveer vijftig medewerkers ontslagen . Een van hen is Jeroen Cornelissen (53), die hoogleraar Organische Chemie was en inmiddels een nieuwe baan heeft als decaan van de faculteit.
"Eind vorig jaar werd duidelijk dat er wel eens klappen konden gaan vallen bij onze onderzoeksgroep biomoleculaire nanotechnologie", vertelt hij. Een paar maanden later werd dat definitief duidelijk. "Boosheid, verdriet en berusting", waren de emoties die Cornelissen toen voelde.
Hij is blij dat hij een nieuwe baan heeft gevonden, maar vindt het zonde dat zijn vakgroep binnenkort niet meer bestaat. "We hadden een goed toekomstperspectief, want chemisch onderzoek kan volgens mij een belangrijke rol spelen in het oplossen van maatschappelijke problemen."
Vanuit de Universiteit Twente vindt Cornelissen de bezuinigingen begrijpelijk, maar de keuze van de overheid om te korten op hoger onderwijs en onderzoek vindt hij onverstandig. "Economen van de Rabobank hebben jaren geleden al voorgerekend dat wetenschap geld oplevert. Denk alleen al aan de vele startups die ontstaan vanuit de Universiteit Twente."
Bezuinigen op stenen
De universiteiten proberen het onderwijs en onderzoek zo veel mogelijk te ontzien. Daarom kiezen veel instellingen ervoor om te bezuinigen op bedrijfsvoering en diensten. Bij de Universiteit Utrecht verdwijnen tachtig tot honderd banen bij de bestuursdienst. De medewerkers die worden ontslagen, werken als IT'er of facilitaire zaken.
De Universiteit van Amsterdam gaat de komende jaren 20 miljoen euro besparen op bedrijfsvoering. "Bijvoorbeeld op het gebied van huisvesting kan bespaard worden", laat een woordvoerder weten.
Op meer instellingen wordt gekeken naar de gebouwen. De Erasmus Universiteit in Rotterdam gaat eerder slopen om geld te besparen. In Utrecht wordt de "vastgoedportefeuille tegen het licht gehouden" en op de Universiteit Twente is het huisvestingsplan voor de lange termijn bijgesteld.
'Juist meer uitgeven'
Puylaert, van de Universiteiten van Nederland, maakt zich zorgen over de bezuinigingen: "Nederland zal hiervan de gevolgen ondervinden. Om de kenniseconomie die we nu zijn te blijven, moet er juist geld bij en we doen het tegenovergestelde."
Het Europese streven is om 3 procent van het bruto binnenlands product te investeren in onderwijs en onderzoek. Andere Europese landen halen die norm, maar Nederland niet, stelt Puylaert. "Voor de bezuinigingen zaten we op 2,2 procent."
Hij hoopt dat het tij keert als er straks een nieuw kabinet is. In meerdere verkiezingsprogramma's staat het streven om weer meer te investeren in wetenschap, zegt hij. "Nu zijn er nog daden nodig."