De door Rusland bezette kerncentrale Zaporizja is sinds bijna vier dagen afgesneden van het stroomnet en is afhankelijk van noodgeneratoren. Oekraïense functionarissen en atoomwaakhond AIEA maken zich ernstig zorgen over de veiligheid.
De stroomtoevoer vanuit Oekraïne werd afgelopen dinsdag om 16.56 uur lokale tijd afgesneden in door Rusland bezet gebied. Niet eerder heeft het nucleaire complex zo lang zonder externe stroom gezeten, waarschuwde de IAEA donderdag al.
Er zijn geen signalen dat de elektriciteit weer wordt aangesloten. De centrale gebruikt nu dieselgeneratoren voor de koel- en veiligheidssystemen.
Aansluiting op Russisch net
De kerncentrale bij Zaporizja is de grootste in Europa. De reactoren leveren sinds de bezetting geen stroom meer. Rusland zou nu bezig zijn ten minste een reactor weer te activeren, ondanks de risico's die dat met zich meebrengt in het oorlogsgebied.
Het Kremlin wil de centrale herstarten en de reactoren aansluiten op het Russische stroomnet. Er zijn aanwijzingen dat Rusland door bezet gebied een nieuwe stroomverbinding aanlegt naar de Zaporizja-centrale.
Ook wordt volgens een analyse van satellietbeelden door Greenpeace gewerkt aan een dam in de rivier de Dnipro, die een veilige watertoevoer naar de centrale moet verzekeren.
De door Rusland benoemde directeur van de centrale, Joeri Tsjernitsjoek, zei vorige week dat de aansluiting op het Russische net "in de laatste fase" is.
Bezet sinds maart 2022
De Zaporizja-kerncentrale aan de Dnipro viel kort na het begin van de Russische invasie in Oekraïne in handen van de Russen. Oekraïens personeel werd verboden het complex te verlaten en gedwongen contracten te tekenen met het Russische kernenergiebedrijf Rosatom. Sindsdien hebben duizenden specialisten het bezette gebied kunnen verlaten, maar een klein aantal medewerkers zit nog vast.
Uit een rapport van de Oekraïense onderzoeksgroep Truth Hounds, gebaseerd op verklaringen van slachtoffers, bleek deze week dat medewerkers de afgelopen jaren zijn bedreigd en gemarteld.
Dat gebeurde in detentiefaciliteiten in de buurt, waar zowel Oekraïense burgers als medewerkers van de centrale vastzaten in overbevolkte ruimtes. Ze kregen volgens het rapport te maken met mishandeling, elektrocutie, seksueel geweld en nepexecuties. Ook kregen de gevangenen niet altijd genoeg voeding, water en medische zorg.
De stroom naar de centrale is negen keer eerder uitgevallen door schade aan de stroomkabels. Dat gebeurde echter steeds door Russische aanvallen in gebied dat in handen is van Oekraïne. Kiyv heeft de stroomtoevoer over de Dnipro telkens hersteld om de centrale veilig te houden.
Atoomwaakhond IAEA, dat een team ter plaatse heeft, zegt dat het van Russische zijde te horen heeft gekregen dat er voldoende diesel aanwezig is om de generatoren 20 dagen lang van stroom te voorzien.
IAEA-topman Rafael Grossi heeft gezegd dat het uitvallen van de externe stroomvoorziening "de kans op een nucleair ongeval vergroot".
Tijdbom
Van de achttien beschikbare dieselgeneratoren zijn er zeven nodig om de koeling van de zes reactoren te laten werken. Als de generatoren zouden uitvallen, bestaat het risico dat de nucleaire brandstof in de zes reactoren over een periode van weken oncontroleerbaar opwarmt. Dat kan leiden tot een meltdown, zeggen Oekraïense bronnen tegen de Guardian. Een versnelde versie van dit scenario deed zich in 2011 na de tsunami voor in de Japanse Fukushima-centrale.
Grossi noemt de situatie daarom "zeer verontrustend". Donderdag had hij een ontmoeting met de Russische president Poetin, maar dat leidde niet tot actie om de stroomverbinding te herstellen.
De Oekraïense afdeling van Greenpeace waarschuwt eveneens voor de risico's van de Russische operatie bij de centrale. "Op dit moment is de kerncentrale van Zaporizja een tijdbom, omdat de gevolgen onvoorspelbaar zijn", aldus Daryna Rohatsjoek van Greenpeace Oekraïne.
