NOS Nieuws - Algemeen

Maandag wordt in Berlijn een Oekraïnetop gehouden waarbij Europese leiders, de top van de NAVO en EU en de Oekraïense president Zelensky aanwezig zullen zijn. Dat heeft de Duitse regering bekendgemaakt. Ook demissionair premier Schoof zal aanwezig zijn.

Of de Amerikanen er maandag ook zullen zijn, is nog onduidelijk. Volgens de Duitse bondskanselier Merz zal het afhangen van de stand van de onderhandelingen dit weekend of er maandagavond een Amerikaanse delegatie aanschuift.

The Wall Street Journal meldt dat de Amerikaanse gezant Steve Witkoff dit weekend in Berlijn Zelensky en Europese leiders ontmoet. Donderdag zei het Witte Huis nog dat president Trump alleen een gezant zou sturen als er werkelijk vooruitgang kan worden geboekt.

De VS, Oekraïne en andere Europese landen onderhandelen nog altijd over wat er in hun gezamenlijke plan voor een einde aan de oorlog in Oekraïne moet staan. Tot nu toe is er nog geen akkoord gesloten, zei een hoge Franse ambtenaar tegen persbureau Reuters.

Gezamenlijk plan VS en Rusland

In het originele plan van de Verenigde Staten en Rusland stond dat Oekraïne de door Rusland bezette gebieden in de Donbas moet afstaan, en ook andere gebieden. Daarnaast zouden er binnen honderd dagen verkiezingen moeten worden gehouden en zou het Oekraïense leger beperkt moeten worden tot 600.000 man.

Zelensky zei deze week dat hij wel openstond voor verkiezingen, mits die veilig en eerlijk kunnen verlopen. Volgens de Oekraïense wet kunnen er in oorlogstijd geen verkiezingen plaatsvinden. Zelensky zei dat hij het parlement gaat vragen om met voorstellen te komen om die wet aan te passen.

Aangepaste punten

Een aangepast voorstel dat Zelensky samen met Europese bondgenoten heeft opgesteld, is naar de VS gestuurd, liet de Oekraïense president gisteren weten. Daarin gaat het onder andere over 'territoriale vraagstukken'. Volgens hem moet het Oekraïense volk hier een stem in hebben.

Het is nog onduidelijk in hoeverre er territoriale concessies in staan. Zelensky zei deze week dat er wat hem betreft formeel geen grondgebied aan Rusland wordt afgestaan.

De Oekraïense president zal in ieder geval al maandagochtend in Duitsland zijn om te praten met Merz. Die gesprekken zullen gaan over economische vraagstukken en over de ontwikkelingen rond het naar de VS opgestuurde plan om tot een einde van de oorlog te komen.

Volgens Zelensky zal een speciale werkgroep zich in Berlijn ook buigen over internationale veiligheidsgaranties voor Oekraïne na een eventueel bestand.

De politie heeft twee mannen aangehouden voor het bedreigen van een boer uit de gemeente Molenlanden, meldt de regionale omroep Rijnmond. Volgens de politie wordt de boer bedreigd naar aanleiding van een artikel en beelden over misstanden bij verzamelcentra voor runderen en kalveren.

Afgelopen dinsdag plaatste de Volkskrant een artikel over misstanden bij die centra. In het stuk waren camerabeelden te zien die afkomstig waren van dierenbeschermingsorganisatie Ongehoord.

De organisatie plaatste in vijf verschillende stallen, verspreid over het land, in het geheim camera's. Op de beelden was onder meer buitensporig gebruik van stroomstootwapens te zien. Een van de onderzochte bedrijven was een veehouder in Oud-Alblas, dat onder de gemeente Molenlanden valt. Of het gaat om het bedrijf van de agrariër die nu wordt bedreigd, is niet duidelijk.

Dagelijks bedreigd

Volgens de politie krijgt de boer dagelijks "meerdere ernstige bedreigingen, waarbij ook zijn gezin doelwit is". De verdachten zijn een 20-jarige man uit Putten en een man van 30 uit Oldeberkoop (Friesland).

Over de aard van de dreigementen kan de politie niets zeggen. Er wordt verder onderzoek naar gedaan. De politie sluit meer aanhoudingen niet uit. Los daarvan doet toezichthouder NVWA onderzoek naar de gedragingen die op de beelden te zien zijn.

Een rechtbank in Tunesië heeft de prominente oppositieleider Abir Moussi veroordeeld tot twaalf jaar celstraf, zegt haar advocaat tegen persbureau Reuters. Moussi is de leider van een van de oppositiepartijen, de Parti Destourien Libre (PDL), en een felle tegenstander van president Saied.

Moussi werd in 2023 voor het presidentieel paleis opgepakt en zit sindsdien vast. Ze wilde toen beroep aantekenen tegen een presidentieel decreet. De Tunesische autoriteiten beschuldigden haar van opruiing.

Critici zeggen echter dat haar arrestatie onderdeel is van een harde aanpak van de tegenstanders van Saied. De advocaat van Moussi noemt de veroordeling onrechtvaardig en zegt dat die politiek gemotiveerd is.

Meer critici opgepakt

Moussi is een van de vele prominente politici die de afgelopen jaren achter de tralies zijn verdwenen vanwege hun kritiek op de Tunesische president.

Vorige maand werd een ander belangrijk lid van de oppositie, Ahmed Najib Chebbi, veroordeeld tot 12 jaar cel vanwege samenzwering tegen de staat. Chebbi is zo'n 40 jaar actief in de Tunesische oppositie en speelde een belangrijke rol in de Arabische Lente die in 2010 in het land begon.

In april werden veertig oppositieleden veroordeeld tot gevangenisstraffen tot 66 jaar voor "samenzwering tegen de staatsveiligheid" en "lidmaatschap van een terroristische groepering". Onder die groep zouden vooraanstaande politici, zakenlieden en journalisten zijn.

'Autoritaire leider'

Mensenrechtenorganisaties zeggen dat Saied zich steeds meer opstelt als een autoritaire leider. Hij werd in 2019 verkozen tot president en beloofde toen om de corruptie aan te pakken. In 2021 zette Saied het parlement buitenspel en ontsloeg hij de premier, waardoor hij alle macht in handen kreeg. Ook ontsloeg de president tientallen rechters.

Saied ontkent een dictator te zijn of zijn macht te misbruiken om tegenstanders aan te pakken. Hij wil naar eigen zeggen Tunesië ontdoen van "verraders". Vorig jaar werd hij herkozen.

Het Amsterdamse stadsbestuur zegt binnenkort met het Amerikaanse techbedrijf Meta in gesprek te gaan over het blokkeren van The Queer Agenda op sociale media en de bredere zorgen in de queer gemeenschap over het offline halen van accounts.

Gisteren werd bekend dat het moederbedrijf van Facebook en Instagram de accounts van tientallen lhbti-, queer- en abortusorganisaties stilletjes offline had gehaald, omdat deze in strijd zouden zijn met de gebruikersvoorwaarden. Een daarvan was The Queer Agenda, een Amsterdams account dat nieuws over queer feestjes en foto-exposities brengt en Striptopia, met wie het samen feesten geeft.

Volgens de Amsterdamse wethouder Scholtes (D66, ICT) wekt het herhaaldelijk offline halen van lhbti-accounts de indruk dat deze groepen worden geshadowbanned (onzichtbaar gemaakt, red.), zonder dat duidelijk is waarom. Een maand geleden ging Scholtes al in gesprek met Meta toen het Instagram-account van de Amsterdamse club Church offline was gehaald.

De wethouder staat voor een sociale en inclusieve stad, online en offline, laat een woordvoerder weten. Daarom vindt hij het belangrijk dat de grote platformen voor iedereen in gelijke mate toegankelijk zijn. Dat zijn de grote platformen volgens recente Europese wetgeving ook verplicht. Ook wil hij dat de Europese Commissie, toezichthouder op de grote platforms, harder gaat optreden tegen schending van die regels.

Onvoldoende toezicht

Het zonder verdere waarschuwing blokkeren van accounts zou mogelijk in strijd zijn met de verplichtingen van Meta onder de Digital Services Act (DSA), een Europese wet die twee jaar geleden is ingevoerd om een transparante en gelijkwaardige toegang voor gebruikers van sociale media te garanderen. Zo moeten platformen een besluit tot het offline halen van een account motiveren en moeten gebruikers daartegen in beroep kunnen gaan.

Europarlementariër Van Sparrentak (Groen Links-PvdA) denkt dat er sprake is van schending van de DSA en wil dat de Europese Commissie dat bevestigt. Zij heeft de Commissie hier schriftelijke vragen over gestuurd. Volgens Van Sparrentak lopen er al diverse onderzoeken van de Commissie naar Meta vanwege vermeende schending van de DSA.

"Die gaan onder meer over het eerlijk toepassen van de gebruikersvoorwaarden, maar je merkt dat er veel terughoudendheid is om met die onderzoeken naar buiten te treden. Vorige week vrijdag is er pas voor het eerst een boete uitgedeeld aan X voor overtreding van de DSA, maar vooralsnog lijkt de Commissie toch bang om te handhaven." Volgens Van Sparrentak komt dat doordat de Commissie huiverig is voor sancties van Trump.

Inmenging Trump

Van Sparrentak zegt dat het meest recente voorbeeld past in een langlopend patroon van lhbti-shadowbanning, dat volgde op de aankondiging van Meta-baas Mark Zuckerberg begin dit jaar om niet meer in te grijpen bij online lhbti-discriminatie online.

Ook andere organisaties zoals Offlimits en Bits of Freedom wijzen op een structureel patroon en zeggen dat er mogelijk sprake is van politieke inmenging.

Lotje Beek van burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom noemt het "schandalig" dat er de afgelopen tijd tientallen accounts zoals The Queer Agenda zijn geblokkeerd, maar zegt dat het "in lijn ligt met wat we vaker zien bij Meta". "Vlak na de verkiezing van Trump bleek al dat mensen niet meer konden zoeken op de term '#democrats', en bepaalde abortusaccounts werden eerder ook al verwijderd."

AI-vergissing of opzet

De organisaties die zijn geblokkeerd kregen enkel een bericht van een geautomatiseerd systeem van Meta dat hun account de regels overtrad, zoals het "promoten van mensenhandel voor seksuele doeleinden". Meta heeft aan The Guardian laten weten dat het blokkeren van het account van The Queer Agenda "een vergissing" zou zijn geweest.

Jackie van Gemert, oprichter van The Queer Agenda, van wie het persoonlijke account ook werd geblokkeerd, gelooft daar niet in. "Ik weet niet wat er anders is aan foto's van iemand in bikini op hakken die om een paal heen danst dan een foto van een influencer in bikini op het strand."

Volgens de Amsterdamse wethouder Scholtes schuilt er een groot risico in dat veel content op de platforms nu wordt weggefilterd door AI, zonder duidelijke uitleg en zonder dat voldoende duidelijk is voor gebruikers hoe ze bezwaar kunnen maken. Over die ontwikkeling maakt hij zich zorgen. "Je ziet dat als we dit soort fundamentele besluiten volledig overlaten aan de technologie, juist ook de kwetsbare groepen worden geraakt."

Quote 500-miljardair en ondernemer John Fentener van Vlissingen is gisteren op 86-jarige leeftijd overleden. Dat meldt zijn investeringsmaatschappij. Fentener van Vlissingen was bankier en begon in 1975 BCD, een eenmanszaak die in de loop der tijd uitgroeide tot een internationaal zakenreisbedrijf.

Zijn voorouders stonden eind 19de eeuw aan de wieg van de Steenkolen Handels Vereniging (SHV). Deze onderneming ontwikkelde zich tot een wereldwijd concern met vele activiteiten.

De investeringsmaatschappij van John Fentener van Vlissingen herdenkt hem in een verklaring als een ziener en innovator met oog voor de komende generaties. "Hij geloofde dat succes een sociale verantwoordelijkheid met zich meebrengt." De investeringsmaatschappij noemt in dat verband steun aan kinderen in nood, bescherming van de natuur en steun aan jonge, veelbelovende kunstenaars.

In tegenstelling tot zijn broers, die carrière maakten binnen de SHV, ging John zijn eigen weg, al was hij wel decennialang commissaris bij de SHV. Voor hij zijn zakenreisbedrijf BCD begon, was hij bankier.

Stap terug

Bij de ondernemer was in 2018 lymfeklierkanker geconstateerd. In een interview met zakenblad Quote zei hij in 2024 dat hij schrok van de diagnose, en dat zijn ziekte hem aan het denken zette over zijn eigen sterfelijkheid.

Drie maanden geleden deed Fentener van Vlissingen een stap terug in zijn bedrijf. "De bedrijven zijn economisch overgedragen, maar de zeggenschap lag destijds volledig bij mij", zei John Fentener van Vlissingen daarover.

2,9 miljard

John Fentener van Vlissingen investeerde ook in vastgoed, e-commercebedrijven en op de beurs. Hij had aandelen in Nederlandse bedrijven als Sligro en Royal Delft. In de meest recente editie van de Quote 500 werd het vermogen van hem geschat op 2,9 miljard euro.

Ooit kreeg hij de kans om de muziekrechten van The Beatles te kopen, maar hij kreeg de benodigde miljoenen niet bij elkaar. De koper die de rechten wel bemachtigde, verkocht die later door met een enorme winst.

Fentener van Vlissingen leerde zijn vrouw Marine kennen op een stage in Parijs. "Wij gingen één keer in de maand een kopje chocola drinken op de Champs-Élysées. Dat was heel duur, maar wij vonden het heel bijzonder", zei de zakenman tegen het FD. De twee trouwden in 1964.

De Britse koning Charles heeft volgend jaar minder kankerbehandelingen nodig. Dat zei hij in een vrijdagavond uitgezonden special over kanker op de Britse televisie.

"Vandaag kan ik met u het goede nieuws delen dat de behandeling van mijn kanker in het nieuwe jaar wordt afgeschaald, dankzij een vroege diagnose, effectief ingrijpen en het gehoorzamen van de artsen", aldus de Britse vorst. De behandeling gaat een 'preventieve fase' in.

"Deze mijlpaal is zowel een persoonlijke zegen als een bewijs van de opmerkelijke vooruitgang die is geboekt in de kankerzorg", zei Charles verder.

Controles

De 77-jarige Charles maakte vorig jaar februari bekend dat hij aan een vorm van kanker lijdt. Dat was een ongebruikelijke stap; de gezondheid van leden van het Britse koningshuis werd voorheen beschouwd als een privékwestie, informatie daarover werd zelden publiekelijk gedeeld.

Een maand later deelde zijn schoondochter, prinses Catherine, dat zij ook een vorm van kanker had. In januari van dit jaar schreef zij op Instagram dat haar behandelingen achter de rug zijn en haar ziekte in remissie is.

De koning benadrukte in zijn boodschap het belang van controles om kanker in een vroeg stadium te ontdekken. "Uw leven, of het leven van iemand van wie u houdt, kan ervan afhangen."

De Consumentenbond wil een aanbieder van cadeau- en belevingsbonnen dagvaarden omdat de bonnen misleidend zouden zijn. Het gaat om belevenisbonnen van het bedrijf Wonderbox NL, bedoeld voor bijvoorbeeld een hotelovernachting, saunabezoek of een high tea.

Volgens de Consumentenbond zijn de bonnen moeilijk in te wisselen, is het aantal deelnemende partijen veel beperkter dan wordt beloofd en zitten er allerlei voorwaarden of kosten vast aan het verzilveren van zo'n belevingsbon.

"Soms krijg je alleen korting in plaats van een overnachting", zegt Babs van der Staak van de consumentenorganisatie. "Dat geldt bijvoorbeeld ook voor diners. Of dan staat er: 'deze bon kun je inwisselen bij 700 hotels', maar dan zitten er tientallen in Nederland en heel veel in Zuid-Europa. Maar niemand gaat voor een nachtje naar Zuid-Europa."

Door dat soort voorwaarden maken mensen extra kosten terwijl ze zo'n bon vaak cadeau hebben gekregen. Of de bonnen worden niet ingewisseld, waardoor de geldigheid verloopt.

Klachten

Volgens de bond hebben 150 consumenten zich gemeld met klachten over Wonderbox NL. Zij willen hun geld terug, of een teruggave van de extra kosten die ze hebben gemaakt. Ook willen de consumenten een ruimer aanbod en een eerlijke website.

Volgens Van der Staak is er al eerder contact geweest met Wonderbox NL en heeft het bedrijf toegezegd om bepaalde bonnen uit de handel te nemen. Maar de bond vindt dat niet voldoende en zegt dat er nog steeds veel belevingsbonnen in de winkel worden verkocht waarmee consumenten niet kunnen wat Wonderbox NL belooft.

De Consumentenbond heeft daarom besloten om een sommatiebrief naar het bedrijf te sturen. Ook wil de bond in gesprek met het bedrijf om te zoeken naar een oplossing voor de gedupeerde consumenten. Gebeurt dat niet, dan begint de bond een rechtszaak.

'Koop geen belevenisbon'

De bond raadt mensen aan om de belevenisbonnen van Wonderbox NL voorlopig links te laten liggen in de winkel en ervoor te kiezen om geld als cadeau te geven. "Geld verliest zijn waarde niet, je kunt het bij elke winkel besteden en er zitten geen beperkingen aan", aldus Van der Staak.

Wonderbox NL zegt in een reactie aan de NOS teleurgesteld te zijn dat de Consumentenbond nu naar buiten treedt. Volgens het bedrijf zijn er "goede gesprekken gevoerd" met de bond en heeft het zich "open en lerend opgesteld". "Het afgelopen jaar hebben we ingrijpende en aantoonbare veranderingen doorgevoerd om meer transparantie te creëren en aan de verwachtingen van onze Consumenten(bond) te voldoen."

Het bedrijf wil niet reageren op de juridische stappen die de Consumentenbond wil nemen en wacht de sommatiebrief af.

Een meerderheid van Provinciale Staten heeft ingestemd met de nieuwe stikstofplannen voor Noord-Brabant. De sfeer rond de stemming was beladen, nadat de Statenleden gisteren thuis van een deurwaarder een aangetekende brief hadden gekregen van Farmers Defence Force (FDF).

De provincie wilde niet wachten op maatregelen van een nieuw kabinet en kwam daarom met een eigen plan. Wanneer dat nieuwe beleid wordt ingevoerd, krijgen veehouders stapsgewijs een eigen stikstofdoel en kunnen ze zonder vergunning hun stallen verduurzamen. Hoe boeren aan hun doel voldoen, mogen ze zelf bepalen.

De provincie maakt daarvoor een zogenaamde menukaart waaruit veehouders maatregelen kunnen kiezen om de uitstoot uit hun oudere stallen te laten dalen. Daar staat tegenover dat ze geen extra dieren mogen nemen om die verduurzamingen te betalen, meldt Omroep Brabant.

Veel boeren zijn niet blij met de stikstofplannen van de provincie. Ze vinden de plannen juridisch onzeker en maken zich zorgen om de financiering omdat ze geen extra dieren mogen nemen om de plannen te betalen. Vanochtend was een groep protesterende boeren per tractor naar het provinciehuis gegaan om te demonstreren.

Aangetekende brief

Een dag voor het debat ontvingen Statenleden van een deurwaarder een aangetekende brief van Farmers Defence Force. FDF schreef in de brief dat politici medeplichtig zijn aan een strafbaar feit als ze instemmen met de landbouw- en veeteeltplannen van de provincie.

De FDF-brief is vandaag sterk veroordeeld door de Statenleden. Alle partijen, met uitzondering van Forum voor Democratie, begonnen de dag met een verklaring waarin ze de actie afwezen.

Volgens de Statenleden hoort "het hebben van een verschil van mening en het voeren van een stevig debat" bij een open samenleving. "Bangmakerij niet. Dit tast het gevoel van veiligheid van volksvertegenwoordigers aan en ondermijnt het democratisch proces."

De afkeuring werd ook duidelijk tijdens de Statenvergadering. Toen FDF-voorman Mark van den Oever gebruikmaakte van zijn spreektijd om te praten over de maatregelen, verlieten de Statenleden van GroenLinks, PvdA, SP, D66, Partij voor de Dieren en Volt de Statenzaal.

Staldeadline

Onder meer de BBB was kritisch op de plannen. De partij vindt de zogenaamde menukaart waaruit veehouders maatregelen kunnen kiezen om de uitstoot uit hun oudere stallen te laten dalen te beperkt.

Veehouders moeten vóór 1 juli 2026 bij de provincie melden hoe ze aan hun stikstofopdracht gaan voldoen. Tegen die datum, die ook wel de 'staldeadline' wordt genoemd, is op de rechterflank al jaren veel te doen.

Wederom kwam van onder meer BBB, PVV en CDA de oproep om die datum, zoals al een aantal keer eerder is gedaan, op te schuiven. Uitstel zagen andere partijen juist niet zitten. De nood om te verduurzamen komt niet uit de lucht vallen en is al jaren bekend, vinden zij.

Hoewel het Gedeputeerde Staten niet lukte om de bezwaren van alle partijen weg te nemen, ging een meerderheid toch akkoord met de plannen. Coalitiepartijen D66, GroenLinks, PvdA, VVD, SP, Lokaal Brabant en Volt stemden in met het voorstel.

De Venezolaanse president Maduro zal zijn macht verliezen, of dat nu gebeurt door een onderhandelde machtswisseling of niet. Dat zei de Venezolaanse oppositieleider en Nobelprijswinnares Maria Corina Machado vandaag tijdens een persconferentie in Oslo. "Ik richt me op een vreedzame overgang."

Machado verscheen woensdagavond voor het eerst in een jaar weer in het openbaar op een Noors balkon. Ze had vanaf haar onderduikadres in Venezuela een lange, riskante reis afgelegd om die dag in Oslo de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst te nemen. Voor die ceremonie was ze te laat; haar dochter nam de prijs voor haar in ontvangst.

Operatie Golden Dynamite

Inmiddels is meer bekend over Machado's reis naar Noorwegen. Ze was in totaal drie dagen onderweg, meldt The Wall Street Journal op basis van bekeken berichten en video's. Operatie Golden Dynamite, vernoemd naar de uitvinding van chemicus Alfred Nobel, had volgens de betrokken Amerikaanse oud-militair Bryan Stern op talloze momenten rampzalig kunnen aflopen.

Stern en zijn organisatie Grey Bull, gespecialiseerd in risicovolle ontsnappingen, hielpen de oppositieleider vanuit haar schuilplaats in hoofdstad Caracas naar de Venezolaanse kust. Daar lag een oude vissersboot klaar, bewust een andere boot dan die van vermeende drugskoeriers die de VS nu regelmatig voor de kust van Venezuela bombardeert.

Op het geplande vertrekmoment sloeg de motor niet aan. Pas twaalf uur later kon Machado vertrekken. Op zee zorgden hoge golven voor nog meer vertraging. Ook raakte Stern, die zelf niet op de vissersboot zat, urenlang het contact met Machado kwijt. Een grotere boot zou haar op open zee oppikken, maar ze verscheen niet door een overboord gevallen gps. Haar bootje bleek 40 kilometer afgedreven van de afgesproken plek.

Toevluchtsoord Curaçao

Al die tijd was er een reële kans dat Venezuela achter de ontsnappingspoging zou komen of dat het Amerikaanse leger de boten zou beschieten. Om dat te voorkomen was er constant contact met de Amerikanen, stelt Stern. Na pakweg twaalf uur op zee kwam Machado uiteindelijk aan in Curaçao.

Correspondent Caribisch Gebied Dick Drayer:

"Curaçao speelt al eeuwen een opvallende rol als vlucht- en tussenstoproute in het Caribisch gebied. Al in de 17de eeuw fungeerde het eiland als vrijhaven waar handelaren, politieke dissidenten en vervolgden uit bijvoorbeeld Venezuela, Colombia en Brazilië onderdak zochten of via zee ontsnapten.

Later vonden ook revolutionairen uit Latijns-Amerika er tijdelijk hun toevlucht; Simón Bolívar verbleef er in 1812 en 1813 toen hij zijn strijd tegen de Spaanse overheersing voortzette. De geografische ligging dicht bij de Venezolaanse kust, maar onder stabiel Nederlands gezag maakte Curaçao langdurig tot een strategisch knooppunt voor illegale overtochten en politieke evacuaties.

Die historische rol duikt opnieuw op in de huidige berichtgeving over de ontsnapping van oppositieleider María Corina Machado. In regionale media en lokale wandelgangen circuleren een reeks niet-bevestigde, maar consistent terugkerende scenario's over wat zich begin deze week rondom het eiland zou hebben afgespeeld.

Bijzonder is dat premier Pisas expliciet verklaart dat Curaçao niet op de hoogte was van enige operatie rondom Machado. Volgens hem is het eiland volledig buiten eventuele acties gehouden. Die ontkenning voedt op zijn beurt de theorie dat de Amerikaanse luchtmachtbasis FOL op Curaçao mogelijk buiten de formele overheid om is gebruikt voor een geheime operatie.

Ook dat blijft speculatief, maar past in een lange internationale traditie waarin het eiland formeel of informeel wordt ingezet als logistieke en strategische schakel bij operaties die zich aan de openbaarheid onttrekken."

Machado zei in Oslo dat ze wel weer terug wil naar Venezuela, ook als Maduro nog aan de macht is. Volgens Latijns-Amerika-expert Ernesto Rodriguez Amari is ze ervan overtuigd dat ze een belangrijke rol te spelen heeft binnen Venezuela. "Andere oppositieleden die in het buitenland zitten, zijn stilletjes hun positie verloren."

Maar de huidige oppositieleider is op dit moment populairder bij Venezolanen buiten het land dan in het land zelf, zegt Rodriguez Amari. "Machado is heel populair bij de middenklasse", maar die heeft het land de afgelopen jaren in groten getale verlaten. "In Venezuela ligt ze onder vuur. De bevolking wil en wenst geen militaire interventie van de Verenigde Staten."

Steun voor aanvallen

De VS voert al maandenlang militaire acties uit in de Caribische Zee en de oostelijke Stille Oceaan om veronderstelde drugsboten tegen te houden; bewijs dat de boten drugs vervoerden heeft de regering-Trump niet geleverd. Inmiddels zijn er meer dan tachtig mensen bij de aanvallen gedood.

Eerder zei Machado dat ze het eens was met de Amerikaanse acties tegen de Venezolaanse boten. Die aanvallen zouden Latijns-Amerikaanse burgers beschermen.

De rechter heeft bepaald dat er zondag toch demonstraties mogen worden gehouden bij het Concertgebouw in Amsterdam, waar de Israëlische voorzanger Shai Abramson zal optreden. Demonstranten hadden een kort geding aangespannen nadat burgemeester Halsema de demonstraties voor de deur van het Concertgebouw had verboden.

Het Concertgebouw besloot vorige maand om Abramson te weren uit de Amsterdamse concertzaal vanwege zijn banden met het Israëlische leger. Hij was daar commandant en treedt op als zogenoemde Chief Cantor bij officiële gelegenheden van het leger. Later werd bekend dat hij toch zou optreden in het Concertgebouw, maar in besloten kring.

Volgens pro-Palestijnse betogers "is het echt schandalig dat de zanger hier wordt binnengehaald, maar dat protest daartegen wordt verboden". De activisten mochten van de gemeente demonstreren op het nabijgelegen Museumplein, maar dat vonden de demonstranten te ver van het Concertgebouw, en een schending van het demonstratierecht.

Stil en statisch protest

Demonstranten stelden in het kort geding voor om zondagmiddag vanaf 12.45 uur bij de zijingang van het Concertgebouw geruisloos te demonstreren en om 18.00 uur nogmaals met dertig mensen te protesteren. De andere demonstranten zouden dan wel op het Museumplein blijven.

De rechter ging daarin mee. Maximaal twintig demonstranten mogen zondag van 12.45 uur tot 13.30 uur "stil en statisch" protesteren bij de zijingang van het Concertgebouw. Ook moeten ze ordehandhavers meenemen. "U blokkeert de ingang niet en gaat ook niets roepen."

Willem Jebbink, advocaat van de demonstranten, reageert opgetogen op de uitspraak. "De rechter heeft met zijn uitspraak recht gedaan aan het belangrijke principe dat een demonstratie binnen zicht en gehoor van het doelwit moet kunnen plaatsvinden", schrijft hij in een persbericht.

Chanoekaconcert

Abramson zou in het Concertgebouw optreden tijdens het jaarlijkse chanoekaconcert. Eerder vroeg het Concertgebouw de Stichting Chanukah Concert al om de voorzanger te vervangen. De stichting organiseert het concert.

De aanwezigheid van de zanger stond volgens een verklaring van de concertzaal "haaks op de missie van het Concertgebouw om mensen te verbinden met muziek". Toen de stichting weigerde Abramson te vervangen, zegde het podium de banden op.

Uiteindelijk werd er een compromis gesloten: de Israëlische voorzanger zou niet optreden tijdens het chanoekaconcert, maar in plaats daarvan optreden als religieus voorzanger in twee besloten concerten, waar alleen genodigden naartoe kunnen.

De opbrengst daarvan doneert het Concertgebouw aan "een goed doel dat de sociale cohesie in de stad bevordert".

Opnieuw heeft de Slowaakse regering een omstreden stap gezet die volgens critici de rechtsstaat verder ondermijnt. Het bureau dat bescherming moet bieden aan klokkenluiders, die bijvoorbeeld corruptie melden, wordt ontbonden. Het Slowaakse parlement stemde daar vandaag mee in.

Na de ontbinding van het huidige bureau komt er een nieuw bureau, waarvan de leiding door de regering zal worden aangewezen. Volgens de regering beschermt het bureau nu de verkeerde mensen en wordt het politiek misbruikt.

Onder critici zijn er zorgen dat de wetswijziging de bescherming van klokkenluiders vermindert. Het zou bijvoorbeeld mogelijk worden om bescherming die al is toegezegd alsnog in te trekken.

De zaak komt op een moment dat er grote corruptiezaken lopen in Slowakije, onder andere tegen hooggeplaatste leden van de Smer-partij van premier Fico. Zo wordt de huidige vicevoorzitter van het parlement, voorheen president van de Slowaakse politie, ervan verdacht dat hij binnen de politie een crimineel netwerk leidde dat onderzoeken saboteerde en politici en zakenpartners beschermde.

Corruptieverdenkingen

Tegelijk schorste de minister van Binnenlandse Zaken kort na zijn aantreden in 2023 vooraanstaande politiefunctionarissen die als klokkenluiders aan een onderzoek meewerkten naar corruptieverdenkingen rond eerdere Smer-regeringen. Zij mochten niet meer werken en kwamen thuis te zitten.

Omdat de minister zich daarbij niet aan de regels hield, kreeg hij al meermaals boetes opgelegd door het bureau dat klokkenluiders beschermt, hetzelfde bureau dat de regering nu sluit. Onlangs draaide de rechter nog een van de schorsingen terug.

Eerder sloot de regering van Fico al de politieafdeling die onderzoek doet naar georganiseerde misdaad, net als de anticorruptie-afdeling van het openbaar ministerie. Fico zelf is ook verdachte geweest in een onderzoek naar georganiseerde misdaad, maar kon vanwege zijn immuniteit als parlementslid niet worden vervolgd.

Europese kritiek

Vanuit Europa klinkt er kritiek dat de zet mogelijk in strijd is met het Europees recht. Het bureau is juist opgericht na de invoering van een Europese richtlijn in 2021 om klokkenluiders beter te beschermen.

Onder andere het Europees Openbaar Ministerie liet eerder weten dat het vreest dat het opdoeken van het bureau en het inperken van de bescherming de aanpak van corruptie in Slowakije zal schaden. Juristen en ngo's waarschuwen dat Slowakije hiermee op ramkoers ligt met Brussel en mogelijk Europese subsidies kan verliezen.

Volgens de Slowaakse regering zijn er onlangs nog aanpassingen gedaan aan de wetswijziging, waardoor die nu wel aan de Europese wetten zou voldoen.

De rechtbank in Den Haag heeft een man uit Hoofddorp en een man uit Winkel veroordeeld voor het bezit van zwaar, illegaal vuurwerk en de handel daarin via sociale media. Ze kregen taakstraffen van 200 en 300 uur en voorwaardelijke gevangenisstraffen.

De mannen, allebei 23 jaar oud, werden in mei aangehouden tijdens een actieweek van de politie in Den Haag, gericht tegen handelaren in explosieven. Dankzij verschillende opsporingstechnieken en samenwerking met deskundigen binnen en buiten de politie konden toen zeven aanhoudingen worden verricht.

Bij de actie werd 350 kilo aan explosieven in beslag genomen, waaronder 750 cobra's en 100 shells (mortierbommen) in diverse maten. De politie vond ook extreem zware explosieven met een kracht die per stuk gelijk staat aan ruim zes cobra's, en bij de man uit Hoofddorp werd een zelf geknutseld vuurwerkpakket aangetroffen. Vanwege de vondsten werd destijds op last van de burgemeester een woning gesloten.

Groepschat

De verkoop van illegaal vuurwerk via sociale media is vaak lastig op te sporen. Het gebeurt via anonieme accounts. "Het is heel moeilijk om alles te controleren, en te blijven controleren, maar de politie monitort het wel degelijk en kijkt waar het vuurwerk aangeboden wordt", zegt Maaike Kampen van het Openbaar Ministerie.

Als onderdeel van de politieactie in Den Haag zaten agenten onder meer in een groepschat op Telegram. Daar werd de agenten vuurwerk aangeboden door de verdachten.

"De cobra's die aan de politie zijn verkocht zijn heel populair voor het plegen van aanslagen", zei de officier van justitie in de rechtszaal. "Keer op keer worden we daar door opgeschrikt. En ook hulpdiensten worden belaagd met dit zware vuurwerk."

In totaal heeft de politie dit jaar al meer dan 70.000 kilo illegaal vuurwerk in beslag genomen.

Nog twee veroordelingen

In twee andere zaken over de handel in illegaal vuurwerk stonden vandaag een 30-jarige man uit Berkel en Rodenrijs en een 30-jarige man uit Rotterdam terecht.

De man uit Berkel en Rodenrijs werd veroordeeld tot een taakstraf van 150 uur en een voorwaardelijke gevangenisstraf van twee maanden. De Rotterdammer kreeg 120 uur taakstraf en een maand voorwaardelijke gevangenisstraf.

In Utrecht hebben de veiligheidsregio, de gemeente en het Rode Kruis gisteravond geoefend met een noodsteunpunt waar mensen terechtkunnen bij een crisis. In een noodsituatie kan iedereen daar terecht voor de laatste informatie, om apparaten op te laden of om drinkwater te krijgen.

Tijdens de oefening werd gekeken wat hulpverleners kunnen doen als er bijvoorbeeld voor langere tijd geen stroom of internet is. Zo moesten medewerkers zonder technische kennis of hulp van buiten een noodsteunpunt opbouwen met bijvoorbeeld een noodaggregaat. Dat gebeurde in een voormalig schoolgebouw in de wijk Ondiep. De hulpverleners kregen daarvoor kaarten met instructies.

"Je kan mensen trainen om een noodsteunpunt op te zetten, maar op het moment dat er een crisis is, weet je natuurlijk niet wie er beschikbaar is", zegt veiligheidsadviseur van de gemeente Brecht van der Korput tegen RTV Utrecht.

Uiteenlopende vragen

Om zo goed mogelijk te oefenen waren omwonenden uitgenodigd om bij het noodsteunpunt vragen te stellen. Ook trainingsacteurs van het Rode Kruis kwamen langs met dringende vragen. "We zijn niet gebriefd over de antwoorden", vertelde hulpverlener Ankie Elders van het Rode Kruis. "We moesten een desk opzetten en proberen mensen zo goed mogelijk te helpen."

Tijdens de oefening werden volgens Elders de meest uiteenlopende vragen gesteld. "Is het water veilig? Zijn er reservebatterijen beschikbaar? Mijn moeder woont in Nijmegen en ik kan haar niet bereiken. En ik maak me zorgen, wat moet ik doen?", somt ze op.

Hulpdiensten bereiken

De oefening was niet alleen leerzaam voor de hulpverleners, maar ook voor bewoners. Ze weten nu beter wat ze aan zo'n steunpunt hebben. "Het is belangrijk om te weten waar je voor bepaalde vragen terechtkunt", zegt een buurtbewoner.

De uitkomsten van de oefening worden geëvalueerd door de gemeente. Zo wordt onderzocht hoeveel mensen er per noodsteunpunt nodig zijn, welke locaties geschikt zijn en hoeveel het kost.

Noodsteunpunt in iedere buurt

De gemeente wil in de toekomst in de stad twaalf noodsteunpunten kunnen opbouwen in geval van nood. Het is de bedoeling dat er in iedere wijk een steunpunt komt te staan. De plannen sluiten ook aan op de wens van het kabinet, dat in elke buurt "binnen loopafstand" een noodsteunpunt wil hebben.

De eerste verbeterpunten voor de evaluatie zijn alvast genoteerd. "Medewerkers hebben zelf het aggregaat voor noodstroom aangesloten en we kwamen erachter dat de instructies net wat specifieker kunnen", aldus Van der Korput.

Nu zeker is dat 'probleemwolf' Bram niet meer leeft, is het advies om bossen op de Utrechtse Heuvelrug te mijden, ingetrokken. Wandelaars, fietsers en andere recreanten kunnen zonder waarschuwing het gebied weer in.

De provincie benadrukt wel dat er nog altijd wolven in het gebied leven. Het is daarom goed alert te blijven, want het blijven wilde dieren. "Houd honden aangelijnd, en houd kinderen in het zicht van een volwassene", is het advies.

Voor wandelaars die vandaag het gebied in gingen, lijkt niet veel veranderd. "We zouden anders ook zijn gekomen", zegt een voetganger tegen de NOS. Andere mensen geven soortgelijke antwoorden. "Ik geloof niet dat Bram een bedreiging was voor volwassen mensen. Ik deed ook safari's in Afrika met wilde dieren, dus een wolf zou vast ook goed zijn gekomen", zegt iemand anders.

Voor sommigen was de dood van Bram even slikken, maar toch is er veel begrip voor het afschieten van het dier. "Het is triest, maar als het problemen geeft, kan het niet anders. Het dier had mensen aangevallen."

Mountainbike verhuur

Iris Terpstra verhuurt mountainbikes in het gebied. Als dierenliefhebster vindt ze de dood van wolf Bram 'zielig'. Toch is ze blij dat kinderen het bos weer in kunnen. "Dat is een opluchting. In de zomer waren er veel mensen met kinderen die het bos niet in durfden vanwege de wolf."

Ze zegt dat ze in de vakantiemaand augustus de helft van haar omzet is misgelopen. "En dat is wel pittig, want daarmee bouw je eigenlijk een buffer op voor de koudere maanden. We moeten het nu zonder die buffer doen."

Terpstra is vooral blij met het weghalen van de grote matrixborden, waarop stond 'Mijd bos Utrechtse Heuvelrug'. Dat vond de fietsenverhuurder heel indringend, ze hoopt dat bij een eventuele toekomstige probleemwolf de provincie meedenkt over hoe mensen eerder of anders kunnen worden geïnformeerd.

Nadat vorige week bekend was geworden dat er een wolf was doodgeschoten, hadden Terpstra en haar collega's al de indruk dat kinderen vaker in het gebied te zien waren. Nu duidelijk is dat de dode wolf echt Bram is, worden meteen weer meer kinderfietsen verhuurd.

De Poolse grenswacht heeft opnieuw een tunnel ontdekt tussen Polen en Belarus, dicht bij het Poolse dorp Narewka, ten noordoosten van Warschau. Dat meldt de grenswacht op sociale media. Migranten gebruikten de tunnel om illegaal Polen binnen te komen vanuit Belarus. Het is de vierde tunnel die dit jaar wordt gevonden.

Volgens de autoriteiten hebben meer dan 180 mensen de tunnel gebruikt om Polen in te komen. Van hen zijn er 130 gearresteerd. De Poolse politie is op zoek naar de andere vijftig.

De tunnel heeft volgens de Poolse grenswacht een diameter van ongeveer anderhalve meter, waardoor mensen gebukt erdoorheen moesten gaan. De ingang van de tunnel aan de Poolse zijde was slechts tien meter naast de gebarricadeerde grens. Aan de Belarussische zijde lag de ingang ongeveer 50 meter van de grens. De openingen waren verscholen in de bossen.

Migranten die de grens overstaken kwamen uit onder meer Afghanistan, Pakistan, India, Nepal en Bangladesh. Omdat de grens met een elektronisch systeem bewaakt wordt, kon de grenswacht snel vaststellen hoeveel mensen de grens waren overgestoken.

Politieagenten, militairen en speurhonden helpen mee met zoeken naar de overige passanten. Een vrachtwagenchauffeur uit Polen en een uit Litouwen zijn aangehouden op verdenking van het vervoeren van migranten verder Polen in.

Betrokkenheid Belarus

Polen beschuldigt Belarus van betrokkenheid bij de tunnel. De tunnel is voorzien van houten palen, en er is door wortels van bomen heen gegraven. Volgens Polen wil Belarus samen met Rusland het land destabiliseren.

Rusland en Belarus zijn nauwe bondgenoten. De landen ontkennen betrokkenheid bij de tunnel.

Eerder dit jaar werden drie soortgelijke tunnels gevonden. In oktober werd een tunnel opgedoekt bij het dorp Kondratki. De Poolse minister van Binnenlandse Zaken Kierwinski zei dat de tunnel "ongeveer 24 uur" gebruikt was. Hij werd ontdekt met onder meer warmtecamera's. Alle passanten werden uiteindelijk aangehouden.

Ook bij deze tunnel beschuldigde Polen Belarus van betrokkenheid. Volgens Belarus wilde "Warschau niet-geverifieerde informatie gebruiken om de politieke spanningen aan te wakkeren". Een andere woordvoerder zei dat Belarus "geen illegale migratie organiseert" en dat Polen een poging deed om "de aandacht af te leiden van zijn eigen mensenrechtenschendingen".

In mei 2023 maakte Midden- en Oost-Europa-correspondent Christiaan Paauwe een reportage over migranten die tussen de Poolse en Belarussische grens "als speelbal worden gebruikt":

Ruim 3000 scholen in Nederland, van basisscholen tot universiteiten, vierden vandaag Paarse Vrijdag. Kinderen droegen paarse kleding om op te komen voor kinderen die bijvoorbeeld homoseksueel, lesbisch of transgender zijn. Paars in de regenboogvlag staat voor jezelf zijn.

Dit jaar werd Paarse Vrijdag voor de vijftiende keer georganiseerd. Er deden meer scholen mee dan vorig jaar; volgens belangenorganisatie COC gaat het om tientallen nieuwe scholen.

"Het blijft groeien en dat is goed, zeker in een tijd waarin het debat verhardt", zegt woordvoerder Freek Janssens van het COC. "Discriminatie van lhbti'ers neemt toe en het is belangrijk dat elke school een veilige plek is voor iedereen. Paarse Vrijdag is daar een manier voor."

Zichtbaarheid

De 17-jarige scholier Nazmul Zaman bedacht in 2010 de eerste Nederlandse editie van Paarse Vrijdag. Een vriendin van hem was op uitwisseling geweest in de Verenigde Staten en vertelde over Spirit Day, een dag waarop mensen paars dragen om aandacht te vragen voor lhbti-jongeren. Doel van de dag: pesten tegengaan.

Zaman wilde de dag in Nederland positiever benaderen en de lhbti-gemeenschap in het zonnetje zetten. Op zijn school in Leeuwarden werden paarse cakejes uitgedeeld. Ministers droegen die dag paars. Bij de eerste editie besteedden meer dan 140 scholen aandacht aan Paarse Vrijdag.

Zaman kreeg destijds veel steun van docenten en de schooldirectie om het initiatief op touw te zetten, vertelt hij. "Ik weet nog dat ik een van de weinige mensen op de middelbare school was die open was over zijn seksualiteit. Ik vond het belangrijk om het te bespreken. Het was een beetje een taboe voor veel scholieren."

Hij zegt dat steun van docenten op Paarse Vrijdag belangrijk is. "Zodat alle studenten weten dat ze er mogen zijn." Na de eerste editie groeide Paarse Vrijdag uit tot een landelijke actiedag. "Ik had niet verwacht dat het zo groot zou zijn. Dat vind ik geweldig natuurlijk."

Diversiteit in zijn breedste zin

Wel is de weerstand rondom Paarse Vrijdag de laatste jaren gegroeid. Uit eerder onderzoek van NOS Stories bleek dat Paarse Vrijdag op driekwart van de onderzochte 125 scholen tot onrust leidt. Zo werden posters van de muren gerukt, riepen sommige leerlingen anderen op om juist in het zwart te komen in plaats van paars, en ontstonden er verhitte discussies.

Op het Etty Hillesum Lyceum in Deventer vroegen leerlingen en leraren zich af waarom er een speciale dag is voor de lhbti-gemeenschap, maar niet voor de leerlingen met andere culturen en achtergronden. Daar heeft de school gehoor aan gegeven; deze week stond er in het teken van diversiteit, waarbij alle minderheden aan bod kwamen.

"Bovenbouwleerlingen kregen zeven keuze-uren waarbij gastsprekers en oud-leerlingen langskwamen", zegt locatie-directeur Gerie ten Brinke. Zo kwam Vluchtelingenwerk langs en waren er djembésessies.

"We hebben op onze school mensen met allerlei verschillende culturele en sociale achtergronden. Het doel van de week is om je te verplaatsen in een ander, meer begrip te krijgen en elkaar beter te leren kennen."

Op Paarse Vrijdag, de afsluiter van de week van diversiteit, kwam een aantal raadsleden uit Deventer naar de school. Zij vertelden over hun ervaringen als homoseksuelen en deelden hun ideeën over hoe het onderwijs dit onderwerp zou kunnen bespreken.

Vaker gepest

Het aantal meldingen van discriminatie en geweld tegen de lhbti-gemeenschap is afgelopen jaar flink gestegen. Het woord 'homo' nog altijd het meest gebruikte scheldwoord op middelbare scholen. Ook worden lhbti-jongeren tot drie keer vaker gepest dan andere scholieren en komt zelfdoding onder lhbti-jongeren vaker voor dan onder heteroseksuele jongeren.

"Het is tegenwoordig heel makkelijk om iets te zeggen over andere mensen, zonder te weten hoe de realiteit voor andere mensen in elkaar zit", zegt Zaman. "Ik denk dat het wel of niet accepteren van iemand gebaseerd is op onderbuikgevoelens, zonder inhoudelijk het gesprek aan te gaan. Terwijl juist dat zo belangrijk is, ook om meer verbinding met elkaar te creëren."

Ook Zaman ziet de tegengeluiden rond 'zijn' Paarse Vrijdag. "Elke school heeft zijn eigen cultuur, elke regio heeft zijn eigen manier van hoe je over dingen denkt; je kan dat niet over een kam scheren. Het is dus voor elke school verschillend wat deze dag kan opleveren."

Het COC ziet Paarse Vrijdag als startpunt om het gesprek over lhbti-acceptatie op gang te brengen. "Het blijft niet bij deze ene dag", zegt woordvoerder Janssens. "Het moet het startpunt zijn om ervoor te zorgen dat iedereen zich de rest van het jaar veilig voelt."

NOS Stories ging vorig jaar langs in Zaandam, waar Paarse Vrijdag is aangepast na incidenten:

Pakketjes van buiten de EU worden volgend jaar minimaal 3 euro duurder. Dat hebben de EU-ministers van Financiën vandaag besloten. Er komt een heffing van 3 euro per product of productgroep.

Voor een pakket met drie T-shirts en één koptelefoon wordt bijvoorbeeld een heffing van 6 euro gerekend. De heffing gaat gelden voor pakketjes ter waarde van maximaal 150 euro. Voor duurdere pakketten gelden al heffingen.

EU-landen doen dit om een dam op te werpen tegen de bestellingen bij webshops in vooral China. Demissionair staatssecretaris Heijnen van Fiscaliteit en Douane is er blij mee. "Het is een manier om de stroom pakketten van buiten Europa kleiner te maken."

Producten van buiten de EU voldoen niet altijd aan de Europese regels voor veiligheid en verantwoorde productie, stelt de Europese Commissie.

"De heffing is ook gunstig voor Europese en Nederlandse ondernemers", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën. "Nu bestellen Europese consumenten in grote mate bij webshops van buiten de EU, omdat het zo goedkoop is."

Kosten bij de klant

Naast de importheffing van 3 euro werkt de EU aan nog een extra heffing, van 2 euro, voor dezelfde soort pakketjes van buiten de EU. Die tweede heffing is bedoeld is voor administratiekosten voor het werk van de douane en moet in november 2026 ingaan. De Nederlandse regering overweegt momenteel die administratiekosten van 2 euro al eerder zelf in te voeren.

"Als dat doorgaat, dan worden de Nederlandse en Europese extra kosten op elkaar gestapeld", bevestigt de woordvoerder. Dat zou betekenen dat het invoeren van een pakket uit bijvoorbeeld Canada minimaal 5 euro meer zal kosten dan nu. Drie verschillende producten in één pakket zou 15 euro aan invoerkosten betekenen.

Bij beide regelingen moet de leverancier de kosten betalen; vaak is dat een webshop. De verwachting is dat ze de toeslag zullen doorberekenen aan de klant.

De Europese invoerheffing wordt in juli volgend jaar van kracht. Het is nog niet duidelijk of ook de Nederlandse douaneheffing doorgaat.

"Wij zullen het vooral doen als Frankrijk en België dit ook doen, om te voorkomen dat alle pakketjes bij ons terechtkomen. Op korte termijn zien we dit niet gebeuren", zegt de woordvoerder.

Het rapport voor de kabinetsformatie dat topadviseur Peter Wennink vandaag presenteerde valt goed in veel bestuurskamers. Philips is positief, Tata Steel spreekt goedkeurende woorden en Havenbedrijf Rotterdam wil de plannen zo snel mogelijk uitgevoerd zien.

Niet vreemd, want oud-ASML-topman Wennink sprak uitgebreid met het grote bedrijfsleven. In zijn klankbordgroep zaten directieleden van Shell, Rabobank, Philips en DSM-Firmenich. Net als enkele burgemeesters en bestuurders uit de wetenschap en medische wereld. Opvallende afwezigen: de vakbonden.

Dat dit advies geschreven is met een ondernemersbril op, valt wel op. Wennink stelt dat Nederland in tien jaar minstens 151 miljard euro moet investeren in "hoogtechnologische niches waarin we onderscheidend zijn".

Er moeten harde keuzes worden gemaakt. Wenninks pijlen richten zich bijvoorbeeld op de rundveehouderij en de papierindustrie. Ook het sociale zekerheidsstelsel wordt niet ontzien.

AI-gigafabriek

"Ik ben erg enthousiast over de plannen", zegt ondernemer Han de Groot. Hij zou een winnaar zijn als Wenninks plannen doorgaan. De Groot wil een AI-gigafabriek bouwen in de Rotterdamse haven. Met het project speelt de datacentrum-ondernemer in op de wens meer grootschalige rekenkracht in Europese datacentra te laten draaien.

Wennink heeft het opgenomen in een lijst van 51 projecten waarin Nederland zou moeten investeren. Het gaat om projecten op het gebied van digitalisering en AI, biotechnologie, veiligheid en weerbaarheid en energie- en klimaattechnologie.

Ondernemers lopen tegen veel obstakels aan, stelt hij. Wennink wil dat het makkelijker wordt vergunningen te krijgen. Nu duurt dat nog te lang. "Van archeologisch onderzoek tot het inventariseren van flora en fauna: deze eisen nemen al snel maanden in beslag."

Ook de beperkte ruimte in Nederland remt ondernemers. Er is te weinig ruimte op het elektriciteitsnet, weinig fysieke ruimte en het land zit tegen het stikstofplafond aan. En dus zal Nederland scherper moeten kiezen.

Zo is de oud-ASML-topman scherp over de rundveehouderij, groot uitstoter van stikstof. Door de hoge stikstofuitstoot liggen innovatieve projecten stil, staat in het rapport. "Het stikstofslot houdt zo de groei én verduurzaming van onze samenleving tegen." Wennink noemt opkoopregelingen en natuurherstel "noodzakelijk om deze crisis het hoofd te bieden".

Ook een deel van de industrie kan niet behouden worden, stelt hij. Het gaat hier bijvoorbeeld om bedrijven die veel energie gebruiken. Hij noemt in die context de papierindustrie.

Milder is Wennink voor chemie, olieraffinage en de staalindustrie. Ook dat zijn energieslurpers, maar deze sectoren staan volgens hem "aan de basis van verschillende ketens van hoogwaardige industrie in Nederland, en afhankelijkheden in deze sectoren zijn risicovol voor onze energievoorziening en krijgsmacht".

Nederlandse chemiebedrijven maken bijvoorbeeld kogelwerende vezels voor pantservoertuigen en uitrustingen van militairen. Wennink legt niet uit waarom de staalproductie hier zou moeten blijven.

Tata steel?

"Wennink begint goed met de analyse dat we keuzes moeten maken", zegt Boris Schellekens van Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen. "Maar hij durft het niet af te maken."

Tata Steel is bijvoorbeeld niet onmisbaar voor de Nederlandse industrie, zegt Schellekens. "Negentig procent van hun staal gaat naar het buitenland." Hij zou liever zien dat Tata's grootschalige productie stopt en er twee kleine fabrieken in Rotterdam en de Eemshaven voor in de plaats komen. De ruimte die vrijkomt kan bijvoorbeeld worden gebruikt voor het elektriciteitsnet, zegt Schellekens.

Tata wil niet zeggen hoeveel procent van hun staal voor de Nederlandse markt is. "We zijn vooral een Europees staalbedrijf, dat betekent dat wij ons voor een groot deel richten op verkoop binnen Europa", zegt een woordvoerder. Wel benadrukt hij dat Tata de enige fabriek in Europa is die staal voor batterijen maakt. "Dat is een ontzettend strategisch product. Naast onze fabriek kunnen alleen producenten in Japan dat maken."

Twee jaar ziekte

Het geluid van de staalindustrie vond weerklank in de klankbordgroep van Wennink. De oud-topman van Tata zat daar aan tafel. Niet aan tafel zaten de vakbonden.

Zij zijn niet blij met de uitkomst. "De mens wordt gezien als productiemiddel en als kostenpost", zegt Reinier Castelein, voorzitter van vakbond De Unie. "De uitspraken over de arbeidsmarkt raken het niveau van de ouderwets kapitalistische borrelpraat."

Ook FNV en CNV zijn kritisch. Een punt waarover de bonden vallen is Wenninks advies om werknemers bij ziekte nog maar één jaar uit te betalen. Dat voorstel is extra opmerkelijk op een dag dat belangrijke instanties als het UWV en de planbureaus CPB en SCP juist de politiek oproepen om die periode van twee jaar te behouden.

De activist, journalist en Nobelprijswinnaar Narges Mohammadi is opgepakt door de Iraanse veiligheidsdiensten, meldt haar stichting. Ook andere activisten, zoals Sepideh Gholian, zouden zijn gearresteerd.

De 53-jarige Mohammadi zat al van 2021 tot december 2024 vast in Iran. Ze werd veroordeeld voor het verspreiden van "propaganda tegen de Iraanse staat". In december 2023 werd haar straf verlengd met 15 maanden, opnieuw vanwege "propaganda tegen de Iraanse staat", en haar weigering om deel te nemen aan verhoren en rechtszittingen.

Mohammadi staat bekend om haar strijd tegen vrouwenonderdrukking en mensenrechtenschendingen in Iran. Ze schreef tijdens haar studententijd al artikelen over vrouwenrechten voor de universiteitskrant. Na de universiteit ging ze aan de slag als journalist voor meerdere kranten.

In 1998 werd ze voor het eerst gearresteerd vanwege haar kritiek op de Iraanse overheid, ze zat een gevangenisstraf van een jaar uit. In totaal is de activiste al vijf keer veroordeeld. Bij elkaar opgeteld komen de vijf veroordelingen uit op 12 jaar en 3 maanden cel en 154 zweepslagen.

In oktober vorig jaar werd haar gevangenisstraf uit 2021 voor de tweede keer dat jaar verlengd. Deze keer met zes maanden vanwege "ongehoorzaamheid en verzet tegen bevelen", nadat ze op 4 augustus met vier anderen had geprotesteerd tegen de executie van een andere politieke gevangene. Dat stelde haar familie in een verklaring op het socialmediaplatform Threads.

Gezondheid

Tijdens haar gevangenschap in de beruchte Evin-gevangenis kampte Mohammadi met gezondheidsproblemen. Zo zou ze meerdere hartaanvallen hebben gehad.

In december vorig jaar kreeg ze medisch verlof vanwege haar gezondheid. Hoewel haar verlof in eerste instantie maar drie weken zou duren, bleef ze tot deze maand op vrije voeten, mogelijk door druk van Westerse landen, stelt persbureau Reuters.

Mohammadi's volgers uitten sinds haar vrijlating al zorgen dat ze weer zou worden opgepakt. Dat lijkt nu te zijn gebeurd. De activiste bleef ondanks de zorgen actief deelnemen aan protesten en verscheen in internationale media.

Nobelprijs voor de Vrede

In 2023 kreeg Mohammadi de Nobelprijs voor de Vrede voor haar strijd tegen onderdrukking van vrouwen en mensenrechtenschendingen in Iran. Ze zat op dat moment al in de gevangenis. Haar kinderen namen de prijs voor haar in ontvangst.

Ze werd geprezen voor haar inspanningen tegen de doodstraf en tegen de martel- en misbruikpraktijken tegen politieke gevangenen. "Haar moedige strijd gaat gepaard met enorme persoonlijke offers", zei het Noorse Nobelcomité in een verklaring.

Mohammadi steunde de landelijke demonstraties na de dood van Mahsa Amini in 2022. Amini werd opgepakt door de religieuze politie omdat ze haar hoofddoek te los droeg. Daarna zou ze zijn mishandeld in een politiebusje. Ze kreeg een hartaanval terwijl ze onderweg was naar het politiebureau en overleed later in het ziekenhuis. Vorig jaar oordeelde de VN-Mensenrechtenraad dat Amini is omgekomen door fysiek geweld.

Een flets applausje kon er nog net vanaf toen op de laatste klimaattop in Brazilië werd afgehamerd. Achteraf waren de reacties op zijn best zuinig. Het was zelfs niet gelukt iets te zeggen over olie, steenkool en gas, de voornaamste veroorzakers van klimaatverandering.

Hoe anders was dat tien jaar geleden. Na het sluiten van het klimaatverdrag van Parijs klonk luid applaus. Diplomaten omhelsden elkaar. Daarop volgde een golf van optimisme en enthousiasme om klimaatverandering aan te pakken. Waarom lukt dat momenteel niet? En heeft het wel zin door te gaan met klimaattoppen?

"Parijs is gesloten op een moment dat de sterren goed stonden", zegt Heleen de Coninck, hoogleraar klimaatbeleid aan de Technische Universiteit Eindhoven. Cruciale landen, zoals de Verenigde Staten, Australië en Canada, hadden leiders die voortgang wilden maken. Dat gaf druk op tegenstribbelende landen.

Lange weg naar succes

Er waren voordien al twintig toppen geweest. "Veel van die toppen waren niet succesvol", zegt De Coninck, "en sommige waren zelfs een regelrechte ramp, zoals die in Kopenhagen." Het is ook moeilijk het eens te worden. Er zijn bijna tweehonderd landen, met uiteenlopende belangen, die afspraken allemaal moeten steunen.

"Die aanpak heeft 25 jaar redelijk gefunctioneerd maar is nu failliet", zegt energie-expert Remco de Boer. Zeker bij de laatste toppen sijpelen volgens De Boer steeds meer andere onderwerpen, zoals handel, door in de discussies over klimaat. China wilde de EU bijvoorbeeld op klimaat niet steunen, omdat het af wil van een Europese heffing voor producten waarbij tijdens de productie veel CO2 vrijkomt.

Klimaat is niet het enige terrein waarop het lastiger is geworden afspraken te maken. De Verenigde Staten doen op diverse terreinen niet meer mee. Internationale organisaties als de VN verliezen invloed. In die omstandigheden is het lastig unaniem afspraken te maken.

Moeizame samenwerking

Vergeleken met tien jaar geleden staan de sterren nu minder goed, ziet ook De Coninck. Toch ziet zij geen goed alternatief voor het soms moeizame overleg met bijna alle landen.

Er zijn wel tal van vrijwillige samenwerkingsverbanden tussen landen. Zo is er een 'club' om het lekken tegen te gaan van methaan, een gas dat de planeet nog harder opwarmt dan CO2. Op die manier kunnen gemotiveerde landen sneller meters maken. Maar veel landen met grote belangen zitten dan niet aan tafel.

"Daarom zijn het geen echte alternatieven", zegt De Coninck. "Ze kunnen nooit zo goed werken als klimaatonderhandelingen met alle landen, ze kunnen die alleen versterken."

Onvermijdelijk zijn er periodes met minder vooruitgang. Het verdrag van Parijs leidde er volgens De Coninck toe dat er ook meer vrijwillige samenwerkingen kwamen. Niet alleen van landen, maar ook bedrijven en financiële instellingen.

Zeker voor de Europese Unie, die zich profileert als voorloper voor het klimaatbeleid, is de huidige situatie teleurstellend. Europees commissaris voor Klimaat Wopke Hoekstra hield tijdens de laatste klimaattop in Brazilië nog een harde toespraak, en dreigde de deal niet te steunen. Na beperkte toezeggingen ging hij toch overstag.

Tegenwind ook in Europa

Ook in Brussel neemt de steun voor ambitieus klimaatbeleid echter af. Met veel moeite kwam er nog wel een scherpe doelstelling voor 2040. Intussen wordt veel milieuwetgeving afgezwakt. En lopen er discussies nog meer wetgeving uit te stellen of af te zwakken, zoals het verbod op de verkoop van benzine- en dieselauto's vanaf 2035.

Er kunnen ook negatieve gevolgen zijn als de Europese Unie te strak aan die voortrekkersrol blijft vasthouden, zegt energie-expert De Boer, terwijl bij andere blokken economische belangen altijd voorgaan. "Ik maak me wel zorgen over het verdwijnen van de industrie. Dan zouden onze afhankelijkheden toenemen, bijvoorbeeld voor het importeren van grondstoffen."

Hoogleraar klimaatbeleid De Coninck ziet echter geen tegenstelling. Juist met verduurzaming kan Europa de concurrentie aangaan. "Het idee is vaak dat je door dereguleren wint aan concurrentiekracht. Ik denk juist dat we duurzaamheid moeten reguleren." Dit stimuleert de industrie om te innoveren, zeker als het beleid stabiel is. "Versimpelen prima, maar niet afzwakken", zegt De Coninck. "Het is een recept waarbij je de sweet spot moet vinden."