NOS Nieuws - Algemeen

"Ik val op mannen met een lage CO2-voetafdruk", "Make the earth great again" en "Is toch je moedertje". De borden op het Malieveld laten zien waar duizenden mensen op deze zondag voor zijn gekomen: aandacht vragen voor klimaatverandering.

Enkele tienduizenden mensen verzamelden zich vandaag op het Malieveld. Ook nog toen de stoet zich in beweging zette voor een mars door het centrum van Den Haag bleven er vanaf Den Haag Centraal mensen komen om zich erbij aan te sluiten. Het onderschrijft langlopende opinieonderzoeken: klimaat daalt wel wat op de prioriteitenlijst van kiezers, maar het blijft een belangrijk onderwerp.

Dit vertelden deelnemende politici en activisten over hun aanwezigheid:

"Een belangrijk signaal, zo voor de verkiezingen", laat organisator De Klimaatcrisis Alliantie weten, "Zij laten de politiek weten dat de klimaatcrisis bovenaan de politieke agenda hoort te staan." De coalitie bestaat uit onder meer Oxfam Novib, Milieudefensie, Grootouders voor het Klimaat en de Jonge Klimaatbeweging. Na optredens van onder meer Spinvis en een reeks speeches, trok de stoet door Den Haag.

'Klimaatprobleem is lange termijn probleem'

Het duurde even voordat het op het Malieveld op gang kwam. Terwijl kletsende groepjes mensen met protestborden zich langzaam vanaf het station naar het Malieveld begaven, oefende op een veldje een band met een treurig deuntje. Onderweg hielden politieagenten te paard de gemoedelijke stoet in de gaten. Op het Malieveld verderop klonk inmiddels het klimaatnummer Groter dan ik van Froukje uit de speakers.

Er waaide een snijdende wind, af en toe brak de zon door. Toch waren er enkele tienduizenden mensen op de protestactie afgekomen. Vooral ouderen, lijkt het, waren in groten getalen aanwezig.

"Ze zeiden net op het podium, 'schouder aan schouder', waarbij mijn vrienden zeiden 'ouder en ouder'", grapt Margriet (62). Voor haar is het vanzelfsprekend dat ze hier vandaag aanwezig is: "Er worden zoveel verkeerde dingen gedaan met grondstoffen, met name door de westerse wereld. Het welvaartsniveau is zo hoog. Mensen hebben er veel moeite mee om een stapje terug te doen om duurzame keuzes te maken."

Het klimaatprobleem is een langetermijnprobleem, zegt Margriet, en dat maakt het zo lastig om er aandacht voor te blijven vragen. "Er iets tegen doen levert morgen geen nieuwe woningen op, het levert morgen geen werk op, het levert morgen geen extra inkomen op."

'Ik zie geen toekomst'

Lucie (20) zit door klimaatverandering in een persoonlijke crisis: "Ik zie geen toekomst meer als ik naar de toekomst kijk. Ik geniet extra van elk kopje koffie, omdat ik weet dat ik die niet altijd zo gemakkelijk zal kunnen blijven drinken." In haar gevoel van machteloosheid staat ze als jongere niet alleen, meldde de NOS eerder deze week.

Klimaat is niet voldoende een onderwerp geweest in de campagne, vindt Lucie. "Het gesprek wordt gedomineerd door andere onderwerpen. Dat klimaatverandering zo ongrijpbaar is maakt het nog lastiger."

Vandaag is ze bij de mars om haar stem te laten horen, al is ze cynisch over de impact. "Ik ben hier om de massa groter te maken, maar ik denk niet dat het veel uitmaakt. Ik ben er vooral om gelijkgestemde mensen te ontmoeten en daar hoop uit te putten. En ik wil over dertig jaar terugkijken en voelen dat ik aan de juiste kant van de geschiedenis heb gestaan."

'Positieve energie'

Dat zeggen meer aanwezigen: de hoop dat er wat aan klimaatverandering gedaan wordt - nu het net als bij de vorige verkiezingen niet echt een thema is - is niet vervlogen maar staat wel op een laag pitje. "Maar de positieve energie van alle mensen die samenkomen en hier aandacht voor vragen, doet me persoonlijk erg goed", zegt Carlijn (26), die voor het eerst bij een demonstratie aanwezig is. Margriet: "De protestmentaliteit van vroeger van mijn generatie zie ik terug bij jongeren van nu, dat is leuk om te zien."

Ook al is het nauwelijks een campagnethema, toch zijn partijen met hun partijleiders vandaag aanwezig om hun gezicht te laten zien. Door het publiek zag je de vlaggen wapperen van Volt, GL-PvdA, Bij1, D66, de SP en de Partij voor de Dieren. Partijen rechts van D66 zijn afwezig, ook de partij van VVD-klimaatminister Hermans.

Wat zeggen de verkiezingsprogramma's?

Volgens de doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) willen vooral linkse en progressieve partijen (GL-PvdA/D66/Volt) de komende jaren meer inzetten op klimaat. Het CDA wil dit in mindere mate. De VVD en NSC kozen voor continuïteit. BBB en JA21 zwakken het klimaatbeleid af en de PVV liet het programma niet doorrekenen.

De Koerdische militante beweging PKK gaat zich terugtrekken uit Turkije, als volgende stap in het vredesproces tussen de PKK en Turkije. In mei kondigde de PKK zijn opheffing aan als onderdeel van afspraken met de Turkse regering. Een deel van de groepering heeft zich inmiddels al teruggetrokken, schrijft de PKK.

De militanten willen toewerken naar een "vrij, democratisch en broederlijk leven" met Turkije, laat de PKK weten vanuit Noord-Irak. De beweging kwam in 1984 in opstand tegen de Turkse staat vanwege de onderdrukking van de Koerdische minderheid.

De Koerden zijn het grootste volk zonder eigen staat. Ze wonen verspreid over vooral Turkije, Iran, Irak, en Syrië. De PKK pleegde geregeld aanslagen, vaak gericht op Turkse militairen. De groep wordt daarom door verschillende landen en internationale organisaties, waaronder de Verenigde Staten en de Europese Unie, beschouwd als terroristische organisatie.

'Bestaan Koerden erkend'

PKK-leider Abdullah Öcalan verscheen afgelopen zomer na 20 jaar in een video vanuit de gevangenis. Daarin zei hij dat het bestaan van de Koerden is erkend en het basisdoel van de PKK is bereikt. Daardoor kan ook afstand worden genomen van de militaire strategie, zei de partijleider.

Correspondent Turkije Gülsah Ercetin:

"Sinds de lancering van de onderhandelingen zijn er, naast voorstanders, ook kritische geluiden onder sommige Turkse nationalisten en denkers. De kritiek is dat deze onderhandelingen kunnen leiden tot meer verdeeldheid in het land.

Anderen vragen zich weer af of de onderhandelingen zullen uitmonden in de vrijlating van PKK-leider Öcalan. Het is niet de eerste keer dat Turkije en de PKK onderhandelen. Dat is jaren geleden ook geprobeerd, maar mislukt. Tot nu toe zijn dit soort stappen niet eerder gezet.

Door de terugtrekking van de PKK lijkt een nieuwe fase te zijn aangebroken in het vredesproces. Als het vredesinitiatief slaagt, dan komt er een eind aan een bloedige strijd die meer dan veertig jaar heeft geduurd waarbij 40.000 mensen om het leven zijn gekomen."

"We zijn op weg om het vredesproject van leider Öcalan uit te voeren", zei een PKK-woordvoerder tegen persbureau Reuters. "Daarom moet de andere partij, Turkije, politieke veranderingen doorvoeren en een geschikte omgeving creëren om het project te kunnen uitvoeren."

'Turkije terreurvrij'

Een woordvoerder van de Turkse regeringspartij AK reageert via X op de terugtrekking van de PKK. "Door ervoor te zorgen dat het ontwapenings- en ontbindingsproces onafgebroken kan worden voortgezet, kunnen de doelstellingen worden bereikt." Hij verwijst naar de doelstelling om Turkije "terreurvrij" te maken.

Dinsdag ontvangt de Turkse president Erdogan een delegatie van de pro-Koerdische partij DEM. De bedoeling is dat er vervolgstappen worden genomen voor een "terreurvrij Turkije", schrijven Turkse media. De parlementsleden van DEM waren ook de initiatiefnemers om gesprekken met Öcalan voort te zetten.

In juli legde de militanten in Noord-Irak tijdens een ceremonie de wapens neer:

De Britse politie heeft de zedendelinquent die vrijdag per ongeluk was vrijgelaten vanmorgen aangehouden. Met hulp van het publiek wisten agenten hem te vinden in Finsbury Park, in het noorden van de Britse hoofdstad. Hij wordt overgedragen aan de gevangenisautoriteiten.

De 41-jarige Ethiopische asielzoeker was in september tot een jaar gevangenisstraf veroordeeld voor aanranding van een meisje en een vrouw. Hij zat zijn straf uit in Chelmsford, een stad ten noordoosten van Londen.

Vrijdag zou hij in verband met zijn verzoek om uitgezet te worden naar een detentiecentrum voor migranten worden gebracht, maar door een misverstand stond hij plotseling op straat. Toen de politie op de fout geattendeerd werd, had hij al een trein naar Londen genomen.

In trainingspak

Er kwam een klopjacht op gang. Diezelfde dag werd hij in de Londense wijk Dalston gezien, nog steeds in zijn grijze gevangenistrainingspak. "Ik ben het publiek uiterst dankbaar voor hun hulp", zei de politieofficier die verantwoordelijk was voor de opsporing van de man.

De kettingzaag van de conservatief-libertaire presidentskandidaat Javier Milei werd hét beeld van zijn campagne in 2023. Om de zwakke Argentijnse economie er weer bovenop te helpen, moest er hard worden gesneden in de overheidsuitgaven, zei Milei. Die boodschap hielp hem aan het presidentschap.

Nu, bijna twee jaar later, mag Argentinië zich uitspreken over zijn harde beleid. Zijn de Argentijnen nog wel bereid om de hoge prijs daarvoor te betalen? Vandaag zijn er tussentijdse verkiezingen voor een deel van het parlement en de senaat.

Lagere prijsstijgingen

Het terugdringen van de inflatie is één van de belangrijkste doelstellingen van Milei. In dat opzicht lijkt zijn beleid dit jaar effect te sorteren. In 2023 en 2024 waren de prijsstijgingen in Argentinië nog extreem. In 2025 stijgen de prijzen een stuk minder hard.

Door snijden in de overheidsuitgaven daalde ook de staatsschuld. De harde maatregelen trokken in april dit jaar het Internationaal Monetair Fonds (IMF) over de streep om Argentinië opnieuw geld te lenen. Het gaat om 20 miljard dollar over twee jaar tijd.

Toch is de pijn voor veel Argentijnen niet minder. De lonen stijgen te weinig om de toch nog hoge inflatie bij te houden. Dat leidt ertoe dat de Argentijnen van hun salaris minder kunnen kopen.

Nina Jurna, correspondent Latijns-Amerika:

"Milei werd in 2023 gekozen met een ruime meerderheid van stemmen. De belofte dat hij de economie weer gezond zou maken "met een schoktherapie" sprak veel Argentijnen aan.

Ondanks de lagere inflatie en lagere staatschuld kunnen veel Argentijnen maar moeilijk het hoofd boven water houden. Dat komt doordat veel subsidies zijn losgelaten voor bijvoorbeeld elektriciteit, brandstof en transport, en doordat tienduizenden ambtenaren werden ontslagen of op hun salaris werden gekort.

Of de Argentijnen Milei en zijn partij La Libertad Avanza vandaag toch het voordeel van de twijfel willen geven, is de vraag. Voor Milei en zijn radicale hervormingen is het cruciaal dat zijn partij meer zetels binnenhaalt.

Dat is ook belangrijk voor de beloofde steun van Trump. "Als Milei verliest, zullen we niet gul zijn tegenover Argentinië", zei Trump vorige week en daarmee wekte hij de indruk dat veel afhangt van deze verkiezingen, ook wat betreft de Amerikaanse financiële injectie."

Naast het dure leven nemen nu de zorgen toe over de werkloosheid in Argentinië. Die is onder Milei wat opgelopen, van 6 tot bijna 8 procent. Bijna 1 op de 13 Argentijnen zit dus zonder baan. Ter vergelijking: 1 op de 25 Nederlanders is werkloos.

Peso kunstmatig hoog

En Milei heeft niet alleen bezuinigd. Hij heeft ook de nationale munt, de peso, een tijdlang kunstmatig hoog gehouden. De peso daalde al voor Milei's presidentschap, waardoor de Argentijnen minder kunnen kopen met hun geld, zowel in eigen land als in het buitenland.

Milei wist de val van de peso even te stoppen door de dollarreserves van Argentinië te gebruiken om peso's te kopen, maar daar mag hij van het IMF niet mee doorgaan. In ruil voor de miljardenlening moet Argentinië stoppen met het kunstmatig hoog houden van de peso.

Ondertussen liep het nieuwe, broze vertrouwen in de koers van Milei deuken op door een slechte uitslag bij lokale verkiezingen en corruptieschandalen. Het idee dat Milei misschien te weinig tijd zou krijgen om zijn beleid door te zetten, leidde opnieuw tot wantrouwen.

De peso zakte opnieuw weg. Vijf jaar geleden was 1 peso nog een halve eurocent waard (0,0054 euro). Inmiddels is de peso bijna 10 keer minder waard. Nu is de 1 peso nog maar 0,00058 euro waard.

Hulp van Trump

Begin oktober schoot de Amerikaanse regering te hulp. Trump en Milei voelen zich verbonden. Beide presidenten hebben het vaak over een overheid die weinig geld uitgeeft. De VS maakte bekend Argentinië te steunen met 20 miljard dollar. Daarnaast zou Amerika nog eens 20 miljard aan dollars omruilen voor peso's.

Zoveel peso's in Amerikaanse handen, dat moest vertrouwen uitstralen dat het wel weer goed komt met de Argentijnse munt. Even ging de peso-koers omhoog, maar inmiddels staat de peso weer op de lage koers van voor de Amerikaanse steun.

Of Milei nou zetels wint of verliest bij de tussentijdse verkiezingen, economen zijn het er over eens dat er opnieuw maatregelen nodig zijn om de peso te stabiliseren. Dat zal niet gebeuren zonder pijn voor de Argentijnen.

De paramilitaire groep RSF in Sudan zegt het hoofdkwartier van het Sudanese regeringsleger in de stad El-Fasher in handen te hebben. De stad is het laatste bolwerk van het regeringsleger in de rijke regio Darfur. El-Fasher wordt al meer dan een jaar belegerd. Het regeringsleger heeft nog niet gereageerd.

Gevreesd wordt dat verovering van El-Fasher tot een bloedbad zal leiden. In april zouden bij de verovering door de RSF van een vluchtelingenkamp ten zuiden van El-Fasher meer dan 1500 burgers zijn gedood.

Burgers die de stad de afgelopen tijd konden verlaten, zeggen dat RSF-strijders zich schuldig maken aan roof, verkrachting en moord.

Er zijn niet veel beelden van de situatie in El Fasher, maar maandag kwamen deze naar buiten:

De RSF wil heel Darfur in handen krijgen, omdat er goud wordt gedolven. De regio ligt op de grens met Tsjaad, vanwaaruit gemakkelijk wapens kunnen worden aangevoerd.

De strijd tussen het regeringsleger en de RSF duurt al bijna twee jaar. Zo'n 14 miljoen Sudanezen zijn ontheemd en tienduizenden zijn gedood. De VN en hulporganisaties noemen de situatie in Sudan al langer de grootste humanitaire crisis ter wereld.

Afrikacorrespondent Elles van Gelder, vanuit Port Sudan in Sudan

"Er zijn de afgelopen jaren juist veel mensen naar El-Fasher gevlucht, omdat de stad nog niet in handen was van de paramilitairen. Daardoor zitten er ook veel vrouwen en kinderen vast, die de afgelopen tijd hebben geleden onder een brute belegering. Op satellietbeelden is te zien dat de RSF een soort aarden muur om de stad heeft gebouwd, waardoor er ook amper eten El-Fasher inkwam. Mensen sterven er van honger en ziektes en er is bijna geen medische hulp.

De inname nu kan desastreus zijn, omdat de milities van de RSF het ook gemunt hebben op de burgers. De Sudanese RSF-strijders zijn van Arabische afkomst en de inwoners en vluchtelingen in Darfur zijn Sudanezen van Afrikaanse afkomst. Niet alleen dichtbij El-Fasher, maar ook elders in Darfur heeft de RSF massamoorden begaan en de VS spreekt van een genocide.

Tegelijkertijd is dit geen lokaal conflict en spelen veel internationale belangen, vooral in Darfur. De Verenigde Arabische Emiraten steunen de RSF, met wapens, bewapende drones en zelfs huurlingen. Ze krijgen daar onder meer goud voor terug. Dat ontkennen ze, maar er is voldoende bewijs dat de inname van Darfur voor een groot deel leunt op die steun.

Een week na de spectaculaire juwelenroof in het Louvre bevestigt het Openbaar Ministerie in Parijs dat een aantal verdachten is gearresteerd. Verschillende Franse media schrijven dat twee verdachten zijn opgepakt. Ze zouden gisteravond zijn aangehouden.

Het gaat volgens dagblad Le Parisien om twee mannen van rond de 30 jaar oud die afkomstig zijn uit het departement Seine-Saint-Denis, ten noordoosten van Parijs. De twee zouden horen bij een groep van vier criminelen die de roof zouden hebben uitgevoerd.

Eén van hen is aangehouden op een luchthaven bij de hoofdstad, bevestigt de openbaar aanklager. Hij zou van plan zijn geweest naar Algerije te vluchten, schrijft omroep France Info.

"Doorgewinterde uitvoerders"

De tweede verdachte zou in de regio Parijs zijn aangehouden, volgens Le Parisien. Het dagblad schrijft dat zij "doorgewinterde uitvoerders zijn die mogelijk in opdracht hebben gehandeld". Het zouden bekenden zijn van de politie vanwege inbraken.

Van de ontsnapping zijn deze beelden gemaakt:

De dieven lieten verschillende voorwerpen achter, zoals een helm, een brander en een geel hesje, schrijft nieuwsomroep BFMTV. De forensische politie zou een doorslaggevende rol hebben gespeeld bij het identificeren van de verdachten.

De Franse minister van Binnenlandse Zaken Laurent Nuñez feliciteert de rechercheurs "die onvermoeibaar hebben gewerkt zoals ik had gevraagd en die altijd mijn volledige vertrouwen hebben gehad".

Het beroemde museum in Parijs werd afgelopen zondagochtend overvallen. De dieven kwamen het Louvre binnen met een verhuislift en maakten met een slijptol vitrines open. Ze gingen er een paar minuten later vandoor met historische juwelen, onder meer kroonjuwelen uit de tijd van de Franse keizers, ter waarde van zo'n 88 miljoen euro.

De Oekraïense luchtverdediging krijgt versterking in vele vormen, variërend van oude Sovjet-stuntvliegtuigen uit het Verenigd Koninkrijk tot de nieuwste straaljagers uit Zweden.

Protect Ukraine, een Nederlandse hulporganisatie, heeft een Jak-52 stuntvliegtuig gekocht om het luchtruim in de omgeving van Odesa te beveiligen. Vrijwilligers hebben het toestel deze week via Nederland overgevlogen naar Oekraïne.

Woensdag sloot president Zelensky een overeenkomst met de Zweedse premier Kristersson over de levering van ten minste 100 nieuwe Gripen straaljagers. Volgend jaar moeten de eerste toestellen worden geleverd en het aantal kan oplopen tot 150.

Oude Jakovlev stunttoestellen en Gripen gevechtsvliegtuigen lijken in niets op elkaar, maar ze hebben hetzelfde doel: Oekraïne beschermen tegen Russische luchtaanvallen.

Dat het nieuws over de antieke Jaks en nog te bouwen hypermoderne gevechtsvliegtuigen samenvalt, is typisch voor deze oorlog. Met al zijn loopgraven en bestormingen lijkt die veel op de Eerste Wereldoorlog. Tegelijkertijd worden op datzelfde slagveld de modernste technieken gebruikt, zoals drones en kunstmatige intelligentie.

Als in de Eerste Wereldoorlog

De Jak-52's vechten al. Jaap Scholten, oprichter van Protect Ukraine, is onder de indruk van wat de Oekraïners met de vliegtuigjes doen. "Het is een tweezitter, waarin luchtmachtpiloten leerden vliegen. Nu gaat er geen instructeur achter de piloot zitten, maar een boordschutter. Die doet in de lucht de kap open, ze gaan dichtbij vliegen en schieten dan met een jachtgeweer op de drones, alsof het de Eerste Wereldoorlog is."

Daar blijft het niet bij. Er circuleert beeld van een Russische Orlan verkenningsdrone die een tikje krijgt met een vleugel van een Jakovlev. De drone raakt van koers en tuimelt naar beneden. Ook de Britse Spitfirepiloten gingen op die manier te werk in de Tweede Wereldoorlog, vaak boven Nederland. Ze joegen op Duitse V-1 raketten die de bezetter afschoot op Londen.

Volgens de Oekraïense commandant van de Jaks, Mykola Lichatskyi, zijn de stuntvliegers verantwoordelijk voor 10 tot 12 procent van de neergehaalde drones op een gemiddelde dag.

'Niet overschatten'

Joeri Ignat, de woordvoerder van de Oekraïense luchtmacht, tempert de verwachtingen van de stuntvliegtuigjes: "We moeten hun rol niet overschatten," zegt hij. Volgens hem zijn met de Jaks een maand geleden vijf Shahed-drones neergehaald.

Volgens Ignat is het heel gevaarlijk om met de propellertoestellen de drones, die in opdracht van Rusland in Iran worden gefabriceerd, uit te schakelen. "Om ze te raken met een geweer moeten ze veel te dichtbij komen." Het risico dat de ontploffende Shahed de Jak meeneemt in zijn val, is veel te groot, meent Ignat.

Voor de jacht op Shaheds zijn helikopters wel zeer effectief, stelt de woordvoerder. Daarin kan een zware mitrailleur worden opgesteld, in de deuropening. Die kan verder schieten. "Maar ook dat blijft zeer gevaarlijk."

De luchtmachtwoordvoerder ziet de stunttoestellen meer als achtervang, voor het geval Russische Orlan verkenningsdrones te ver in het Oekraïense luchtruim doordringen. "De Orlans zoeken doelen uit voor de Russische ballistische raketten." Dus de aanpak van de verkenningsdrones kan al met al veel leed voorkomen.

Rusland doet hetzelfde

Ook de Russen zetten de Jaks in om op drones te jagen, dat is misschien het beste bewijs dat de inzet van een Jaks werkt. "Ze apen de Oekraïners na", zegt Scholten. Er is inderdaad beeld van Russische Jak-52's die met speciale radars op Oekraïense drones jagen. Pogingen om ze met boordkanonnen uit te rusten, zouden op niets zijn uitgelopen, omdat de vleugels de terugslag van de wapens niet aankunnen.

Scholten: "Wij hebben dit vliegtuig voor 78.000 euro gekocht en we zijn bezig met een tweede vliegtuig. Het idiote is dat de Russen nu precies dezelfde toestellen proberen te kopen."

Dat bedrag is een fractie van wat één Saab Gripen E-Jet kost, zeker duizend keer meer. Met de meer dan honderd Saabs is een bedrag gemoeid van 7,3 miljard euro. De Zweedse minister van Defensie hoopt dat de toestellen gefinancierd kunnen worden met bevroren Russische tegoeden. Complicatie is wel dat de Europese leiders afgelopen week in Brussel daarover geen overeenkomst hebben bereikt, omdat de Belgische premier dwarslag. Hij vreest juridische gevolgen als de Russische tegoeden worden aangesproken.

Voor het einde van het jaar probeert de Europese Commissie met een voorstel te komen om de bezwaren weg te nemen. Een akkoord zou de weg vrijmaken voor de grote order bij Saab. Dan nog zullen de Gripen E-toestellen niet snel boven Oekraïne vliegen, denkt de Oekraïense luchtmachtwoordvoerder Ignat: "Het zijn high-tech wapens, die kan geen enkel land snel produceren."

Goedemorgen! Een groot deel van de Utrechtse binnenstad is aangewezen als veiligheidsrisicogebied uit angst voor ongeregeldheden vanwege een mogelijk anti-immigratieprotest en antifascistisch protest en vanmiddag speelt Feyenoord tegen PSV in de eredivisietopper in De Kuip.

Eerst het weer: in de ochtend blijft het regenen, vooral in het noorden vallen zware buien met onweer. In het zuiden vaker droog. Vanmiddag klaart het wat op. Het wordt maximaal 12 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist

De Amerikaanse president Trump heeft zicht geërgerd aan een reclamespotje van de Canadese provincie Ontario. Hij straft daarvoor heel Canada met een verhoging van de importheffingen met 10 procent. In het filmpje zijn fragmenten van een speech uit 1987 te horen van de toenmalige Amerikaanse president Ronald Reagan.

Reagan zei dat importheffingen banenverlies en handelsoorlogen veroorzaken. Trump voert juist importheffingen in of verhoogt ze omdat de VS daar voordeel van zou hebben. Volgens Trump zijn de uitspraken van Reagan uit hun verband gerukt.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Alle lijsttrekkers gingen gisteren, in weer en wind, nog één keer de straat op om mensen te overtuigen op 29 oktober op hun partij te stemmen.

Zo zag de laatste dag flyeren eruit voor de lijsttrekkers:

Fijne dag!

Thailand en Cambodja hebben hun bestandsakkoord over het grensconflict tussen beide landen uitgebreid. In juli kwamen ze onder druk van de Amerikaanse president Trump al een staakt-het-vuren overeen, waarbij doden en gewonden werden uitgewisseld.

Daar komt nu de vrijlating door Thailand van achttien Cambodjaanse gevangenen bij en Cambodja begint met de terugtrekking van zware artillerie uit het grensgebied. Ook maken beide landen een begin met het verwijderen van landmijnen. Waarnemers uit de ASEAN-landen zien toe op naleving van de afspraken.

De premiers van beide landen tekenden het nieuwe akkoord in de Maleisische hoofdstad Kuala Lumpur in het bijzijn van Trump. Die sloot ook een handelsovereenkomst met beide landen en gastland Maleisië, onder meer over de winning van belangrijke mineralen. De VS wil daarvoor minder afhankelijk zijn van China.

Gevechten

Thailand en Cambodja hebben al tientallen jaren een conflict over het grensgebied. In juli liepen de spanningen hoog op en kwamen in een paar weken tijd meer dan veertig mensen om het leven. Zo'n 300.000 mensen sloegen op de vlucht.

Trump dreigde destijds om handelsovereenkomsten met de twee landen stop te zetten, waarna Thailand en Cambodja het staakt-het-vuren overeenkwamen.

Trump werd nu in Maleisië, waar hij is voor de ASEAN-top, met alle egards ontvangen. De Maleisische gastheer van de top, premier Anwar Ibrahim, zei bij de ondertekening van de nieuwe overeenkomst dat verzoening geen concessie is, maar een daad van moed.

Op de laatste zondag voor de Tweede Kamerverkiezingen is Den Haag vanmiddag het toneel van een klimaatmars. Volgens de organisatie hebben zowel media als politieke partijen het klimaat in de campagne verwaarloosd. Deze mars moet het thema in spotlights zetten.

Het roept de vraag op hoe kiezers zelf kijken naar klimaat. Opinieonderzoek levert een genuanceerd beeld op. Ja, Nederlanders vinden klimaat belangrijk, maar ze noemen het minder vaak als groot maatschappelijk probleem.

"Als je burgers vraagt hoeveel belang ze hechten aan de klimaataanpak dan ligt dat al jaren vrij hoog", zegt Yvonne de Kluizenaar, onderzoeker bij het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "Drie vierde of meer van de Nederlanders vindt het tenminste 'enigszins' belangrijk." En dat aandeel blijkt vrij stabiel.

Minder urgentie bij kiezers

SCP-onderzoek laat zien dat het nogal verschilt hoe sterk mensen de klimaataanpak als probleem ervaren. Dat hangt bijvoorbeeld samen met hun politieke voorkeur. Ook denken mensen lang niet altijd dat zijzelf last zullen krijgen van de gevolgen van klimaatverandering. Het wordt nogal eens gezien als een abstract probleem dat anderen treft of mensen in de toekomst.

Ten opzichte van andere thema's lijkt klimaat in belang af te nemen. Het SCP heeft een langlopend onderzoek waarin ze Nederlanders vragen wat ze op dit moment de grootste maatschappelijke thema's vinden van ons land. Deelnemers dragen deze zelf aan, ze krijgen geen keuzes voorgeschoteld.

In het voorjaar van 2023 noemde drie van de tien Nederlanders 'klimaat en milieu' uit zichzelf. Bij het laatste onderzoek was dit afgenomen tot twee op de tien Nederlanders. Daarmee blijft klimaat een veelgenoemd thema, maar duidelijk na bijvoorbeeld wonen en migratie.

Ander onderzoek onderschrijft deze trend. Zo blijkt uit peilingen van marktonderzoeker Ipsos I&O Publiek dat twee jaar geleden 30 procent van de kiezers vond dat de politiek voorrang moet geven aan klimaat. Dat is teruggevallen naar 17 procent, waarmee het thema nog altijd in de top 5 staat, maar achter de woningmarkt (48 procent) en migratie (36 procent). Ook het Amerikaanse onderzoeksbureau PEW zag die scherpe daling in Nederland.

Concurrentie met andere thema's

Deels lijkt dit te komen doordat klimaat om aandacht concurreert met problemen die als urgenter worden gezien dan enkele jaren geleden. "Als andere thema's veel in het publieke debat worden besproken, drukt dit ook klimaat naar de achtergrond", zegt De Kluizenaar van het SCP.

Ook kiezers benoemen dit. "Ik denk niet dat klimaat minder belangrijk is geworden", zegt Beau Ulrich, een 21-jarige verkoopmedewerker uit Alkmaar. "Maar andere punten zijn meer in de spotlights gekomen. Je kunt niet alle problemen oplossen." Ulrich stemde de vorige keer Groenlinks-PvdA, maar is er dit keer nog niet uit.

Ulrich is van plan om vandaag naar de klimaatmars te gaan, maar ziet dat andere problemen ook aandacht vragen, zoals het woningtekort, de gezondheidszorg en de ongelijkheid tussen mannen en vrouwen.

Wat zeggen de verkiezingsprogramma's?

Volgens de doorrekening van het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) willen vooral linkse en progressieve partijen (GL-PvdA /D66) de komende jaren meer inzetten op klimaat. Het CDA wil dit in mindere mate. De VVD en NSC kozen voor continuïteit. BBB en JA21 zwakken het klimaatbeleid af en de PVV liet het programma niet doorrekenen.

De concurrentie met andere thema's is niet de enige verklaring. Het beeld dat mensen hebben van klimaatbeleid in andere landen heeft invloed op hun mening, bleek uit onderzoeken waarin het SCP achtergrondgesprekken voerde. "Veel mensen hebben het gevoel dat Nederland al veel meer doet dan andere landen", zegt De Kluizenaar. "Dat roept bij een deel van de mensen weerstand op tegen plannen om meer te doen, zeker als dat offers vergt."

Hoogtepunt in 2018

Sinds de laatste Tweede Kamerverkiezing is er ook veel veranderd in de wereld. Zo trad Donald Trump aan als president van Amerika. Nog meer dan in zijn vorige termijn zet hij het mes in het klimaatbeleid. In Europa groeien juist de zorgen dat hoge energieprijzen en duurzaamheidsregels het lastig maken voor bedrijven om te concurreren.

Klimaat daalde dus op de lijst van de grootste problemen die kiezers ervaren. "Maar onderzoek nuanceert ook het soms geschetste beeld dat de belangstelling helemaal weg is", zegt De Kluizenaar. Zeker als je verder terugkijkt, is de aandacht nog steeds op een hoog niveau.

Tot 2018 noemde doorgaans nog geen 10 procent van de mensen klimaat en milieu als voornaam thema. De belangstelling nam daarna flink toe met een dip in coronatijd, toen gezondheid en zorg alle aandacht vroegen. Het hoogtepunt lag eind 2019 toen Nederlanders klimaatverandering voor even zagen als het allerbelangrijkste maatschappelijke thema.

De Amerikaanse president Trump heeft aangekondigd de importheffingen voor Canada te verhogen met 10 procent. Hij gaat daartoe over omdat hij boos is over een reclamespotje dat de Canadese provincie Ontario uitzendt.

In dat filmpje, dat is bedoeld als kritiek op de heffingen van de Verenigde Staten, wordt een deel van een toespraak van de Amerikaanse oud-president Reagan uit 1987 opgevoerd. Reagan spreekt zich in het fragment uit voor vrije handel. Volgens Trump is die uitspraak uit zijn verband gerukt.

"Vanwege hun totaal verkeerde weergave van de feiten en vijandige optreden, verhoog ik de importheffingen voor Canada met 10 procent bovenop wat ze nu betalen", schrijft de president op zijn eigen socialemediakanaal Truth Social. Het is niet duidelijk wanneer deze nieuwe heffing ingaat en welke goederen er mogelijk door worden getroffen.

Andere volgorde

In de advertentie van de regering van Ontario is de stem van Reagan te horen die kritiek levert op de heffingen op buitenlandse goederen. Hij zegt dat ze banenverlies en handelsoorlogen veroorzaken.

De video bevat vijf zinnen uit een wekelijkse toespraak van vijf minuten uit 1987 die in een andere volgorde zijn geplaatst.

Trump trok donderdag de stekker uit handelsbesprekingen met de Canadese regering vanwege de reclame in Ontario. Die werd onder meer gisteren uitgezonden tijdens de eerste wedstrijd van de World Series, de finale van de hoogste honkbalcompetities in de Verenigde Staten en Canada. Daarin staat voor het eerst sinds 1993 weer een team uit Canada: de Toronto Blue Jays.

Te laat

Na overleg met de Canadese premier Carney zegde de provincie Ontario toe de advertentiecampagne tegen importheffingen vanaf komende maandag stop te zetten, maar dat vindt Trump te laat. "Hun spotje zou onmiddellijk worden verwijderd, maar ze lieten hem gisteravond tijdens de World Series zien, terwijl ze weten dat het totaal onwaar was", meldt hij.

Sinds augustus gelden er heffingen van 35 procent voor bepaalde goederen die van Canada naar de VS gaan. Het grootste deel van de Canadese goederen is echter uitgezonderd van de opgelegde heffingen, omdat de landen tijdens Trumps eerste termijn een groot handelsverdrag tekenden: het United States-Mexico-Canada Agreement (USMCA). De economie van het land lijdt wel onder de heffingen van 50 procent die Trump dit jaar heeft ingesteld op staal en aluminium uit alle landen.

Tegenheffingen

Carney kondigde vrijdag aan opnieuw met Trump te willen onderhandelen over een handelsdeal. Hij heeft al een groot deel van de tegenheffingen ingetrokken die onder zijn voorganger Trudeau werden ingevoerd. Zo werd de door Trump vervloekte techbelasting geschrapt, waarna de landen weer toenadering zochten.

Trump en Carney zijn beiden te gast op een driedaagse top in Maleisië die vandaag begint. Maar de Amerikaanse president zei tegen journalisten die meereisden met het presidentiële vliegtuig dat hij niet van plan is om een gesprek met zijn Canadese collega te voeren.

De wintertijd is vannacht ingegaan in Nederland en de andere Europese landen. Om 03.00 uur (zomertijd) werd de klok, zoals ieder jaar op de laatste zondag van oktober, teruggezet en nu wordt de 'normale' tijd weer gebruikt.

Door het verzetten van de klok is het 's ochtends eerder licht, maar ook 's avonds eerder donker. Ook buiten Europa hanteren veel landen de wintertijd, al gaat die niet overal op dezelfde dag in. In Egypte gaat de klok in de nacht van donderdag op vrijdag een uur terug. En in onder andere de Verenigde Staten en Canada gaat de wintertijd volgende week zondag in.

Geen zomertijd in overzeese gebieden

De overzeese gebieden van Nederland kennen geen zomertijd. Het tijdverschil met de eilanden is daarom nu weer vijf in plaats van zes uur.

Op het zuidelijk halfrond is juist de zomertijd ingegaan. In Nieuw-Zeeland ging de klok 28 september al een uur vooruit, terwijl dat in het grootste deel van Australië op 4 oktober gebeurde.

Catherine Connolly heeft de presidentsverkiezingen in Ierland gewonnen. Connolly is niet verbonden aan een politieke partij, maar wordt gesteund door de grote linkse partijen in Ierland, waaronder Sinn Féin.

Connolly kreeg 63 procent van de stemmen. Ze versloeg daarmee ruim haar rivaal Heather Humphreys van de centrumrechtse partij Fine Gael. Humphreys had zich eerder vandaag al teruggetrokken toen bleek dat de overwinning naar Connolly zou gaan.

De 68-jarige Connolly volgt Michael D. Higgins op, die sinds 2011 president was van Ierland, een grotendeels ceremoniële functie.

Geen politieke macht

Hoewel Ierse presidenten het land vertegenwoordigen op het wereldtoneel, bezoekende staatshoofden ontvangen en de door het Lagerhuis voorgedragen premier benoemen, hebben ze niet de macht om wetten of beleid te maken.

Connolly is de tiende president van de Ierse Republiek en de derde vrouw die deze functie bekleedt. Eerder werkte ze als advocaat en als parlementslid. Ze staat bekend om haar kritiek op Israël vanwege de oorlog in Gaza en waarschuwde voor de toenemende militarisering van de Europese Unie na de invasie van Rusland in Oekraïne.

De nieuwe president hield haar dankwoord na haar overwinning eerst in het Iers en daarna in het Engels. Ze verklaarde een "inclusieve president voor iedereen" te willen zijn "die luistert, nadenkt en spreekt als dat nodig is".

In Polen zijn drie Oekraïners veroordeeld voor een reeks sabotageacties in opdracht van Rusland. In het vonnis van de rechtbank staat onder meer dat de drie verantwoordelijk zijn voor een grote brand in Warschau waarbij vorig jaar een enorm winkelcentrum in vlammen opging. Ze waren ook betrokken bij sabotageacties in andere EU-landen.

De drie zijn veroordeeld voor deelname aan een criminele organisatie met een terroristisch oogmerk. Een van de drie mannen kreeg 5,5 jaar cel. De andere twee kregen 1,5 jaar en zestien maanden cel. De rechtbank spreekt in het vonnis dat vorige maand is uitgesproken, maar nu pas bekend is gemaakt, van een door Rusland georkestreerde sabotagegolf.

'Intimidatie en beïnvloeding'

De criminele organisatie was volgens de rechtbank actief in Polen, Litouwen, Letland, Oekraïne en Rusland en had tot doel om grote gebouwen in brand te steken. Volgens de aanklager "zijn deze misdrijven gepleegd met als doel om mensen te intimideren en de publieke opinie te beïnvloeden".

Het Openbaar Ministerie zegt dat is vastgesteld dat het winkelcentrum in de Poolse hoofdstad in brand is gestoken in opdracht van de Russische inlichtingendiensten. Het was voor de Poolse regering in mei aanleiding om het Russische consulaat in Krakau te sluiten.

Hoofdverdachte spoorloos

De criminele organisatie wordt ook gelinkt aan een brandstichting in een Ikea in de Litouwse hoofdstad Vilnius, een paar dagen voor de brand in Warschau. Bij beide branden vielen geen slachtoffers, maar de schade was groot.

Twee verdachten zijn ook veroordeeld voor het tegenwerken van het onderzoek, het voorbereiden van brandstichting in een Ikea in Letland en hulp aan de hoofdverdachte om Polen te ontvluchten. Die hoofdverdachte, Serhii Chalyi, is nog altijd op vrije voeten en staat op de opsporingslijst van Interpol.

Reactie Kremlin

Rusland heeft de beschuldigingen altijd tegengesproken.

Polen heeft al jaren te maken met sabotage, spionage, propaganda en desinformatie vanuit Rusland en dat geldt ook voor andere landen die Oekraïne steunen in de oorlog.

De Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst (AIVD) waarschuwde er in het jaarverslag over 2024 ook voor en noemde niet alleen de brandstichting in het winkelcentrum, maar ook een brandstichting in een Duitse staalfabriek, plannen voor een moordaanslag op de directeur van een wapenfabriek in Duitsland en aanslagen met brandbommen in Tsjechië, Litouwen en Letland.

NOS op 3 maakte deze video over de 'stille oorlog' die Rusland voert. Die woedt op meerdere fronten, niet alleen in Oekraïne:

In de Noord-Brabantse regio rond Baarle-Nassau geldt voor boeren voorlopig een vervoersverbod voor kippen, eieren, mest of strooisel. Dit omdat er net over de grens in België vogelgriep is uitgebroken. Het ministerie van Landbouw, Visserij, Voedselzekerheid en Natuur wil verdere verspreiding van het virus voorkomen.

Boeren en hobbyisten uit de regio van Baarle-Nassau mogen niets meer vervoeren dat met pluimvee te maken heeft. Binnen de aangewezen zone vallen acht pluimveebedrijven die 'op slot' moeten, schrijft Omroep Brabant.

De vogelgriepbesmetting werd ontdekt bij een kippenfokker op zo'n tien kilometer van de grens, in het Belgische Ravels. Het onderzoek naar de bron van de besmetting in België loopt nog.

Landelijke ophokplicht

Vorige week werd in Nederland een landelijke ophokplicht ingesteld voor pluimvee vanwege een uitbraak op een kippenboerderij in het Drentse Gasselternijveenschemond. Een zware maatregel, maar wel nodig, stelde het ministerie, omdat de ziekte "erg onvoorspelbaar" is.

Deze week werd de zeer besmettelijke vogelgriep ook vastgesteld bij wilde vogels op verschillende plekken in Nederland. Woensdag werden bij een legkippenbedrijf in het Gelderse Dodewaard 161.000 kippen geruimd vanwege de ziekte.

Boeren buiten de regio Baarle-Nassau mogen hun kippen en eieren gewoon vervoeren ondanks de ophokplicht.

De Amerikaanse strijdkrachten hebben gisteren in de Caraïbische Zee opnieuw in internationale wateren een boot aangevallen. Volgens de VS ging het om een drugsboot. Dat gebeurde voor de tiende keer in minder dan twee maanden tijd. Of er echt sprake is van drugssmokkel is niet duidelijk.

Intussen voert president Trump de druk verder op: een vliegdekschip vaart richting Latijns-Amerika. Experts vragen zich af of de Amerikaanse strijd tegen drugsterrorisme eigenlijk een opmaat is voor militaire inmenging in deze regio. Het vliegdekschip dat onderweg is, is het meest "dodelijke gevechtsplatform ter wereld", zegt de Amerikaanse marine.

"Iedereen in Latijns-Amerika schrikt hiervan of is in ieder geval bezorgd", zegt Barbara Hogenboom, directeur van het centrum voor Studie en Documentatie van Latijns-Amerika. "Trump stuurde eerder al drie oorlogsschepen richting de Zuid-Caribische regio en er liggen ook vijf andere marineschepen in de internationale wateren voor de kust. Ruim 6000 militairen zijn er gemobiliseerd.

Gunboat diplomacy

Hogenboom zegt dat het niet de eerste keer is dat het continent te maken krijgt met gunboat diplomacy. "In landen waar politieke onrust heerste, wat de VS niet zinde, kwam de Amerikaanse marine op bezoek." Voorheen kregen vooral kleine Midden-Amerikaanse en Caraïbische landen te maken met Amerikaanse troepen, maar nu ook grotere Latijns-Amerikaanse landen", zegt Hogenboom.

De VS heeft het sinds donderdag ook gemunt op boten nabij Colombia en Ecuador. De Colombiaanse president Petro noemde het doden van de opvarenden moord; de Ecuadoraanse president Noboa steunt de Amerikaanse regering.

Bij de Amerikaanse aanvallen zijn zeker 43 mensen gedood. De Amerikaanse minister van Defensie Hegseth noemt de gedode opvarenden drugsterroristen, maar wie deze mensen waren en en waarom zij op deze bootjes zaten, is niet duidelijk.

Grootste drugscrisis ooit

Deskundigen vinden het opmerkelijk dat Washington zijn pijlen richt op Venezuela. "Fentanyl en andere opiaten, die in de VS hebben geleid tot de ergste drugscrisis in de Amerikaanse geschiedenis, komen vooral via Mexico het land binnen en niet over zee", zegt Zakia Shiraz, universitair docent Inlichtingen en Veiligheid.

Ook Wil Pansters, hoogleraar Latijns-Amerikaanse sociale en politieke antropologie, wijst naar Mexico. Hij zegt dat Trump in zijn presidentscampagne veel sprak over drugs uit Mexico, maar vanwege economische en politieke belangen daar niet wil ingrijpen.

Regimewisselingen

Pansters benadrukt dat Trump in zijn campagne heeft beloofd keihard op te treden tegen de drugshandel. "Hij heeft op de trom geslagen en moet nu leveren."

Maar als het bij de aanvallen op de 'drugsboten' om iets anders gaat, wat speelt er dan? "Dat is deels speculatief", zegt Pansters, die wijst op een mogelijke politieke agenda. "Latijns-Amerikaanse landen zijn gesteld op hun soevereiniteit en kennen een lange geschiedenis van kolonialisme en imperialisme, juist door Amerikaanse inmenging", zegt Pansters. Deskundige Hogenboom zegt dat de VS weer een grotere invloed wil krijgen in de regio.

Correspondent Latijns-Amerika Nina Jurna:

"De spanning in de regio loopt op, en de angst bestaat dat de situatie verder kan escaleren. Dat Trump het vooral op Venezuela heeft gemunt, zou onder meer te maken hebben met de linkse en autoritaire president Maduro die volgens de VS, en veel andere landen, de presidentsverkiezingen van vorig jaar ten onrechte heeft geclaimd, ten koste van de oppositie.

Behalve op Maduro, zou Trump zijn pijlen inmiddels ook hebben gericht op de linkse president van Colombia, Petro. Hier leeft dan ook het idee dat Trump onder het mom van de 'War on Drugs' het vooral heeft gemunt op linkse leiders in Latijns-Amerika en de regio wil destabiliseren.

Daarmee wordt ook een oud trauma in Latijns-Amerika aangewakkerd: met name tussen de jaren 60 en 80 gebruikte de VS zijn macht en invloed om linkse en socialistische regimes omver te werpen. In veel gevallen leidde dat tot de komst van bloedige militaire dictaturen die lang aan de macht bleven."

"Maduro is links-populistisch", zegt Pansters. Trump ziet hem als de leider van drugsbende Tren de Aragua. Hij heeft 50 miljoen dollar uitgeloofd voor informatie die leidt tot zijn arrestatie. Maduro, die Venezuela met harde hand regeert, zegt dat de VS hem wil afzetten.

De toenemende instabiliteit drukt zijn stempel op allerlei landen in de regio, zegt universitair docent Shiraz. "Een gedestabiliseerd Venezuela verergert de bestaande problemen in de regio: georganiseerde misdaad en migratie richting buurlanden."

De cruciale vraag is of Washington de militaire aanwezigheid in Latijns-Amerika gaat uitbreiden, aldus Pansters. Shiraz onderstreept dit. "Er is geen behoefte aan oorlog op het continent. Zuid-Amerika kent de minste interstatelijke oorlogen uit de geschiedenis."

Vannacht kunnen we een uurtje langer slapen, want om 03.00 uur wordt de klok een uur teruggezet en komt er een einde aan de zomertijd. 's Ochtends wordt het dan eerder licht en 's avonds eerder donker.

Er is al jaren kritiek op het verzetten van de klok. Zo zou het gevolgen hebben voor zowel mens als natuur.

De Hersenstichting pleit voor afschaffing van de zomertijd. Dat zou het beste zijn voor de volksgezondheid omdat de biologische klok zich dan niet meer twee keer per jaar hoeft aan te passen, schrijft de stichting. Permanente 'wintertijd' zou het beste bij ons dag-nachtritme passen en de slaap het minst verstoren. Juist 's ochtends hebben mensen licht nodig, zegt de Hersenstichting.

Weeronline pleit al sinds 2019 voor een andere optie, de zogenoemde vierseizoenentijd. Daarbij wordt de klok nog één keer een half uur verzet zodat we precies tussen zomer- en wintertijd in zitten. Dit zou grote voordelen hebben. "Zo leidt een verschuiving van dertig minuten tot minder gladheid in de avondspits, valt het heetste moment van de dag in de zomer eerder en wordt het niet te vroeg licht", schrijft de weerdienst.

Groot wild

Faunabeheereenheid Flevoland waarschuwt automobilisten voor meer groot wild op de weg in de spits. Volgens een woordvoerder valt door het verzetten van de klok het tijdstip dat groot wild, zoals reeën, damherten en edelherten, actief is, samen met de ochtend- en avondspits. Het duurt een paar weken voordat de dieren gewend zijn aan het nieuwe ritme van het verkeer.

"Het wordt afgeraden om uit te wijken als een dier oversteekt, aangezien dit kan leiden tot gevaarlijke situaties met tegenliggers", zegt de woordvoerder tegen Omroep Flevoland.

In de nacht van 28 op 29 maart 2026 gaat de zomertijd weer in. Om 02.00 uur 's nachts wordt de klok een uur vooruitgezet.

Zomertijd

Wintertijd is de normale tijd voor Nederland. In 1977 werd de zomertijd ingevoerd om aan te sluiten bij buurlanden. Zomertijd is sinds 1980 in bijna heel Europa geregeld. In bijna alle Europese landen gaat de klok in oktober achteruit en in maart vooruit.

In 2018 heeft de Europese Commissie voorgesteld om de omschakeling tussen zomertijd en wintertijd af te schaffen, maar dit kreeg onvoldoende steun van de EU-lidstaten. Volgens het Nederlandse kabinet destijds had de Commissie nog niet duidelijk gemaakt wat de voor- en nadelen van de afschaffing zijn.

Minder dan een week voor de verkiezingen kruipen de grote partijen in de Peilingwijzer naar elkaar toe. De verschillen worden kleiner en de onzekerheid bij veel kiezers is nog altijd groot.

De PVV, die lang afgetekend bovenaan stond, is nog steeds de grootste partij met 25 tot 31 zetels, maar is in een maand wel significant teruggezakt.

GroenLinks-PvdA staat stabiel op 22 tot 26 en is in het gewogen gemiddelde van de zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag de tweede partij, maar de voorsprong op het CDA en D66 is gering.

D66 zet zijn opmars voort. De partij van lijsttrekker Rob Jetten, die in de Tweede Kamer 9 zetels heeft, staat in de Peilingwijzer nu op 19 tot 23 zetels, en is daarmee even groot als het CDA, dat deze week juist significant verliest en op 18 tot 22 komt.

De VVD lijkt voorzichtig uit het dal te klimmen. Met 14 tot 18 zetels staat de partij van Dilan Yesilgöz 2 à 3 zetels boven het dieptepunt dat twee weken geleden werd bereikt.

De opmars van concurrent JA21 lijkt te stagneren. De partij van Joost Eerdmans staat stabiel op 10-14, en is daarmee de zesde partij. Alle andere partijen staan daar ver achter.

Bij de vorige verkiezingen zette Geert Wilders zijn krachtige opmars in bij het verkiezingsdebat bij SBS6. Dat debat lijkt ditmaal niet de 'gamechanger' te worden. In 2023 was Wilders in de ogen van de kijkers de afgetekende winnaar, ditmaal deden voor de SBS-kijkers Yesilgöz en Bontenbal het beter dan hij.

Kiezers die de PVV de rug toekeren doen dat blijkens onderzoek van Ipsos I&O onder meer omdat ze denken dat Wilders toch niet in de regering zal komen. Ook klinkt er bij zijn (potentiële) kiezers voorzichtig kritiek op Wilders zelf. Vorige keer werd hij geprezen om zijn veronderstelde gematigdheid ('Geert Milders'), dit keer verwijten potentiële PVV-kiezers hem dat hij is 'weggelopen' uit het kabinet-Schoof en dat hij zich juist te grof uit.

Kiezers nemen Bontenbal uitspraak kwalijk

Opvallend is de al weken aanhoudende opmars van D66. Deze week lijkt de partij te profiteren van de uitspraak van CDA-lijsttrekker Henri Bontenbal in Nieuwsuur, die daar het recht verdedigde van religieuze scholen om homoseksuele relaties af te keuren. Ook veel traditionele CDA-kiezers hebben hier moeite mee.

Hoewel Bontenbal kort daarop spijt betuigde over de manier waarop hij zijn standpunt had geformuleerd, is het voor veel kiezers reden niet meer op hem te willen stemmen. Kiezers die een politiek van het midden willen, wijken hierdoor uit naar D66, blijkt uit het onderzoek van Ipsos I&O.

Nog veel onzekerheid

Tom Louwerse, de maker van de Peilingwijzer, ziet in de peilingen een duidelijke trend van groei bij D66, al is die al een tijdje het sterkst bij Ipsos I&O, en minder bij Verian en bij Maurice de Hond, die niet aan de Peilingwijzer wil meewerken.

Volgens Ipsos I&O heeft D66 ook nog een sterk groeipotentieel, maar voor alles geldt dat de uitslag van volgende week woensdag onmogelijk te voorspellen is omdat nog altijd een groot deel van de kiezers twijfelt. Iets meer dan de helft heeft een duidelijke voorkeur, maar 45 procent twijfelt. En daarmee kan het woensdag nog alle kanten op.

Verantwoording

De NOS publiceert in aanloop naar de Kamerverkiezingen van 29 oktober regelmatig de Peilingwijzer, die zetelpeilingen van Ipsos I&O en Verian/EenVandaag samenvoegt. Meer over de methode erachter is te vinden op de website van de maker, politicoloog Tom Louwerse van de Universiteit Leiden. Vanavond in het tv-programma Pauw & De Wit meer over de cijfers achter de nieuwste peiling van Ipsos I&O.

Nog vier dagen tot de verkiezingen en dus was het vandaag voor partijleiders de laatste campagnezaterdag om mensen te bereiken. Hoewel de kiezer nog moet spreken, kijkt een aantal van hen al vooruit naar wat er nodig is om daarna snel een stabiele regering te vormen.

PVV-leider Wilders, VVD-leider Yesilgöz, GL-PvdA-leider Timmermans benadrukken vooral dat het daarvoor zaak is om hun respectievelijke partijen zo groot mogelijk te maken. CDA-leider Bontenbal en D66-leider Jetten vinden dat ongetwijfeld ook van hun eigen partij, maar doen tegelijk een oproep aan 'het midden' om de rijen te sluiten.

Kerstboom op de bordesfoto

Van links tot rechts zijn partijen het erover eens dat een snelle formatie en een stabiele coalitie goed zou zijn voor het land. Niemand heeft zin in nog een politiek experiment als het huidige kabinet met een partijloze premier, dat het niet lang heeft uitgehouden.

"Ik hoop dat we de dag na de verkiezingen aan tafel zitten met een aantal partijen om zaken zo snel mogelijk te regelen", zei Yesilgöz vandaag. Jetten zei te hopen snel op het bordes te staan "met een ambitieus kabinet". Bikker van de ChristenUnie hoopt op een formatie van enkele maanden, met een kerstboom in de achtergrond van de traditionele bordesfoto. "Aan ons zal het zeker niet liggen."

Tegelijkertijd zijn er in de campagne allerlei blokkades opgeworpen die de vorming van een coalitie kunnen bemoeilijken. Zo sluiten veel partijen de PVV op voorhand uit. Terwijl Wilders volgens peilingen kans maakt om weer de grootste te worden. En de grootste krijgt over het algemeen het voortouw in de formatie.

Andere werkelijkheden

Om Wilders wind uit de zeilen te nemen, laten de partijen die na de PVV komen in de peilingen de afgelopen dagen geen kans onbenut om te benadrukken dat ze écht niet met die partij gaan samenwerken. Hun boodschap voor de kiezer is: een stem op Wilders is een weggegooide stem.

Het antwoord van de PVV-leider daarop is steevast: wacht maar hoe groot ik word, en kijk dan nog maar eens of jullie om me heen kunnen. "De mensen zijn de baas", zei hij vandaag op campagne in Volendam. "Zeker als we de grootste worden, ontstaan er allemaal andere werkelijkheden." Misschien geen vreemde gedachte, na de vorige verkiezingen was NSC ook niet happig op een samenwerking met PVV, maar die partij voelde zich uiteindelijk toch gedwongen door de verkiezingsuitslag.

Kijk hier hoe een aantal lijsttrekkers vandaag campagne voerde:

Ondertussen ligt het tussen andere partijen ook ingewikkeld. Zo heeft de VVD bij herhaling laten weten echt geen trek te hebben in een coalitie met GroenLinks-PvdA. "Het zal centrumlinks worden of centrumrechts", zei Yesilgöz vandaag. "En ik hoop centrumrechts. En ook andersom worden verschillen benadrukt. "Maak GroenLinks-PvdA de grootste, want anders krijg je meer van hetzelfde", zei Timmermans. "Ik moet er niet aan denken dat we het kabinet Yesilgöz-2 krijgen."

Door de oogharen

Maar zoals het er nu voorstaat, is de kans best aanwezig dat beide partijen nodig zijn voor een meerderheidscoalitie. Zeker als de PVV niet mee mag doen. CDA-leider Bontenbal ziet dat ook, benadrukte hij vandaag nog maar eens. "Als je door de oogharen kijkt dan zie je dat je links en rechts nodig hebt."

Na de verkiezingen wil hij daarom "snel praten met elkaar en oud zeer uit de lucht halen". Bontenbal deed net als gisteren de oproep om geen nieuw zeer te veroorzaken. Stop nou met breekpunten formuleren en elkaar uitsluiten, aldus de CDA'er in de richting van VVD en GL-PvdA.

Op zich hoort het zich afzetten tegen een andere partij natuurlijk bij de campagne, maar de toon en scherpte waarmee het nu gebeurt, kan het straks wel moeilijk maken om weer nader tot elkaar te komen. Net als Bontenbal pleit Jetten daarom voor eenheid in 'het midden'. "Ik zal er alles aan doen om de positieven krachten in de politiek te verenigen zodat we een front vormen", zei hij op campagne.

Hoe het allemaal uitpakt wordt na 29 oktober duidelijk(er). De komende dagen hebben de lijsttrekkers nog de gelegenheid om mensen te overtuigen hun partij groot te maken. Bontenbal: "We gaan nog even vier dagen knallen en uiteindelijk is het aan de kiezer." Of in de woorden van Wilders: "De democratie is dat er eerst wordt gestemd, en dat er dan gekeken wordt wat er verder gebeurt."

De gemeente Amsterdam heeft waarschijnlijk per ongeluk een kunstwerk onder de A10 gesloopt. Het gaat om de verbeelding van een vrolijk tropisch landschap in plastic. Tot gisteren stond dat in een van de donkere onderdoorgangen van de ringweg in Amsterdam Nieuw-West.

"Ik word vanmorgen gebeld door mijn vriendin", vertelt kunstenaar Leonard van Munster bij stadszender AT5. "Zij zei: 'Leo, ik weet niet wat er aan de hand is, maar er staan tien handhavers rond je kunstwerk. Ze zijn het aan het vernietigen'."

Kunstenaar Van Munster is gespecialiseerd in vaak forse, opvallende kunstwerken die in de openbare ruimte worden geplaatst. Het kunstwerk in Amsterdam - officieel getiteld Under Heaven 02 - maakte hij in 2009.

Hij sprak toen zelf over een fata morgana met palmbomen en een waterval. "Een stukje paradijs van plastic zou je haast zeggen", aldus Van Munster.

In het hek

Na het telefoontje van zijn vriendin, stapte de kunstenaar in de auto. "Ik ben er meteen heengegaan en heb mijn auto in het hek gereden, om te zorgen dat het stopte", aldus Van Munster. Maar zijn kunstwerk bleek toen al in duizend stukjes in een container te liggen.

Het Amsterdamse Stadsdeel West laat weten dat er van de week opdracht is gegeven om het terrein rond het kunstwerk schoon te maken. "Er zijn namelijk gebruikersnaalden, kapot glas, vervuilde slaapplekken, uitwerpselen, pallets en houten schotten aangetroffen", aldus het stadsdeel. "De urgentie is groot omdat ook spelende kinderen dit terrein weten te bereiken."

Vervuild en vergaan

Volgens het stadsdeel werd geconstateerd dat het kunstwerk zelf "vervuild en deels vergaan is".

Maar, zo staat in de schriftelijke reactie: "er is vooralsnog geen opdracht gegeven voor het ontruimen van het kunstwerk. Dat zou het stadsdeel altijd eerst in overleg doen met de kunstenaar. We weten niet precies hoe het kan dat het kunstwerk nu is opgeruimd."