NOS Nieuws - Algemeen

Uiteenlopende standpunten over Gaza, stikstof of asiel: mensen maken zich in aanloop naar de verkiezingen steeds meer zorgen over polarisatie. Desondanks neemt die polarisatie zelf niet toe, zeggen deskundigen tegen de NOS. Het fenomeen is alleen een stuk zichtbaarder geworden.

Meningsverschillen zijn er altijd geweest, zegt onderzoeker Emily Miltenburg van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP). "Vroeger ging dat bijvoorbeeld over abortus, nu zijn er andere maatschappelijke thema's."

Het SCP vraagt mensen in een jaarlijks terugkerend onderzoek of zij "iemand zijn gaan haten" om diens mening. "Bij slechts 10 tot 15 procent van de mensen is dat het geval", aldus Miltenburg. "Dat was in de jaren 70 al zo, en sindsdien is dat vrij stabiel."

Verharde socialemediacultuur

Maar de zorgen over polarisatie nemen wel toe, blijkt uit verschillende onderzoeken van het SCP. Volgens Miltenburg is dat omdat mensen zich ergeren aan "verharding en verhuftering", onder meer op sociale media en in politieke debatten. Die debatten zijn volgens respondenten meer gericht op de man dan op de bal.

Miltenburg wijst ook op de rol van de media bij het idee dat polarisatie toeneemt. "Juist omdat het er in de media veel over gaat, denkt men dat de verschillen tussen groepen en mensen heel groot zijn, ook al is dat niet echt zo", zegt ze. "Het midden is afwezig."

Hoogleraar sociologie Jan Willem Duyvendak wijst er in zijn recentste boek op dat de kloven zelfs minder groot dan ooit zijn, maar dat we verschillen steeds minder kunnen verdragen en daardoor bozer zijn.

Wat is polarisatie?

Het woord zegt het al: het gaat om twee polen die tegenover elkaar staan: het wij-zij denken. Voor een democratie zijn in een open debat verschillende standpunten noodzakelijk. Maar wanneer polarisatie toeneemt, kan dat wij-zij denken steeds sterker worden en de ander de vijand maken.

Mensen die zich mengen in het debat over de wolf, ontvangen bijvoorbeeld bedreigingen. Vorige week werd GL-PvdA-lijsttrekker Timmermans op een terras in Amsterdam uitgescholden. Meerdere politici ontvangen geregeld doodsbedreigingen en PVV-leider Wilders wordt al 21 jaar beveiligd.

Die boosheid onderschrijft ex-AIVD'er en onderzoeker Jelle Postma, die met zijn stichting Justice for Prosperity maatschappelijke manipulatie onderzoekt. "De felheid van de polarisatie neemt toe. Of je bent met mij, of tegen mij. Dat legitimeert het in de extreemste gevallen om geweld te gebruiken."

Verschillende actoren spelen daarin volgens hem een rol. "Politici, industrieën zoals de olie- en de techsector, extremistische influencers en ultraconservatieve groepen voeden polarisatie. Zij hebben belang bij een verdeelde samenleving."

Angst is volgens Postma een verdienmodel. "Als je inspeelt op de angst van mensen, schieten ze in een fight or flight-modus. Het raakt emotie, dus ze zijn sneller bereid op de boodschap te reageren of deze te verspreiden." Dat komt goed uit voor politici die stemmen verzamelen en voor influencers die volgers willen.

"Maar ook voor techbedrijven die profiteren van veel interactie", zegt Postma. Verder zijn er industrieën die de publieke opinie proberen te beïnvloeden. Dat kan bijvoorbeeld leiden tot het terugdraaien van regelgeving. "Sociale media hebben het voeden hiervan alleen maar makkelijker gemaakt, onder meer door algoritmes die extreme content meer aandacht geven."

'Blonde onschuldige meisjes'

Die focus op de verschillen en 'de vijand' is volgens de onderzoekers ook terug te zien in hoe politieke partijen zich profileren in de aanloop naar de verkiezingen. Volgens Postma is het vooral een tactiek die wordt gebruikt door populistisch rechts.

De PVV creëerde bijvoorbeeld AI-gegenereerde content waarin "blonde onschuldige meisjes" worden bedreigd door groepjes "licht getinte jongeren", liet onderzoek door De Groene Amsterdammer zien. Ook GL-PvdA-leider Timmermans moet het in veel posts ontgelden als "de vijand".

Maar ook linkse partijen maken zich geregeld schuldig aan het wegzetten van anderen. Zo beschuldigde GL-PvdA-Kamerlid Klaver BBB-minister Keijzer onlangs van "palingpopulisme", wat overigens niet per se goed uitpakte.

Polarisatie in partijprogramma's

Maar politieke partijen hebben in hun verkiezingsprogramma's ook aandacht voor het tegengaan van polarisatie.

Zo wijst het CDA op politieke leiders en opiniemakers die polarisatie voeden, en uit de SGP zorgen over veranderingen in de samenleving door polarisatie. Terwijl die laatste partij in het verkiezingsprogramma juist ook weer spreekt van bijvoorbeeld "radicale liberalen" die "de Bijbel het zwijgen willen opleggen".

Volt wil meer kunst en cultuur om mensen samen te brengen "in een tijd dat veel mensen zich zorgen maken over polarisatie en oorlog". De VVD noemt de open debatcultuur op universiteiten als belanrgijk wapen tegen polarisatie. Net als de ChristenUnie wil de partij polariserende algoritmes op sociale media aan banden leggen.

NSC ziet een actieve rol voor jongeren die door maatschappelijk werk polarisatie kunnen tegengaan. Scholen moeten lesgeven over desinformatie, vindt de partij.

In de partijprogramma's van GL-PvdA, D66 en de SP ontbreekt de term, maar is wel aandacht voor "solidariteit" en "verbinding" tegen "angst" en "verdeeldheid".

Patiënten van het Amsterdam UMC kunnen sinds deze week in hun dossier zien hoe het staat met de luchtvervuiling in hun postcodegebied. Kinderartsen van het ziekenhuis willen patiënten beter voorlichten over luchtvervuiling en tips meegeven om klachten te beperken, blijkt uit navraag van de NOS na berichtgeving door RTL Nieuws.

"We hebben in Nederland veel luchtvervuiling", legt kinderarts-intensivist Berber Kapitein uit. Die ontstaat onder meer door de uitstoot van auto's en motoren, maar ook door het koken op gas of het stoken van hout in een open haard.

Meer kans op astma

Uit onderzoek blijkt dat astma de meest voorkomende chronische ziekte is bij kinderen. Een op de zes astmapatiëntjes krijgt de ziekte door luchtvervuiling. Luchtvervuiling beïnvloedt de ontwikkeling van de longen en dat kan klachten opleveren.

Uit een Europese studie blijkt dat Nederland samen met België koploper is in het aantal nieuwe gevallen van astma dat ontstaat door vuile lucht. "Volgens de normen van de EU valt het wel mee met de luchtvervuiling, maar kijk je naar de berekeningen van de Wereldgezondheidsorganisatie, dan zitten we in Nederland veel te hoog", weet de kinderarts.

De gevolgen van luchtvervuiling kunnen groot zijn. "Bijvoorbeeld bij astmapatiënten kan blootstelling leiden tot astma-aanvallen", legt Kapitein uit. Ook kan het klachten van COPD en hart- en vaatziekten erger maken en de kansen op longkanker vergroten. Zwangere vrouwen lopen een hoger risico op een vroeggeboorte van hun kind.

Ramen openzetten

Volgens Kapitein maakt een groot deel van de artsen zich zorgen, maar konden ze tot nu toe weinig persoonlijk advies geven over luchtvervuiling. Door de nieuwe data toe te voegen, kan dat wel. "Artsen kunnen mensen adviseren over wat ze zelf kunnen doen om de risico's te beperken."

Als voorbeeld noemt ze de route die een kind aflegt naar school. "Als er veel luchtvervuiling is, probeer dan niet de route langs een drukke weg te nemen of probeer buiten de spits te reizen." Ook buiten sporten kan volgens Kapitein het best op rustige plekken of tijdstippen. Of net na een regenbui.

Ook in huis moet je volgens Kapitein rekening houden met luchtvervuiling. "Woon je langs een drukke weg, dan kun je ramen het best aan de rustige kant openzetten." Ze benadrukt het belang van ventileren. Houtkachels, kaarsen en koken op gas vervuilen de lucht in huis en ook dat kan problemen opleveren.

In elk dossier

De meetgegevens over luchtvervuiling zijn de eerste openbare gegevens die in de patiëntendossiers worden toegevoegd. Amsterdam is daarmee voorloper in Europa. Alleen in Londen wordt al enkele jaren op eenzelfde manier gewerkt.

De gegevens van stikstofdioxide en fijnstof in de buurt zijn bij alle patiënten van het Amsterdam UMC in het dossier terug te vinden, ook bij mensen die met heel andere klachten bij het ziekenhuis komen.

Op de website van het Longfonds kan iedereen zelf de luchtvervuiling in de buurt opzoeken.

NOS op 3 ging eind vorig jaar op zoek naar de schoonste en smerigste lucht van Nederland:

Het is herfst, maar qua drukte lijkt het wel hoogzomer op Texel. Vogelaars zijn massaal naar het eiland gegaan om de zeldzame giervalk te zien. Zij zorgen op dit moment voor drukte en opstoppingen op de wegen op het eiland.

"De giervalk zwerft her en der over het eiland", vertelt André Prins van het vogelinformatiecentrum in De Cocksdorp aan de regionale omroep NH. "De vogel is gespot in de duinen aan de westkant van het eiland, daarna heeft-ie een rondje gemaakt richting het midden en daar even aan de grond gezeten om een jonge zilvermeeuw te pakken. Hierna ging het dier richting het noorden."

Begin 2024 ontstond ook al opwinding onder vogelaars omdat een giervalk toen twee maanden rondfladderde op Texel. De roofvogel was toen pas negen keer eerder gespot in Nederland en nog nooit op Texel.

Toendra's

Een giervalk is een bijzonderheid, stelt de Vogelbescherming. Zelfs in zijn normale omgeving is de grootste valk die bestaat moeilijk waar te nemen. Het gaat om een noordelijke valk die in arctische berggebieden te vinden is en op de toendra's van Groenland, IJsland, in Siberië en in mindere mate in Scandinavië. Jonge vogels willen nog wel eens op trektocht gaan en komen dan heel af en toe in Nederland terecht.

Of de giervalk waar de vogelaars vandaag achteraan rennen dezelfde vogel is als in 2024, betwijfelt Prins. "Het zou sterk zijn. Dit kan heel goed een andere vogel zijn die toevallig op dezelfde plek is terechtgekomen."

Banjeren

Over toeval gesproken: het is dit jaar vogelaarsweekeinde op Texel. Er is zelfs een wedstrijd waarbij een vogelaar die een zeldzame soort spot een verrekijker kan winnen. Maar dat is geen reden om onverantwoord door de weilanden te gaan banjeren. "Gedraag je", waarschuwt Prins.

Het vogelinformatiecentrum wil de drukte in goede banen leiden door rondleidingen te organiseren. "We proberen af te spreken met landeigenaren of bewoners om kleine clubjes onder begeleiding het erf op te laten gaan."

De giervalk is trouwens de tweede bijzondere gast op Texel in een week tijd. Vorig weekend vertoonde zich er de brileider, een zeldzame eend.

In de verkeersinformatie werd het niet gemeld, maar de wachttijd voor het grenspontje tussen Berg aan de Maas en het Belgische Meeswijk liep vandaag op tot meer dan een uur. Morgen is dat waarschijnlijk niet anders. Automobilisten zoeken in Limburg een alternatief voor de snelweg A76, die dit weekeinde wegens werkzaamheden dicht is.

"Het duurde echt véél te lang", verzucht een automobilist bij L1 Nieuws. "Ik moet meerdere keren op en neer, want ik ben mijn huis aan het verbouwen aan de andere kant van de grens. Maar dit is gewoon niet te doen."

Rijkswaterstaat voert onderhoudswerkzaamheden uit aan de A76. Daarom is de snelweg tussen het Belgische Maasmechelen en knooppunt Kerensheide in Nederland dit weekeinde dicht. Dat is voor de tweede keer deze maand. Begin oktober was hetzelfde stuk snelweg ook al een weekeinde dicht.

Er is een officiële omleidingsroute. Maar daar lijken veel automobilisten geen zin in te hebben. Zij kiezen voor het pontje dat een paar kilometer noordelijker over de Maas heen en weer vaart tussen België en Nederland.

Acht personenauto's

Maar de veerpont is niet gebouwd op dit soort drukte, qua laadvermogen. "De pont kan maximaal acht personenauto's per keer meenemen", legt schipper Tommy Staetemans uit. En met erop rijden, de motor afzetten, betalen, oversteken, er weer af rijden, en dan ook nog terugkeren met precies hetzelfde proces, ben je flink wat tijd kwijt.

De gevolgen laten zich raden. "Bij de wegafsluiting twee weken geleden moesten automobilisten rond 16.00 uur meer dan twee uur aanschuiven voordat ze werden overgezet", zegt de schipper. "Op 'normale' zaterdagen kunnen automobilisten vaak meteen de pont op rijden."

Ik heb honger

"Dit gaat zó traag. Ik heb honger en wil naar huis", zegt een gefrustreerde automobilist, die heel langzaam tot vooraan in de wachtrij is gevorderd. "Wij denken dat het uiteindelijk wel meevalt", zegt een andere automobilist. "We vermaken ons in de auto, dus het is nog best gezellig."

De snelweg gaat maandagochtend om 05.00 uur weer open.

"De val van Andrew is compleet", "Andrew valt in zijn eigen zwaard" en "De ondergang van de in ongenade gevallen hertog". Het zijn enkele krantenkoppen in het Verenigd Koninkrijk op de dag na de bekendmaking van prins Andrew dat hij afstand doet van zijn koninklijke titels. Dat gebeurde onder zware druk van koning Charles en kroonprins William, stelt de Britse pers.

Dat het hoog tijd was dat er iets gebeurde, is in alle krantenanalyses terug te lezen. De broer van koning Charles lag al jaren onder vuur vanwege zijn contacten met de veroordeelde Amerikaanse zedendelinquent Jeffrey Epstein. Onlangs kwam daar een ander schandaal bij, over zijn vriendschap met een Chinese spion.

"Er moest iets gebeuren, omdat hij de aandacht afleidde van het goede werk van de andere leden van het koningshuis, en vooral van de koning", schrijft The Sun.

Omdat Andrew 'vrijwillig' afstand doet van zijn titels, houdt hij ze op papier wel. Hij gebruikt ze alleen niet meer. Dat geldt ook voor zijn eretitel van Zijne Koninklijke Hoogheid. Ook zijn ex-vrouw Sarah Ferguson heeft haar titel van hertogin van York moeten inleveren.

De laatste keer dat een hertogdom - zoals nu dus York - werd afgenomen van een lid van de koninklijke familie was volgens de BBC ruim honderd jaar geleden. Dat was in 1919, toen prins Charles Edward de titel hertog van Albany verloor omdat hij tijdens de Eerste Wereldoorlog aan Duitse zijde had gevochten.

Ook de andere titels die Andrew op zijn trouwdag kreeg, graaf van Inverness en baron Killyleagh, gebruikt hij voortaan niet meer. Verder stapt hij uit de Orde van de Kousenband, de oudste ridderorde ter wereld, en uit enkele andere Britse ridderordes.

Fleur Launspach, correspondent Verenigd Koninkrijk en Ierland:

"Het jarenlange Andrew-probleem is opgelost. Of tenminste, dat hoopt de koning, en de rest van de koninklijke familie. Het 'opgeven' van zijn titels klinkt misschien als een vrijwillige stap, maar reken maar dat het is gebeurd onder grote druk van zijn broer Charles en het paleis.

Al langere tijd groeide de frustratie over de reeks schandalen die Andrew blijven achtervolgen en over de mogelijke weerslag op het imago van het koningshuis.

Het afstaan van zijn titels betekent vooral dat we Andrew nog minder in het openbaar zullen zien. De prins wordt al jaren zoveel mogelijk weggehouden van publieke evenementen, om te voorkomen dat hij het koningshuis verder in verlegenheid brengt. Op televisiebeelden was goed te zien hoe ongemakkelijk Charles, William en Kate zich voelden wanneer hij onverwacht toch opdook voor de camera's."

Britse koningshuisdeskundigen vragen zich af of door deze stappen de problemen nu echt voorbij zijn. "Zijn besluit om de titel hertog van York niet meer te gebruiken kan de negatieve berichtgeving in de media misschien tijdelijk afwenden en ervoor zorgen dat de aandacht weer wordt gericht op het werk van de koning en de koninklijke familie", schrijft verslaggever Matt Wilkinson in The Sun. "Maar het spreekt hem niet vrij van het schandaal en het gevoel is dat het misschien ook niet verdwijnt."

The Guardian schrijft dat met iedere nieuwe krantenkop over Andrew het risico op reputatieschade voor de monarchie groter werd. Koning Charles zou niet willen dat de steeds luider klinkende oproepen aan Andrew om zijn titels op te geven nog langer zijn werk zouden overschaduwen.

Andrew "kan in ieder geval zeggen dat hij de koninklijke familie, de koning, het Verenigd Koninkrijk en zichzelf niet langer in verlegenheid wil brengen", concludeert Wilkinson.

Wat blijft er over voor Andrew?

Ook na het inleveren van alle titels blijft Andrew wel prins, omdat hij die titel bij zijn geboorte heeft gekregen. In theorie is hij daarom ook nog steeds een van de plaatsvervangers voor de koning. Maar in de praktijk zal hij daarvoor nooit gevraagd worden en is ook deze titel dus in feite inactief.

De 65-jarige Andrew blijft wonen in de Royal Lodge in Windsor, waar hij een huurovereenkomst heeft tot 2078. Volgens de kranten is dat een doorn in het oog van Charles en William, die hem het liefst op een zo groot mogelijke afstand zouden zien van Windsor Castle. Het landhuis met dertig kamers en enkele cottages ligt ook op slechts 800 meter van Forest Lodge, het nieuwe onderkomen van prins William en zijn gezin.

Ook blijft Andrew natuurlijk gewoon de broer van koning Charles. "Een broer die door Charles tot nu toe trouw is betrokken bij familie-aangelegenheden", schrijft The Guardian. Maar of dat zo blijft is nog maar de vraag. Bronnen in het paleis hebben aan The Sun bevestigd dat Andrew dit jaar niet is uitgenodigd bij de kerstviering van de koninklijke familie op Sandringham.

Daarmee wordt voorkomen dat hij op Eerste Kerstdag met de rest van de familie naar de kerk zal lopen en onderweg het publiek dat hierop afkomt zal begroeten. Volgens de bronnen in het paleis is het waarschijnlijk dat Andrew vanaf nu "wordt uitgesloten van alle toekomstige publieke koninklijke evenementen".

Met nog anderhalve week tot de verkiezingen maken politieke partijen zich op voor de eindsprint. Zeker de helft van de kiezers twijfelt nog over op wie te stemmen, dus er is partijen alles aan gelegen om mensen over te halen. Dat doen ze dan ook op uiteenlopende manieren.

Zo flyert het CDA 'ouderwets' op de markt in Rotterdam. Dat de partij het goed doet in de peilingen, is mede te merken aan de stoet buitenlandse journalisten die lijsttrekker Henri Bontenbal volgt.

Het CDA kreeg afgelopen weken vooral van de VVD de vraag of de partij "over links of over rechts" wil gaan. Maar Bontenbal blijft erbij dat hij na de verkiezingen vooral wil samenwerken.

"Ik hoop dat mensen niet nog allerlei zetten gaan doen om partijen uit te sluiten", zegt Bontenbal. "Ik denk dat het niet verstandig is, want na 29 oktober moet er een stabiel kabinet komen."

Bontenbal werd in zijn woonplaats Rotterdam door veel journalisten gevolgd:

De VVD doet die zet juist wel. De partij kiest frontaal de aanval door een groot kartonnen bord in Oosterhout (Noord-Brabant) neer te zetten. Daarop is een nepbrief van de Rijksoverheid afgebeeld, die gericht is aan "de werkende Nederlander", waarin wordt gewaarschuwd voor de plannen van GroenLinks-PvdA, CDA, D66 en SP.

Yesilgöz, die samenwerking met GroenLinks-PvdA heeft uitgesloten, zet het rechtse geluid extra kracht bij door het CDA en D66 tot een keuze te bewegen. "Of ze kunnen in een links kabinet, of in een rechts kabinet met de VVD", zegt Yesilgöz. "Ik zou graag willen dat D66 en CDA daarover helderheid geven."

Yesilgöz op pad in het Noord-Brabantse Oosterhout:

"Het ruikt een beetje naar wanhoop langzamerhand", reageert GroenLinks-PvdA-leider Frans Timmermans, die vindt dat de punten uit de brief van de VVD niet kloppen. Hij is vandaag te vinden op het congres voor Europese Socialisten, waar hij voor het oog van de camera's kon rekenen op de steun van onder meer de Noorse premier Jonas Gahr Støre en de Spaanse premier Pedro Sánchez.

"Alle landen hebben met dezelfde uitdagingen te maken", zegt Timmermans, verwijzend naar de opkomst van extreem-rechts. "Alle progressieve bewegingen zijn op zoek naar het juiste antwoord en dat bespreken we hier met elkaar."

Timmermans kon rekenen op warme woorden van de Spaanse premier Sánchez:

D66 was van plan om vandaag te gaan flyeren, maar koos er op het laatste moment toch voor om een extra campagnebijeenkomst in Leiden in te lassen. De partij klimt omhoog in de peilingen en ziet richting 29 oktober de kansen groeien.

"We maken ons op voor de eindsprint, ik wil Wilders verslaan", zei lijsttrekker Rob Jetten op het podium. "Noem me ambitieus, noem me misschien te optimistisch, maar ik weet zeker: het kan wél."

Jetten zei ook dat hij wil dat de Nederlandse vlag weer "van iedereen wordt":

De Partij voor de Dieren gooit het traditiegetrouw over een activistische boeg. Onder aanvoering van lijsttrekker Esther Ouwehand liepen vandaag mensen een 'Tata Steel Toxic Tour' in Wijk aan Zee. Daarbij droegen ze een bord door de straten met "de rekening voor onze gezondheid". Het bord werd vervolgens in de duinen bij staalproducent Tata Steel geplaatst.

De partij wil daarnaast meer aandacht voor klimaat. "Het gaat daar te weinig over deze campagne, dus het is heel belangrijk dat dat weer op de agenda staat", zegt Ouwehand. "Volgende week hebben we daarom ook een klimaatmars."

JA21-lijsttrekker Joost Eerdmans staat net als Bontenbal op de markt van Rotterdam, maar dan in een dj-booth met rookmachines waarmee hij het winkelende publiek aan het dansen probeert te krijgen. De partij staat er goed voor in de peilingen en dat smaakt naar meer.

"Er kan nog veel veranderen de komende dagen", zegt Eerdmans. "En het kan nog ten gunste van ons vallen." Partijen uitsluiten is hij niet van plan. "Dat is vervelend, dan zet je te veel op scherp", vindt hij. "Laten we gewoon elkaar proberen te overtuigen van de standpunten en dan zien we na 29 oktober wel hoe de puzzel ligt."

Ook andere partijen waren vandaag in het land te vinden:

Artsen en onderzoekers van het Amsterdam UMC zijn bezig om alle AED's die in Amsterdam hangen in kaart te brengen. Ze wijzen erop dat AED's bij een hartstilstand levensreddend kunnen zijn. Maar dan moet wel duidelijk zijn waar je ze kunt vinden.

Anesthesioloog Hans van Schuppen denkt dat veel ondernemers en instellingen het belangrijk vinden om een AED in huis te hebben. "Dan kopen ze d'r een. Dan is het in hun beleving een soort van klaar", zegt hij tegen stadszender AT5. "Maar eigenlijk moet iedereen echt van het bestaan van die AED's weten."

Het belang van de Automatische Externe Defibrillator (AED) staat buiten kijf. Met het draagbare apparaat kunnen omstanders relatief eenvoudig het hartritme herstellen als iemand een hartstilstand heeft gehad. Dat gebeurt met een elektrische schok.

Op dit moment zijn veel van die AED's aangemeld en geregistreerd in de HartslagNu-app. Bij een hartstilstand kunnen omstanders de app openen en direct zien waar de dichtstbijzijnde AED hangt.

Landelijke cijfers zijn er niet, maar alleen al in Amsterdam blijken tientallen, misschien wel honderden van die AED's (nog) niet te zijn aangemeld.

Meer dan verwacht

Bij een korte rondgang ontdekten Van Schuppen en zijn team onlangs dat alleen al in de wijk Buitenveldert meer dan veertig apparaten niet waren aangemeld, veel meer dan verwacht.

Inmiddels hebben de artsen hun 'zoekactie' uitgebreid naar andere buurten in Amsterdam. Gisteren was het Leidseplein aan de beurt.

Bij de eerste navraag was het meteen raak. Het Internationaal Theater Amsterdam in het stadsschouwburggebouw bleek weliswaar een apparaat in huis te hebben, maar in de app was dat niet terug te zien.

Ook te laat als je rent

"De reacties waren heel positief, ze wisten niet van het bestaan van het systeem en het belang van aanmelden, dus we hebben dat kunnen uitleggen. Ze gaan zich aanmelden", aldus Van Schuppen. "Dat is top."

De arts laat direct zien hoe belangrijk de aanmelding is. Want de eerste zichtbare AED in de app bevond zich tot gisteren behoorlijk ver weg. "De dichtstbijzijnde was 450 meter lopen", zegt hij. "Zelfs rennend is de kans groot dat je dan te laat bent."

Onbekende AED's

In totaal hebben Van Schuppen en zijn team nu zestig 'onbekende' AED's gevonden. "Vrijwel alle eigenaren reageerden positief en gingen ze aanmelden", stelt hij.

De zoektocht gaat door. Tegelijkertijd wijst de arts erop dat de eigenaren zich natuurlijk ook zelf kunnen melden via de website die bij de app hoort.

Bij de kerncentrale Zaporizja in Oekraïne is begonnen met reparatiewerk aan beschadigde elektriciteitskabels. VN-atoomagentschap IAEA meldt dat op sociale media. Volgens de verklaring zijn in samenwerking met Rusland en Oekraïne "plaatselijke staakt-het-vuren-zones" ingesteld.

Het is onduidelijk wat de partijen precies hebben afgesproken. Vanuit Kyiv noch Moskou is openlijk gereageerd op de bekendmaking. "Beide partijen hebben constructief met het IAEA overlegd om de complexe reparatie-operatie te laten beginnen", schrijft de internationale atoomwaakhond op X.

Eerder deze week meldde persbureau AP dat er werd onderhandeld over een akkoord van twee fases. In de eerste fase zouden de elektriciteitskabels worden hersteld in het gebied dat door Rusland wordt bezet. In de tweede fase zou dat gebeuren in Oekraïens gebied. De oorlogvoerende partijen beschuldigen elkaar van aanvallen op of bij het atoomcomplex.

De grootste kerncentrale van Europa is inmiddels zo'n vier weken afgesloten van het stroomnet. Dat is nooit eerder voorgekomen in de oorlog, die nu 3,5 jaar duurt. Dankzij dieselgeneratoren worden de zes uitgeschakelde kernreactoren nog gekoeld. Mocht de brandstof opraken of de generatoren door andere oorzaken niet meer werken, dan dreigt een kernongeluk.

In deze video wordt uitgelegd dat er dan sprake zou zijn van een kernramp in slowmotion. Radioactief materiaal zou vrijkomen in de omgeving, maar er zou niet direct een grote explosie zijn zoals in bijvoorbeeld Tsjernobyl.

Het IAEA benadrukt dat het reparatiewerk cruciaal is voor de veiligheid van het atoomcomplex en de omgeving. Het is onduidelijk hoelang de werkzaamheden zullen duren. Het atoomagentschap heeft een permanente delegatie van controleurs bij de centrale aanwezig om de situatie in de gaten te houden.

Kort na het begin van de Russische invasie in 2022 werd de kerncentrale Zaporizja bezet. Bij die aanval door Russische troepen werd een trainingsgebouw op het terrein in brand geschoten. Onder dwang moest het Oekraïense personeel de centrale draaiende houden.

Later in de oorlog werd duidelijk dat Rusland pantservoertuigen op en nabij de kerncentrale had geplaatst. Vanaf daar werd de nabijgelegen stad Nikopol beschoten, die aan de andere kant van de rivier Dnjepr ligt. Op het terrein zijn herhaaldelijk drones of raketten ingeslagen, tot ontzetting van de VN-atoomwaakhond.

Bij een brand is vanochtend een Turks restaurant in Almelo volledig in de as gelegd. Ook een aantal kamers op de bovenverdieping van het pand ging verloren. Niemand raakte gewond.

De brand aan de Rohofstraat brak vanmorgen rond 09.00 uur uit, meldt RTV Oost. Er ontstonden dikke rookwolken. De brandweer adviseerde uit de rook te blijven maar verstuurde geen NL-Alert.

De brandweer rukte met veel materiaal uit om te voorkomen dat de brand zou overslaan naar andere gebouwen. Er werden onder meer een hoogwerker ingezet en een drone. Het gebouw werd deels gesloopt zodat de brandweer het vuur ook binnen goed kon bestrijden.

Rond het middaguur werd het sein brand meester gegeven. Over de oorzaak van de brand is nog niets bekend. Voor de bewoners van de bovenwoningen wordt alternatieve huisvesting gezocht.

Een 16-jarige scheidsrechter is gisteravond in Geldrop mishandeld bij de eerste officiële zaalvoetbalwedstrijd die hij floot. Hij werd bij de keel gepakt en op de grond geduwd. De politie heeft een man uit Eindhoven opgepakt als verdachte.

"Hij is een van de jongste scheidsrechters in de regio, dit is zo sneu voor hem", zegt zijn geschrokken vader bij Omroep Brabant.

De vader, wiens naam bij de redactie bekend is, zegt dat het misging bij de wedstrijd tussen FC Eindhoven 5 en SV Tongelre 9.

Na een rustig begin ontstond in de tweede helft een opstootje tussen de twee teams. "Wat duw- en trekwerk, hoofden tegen elkaar. Daarop deelde mijn zoon twee gele kaarten uit", aldus de vader.

Intimiderend

Een aantal spelers was daar zo boos over dat ze zich niet meer op elkaar maar op de scheidsrechter richtten. Dit gebeurde op zo'n intimiderende manier dat de jongen zich even terugtrok in de kleedkamer. Een paar minuten later kwam hij terug, maar de gemoederen bleken allerminst bedaard. "Een jongen zei iets tegen hem, waarop mijn zoon hem nog een gele kaart gaf. Daarop werd mijn zoon bij de keel gepakt, op de grond geduwd", zegt zijn vader. "Er is nog geprobeerd hem tegen het hoofd te schoppen."

Naar aanleiding van de melding die inmiddels was gedaan, kwam de politie. Die hield op basis van getuigenverklaringen een 19-jarige Eindhovenaar aan. Hij zit vast en wordt gehoord.

Fans van de rockband Queen kregen gisteren in Stuttgart een grote verrassing. Tijdens de première van de musical We Will Rock You kwam Queen-gitarist Brian May opeens het podium op.

Tegen het einde van de show werd Bohemian Rhapsody ingezet. Toen het bijna tijd was voor de gitaarsolo, doemde May opeens op vanachter de rookpluimen op het podium om die solo live te spelen.

Op video's is te zien hoe het publiek vervolgens losgaat op het onverwachte gastoptreden:

"Ik wilde niet op het podium verschijnen via een rode loper, ik wilde voor een echte verrassing zorgen", zei May na de show over zijn onverwachte opkomst en optreden.

De musical We Will Rock You over Queen is zeker niet nieuw. De show was al voor het eerst te zien in 2002, in Londen. Ook in Stuttgart, waar de show gisteren opnieuw in première ging, was de musical al eens te zien, van 2008 tot 2010. De huidige show is opgefrist met ander materiaal, een nieuw script, andere choreografen en een nieuwe cast.

De 78-jarige May treedt nog altijd regelmatig op. De afgelopen jaren ging hij samen met Queen-drummer Roger Taylor nog op tour om de nummers van de band live te spelen. De zang van Freddie Mercury, die in 1991 overleed, werd daarbij vertolkt door Adam Lambert. Eerder werkten May en Taylor daarvoor samen met Paul Rodgers.

De sportapp Strava wil in New York naar de beurs op Wall Street, bleek deze week. Het gebruik van sporttechnologie heeft een hoge vlucht genomen. Sinds de coronapandemie zijn apparaten om stappen te tellen en routes weer te geven uitgegroeid tot een wereldwijde miljardenindustrie. Nederlanders spendeerden afgelopen jaar 700 miljoen euro aan sportuitrusting, volgens onderzoeksbureau Multiscope.

"Het is een gigantische business. Uitrusting is een enorme industrie geworden", zegt Frans Folkvord, sportpsycholoog en universitair hoofddocent. Meer dan de helft van de volwassen Nederlanders gebruikt wearables (meetapparatuur) en apps om sportprestaties te monitoren.

De sportieve resultaten worden gretig online gedeeld. Je ziet op jouw scherm de afgelegde afstand, snelheid, verbrande calorieën, hartslag en andere data. Experts zien de voordelen, maar waarschuwen ook voor de valkuilen van data-gedreven sport en het online delen van de resultaten.

Wat zijn wearables?

Wearables zijn draagbare apparaten die gezondheidsgegevens verzamelen. Het gaat bijvoorbeeld om smartwatches, fitnesstrackers en slimme ringen. Ze registreren zaken als fysieke inspanning, hartslag en slaapkwaliteit. Daarnaast zijn er fitness- en gezondheidsapps, zoals Strava.

Sportonderzoeksinstituut Mulier publiceerde onlangs een studie waaruit blijkt dat twee op de drie sporters wearables en apps gebruiken. Meer dan 8 miljoen mensen in Nederland maken er gebruik van, van wie ruim 1,5 miljoen sporters allebei gebruiken.

De meeste apparaten zijn voldoende betrouwbaar voor het peilen van sportactiviteiten, zegt Elçin Hanci, onderzoeker van draagbare technologie, maar minder voor andere dingen, zoals het monitoren van slaap.

Sportpsycholoog Folkvord sluit zich daarbij aan. "Het vertrouwen in de instrumenten is vrij groot, terwijl de wetenschappelijke validiteit niet altijd zeker is." Desondanks neemt de populariteit van sporttechnologie toe.

Sporters ervaren door de technologie meer zelfbewustzijn en krijgen het gevoel dat ze meer regie hebben over hun levensstijl, blijkt uit wetenschappelijk onderzoek. Zelfmonitoring helpt om gezondere keuzes te maken, maar heeft ook onbedoelde effecten, zoals sociale druk om jezelf continu te verbeteren.

Sporters kunnen gemotiveerd zijn aan lichaamsbeweging te doen vanwege reacties die zij krijgen. Eén op de tien sporters gebruikt de technologieën namelijk om hun sportprestaties te vergelijken met die van anderen, volgens sportonderzoeksinstituut Mulier.

Deze sociale druk groeit wanneer gebruikers de data delen op sociale media. "Je raakt te veel afhankelijk van commentaren en likes, van sociale beïnvloeding en waardering", zegt sportpsycholoog Folkvord.

Hij ziet dit terug in de manier waarop mensen communiceren wanneer resultaten anders uitpakken dan gehoopt. "Er worden verklaringen gegeven, zoals blessures of slecht weer. Er ontstaat een ratrace op sociale media."

Onderzoeker Hanci merkt op dat competitiedrang de basis vormde voor een nieuw verdienmodel: hardlopers die tegen betaling met andermans wearable gaan lopen voor snellere tijden.

Atleet Julian Westerbaan (28) uit Amsterdam vergelijkt zijn resultaten ook. "Het is stom. Ik hoef een ander niet te verslaan, maar ik ben me er wel bewust van." Sportliefhebber Lars Wever (22) uit Egmond aan den Hoef herkent dit. "Je bent bezig met andermans scores."

Doordat de sporttechnologie ook vaak een spelletjeselement heeft, bijvoorbeeld een prijs voor de snelste hardloper op een bepaald traject, ervaren sporters het competitiegevoel sterker. Deze gamificatie is vooral nuttig wanneer je net ermee begint.

Hoelang iemand sporttechnologie gebruikt, hangt namelijk samen met de reden waarom die is aangeschaft, zeggen de experts. "Het gebruik is vergelijkbaar met nieuwjaarsvoornemens en vaak tijdelijk", zegt Folkvord. "Is het vanuit groepsdruk? Dan wordt het onderdeel van je sociale identiteit en de manier waarop anderen je zien", aldus Hanci.

Sporters Julian Westerbaan en Lars Wever kijken beide na het wakker worden eerst naar de apps. "Als mijn herstelresultaten slecht waren bij het opstaan, dan leefde ik er die dag naar, terwijl ik dat niet zo voelde", zegt Wever.

De ervaring die hij omschrijft, is het fenomeen van de self-fulfilling prophecy: een overtuiging die ervoor zorgt dat je je zo gaat gedragen dat die overtuiging ook echt uitkomt. "Ik overtrainde heftig, maar dat was niet zichtbaar in de meetapparatuur." Hij ging uiteindelijk langs een sportarts. "Nu gebruik ik de technologie meer dan eerst, maar ik interpreteer de data wel anders."

Wever gebruikt het nu meer om een globaal idee te krijgen van zijn gezondheid, zoals Westerbaan. "Mensen moeten niet vergeten: luister naar je lichaam. De tools zijn ondersteunend, niet leidend."

Gemeenschapsgevoel

Tegelijk onderstrepen experts het belang van het hebben van een gemeenschap. Onderdeel uitmaken van een collectief, elkaar motiveren en plezier maken. Dat is nodig voor gezonde en duurzame gedragsverandering, zeggen zij.

Westerbaan beaamt dat. "Het is educatief en zorgt voor leuke interacties met mijn gemeenschap, J2 Collective. Ik zit meer op Strava dan op Instagram."

Bij rioolwerkzaamheden in de binnenstad van Weert zijn acht complete menselijke skeletten gevonden. De skeletten dateren uit de vroegmoderne tijd tussen 1500 en 1800. Archeologen vermoeden dat het gaat om slachtoffers van de pest of een andere besmettelijke ziekte die niet op het gewone kerkhof werden begraven.

"Deze ontdekking laat zien hoe rijk de geschiedenis van onze gemeente is, zelfs letterlijk onder onze voeten", zegt wethouder Suzanne Winters bij L1 Nieuws.

De gemeente Weert is bezig om het riool te vervangen op de Franciscanenstraat. Toen de grond daarvoor werd opengelegd, troffen archeologen de acht skeletten aan. De overledenen waren begraven in houten kisten, gericht van oost naar west zoals gebruikelijk in de vroegmoderne tijd. Van de kisten zelf is weinig overgebleven. Onder de resten bevinden zich in ieder geval een vrouw en een kind.

Pestkerkhof

De archeologen noemen de vindplaats opvallend, omdat een paar honderd meter verderop een officieel kerkhof ligt. Ze denken dan ook dat het om een apart 'pestkerkhof' gaat, waar slachtoffers van ziektes als de pest of dysenterie (de 'rode loop') werden begraven. Zulke ziektes kwamen in die tijd veel voor.

In de buurt is ook een oude bouwstructuur aangetroffen. Vermoed wordt dat het daarbij gaat om de resten van een zogenoemd Armenhof, een hoeve waar in de 17de en 18de eeuw arme inwoners hulp kregen. Weert kende destijds vier van zulke plekken.

"Het is bijzonder dat we tijdens reguliere werkzaamheden zulke waardevolle inzichten krijgen in het verleden van Weert", zegt wethouder Winters. "We gaan zorgvuldig met de vondsten om en zorgen ervoor dat ze goed worden onderzocht en bewaard."

Bodemvondsten

Zodra het onderzoek naar de resten klaar is, gaan ze naar het Provinciaal Depot bodemvondsten Limburg in Heerlen.

Voor de rioolwerkzaamheden in Weert hebben de vondsten geen gevolgen. Die worden volgens de gemeente gewoon in mei 2026 afgerond.

Afgelopen zomer troffen archeologen ook in de binnenstad van Gouda een 'pestkerkhof' aan. Daar lagen resten van skeletten van meer dan 180 mensen.

Bij het Brabantse dorp Alphen hebben buurtbewoners samen met de VVV een oud 'pestkerkhof' opgeknapt, toegankelijk gemaakt en voorzien van een herdenkingspaaltje. "Nog menig fietser komt er in de zomerdag verpozen, om stil te staan bij de betrekkelijkheid van het leven in de tijd dat de pest nog heerste", aldus de buurtschap.

Tegen een voormalige internist is twee jaar cel geëist, waarvan een half jaar voorwaardelijk, wegens seksueel misbruik. De nu 57-jarige specialist, die werkte in het Rotterdamse Maasstad Ziekenhuis, wordt ervan verdacht dat hij drie coassistenten en twee patiënten heeft betast.

"Ik lag daar zó kwetsbaar, zó weerloos, zó klein. Dit was puur machtsmisbruik", aldus een van zijn slachtoffers gisteren tijdens de rechtszaak tegen de man, aldus omroep Rijnmond.

De man werd twee jaar geleden al uit zijn beroep gezet.

De verdachte werkte sinds 2003 bij het Maasstad als intensivist en internist. In november 2021 deden drie coassistenten aangifte tegen hem. Het ging om drie jonge studenten die op dezelfde dag het coschap 'fast echo' volgden.

De internist deed voor hoe het echoapparaat werkte en zou toen in de fout zijn gegaan. "We verwachtten alleen een echo van de buik, maar onverwacht onderzocht hij ook de lies en het hart. Ik lag ineens half naakt op tafel en moest mijn benen spreiden", aldus een van de studenten. De verdachte zou hun ondergoed opzij hebben geduwd en de schaamstreek hebben aangeraakt, evenals de borsten.

Met een spijkerbroek

De coassistenten hoorden van mannelijke studenten dat zij voor dezelfde les met hun spijkerbroek aan op de behandeltafel hadden gelegen.

De arts zou ook hebben gefilmd toen de studenten elkaar moesten onderzoeken, maar die beelden zijn niet meer te achterhalen. "Een paar dagen later ging de camera stuk en heb ik hem weggegooid", aldus de verdachte in zijn weerwoord gisteren. Hij zei dat hij de camera op de muur had gericht en niet op de vrouwen. "Ik filmde alleen om te timen hoe lang het onderzoek duurde. Achteraf een hele domme actie."

Medische handelingen

Het betasten van de vrouwen ontkende de verdachte ook: het waren geen seksuele maar medische handelingen. Hij zei dat je elkaar altijd aanraakt bij medisch onderzoek. "In mijn enthousiasme heb ik laten zien welke mooie dingen je kan doen als medicus. Ik heb nooit mensen willen beschadigen. De sfeer was prima tijdens de les."

De slachtoffers, inmiddels allen arts, denken daar heel anders over. "Hij heeft mij met zijn handelen ziek gemaakt", aldus een van hen. "Ik geloof niet meer in mijn werk. Ik denk dat ik mijn motivatie niet meer terugkrijg."

Het medisch tuchtcollege schorste de internist in 2023 en schrapte hem later uit het BIG-register, nadat nog eens twee slachtoffers zich hadden gemeld. Het tuchtcollege sprak toen van "stuitend en onaanvaardbaar gedrag".

Patiënten

Bij die twee andere gevallen betrof het jonge, vrouwelijke patiënten. Ze waren door de arts onderzocht. Ook daarbij zou hij grensoverschrijdend te werk zijn gegaan: hij zou hun borsten en schaamstreek hebben aangeraakt zonder medische noodzaak.

"Mijn vertrouwen in de witte jas is voor altijd voorbij. Je hebt me ziek gemaakt, in plaats van beter", aldus een van die voormalige patiënten.

Ook in dit geval ontkende de verdachte. "Het doet me pijn dat ik hen pijn heb gedaan, in hun beleving", stelde hij tijdens de rechtszaak. "Dat past niet bij een arts."

Beroepsverbod

Voor het Openbaar Ministerie staat vast dat sprake was van aanrandingen en ontuchtige handelingen. Boven op de celstraf wil het OM ook een beroepsverbod van vijf jaar in de medische sector.

Een van de (vroegere) studenten zei in de rechtszaal dat ze daar niet alleen voor zichzelf was. "Ik sta hier namens alle vrouwelijke collega's die grensoverschrijdend gedrag hebben meegemaakt. Zij zwijgen, omdat ze anders hun opleiding niet zeker zijn", stelde ze. "Daarom heb ik mijn mond opengedaan en heb ik staan schreeuwen."

De rechtbank doet uitspraak op 31 oktober.

De Nederlandse inlichtingendiensten delen minder informatie met de Verenigde Staten. Tegelijkertijd worden inlichtingen vaker met een groep Europese landen verzameld en uitgewisseld. Dat zeggen directeur Erik Akerboom van de AIVD en MIVD-directeur Peter Reesink in een interview met de Volkskrant.

De terughoudendheid in de samenwerking met de VS wordt in verband gebracht met de autocratische koers van president Trump. Hoge ambtenaren worden ontslagen wegens een gebrek aan loyaliteit en met rechtszaken worden journalisten, rechters en universiteiten onder druk gezet.

"We beoordelen niet wat we politiek zien, maar we kijken naar onze ervaringen met de diensten. En we zijn heel alert op politisering van onze inlichtingen en op het schenden van mensenrechten", stelt Akerboom. Hij geeft geen concrete voorbeelden, maar Reesink zegt dat "soms ook dingen" niet meer worden gedeeld.

Het ontslag van het hoofd van de Amerikaanse afluisterdienst NSA wordt door Reesink verdrietig genoemd. "We kenden de man goed." De directeuren van de MIVD en AIVD gingen onlangs op bezoek bij de CIA en NSA. In de VS is Reesink naar eigen zeggen toen "positief gerustgesteld". Hij spreekt van goede onderlinge banden, maar de samenwerking zou per geval kritisch worden afgewogen.

Ruwe data van Nederlanders

In het verleden zijn op grote schaal ruwe data, zoals telefoongesprekken, van onder anderen Nederlanders onderschept door de NSA. In het interview worden Akerboom en Reesink gevraagd of internetverkeer, telecomgegevens en andere ruwe data van Nederlanders momenteel met de VS worden gedeeld.

"We kunnen niet zeggen wat we wel of niet delen", reageert Akerboom. "Maar wel dat we kritischer zijn." In het algemeen kunnen hij en Reesink niet uitsluiten dat zulke ruwe data naar Amerikaanse diensten gaan.

Meer samenwerking binnen Europa

De Europese samenwerking is volgens Akerboom flink opgevoerd. Onder meer met de Britten, Duitsers, Scandinaviërs, Fransen en Polen wordt meer informatie gedeeld. Het gaat daarbij ook om ruwe data. Volgens de inlichtingenbazen heeft de oorlog in Oekraïne en de Russische dreiging in Europa tot meer van dit soort multilaterale projecten geleid.

Het is onduidelijk of geheime informatie met betrekking tot Rusland minder vaak aan Washington wordt doorgespeeld. Reesink zegt alleen dat dit soort zaken "wordt gewogen." Met name aan het begin van zijn tweede termijn als president zocht Trump nadrukkelijk toenadering tot Poetin, ten koste van Oekraïne en de Europese Unie.

Laptops en smartphones uitlezen

Rusland zit volgens de inlichtingendiensten achter tientallen succesvolle hacks per jaar in Nederland. China wordt daarnaast op digitaal gebied ook een grote bedreiging genoemd. Akerboom waarschuwt Nederlanders die er naartoe gaan voor zogeheten close access-operaties. Het fysiek of draadloos leeghalen van laptops en smartphones van journalisten, hoge ambtenaren en medewerkers van bedrijven wordt een nieuwe trend genoemd.

"Daar moeten mensen zich echt bewust van zijn: hun apparaten zijn kwetsbaar." Ook versleutelde info zou worden afgetapt door Chinese inlichtingendiensten in de hoop dat die kan worden gekraakt. Daarbij zou worden gebruikgemaakt van kunstmatige intelligentie.

'Willen sneller kunnen handelen'

De twee directeuren roepen op tot meer bevoegdheden om de dreiging van China en Rusland aan te pakken. "We willen sneller kunnen handelen als we een aanval zien. De procedure is nu tijdrovend", zegt Akerboom.

Hij erkent impliciet ook dat Nederland op dit punt altijd zal achterlopen. "Iedere Rus of Chinees moet meewerken aan de veiligheidsbelangen van het land." Dat is een ander verhaal in een rechtsstaat zoals Nederland, legt hij uit.

De families van Israëlische gijzelaars die in Gaza zijn omgekomen, roepen de regering van premier Netanyahu op om druk op Hamas te blijven uitoefenen voor de terugkeer van de lichamen. Hoewel tot nu toe de stoffelijke resten van tien gijzelaars zijn overgedragen, wachten de nabestaanden van achttien anderen nog altijd in onzekerheid.

"Onze geliefden moeten terug, levend of dood," zegt het Hostages and Missing Families Forum, de organisatie die de families vertegenwoordigt. "Zolang hun lichamen in Gaza blijven, kan Israël niet beginnen met helen."

Oproep tot harde maatregelen

Vanavond houden de nabestaanden opnieuw een wake op Hostage Square in Tel Aviv, waar ze zullen oproepen tot maatregelen tegen Hamas. Toch blijft de Israëlische regering de wapenstilstand overeind houden.

Als drukmiddel blijft wel de grensovergang tussen Gaza en Egypte bij Rafah voorlopig gesloten. Israël zegt voorbereidingen te treffen voor de heropening maar er is nog geen datum vastgesteld voor het moment waarop meer hulpgoederen worden toegelaten en Palestijnen het gebied weer in of uit mogen reizen.

De afgelopen dagen werden de lichamen van vier gijzelaars overgedragen aan Israël, waaronder dat van de 27-jarige Inbar Haiman die op 7 oktober 2023 werd ontvoerd van het Nova-festival. Ze was de laatste vrouwelijke gijzelaar wier lichaam nog in Gaza werd vastgehouden.

Onder de ruïnes in de Gazastrook wordt ondertussen gezocht naar de stoffelijke resten van duizenden vermiste Palestijnen, maar ook naar andere Israëlische gijzelaars die vermoedelijk zijn gedood door Israëlische bombardementen. In de zuidelijke stad Khan Younis proberen Hamas-ploegen het lichaam te bergen van Amiram Cooper, die vermoedelijk stierf bij het instorten van een tunnel. Video's tonen reddingswerkers die met graafmachines door het puin zoeken.

Turkije heeft bergingsteams naar Gaza gestuurd om te helpen bij het opsporen van de lichamen. Voor zover bekend zijn de Turkse teams nog niet actief in Gaza: ze wachten in Egypte op toestemming van Israël om de grens over te gaan, zei een Turkse functionaris gisteren tegen persbureau AFP.

Volgens Hamas liggen de resten van de achttien gijzelaars begraven in ingestorte tunnels en gebombardeerde gebouwen. De militanten verklaarden dat ze alle lichamen hebben teruggegeven waartoe ze toegang hadden, maar dat in sommige gevallen de mensen die wisten waar gijzelaars begraven lagen, zijn gedood door Israëlische aanvallen.

Doden als ruilmiddel

Volgens Hamas kan het nog dagen duren om de lichamen te vinden vanwege het instortingsgevaar in de tunnels. Israël betwijfelt dat. Minister van Buitenlandse Zaken Gideon Sa'ar zei vrijdag dat Hamas de lichamen wel kán overdragen, maar dat weigert te doen. "Ze gebruiken onze doden als ruilmiddel, zoals ze ook onze levenden gebruikten," zei Sa'ar, een verwijt waar ook Israël zich schuldig aan maakt.

Als onderdeel van het bestand zal Israël voor elk teruggegeven lichaam van een gijzelaar vijftien lichamen van Palestijnen overdragen. Volgens Palestijnse mensenrechtenorganisaties worden er in totaal zo'n 750 lichamen van Palestijnen, waaronder van zeker zestig minderjarigen, vastgehouden in Israël die worden gebruikt als ruilmiddel in dit soort onderhandelingen.

Oproep tot meer druk

Netanyahu en zijn ministers hopen dat bemiddelaars uit Qatar en Egypte Hamas kunnen bewegen om ook de resterende lichamen over te dragen. De families eisen ondertussen dat Israël en de VS meer druk zetten. "De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij Hamas", aldus het Hostages Families Forum. "Ook de internationale gemeenschap moet garanderen dat afspraken worden nagekomen."

Maandag haalde de voorzitter van de Knesset een speldje van zijn revers dat hij van de vader van een vrijgelaten gijzelaar had gekregen, nadat hij president Trump had geprezen voor diens rol bij de vrijlating van twintig levende gijzelaars. Het symbolische gebaar, alsof alle gijzelaars al thuis waren, was pijnlijk voor de families die nog altijd wachten op de lichamen van hun geliefden.

Zij roepen daarom het Israëlische publiek op om zich vanavond opnieuw te verzamelen op het Hostage Square. Volgens de families wordt de gijzelaarsdeal "openlijk geschonden" door Hamas en is een krachtige reactie van de regering nodig. "We mogen niet toestaan dat de geschiedenis zich herhaalt", luidt hun oproep. "Een natie die haar gevallenen achterlaat, verliest ook haar toekomst."

Goedemorgen! In de VS worden No-Kings-Day-protesten gehouden. De demonstranten willen benadrukken dat niemand boven de wet staat, ook de president niet. En veel lijsttrekkers voeren vandaag campagne op straat.

Eerst het weer: vandaag is het droog met veel ruimte voor de zon. In de loop van de dag trekken ook sluierwolken over, het wordt 12 tot 14 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van de files en hier lees je waar werkzaamheden en storingen zijn op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

President Zelensky krijgt voorlopig geen langeafstandsraketten van de Verenigde Staten. Dat blijkt na een gesprek met de Amerikaanse president Trump. Na afloop van dat gesprek zei de Oekraïense president dat er wel gesproken is over de gewenste Tomahawk-raketten, maar dat er nog "verder aan gewerkt moet worden".

Zelensky heeft vaker gevraagd om de langeafstandsraketten die de VS kan leveren, maar Trump is terughoudend. "We moeten ook zelf voorraad houden, maar we gaan het bespreken", zei de Amerikaanse president voorafgaand aan het gesprek. "Hopelijk kunnen we de oorlog beëindigen zonder Tomahawks."

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Een bakkerij in het Limburgse Reuver heeft de prijs gewonnen voor de beste amandelspeculaas van Nederland. De jury gaf banketbakker René van Betteraij een 8,2 voor zijn koekjes. Van Betteraij weet niet precies wat zijn geheim is: "De liefde, het geduld en het vakmanschap die ik erin stop, denk ik."

De lokale omroep P&M ging langs in Reuver:

Fijne zaterdag!

Hoelang kunnen de Duitse christendemocraten de extreemrechtse AfD nog uitsluiten? Daarover buigen bondskanselier Merz en zijn partijtop zich dit weekend in kleine kring.

In een voorpublicatie van een interview dat morgen verschijnt in de zondagseditie van de Frankfurter Allgemeine, wijst Merz nieuwe samenwerking van de AfD van de hand. "We zullen de verschillen nog veel duidelijker moeten maken." Hij zegt dat de AfD uit is op vernietiging van de Duitse bondsrepubliek.

Drie voormalige kopstukken van de CDU/CSU pleitten deze week voor een soepeler omgang met de AfD. Daarmee lieten ze een langlopende discussie opnieuw oplaaien. Want ook al is de vraag niet nieuw, hij is wel steeds urgenter.

De AfD is na de CDU/CSU de grootste partij in het Duitse parlement. De partij maakt het voor het krimpende politieke midden nu al moeilijk om besluiten te nemen en lijkt alleen maar verder te groeien. In sommige peilingen staat ze nu zelfs bovenaan.

Niet doodslaan met nazi-verwijzingen

Tot nu toe sluiten andere partijen samenwerking uit. De binnenlandse veiligheidsdienst concludeerde dit jaar na lang onderzoek dat de AfD steeds verder radicaliseert en extreemrechts is.

Dat betekent niet alleen dat de AfD geen deel uitmaakt van regeringen, maar ook dat andere partijen niet willen dat een voorstel wordt aangenomen met behulp van de AfD.

Volgens oud-CDU-secretaris-generaal Peter Tauber heeft de 'brandmuur' de AfD alleen maar geholpen en is een andere aanpak nodig. "Het moet ook mogelijk zijn besluiten te nemen die de AfD steunt", aldus Tauber. Gesprekken daarover zouden niet meteen met nazi-verwijzingen moeten worden doodgeslagen.

"Onttoveren bereik je niet met een boycot", stelt ook oud-CSU-minister van defensie Karl-Theodor zu Guttenberg. Daarna zei hij dat zijn partij niet bang moet zijn om juist de confrontatie met de AfD aan te gaan, omdat volgens hem veel AfD'ers inhoudelijk weinig voorstellen.

Meerdere partijleden sluiten zich daar inmiddels bij aan.

De praktijk blijkt al minder zwart-wit. Begin dit jaar was het Merz zelf die, kort voor de verkiezingen, met steun van de AfD een voorstel indiende voor een strenger migratiebeleid. Op regionaal niveau wordt al vaker samen opgetrokken.

Tegelijk is er veel verzet tegen samenwerking. Die is slecht voor Duitsland en slecht voor de partij, klinkt het binnen de CDU/CSU. "Het verleden laat zien dat als de conservatieven omslaan, het land omslaat", aldus een SPD-Bondsdaglid, dat ervoor waarschuwt de AfD te 'normaliseren'.

Merz en zijn partij krijgen regelmatig het verwijt dat ze te veel naar extreemrechts buigen in een poging kiezers terug te winnen, bijvoorbeeld als het gaat over migratie. Deze week nog oogstte hij felle kritiek door een uitspraak over migranten.

Bij een bezoek aan de deelstaat Brandenburg werd de kanselier naar de groeiende steun voor de AfD gevraagd. Merz zei dat eerdere fouten in de migratiepolitiek inmiddels rechtgezet worden en voegde eraan toe: "Maar we hebben natuurlijk in het straatbeeld nog altijd dit probleem. Daarom is de minister van Binnenlandse Zaken ook bezig uitzettingen op zeer grote schaal mogelijk te maken en uit te voeren."

Een regeringswoordvoerder moest vervolgens verduidelijken dat de uitspraak van de kanselier volgens hem niet racistisch was.

Onlangs concludeerde het wetenschappelijk bureau van de partij van Merz dat samenwerking met extreemrechts eerder nadelen dan voordelen lijkt te hebben. Daarvoor keek het bureau naar hoe andere christendemocratische partijen in de EVP-groep in het Europees Parlement met rechtspopulisten en rechtsextremisten omgaan.

Ook in Nederland. Een van de observaties: een interne strijd binnen het CDA over de gedoogsteun van de PVV was een belangrijke oorzaak van de verkiezingsnederlaag in 2012.

Al met al "blijkt dat in belangrijke gevallen het 'temmen' van rechts-populistische of zelfs extreemrechtse partijen door middel van samenwerking niet is gelukt en eerder heeft geleid tot een verzwakking van de EVP-partijen."

Overige partijen tot elkaar veroordeeld

Bij de AfD wordt niet alleen gekeken naar de eigen kracht, maar ook naar de zwakte van de anderen. Die hebben zo weinig zetels dat de conservatieven met links moeten samenwerken, ondanks soms zeer verschillende standpunten. Een doodlopende weg voor de Duitse christendemocraten, volgens partijvoorzitter Alice Weidel.

"Zolang ze elke samenwerking met de AfD uitsluiten, maken ze zich afhankelijk van de Groenen, de SPD en de Linksen. Het enige wat hen bij elkaar houdt, is dat ze de AfD van de macht willen houden."

En dus stelt Weidel dat het niet lang meer zal duren totdat de christendemocraten met de AfD gaan samenwerken. Dat is volgens de AfD op dit moment de snelst haalbare manier om zelf aan de macht te komen.

Het is een dramatische week geweest voor chipmaker Nexperia in Nijmegen. Demissionair minister Karremans van Economische Zaken heeft de controle over het bedrijf overgenomen vanwege wanbestuur, dat volgens hem een bedreiging vormde voor de Europese economie en veiligheid. Europese automakers en defensie-industrie hebben halfgeleiders zoals die van Nexperia hard nodig.

Nexperia heeft een Chinese eigenaar. Als reactie op Karremans' ingreep heeft China nu een volledig exportverbod op Nexperia-chips ingevoerd. Want ook al is het hoofdkantoor in Nijmegen, de chips worden voor een belangrijk deel in China gemaakt.

"Ik denk dat het beste zou zijn als de minister afreist naar Peking om daar met de Chinese regering over te spreken", zegt Ed Kronenburg. Hij was ambassadeur in Peking van 2017 tot 2019. "Dan heeft hij de gelegenheid om uit te leggen wat zijn motivatie is geweest. En dan heb je kans dat je tot een oplossing kunt komen met de Chinezen."

'Heel gewaagd'

Demissionair minister Karremans stelde in een Kamerbrief dat hij het besluit om Nexperia over te nemen heeft genomen zonder overleg met andere landen, ook niet met China. Als je zo te werk gaat, dan kun je ook wel verwachten dat er heftige reacties komen van de tegenpartij, zegt Kronenburg.

"Het is één ding als je een conflict hebt in het management van Nexperia en dan naar de ondernemingskamer stapt", vindt Kronenburg. "Het is wel heel iets anders als je de complete besturing van het bedrijf overneemt. En als je dan verwacht dat je nog steeds de chips kunt blijven importeren, dat is denk ik wel heel gewaagd."

Peking gaat er volgens minister Karremans ten onrechte van uit dat Nederland onder Amerikaanse druk heeft gehandeld. De demissionaire minister zei daarover: "Ik heb er met geen enkele Amerikaan over gesproken sinds ik minister van Economische Zaken ben. Dus dat is allemaal niet waar."

Maaike Okano-Heijmans, onderzoeker geopolitiek en technologie bij Clingendael, trekt de uitleg van de minister in twijfel. "De VS wil koste wat kost tegengaan dat China een technologische grootmacht wordt. Over wat Europa wil met China is lang niet goed genoeg nagedacht en gesproken. En dus wordt er nu, waarschijnlijk onder aandringen van de VS, hard ingegrepen."

Goed signaal

Okano-Heijmans verwacht niet dat Karremans de controle over Nexperia zomaar zal opgeven. Er moet dus onderhandeld worden. De minister gaf eerder deze week aan dat hij in gesprek is met de Chinese overheid, maar wil daar verder niets over kwijt.

Er zit wel een einddatum op Karremans' controle: het bevel zal maximaal één jaar duren. Dat geeft goede signalen af tegenover Peking, vindt Okano-Heijmans. "Voor China is het ook niet bepaald handig dat het met een overschot aan chips blijft zitten. Dat er een einddatum is op Karremans bevel signaleert dat Nederland de intentie heeft om zaken te heroverwegen en tot een oplossing wil komen."

President Donald Trump heeft het Hooggerechtshof gevraagd hem toestemming te geven om de Nationale Garde in te zetten in Chicago. In een spoedprocedure dringt het ministerie van Justitie er bij het hof op aan een uitspraak van een lagere rechtbank te vernietigen, die de inzet van honderden gardisten in de omgeving van de stad had tegengehouden.

Voor het eerst buigt het Hooggerechtshof zich over Trumps bevoegdheid om troepen binnen de Verenigde Staten in te zetten. Het overwegend conservatieve hof, met een meerderheid van door Republikeinen benoemde rechters, steunde de president al vaker in spoedprocedures nadat lagere rechters hem hadden teruggefloten.

De spoedprocedure volgt op een reeks uitspraken van lagere federale rechtbanken die de inzet voorlopig hebben geblokkeerd. Een federale rechter oordeelde twee weken geleden dat er onvoldoende bewijs is voor een "dreigend gevaar van opstand" in de staat Illinois, waar Chicago ligt, in verband met Trumps immigratiebeleid.

De president wil honderden leden van de Nationale Garde naar de miljoenenstad sturen. Volgens het Witte Huis moeten zij in Chicago "federale medewerkers en eigendommen beschermen", omdat er sprake zou zijn van "wetteloosheid."

'Angstaanjagende hinderlaag'

Volgens CNN stelt de regering in de spoedprocedure dat de lagere rechtbank "ten onrechte ingrijpt in het gezag van de president en onnodig federale medewerkers en eigendommen in gevaar brengt."

In het beroep schrijft procureur-generaal D. John Sauer dat federale functionarissen in Chicago "bedreigd en aangevallen zijn, onder meer in een angstaanjagende, vooraf geplande hinderlaag met meerdere aanvallers."

Eerder blokkeerde een rechter de inzet van de Nationale Garde in de staat Oregon. Trump stuurde al militairen naar andere steden als de hoofdstad Washington en Memphis.