NOS Nieuws - Algemeen

Op de eerste dag van de NAVO-top in Den Haag wilde het bondgenootschap vooral eenheid en kracht uitstralen. Ook werd er aan de lopende band gehamerd op het uitgeven van meer geld aan defensie om de veiligheid te waarborgen.

"Als we oorlog willen voorkomen, moeten we meer gaan uitgeven", sprak secretaris-generaal Rutte bij de opening van de top. "We hebben munitie, munitie, munitie nodig. Dan krijgen we vrede door krachtig te zijn."

Rutte zei dat de NAVO-landen zich geen zorgen hoeven te maken of de VS zich wel blijft inzetten voor de alliantie. "De Amerikaanse president en de hoogste Amerikaanse leiders zijn volledig toegewijd aan de NAVO."

Toch zaaide Trump vandaag twijfel over die volledige toewijding. In zijn vliegtuig Air Force One, onderweg naar Schiphol, wilde hij tegen journalisten niet zeggen of hij achter artikel 5 staat uit het verdrag, dat inhoudt dat NAVO-landen een aanval op één lidstaat beschouwen als een aanval op alle lidstaten. "Dat ligt aan de definitie", zei hij.

'Het zal jouw succes zijn!'

Vanuit hetzelfde vliegtuig werd een inkijkje gegeven in de relatie tussen Rutte en Trump. Die laatste deelde een screenshot op Truth Social van een bericht van Rutte. "Gefeliciteerd en bedankt voor je beslissende actie in Iran", schrijft Rutte daarin onder meer. "Je vliegt nu naar een volgend groot succes in Den Haag vanavond. Europa gaat op een GROOTSE manier betalen, zoals ze zouden moeten doen, en het zal jouw succes zijn!", schrijft Rutte.

"Het was niet gepland, maar er staat niets geks in", zei Rutte daar later over. "Ik heb er geen enkel probleem mee." Op de vraag of het geen gênante vertoning was, zei hij zichtbaar niet onder de indruk: "Ja, weetje, dat is smaak, maar zo werk ik."

Een belangrijk onderdeel van de eerste dag was het Defence Industry Forum. Defensieministers, experts en het bedrijfsleven praatten daar over manieren waarop de NAVO beter kan samenwerken met de industrie. Rutte zei daar dat de NAVO "deze nieuwe productieoorlog" moet winnen. "Het is simpelweg ondenkbaar dat Rusland met een economie die 25 keer kleiner is dan NAVO ons kan overtreffen." Volgens Europese Commissie-voorzitter Von der Leyen moet Europa in 2030 "alles klaar hebben om een geloofwaardige afschrikking te hebben."

In tegenstelling tot de vorige drie toppen speelde de Oekraïense president Zelensky dit keer een beperkte rol, vanwege zijn bekoelde relatie met de Amerikaanse president Trump. Bij het Defence Industry Forum wees hij op het gevaar van Rusland.

"Onze inlichtingen bevestigen dat Rusland nieuwe operaties aan het plannen is op NAVO-territorium", waarschuwde Zelensky de aanwezigen. "Dat betekent in jullie landen", benadrukte hij. "Poetin denkt alleen aan oorlogvoeren. Zo lang hij doodt, leeft hij."

Later op de middag sprak hij de Tweede Kamer toe, waar hij opnieuw fel uithaalde naar de Russische president Poetin:

De NAVO-bondgenoten moesten het zoals vooraf bekendgemaakt in de middagsessie zonder Trump stellen. Hij landde rond 19.30 uur met zijn Air Force One op Schiphol, waarna hij in zijn gepantserde auto naar Den Haag werd gereden voor het diner met wereldleiders op Paleis Huis ten Bosch.

Bij het diner waren er ook nog toespraken, onder meer opnieuw van Rutte. Hij dankte koning Willem-Alexander en koningin Máxima voor de ontvangst "op deze prachtige plek", maar prees vooral de Amerikaanse president Donald Trump opnieuw uitvoerig. "De NAVO heeft inmiddels al meer dan 1000 miljard dollar toegevoegd aan de uitgaven. Meneer de president, beste Donald, dat is dankzij jou, die ons aanspoorde."

Willem-Alexander ging in zijn toespraak in op de historie van de Oranjezaal. Hij verwees daarbij naar de eerste vredesconferentie die hier gehouden werd door koningin Wilhelmina in 1899.

"Toen was het gevoel dat de vrede eeuwig zou duren. Maar daarna zou de Eerste Wereldoorlog beginnen. Vrede, vrijheid en democratie zijn de hoogste idealen. En de geschiedenis heeft ons geleerd hoe kwetsbaar onze waarden zijn als ze niet worden beschermd. Waar zouden we zijn zonder de NAVO?"

Woensdag gaat de top verder op het World Forum. Leiders van de NAVO-landen komen in de ochtend aan, gaan op de foto en vergaderen vervolgens in de North Atlantic Council. Daar moet definitief het besluit worden genomen dat alle NAVO-landen 5 procent gaan uitgeven aan defensie.

De industrie hoeft voorlopig toch geen CO2-heffing te betalen voor de uitstoot die de bedrijven veroorzaken. De maateregel zal naar verwachting door een meerderheid in de Tweede Kamer worden teruggedraaid.

Opvallend is dat ook regeringspartijen nu voor een motie gaan stemmen van het CDA om hun eigen plan in te trekken. Naast BBB gaat ook de VVD in tegen het plan van de eigen, inmiddels demissionaire, minister Hermans van Klimaat en Groene Groei.

"De VVD wil de CO2-heffing zo snel als mogelijk afschaffen. De Nederlandse industrie staat wereldwijd bekend om haar innovatieve kracht en daar willen we ook in de toekomst de vruchten van blijven plukken", zegt de partij in een verklaring.

Oneerlijke concurrentie

Een meerderheid van de Kamer vindt dus dat grote Nederlandse bedrijven in de industrie te veel last ondervinden van de heffing ten opzichte van andere Europese bedrijven, wat kan leiden tot oneerlijke concurrentie.

Eerder haalde een CDA-voorstel om de heffing af te schaffen het niet, ondanks steun van de PVV en BBB. CDA-leider Bontenbal wijst erop dat de vergroening en verduurzaming niet zo snel gaan als gehoopt en de bedrijven daarom toch nog op 'oude' energiebronnen terug moeten vallen. Ook de hoge energieprijzen en krapte op het stroomnet zitten bedrijven die willen verduurzamen dwars.

In de wandelgangen van de Tweede Kamer werd druk overlegd over de nieuwe CDA-motie. Voor het plan van VVD-minister Hermans om zelf over een paar weken 'met veel begrip' voor de sector iets te doen aan de CO2-heffing is geen tijd meer. Morgen tegen een motie stemmen waar de partij het eigenlijk mee eens is, vindt de VVD onwenselijk.

Verduurzaming en vergroening

De CO2-heffing zou boven op de Europese uitstootheffing komen en was een belangrijke afspraak om de klimaatdoelen te halen. De bedoeling was om de opbrengsten van de heffingen in verduurzaming en vergroening te steken.

Daarom waarschuwde minister Hermans dat het schrappen van de heffing problemen zou opleveren voor het vergroenings- en klimaatbeleid. Zij houdt vooralsnog vast aan haar plan. Maar dat leidt dus tot steeds meer ongemak in de VVD-fractie.

Het gaat voor de komende jaren om relatief kleine bedragen, maar die kunnen oplopen tot honderden miljoenen. De bedrijven werden tot nu toe gecompenseerd voor de heffing, die al sinds 2021 formeel wordt opgelegd.

Klimaatdoelen overeind

Wat een volgend kabinet met dit Kamerbesluit doet, is uiteraard onzeker. De klimaatdoelen voor Nederland blijven overeind. En daar zal ook een volgend kabinet maatregelen voor moeten bedenken die echt iets opleveren.

GL-PvdA zegt in een eerste reactie dat "na jaren van stilstand en harde bezuinigingen op het klimaatbeleid CDA en VVD nu op de valreep ook nog de CO2-heffing slopen". Het plan om innovatie en verduurzaming aan te jagen gaat de prullenbak in, oordeelt de partij.

Morgen stemt de Kamer dus over de motie van het CDA, die met de steun van de regeringsfracties een meerderheid zou moeten halen.

In Frankrijk moeten nog eens 800.000 auto's met airbags van het merk Takata aan de kant blijven staan. Dat heeft het Franse ministerie van Transport opgedragen aan autofabrikanten van verschillende merken.

Eerder werden al verschillende modellen van Citroën teruggeroepen. Nu gaat het om alle auto's met Takata-airbags die terug moeten naar de garage. Het gaat volgens de krant Le Parisien om onder meer auto's van BMW, Nissan, Audi, Volkswagen, Tesla en Seat.

Volgens verantwoordelijk minister Philippe Tabarot is grondig onderzoek nodig, ook verwijzend naar de dood van een vrouw in Reims. Zij kwam begin deze maand om het leven door een defect in de airbag van de Citroën C3 uit 2014 waarin ze reed. Het Franse ministerie van Transport gelastte daarop al deze voertuigen van de weg te halen.

Autoconcern Stellantis, waar Citroën onder valt, riep deze week ook 33.000 auto's in Nederland terug. Of dit nieuwste Franse besluit ook gevolgen heeft voor Nederland is niet bekend.

Miljoenen auto's teruggeroepen

Sinds 2014 zijn al miljoenen auto's met Takata-airbags teruggeroepen in verschillende landen. Hitte en vocht kunnen de kwaliteit van de airbag aantasten.

Als de airbag zich vult bij een aanrijding, is het mogelijk dat de apparatuur ontploft en delen ervan de auto in worden geslingerd. Stellantis benadrukt dat de airbag niet spontaan kan ontploffen.

In Mozambique zijn de afgelopen dagen zeker 120 kinderen ontvoerd door jihadistische militanten, zegt Human Rights Watch. De kinderen worden volgens de mensenrechtenorganisatie vermoedelijk door al-Shabaab, een aan IS-gelieerde groep, ingezet om geroofde spullen te vervoeren of dwangarbeid te verrichten. Ook kunnen de kinderen worden ingezet als kindsoldaat en wordt niet uitgesloten dat zij gedwongen worden om te trouwen.

De ontvoeringen waren in de provincie Cabo Delgado, in het noorden van Mozambique. De regering van het land vecht daar sinds 2017 tegen de opkomst van jihadisten. De regeringstroepen hebben moeite om het geweld onder controle te krijgen.

Cabo Delgado is een van de armste provincies van het Mozambique, dat al een van de armste landen ter wereld is. Inmiddels zijn door het geweld meer dan 600.000 mensen ontheemd geraakt, aldus de Verenigde Naties. De regering vertrouwt bij de bestrijding van de militanten onder meer op steun van bondgenoten als Rwanda en Zuid-Afrika.

Vijf miljoen mensen hebben niet genoeg te eten

Human Rights Watch zegt dat in de afgelopen twee maanden het geweld en het aantal ontvoeringen enorm is toegenomen. De organisatie roept de regering op zich meer in te spannen om te achterhalen waar de kinderen zijn en om nieuwe ontvoeringen te voorkomen.

Het hoofd van een andere internationale mensenrechtenorganisatie was onlangs in Cabo Delgado. Jan Egeland van de Noorse Vluchtelingenraad omschrijft de humanitaire situatie daar als schrijnend en noemt het een genegeerde crisis. Hij zegt dat vijf miljoen mensen hongerlijden.

Een 42-jarige Amsterdammer is aangehouden op verdenking van grootschalige drugssmokkel. De man is volgens het Openbaar Ministerie mogelijk betrokken bij de invoer van 4500 kilo cocaïne in een container in de haven van Amsterdam.

De container kwam op 12 juni vanuit West-Afrika aan in de Amsterdamse haven. Douaniers vonden de lading coke met hulp van speurhonden en scanapparatuur. De drugs zaten verstopt tussen een lading hout.

De cocaïne heeft een waarde van zo'n 112 miljoen euro. De partij is inmiddels vernietigd, schrijft NH.

Het OM, de politie Amsterdam, de FIOD en de douane werken samen aan het onderzoek. In het onderzoek zijn onder meer bedrijfspanden doorzocht. Meer aanhoudingen worden niet uitgesloten.

Het huwelijksfeest van oprichter van Amazon Jeff Bezos en zijn vriendin Lauren Sanchez in Venetië wordt verplaatst naar een andere locatie in de stad, zo is besloten uit veiligheidsoverwegingen. Behalve de aanhoudende protesten tegen de bruiloft was ook de mogelijke dreiging als gevolg van de Amerikaanse aanval op Iran een zorg voor de Italiaanse autoriteiten.

Venetië is zoals altijd: vol met toeristen en prachtig badend in de zomerzon. Maar onder de oppervlakte broeit er iets, want in bijna elk straatje zijn posters verschenen met de tekst 'No Space for Bezos'. Veel Venetianen willen niet dat Jeff Bezos hun stad overneemt.

"We zijn niet tegen het huwelijk op zichzelf", zegt Giosuè David, lid van de protestbeweging No space for Bezos. "Maar wel tegen manier waarop er met Venetië wordt omgegaan. Er komt een heel rijke man die als een soort koning Venetië gebruikt als zijn persoonlijke pretpark. Hij komt met negen jachten hier in de lagune aanleggen, een ecosysteem dat toch al bedreigd wordt, hij blokkeert de halve stad. We protesteren niet zozeer tegen hem persoonlijk als wel tegen de manier waarop het allemaal gaat en tegen het stadsbestuur die dit allemaal mogelijk maakt."

'Geslaagd om de plannen te verpesten'

De huwelijksreceptie wordt nu gevierd op een andere, minder kleurrijke locatie dan de 14de-eeuwse grachten van de Grande Scuola Misericordia in de binnenstad van Venetië. Het lijkt erop dat het feest verhuist naar een voormalig scheepswerfterrein genaamd Arsenale aan de rand van Venetië.

No space for Bezos reageert tevreden op dit nieuws: "We hebben gewonnen! Het protest is erin geslaagd om de plannen van Bezos en van burgemeester Brugnaro te verpesten", jubelt de groep. "Ze werden gedwongen om te vluchten en hun toevlucht te zoeken in Tese 91 van de Arsenale. Zelfs de twee jachten van Bezos, de Koru en de Abeona, zullen niet in Venetië aankomen", gaat de protestbeweging verder.

Driedaags evenement

De bruiloft van Bezos is een driedaags evenement, met als hoogtepunt de trouwplechtigheid op zaterdag 28 juni in de San Giorgio Maggiore basiliek, een 16de-eeuwse kerk op het gelijknamige eilandje, recht tegenover het San Marco-plein.

Jeff Bezos is behalve een van de rijkste mannen van de wereld ook een belangrijke leverancier van het Amerikaanse ministerie van Defensie, via zijn ruimtevaartbedrijf Blue Origin en zijn bedrijf Amazon Web Services, dat cloud-services levert aan het Pentagon. Om die reden is de Amerikaanse multimiljardair ook gevraagd af te zien van het aanleggen van zijn zeiljacht Koru in de lagune van Venetië.

De bruiloft belooft een groot en luxueus spektakel te worden, met verschillende locaties, dure hotels en een hele vloot aan gehuurde watertaxi's. De totale kosten worden geschat op zo'n 10 miljoen dollar. Er worden zo'n 250 gasten verwacht, onder wie Ivanka Trump en haar man Jared Kushner, actrice - en goede vriendin van de bruid - Eva Longoria, de hele Kardashian familie, Oprah Winfrey en Leonardo DiCaprio.

De gasten worden ondergebracht in vijf luxe hotels met uitzicht op het Canal Grande. Maar bij één van die hotels, het Aman Venice, weten ze nergens van. "Ik heb geen reserveringen van de heer Bezos voor die dagen," zegt de receptioniste vriendelijk maar zeer gedecideerd.

Spektakel van contrasten

Van de stille discretie van het hotelpersoneel tot de luide protesten op straat, de bruiloft van Bezos is een spektakel van contrasten. Het belangrijkste contrast is echter dat tussen de internationale superrijken en de gewone inwoners van Venetië.

Vorige week hingen demonstranten een spandoek aan de klokkentoren van de beoogde trouwlocatie, de San Giorgio Maggiore, met de tekst 'No Bezos' en begin deze week plaatsten ze een nieuw spandoek met het opschrift: "Als je Venetië kan huren voor je bruiloft dan kan je ook wel meer belasting betalen."

Dat is volgens Giosuè David niet de laatste actie van deze week. ,"We zullen elke dag onze stem laten horen", zegt hij. Het grootste protest is gepland op zaterdag, de trouwdag zelf. "We willen met bootjes de kanalen blokkeren om zo het feest te vertragen."

Burgemeester Brugnaro noemt de acties een schande voor de stad en zegt tegen een lokale krant juist vereerd te zijn. "Ik hoop dat het lukt hem de hand te schudden."

Het Rijk gaat de komende jaren miljoenen euro's investeren in de bouw van minimaal 1500 woningen in stadsdeel Heerlen-Noord. Het bedrag kan oplopen tot ruim 22 miljoen euro, maakte de gemeente bekend.

Het is de bedoeling dat er tot 2030 zeker 5000 nieuwe huizen in het stadsdeel worden gebouwd. Met het geld van het Rijk kunnen dus de eerste 1500 worden gerealiseerd, schrijft L1.

De gemeente ontvangt de komende jaren nog eens 14,3 miljoen euro om investeringen in de openbare ruimte en maatschappelijke voorzieningen mee te betalen. Het stadsdeel staat te boek als een van de armste in Nederland.

"Deze miljoeneninvestering voelt als een doorbraak voor alles waar we voor hebben geknokt in Heerlen-Noord", zegt wethouder Casper Gelderblom. "Het is sociaal en duurzaam bouwen aan de toekomst van onze stad."

Mensen met meer geld

Er moeten verschillende type woningen in het midden- en hogere prijssegment komen, volgens het principe "mengen zonder te verdringen". Daarmee wil de gemeente financieel gezonde bewoners aantrekken en tegelijkertijd niemand uit het stadsdeel verjagen.

De woningbouwplannen zijn onderdeel van het Nationaal Programma Leefbaarheid en Veiligheid (NPLV), waarmee het Rijk inzet op betere kansen, veiligheid en leefbaarheid in kwetsbare gebieden.

In Heerlen is het Nationaal Programma Heerlen-Noord in het leven geroepen om de leefbaarheid in de wijk te verbeteren. Zo is het stadsdeel als eerste regio in Nederland gestart met een sociaal beweegplan.

Op een basisschool in de Vlaamse plaats Landen zijn achttien leerlingen van een klas besmet geraakt met tbc. Eén leerling is opgenomen in het ziekenhuis, maar is inmiddels aan de betere hand. Ook een leraar is besmet met de infectieziekte.

Een leerling uit het zesde leerjaar, de laatste klas van de basisschool in België, voelde zich al een tijdje niet goed, zegt een woordvoerder van de scholengemeenschap tegen het Nieuwsblad. "Uiteindelijk is die leerling erg ziek geworden en in het ziekenhuis beland. Uit testen bleek dat tbc de boosdoener was."

Uit voorzorg werden de andere 22 leerlingen uit de klas getest. Zeventien leerlingen en de leraar bleken ook besmet. Zij waren niet ziek, maar twee leerlingen zijn toch doorverwezen voor verder onderzoek, zegt een woordvoerder van het agentschap Zorg en Gezondheid, de Vlaamse variant van het RIVM, tegen omroep VRT.

Tbc, ook wel tuberculose, is een ernstige infectieziekte die vaak de longen aantast, maar de ziekte kan ook in andere delen van het lichaam zitten. Tbc wordt veroorzaakt door een bacterie en is besmettelijk. Een op de tien mensen die besmet raakt met de bacterie wordt ook daadwerkelijk ziek. In Nederland komt de ziekte volgens het RIVM weinig voor.

Besmet in het buitenland

Volgens de woordvoerder van het agentschap heeft de zieke leerling de infectie opgelopen door een gezinslid dat recent in het buitenland was. Die persoon is daar besmet geraakt. "Niemand moet ongerust zijn, als we tbc zo vroeg opsporen is dat bij iedereen goed te behandelen. We gaan nu wel nog een andere klas onderzoeken op tbc, daar zit ook iemand die veel contact had met het besmette kind."

Volgens de scholengemeenschap is de sluiting van de school niet aan de orde. "Er is momenteel niet meteen grote ongerustheid. We zitten in de laatste week van het schooljaar, waarbij er veel buitenactiviteiten gepland staan", zegt de woordvoerder. "En hopelijk blijft iedereen verder gezond."

Het leven van mensen in Iran zag er de afgelopen twee weken totaal anders uit dan normaal, door de luchtaanvallen van de Verenigde Staten en met name van Israël. Op WhatsApp en Instagram gaat het er vrijwel continu over, waar ook Iraniërs elkaar en vrienden en familie in het buitenland op de hoogte houden. De NOS volgde een aantal van hen.

Zoals de 55-jarige arts die in Nobonyad in het noorden van Teheran woont en het nieuws hoorde dat er een staakt-het-vuren was. We noemen hem 'Hamid'. Net als de andere mensen in dit stuk kunnen we hun echte naam, in verband met hun veiligheid, niet gebruiken.

"Ik zal zo blij zijn als dit eindelijk afgelopen is." Hij kwam thuis na een dag werken in het ziekenhuis, maar veel slaap kreeg hij niet. Op een filmpje is te zien hoe de inslagen van de bommen vlak bij zijn huis zo hard zijn dat de gordijnen ervan opwaaien. Een andere inwoner van Teheran stuurt ook een filmpje. Zijn dochter gilt na de harde klappen vlakbij.

Ook veel andere inwoners filmen, niet zonder risico, de vele luchtaanvallen:

Maryam weet niet meer waar ze naartoe moet. Ze bleef in Teheran ondanks alles, want haar moeder wil en kan er niet weg. Ze kreeg midden in de nacht opdracht om acuut te evacueren. Het lukte om haar moeder in de auto te krijgen. Ze stuurt een filmpje van een eindeloze rij auto's op de snelweg. "In de auto op de snelweg voelt het veiliger dan thuis. Ik sterf liever in de auto dan onder een berg puin in m'n huis."

En zo zijn er veel filmpjes en berichten van ontploffingen en mensen zoals Yasmin die met haar gezin de stad wel ontvlucht is. Ze hebben een zoon van 16 en een jongetje van 4. Ze vluchtten naar Hamadan - 4 uur rijden buiten Teheran. "Daar vielen ook bommen, maar minder dan in Teheran en we kunnen hier bij familie verblijven."

Maar er klinkt ook kritiek op de eigen overheid. Op Instagram vraagt Casper zich hardop af of het regime zich niet heeft verkeken op de vrienden ze dachten te hebben. Hij is ondernemer, maar kan niet werken terwijl hij ondertussen wel veel kosten heeft. De huur en salarissen moeten betaald worden en dus is hij boos. "Waar waren jullie bondgenoten?", vraagt hij zich af. "Waar was Vladimir Poetin toen je hem nodig had?"

En er zijn mensen die hoopten dat de aanval van Israël eindelijk het regime ten val zou brengen. Nu dat nog niet is gebeurd, is er teleurstelling, maar ook angst. De 45-jarige Amin woont in het centrum van Teheran en is cultureel ondernemer. Op sociale media leverde hij regelmatig kritiek. Maar nu er niets verandert, maakt hij zich zorgen dat hij opgepakt zou kunnen worden. Vanmorgen hoorde hij nog over arrestaties van andere critici. "Op iedere hoek van de straat staat politie. Ik ben doodsbang."

Bij luchtaanvallen van Rusland zijn in verschillende steden in Oekraïne volgens de autoriteiten zeker 25 burgers gedood. Nog eens 200 anderen zijn gewond geraakt.

Met name Dnipro, in het oosten van Oekraïne, werd bestookt. Daar kwamen 16 mensen om het leven en raakten er 174 gewond. Onder meer 31 schoolgebouwen en acht klinieken in de stad zijn beschadigd geraakt, zei burgemeester Filatov. Ten tijde van de aanvallen waren er geen leerlingen op school, omdat het zomervakantie is.

Het nationale treinvervoersbedrijf zegt dat ook een trein met passagiers beschadigd is geraakt. Daar vielen geen doden, maar raakte wel een aantal mensen gewond. Zij zijn behandeld door medisch personeel, meldt de treinvervoerder. Overige passagiers zijn geëvacueerd en naar schuilkelders gebracht.

In het nabijgelegen Samar zijn twee mensen gedood en raakten veertien anderen gewond, schrijft een regionale bestuurder op Telegram.

Ook aanvallen in Cherson en Soemy

In het zuiden van het land, in de regio Cherson, werden vier mensen gedood na drone- en artillerie-aanvallen, meldt een lokale militaire functionaris. Nog eens elf mensen raakten gewond. In het noordoostelijke Soemy, vlak bij de Russische grens, zijn drie mensen gedood bij een droneaanval, onder wie een jongen van 5.

Oekraïne viel vandaag ook Rusland aan. Het Russische ministerie van Defensie zegt dat het twintig drones uit Oekraïne heeft onderschept. Bij een van de aanvallen werd een wooncomplex in Moskou geraakt. Er ontstond brand, waarbij een 34-jarige man gewond is geraakt.

De Oekraïense president Zelensky is in Den Haag, waar hij onder meer in een speech in de Tweede Kamer stilstond bij de Russische aanvallen van vandaag. "Elke dag in Oekraïne begint op dezelfde manier: de gevolgen van de acties van Rusland", zei hij.

Ook haalde hij fel uit naar de Russische president Poetin. "Poetin verwoest levens en dat is hoe hij controle definieert: als hij mensen en huizen kan verwoesten en anderen kan chanteren, denkt hij dat hij macht heeft."

Leerlingen hebben dit schooljaar voor de tweede keer de doorstroomtoets gemaakt op de basisschool. Maar de toets die bedoeld is om de kansengelijkheid te bevorderen, leidt juist tot grote verschillen tussen leerlingen en scholen. Dat blijkt uit een vandaag verschenen rapport van de PO-Raad, de belangenbehartiger van scholen in het (speciaal) basisonderwijs.

De doorstroomtoets werd vorig jaar ingevoerd, voorheen was er een centrale eindtoets. De doorstroomtoets maakte het voor leerkrachten verplicht om 'kansrijk' te adviseren: maakt de leerling de doorstroomtoets beter dan verwacht, dan wordt het advies voor de middelbare school naar boven bijgesteld.

Uit de analyse van de PO-Raad komt naar voren dat dat bijstellen vaker gebeurt in kansrijke dorpen en steden. Het zijn plaatsen waar meer welvarende gezinnen wonen die bovendien taalvaardig zijn en waar genoeg hulp, kennis en geld is om kinderen te ondersteunen, zoals Bloemendaal en Naarden. Ook blijkt dat scholen niet altijd hetzelfde schooladvies geven op basis van de toetsresultaten.

Flinke verschillen in uitkomst

Daarnaast is volgens de PO-Raad duidelijk geworden dat er tussen de zes toetsaanbieders verschillen zijn in de normering. Zo volgt uit sommige toetsen vaker een vwo-advies dan uit andere. De percentages van leerlingen met een vwo-advies loopt uiteen van 19 procent tot 37 procent. "Ook al presteren leerlingen hetzelfde op de toets, toch krijgen ze soms een ander toetsadvies, afhankelijk van de toets die ze maken", concludeert de organisatie.

"Het invoeren van de doorstroomtoets moest de kansengelijkheid vergroten. Dat is niet is gelukt", zegt Freddy Weima, voorzitter van de PO-Raad. "Het maakt nog steeds uit welke doorstroomtoets je maakt en de verplichte bijstelling pakt vooral gunstig uit voor kinderen die al in een relatief kansrijke omgeving opgroeien."

Overigens krijgen leerlingen nu wel vaker meervoudige adviezen. Een docent legt dan bijvoorbeeld aan een leerling zowel het advies tl-mavo als havo voor. Volgens de PO-Raad draagt dit juist bij aan kansengelijkheid.

Terug naar één doorstroomtoets

De brancheorganisatie wil dat de doorslaggevende rol die de doorstroomtoets heeft opnieuw wordt bekeken. Ook pleit de raad voor één doorstroomtoets en roept de politiek op om niet te wachten op het nieuwe kabinet voor het aanpakken van de toets.

De Tweede Kamer wil ook dat het aantal aanbieders wordt teruggebracht naar één, daarover werd in december 2024 een motie aangenomen. Demissionair staatssecretaris Paul komt daarom in het najaar met een voorstel. Voor het schooljaar 2025-2026 verandert er nog niets en dus is het voorlopig nog aan de scholen welke toets ze kiezen.

Het College van Toetsen en Examens (CvTE), dat verantwoordelijk is voor de kwaliteit en het niveau van de doorstroomtoetsen, wil inhoudelijk niet ingaan op de verschillen tussen de toetsen en komt binnenkort met een eigen rapport.

Het omstreden Duitse tijdschrift Compact mag blijven publiceren. De Duitse regering had het tijdschrift in juli vorig jaar een publicatieverbod opgelegd omdat het werd gezien als een spreekbuis van extreemrechts. Dat verbod is door de rechtbank in Leipzig tenietgedaan.

Volgens de rechtbank staan er wel uitingen in het tijdschrift die in strijd zijn met de grondwet, maar is dat niet genoeg voor een verbod. Dat is volgens de rechter alleen gerechtvaardigd als die uitingen de overhand zouden hebben en dat is nu niet het geval.

"Veel uitspraken in Compact kunnen worden gezien als overdreven, maar toegestane kritiek", zei de rechter. Compact is een maandelijks blad met een oplage van zo'n 40.000 exemplaren.

Opsteker voor AfD

Hoofdredacteur Jürgen Elsässer is blij met de uitspraak en ziet het ook als een opsteker voor de AfD. Die radicaal-rechtse partij werd vorige maand door de Duitse inlichtingendienst bestempeld als extremistisch en een bedreiging voor de democratie.

"Als het mogelijk is om Compact te verbieden, is het ook mogelijk om de AfD te verbieden", is de redenering van Elsässer. Hij noemt de uitspraak daarom een dubbel succes. In Duitsland woedt een felle discussie over het verbieden van de AfD vanwege het gedachtegoed van de partij.

Het tijdschrift kon het afgelopen jaar gewoon blijven publiceren, omdat de rechtbank in een tussenvonnis al had geoordeeld dat ondanks een "militante en agressieve houding tegenover constitutionele basisprincipes" de meeste uitingen binnen de vrijheid van meningsuiting vielen.

Toch overweegt hoofdredacteur Elsässer om een schadevergoeding in te dienen, met name vanwege de inbeslagname van documenten en ander materiaal bij invallen in juli vorig jaar.

'Aanzetten tot haat'

Het Duitse ministerie van Binnenlandse Zaken vindt dat de makers aanzetten tot haat tegen Joden, migranten en de parlementaire democratie. Dat gebeurt onder meer door het verspreiden van complottheorieën.

De Duitse Journalistenvereniging ziet het opheffen van het verbod als een nieuwe bevestiging dat persvrijheid en de vrijheid van meningsuiting veel waard zijn. De voorzitter zegt dat een rechter mag optreden tegen extreemrechtse inhoud, maar dat het verbieden van een tijdschrift een laatste redmiddel moet blijven.

Bij station Gouda Goverwelle is een bovenleiding kapot waardoor er geen treinen over het spoor kunnen. Twee treinen vanaf Utrecht richting Den Haag zijn daardoor gestrand, bevestigen spoorbeheerder ProRail en NS. Volgens de NS gaat de storing tot zeker 23.00 uur duren.

De vervoerder laat weten dat zo'n 350 mensen in de gestrande treinen zitten. Zij worden met twee evacuatietreinen teruggebracht naar een eerder station. Vanaf daar kunnen ze via een andere route verder reizen, schrijft Omroep West.

ProRail stuurt mensen om de bovenleiding te repareren. Hoe die kapot kon gaan, is onbekend. Reizigers tussen Den Haag en Utrecht kunnen met zo'n 45 minuten vertraging via Leiden omreizen.

Storing op Schiphol

Door een stroomstoring rijden er al de hele dag geen treinen tussen Schiphol en de stations Utrecht en Amsterdam. De NS houdt er rekening mee dat het defect nog tot zeker 23.00 duurt.

Het treinverkeer is uitgevallen door een brand in kabels langs de rails. Volgens ProRail is daarbij aanzienlijke schade ontstaan en zal herstel uren duren. De politie houdt er rekening mee dat er sprake is van een misdrijf.

De Fiscale Inlichtingen- en Opsporingsdienst (FIOD) heeft vanochtend in Breda een inval gedaan in de woning van Mo Bicep.

De 34-jarige influencer is gearresteerd op verdenking van witwassen, zo bevestigt de FIOD aan Omroep Brabant. Hij wordt verhoord.

Ook zijn drie bedrijfspanden zijn doorzocht. De politie bevestigt tegenover de NOS dat er inderdaad een man van 34 uit Breda is aangehouden.

Mo Bicep is met meer dan 1 miljoen volgers op Instagram een bekende Brabantse influencer. Hij verdient zijn geld onder meer met de verkoop van voedingssupplementen en de website Coaching by Mobicep, waar hij sport- en voedingsadvies geeft.

Vorig jaar meldde Omroep Brabant dat hij illegale websites voor cryptohandel promootte onder zijn volgers. Meerdere Europese beurswaakhonden waarschuwen voor die praktijken vanwege het risico op fraude.

Kokerjuffers maakten in de jaren 70 al gebruik van vervuilende microplastics, ver voor die term in 2004 werd bedacht. De larven gebruikten de superkleine stukjes plastic toen al ter bescherming tegen vijanden, hebben Naturalis en de Universiteit Leiden uitgezocht.

Kokerjuffers zijn de larven van schietmotten, vliegende insecten. Ze leven onder water in slootjes en beekjes, en beschermen zichzelf door kokertjes te maken van materiaal dat ze onder het wateroppervlak vinden. Ze gebruiken onder meer steentjes, schelpjes, zandkorrels, waterplanten en dennennaalden.

Gouden kokers

Onderzoeker Auke-Florian Hiemstra kreeg het idee voor zijn onderzoek van de Franse kunstenaar Hubert Duprat. "Die had gehoord dat goudzoekers goud in slootjes en rivieren vonden en hij vroeg zich af of kokerjuffers niet af en toe goud gebruikten voor hun bouwwerkjes. Vervolgens bedekte hij in aquaria de bodem met onder meer goud en diamant. De kokerjuffers hebben daar ware sculpturen van gemaakt die nu in de grote Franse musea te vinden zijn", vertelt Hiemstra.

Die gegevens brachten Hiemstra op een idee, vertelt hij in het NOS Radio 1 Journaal: "Als ze al die materialen opnemen, dan waarschijnlijk ook plastic." Dat bleek te kloppen toen in 2018 de eerste waarneming opdook van microplastics in een kokerjuffer.

Om te achterhalen hoe lang kokerjuffers al plastic gebruiken, dook Hiemstra in de collectie van Naturalis op zoek naar kokerjuffers van lang geleden. Daar vond hij kleine felblauwe en felgele stukjes plastic ingebouwd in de kokertjes, de oudste uit 1971.

In de voedselketen

Ook wilde Hiemstra weten hoe vervuild de huidige kokertjes van de larven zijn. Met een student ging hij op onderzoek uit in de Eyserbeek in het Limburgse Simpelveld. Daar werd het water uitgekamd met schepnetten. Van de gevonden kokertjes bleek meer dan de helft kunstmatige onderdelen te bevatten.

Die ontwikkeling is volgens de onderzoeker zorgelijk. "Het heeft zeker nadelen als je bedenkt dat de kokerjuffer de basis is voor de voedselketen rondom zo'n beek." Er zijn vele diersoorten die de kokerjuffers eten.

Hoe meer plastic ze binnenkrijgen, hoe slechter dat is. "Op die manier raakt het hele systeem rondom zo'n beek doordrenkt van de microplastic, doordat de kokerjuffers dat al tientallen jaren massaal verzamelen", zegt Hiemstra.

Het onderstreept volgens de onderzoeker nog maar eens de waarde van natuurhistorische collecties en dat je die moet koesteren. "Je weet nooit hoe waardevol een exemplaar in de toekomst kan zijn."

Autobanden

Microplastics komen vooral in het milieu door autobanden, plastic korrels uit de industrie en plastic afval. De afgelopen jaren worden de kleine stukjes plastic ook steeds vaker gevonden in het menselijk lichaam. Zo zitten ze onder meer in het bloed, longen en de hersenen van mensen.

Het RIVM pleit voor maatregelen om de uitstoot te verminderen door minder plastic te gebruiken, extra regelgeving en het tegengaan van slijtage van autobanden.

Jako Herrebout uit het Zeeuwse Terneuzen is Taalheld van het jaar geworden. De prijs wordt ieder jaar uitgereikt aan iemand die moeite heeft met lezen en schrijven, maar zich inzet om het te leren en ook andere laaggeletterde mensen helpt met het verbeteren van hun basisvaardigheden.

De 28-jarige Herrebout had moeite met lezen en schrijven omdat hij vroeg stopte met school en ging werken. Via zijn werk heeft hij taalles gevolgd. Prinses Laurentien reikte in Delft de prijs uit namens de Stichting Lezen en Schrijven.

Volgens de jury voelt hij zich nu zelfverzekerder en doet hij mee aan elke cursus of opleiding die hem wordt aangeboden. Volgens de jury is hij een inspiratie voor iedereen.

"Hij moedigt andere mensen aan, deelt zijn verhaal op sociale media en laat zo zien dat er voor iedereen hulp is. Hij bereikt mensen die anders misschien niet zouden luisteren. Zijn moed, openheid en zijn inzet voor anderen maken hem een echte Taalheld", aldus de jury.

Herrebout is blij met de prijs. "Vroeger schaamde ik me, maar door de lessen heb ik meer zelfvertrouwen gekregen. Ik ben er trots op dat ik deze stap heb gezet", aldus de kersverse winnaar.

Publieksprijs

De publieksprijs gaat dit jaar naar Dajandra van Loo (35). Ze ging terug naar school, omdat ze er onder meer van droomde om in de horeca te werken. "Dan moest ik wel met een kassa werken en dingen kunnen opschrijven", vertelt Van Loo. Ook zij heeft veel meer zelfvertrouwen gekregen nu ze kan lezen, schrijven en rekenen, vertelt ze. "Ik voel me nu menswaardig."

Volgens de organisatie zijn er drie miljoen mensen tussen de 16 en 75 jaar die moeite hebben met lezen, schrijven of rekenen. Dat is een op de vijf mensen in Nederland.

Sinds de escalatie tussen Israël en Iran is er online een grote hoeveelheid desinformatie losgekomen. Op sociale media circuleren veel nepfoto's en -video's, meestal gemaakt met kunstmatige intelligentie (AI).

Dat blijkt dagelijks op de NOS-redactie, waar specialisten op het gebied van open source-onderzoek (OSINT) tientallen beelden eruit filteren waarvan de echtheid vaak niet is vast te stellen of die zelfs duidelijk nep zijn. Veruit de meeste desinformatie over de oorlog tussen Israël en Iran wordt gedeeld op X.

Die constatering doet de BBC ook. De Britse publieke omroep schreef over tientallen video's die de effectiviteit van Irans reactie op Israëlische aanvallen proberen te benadrukken. Daarnaast zijn er nepvideo's gemaakt en gedeeld over de nasleep van aanvallen op Israëlische doelen. Ook pro-Israëlische accounts hebben online desinformatie gedeeld.

De drie meest bekeken nepvideo's die de BBC vond, werden samen al meer dan 100 miljoen keer bekeken op meerdere platforms.

OSINT

De OSINT-specialisten van de NOS stellen eveneens dat in deze oorlog opvallend veel beeld door AI wordt gemanipuleerd. Het doel van hun onderzoek is altijd: uitzoeken waar en wanneer een foto of video is gemaakt. Dat doen ze door omgevingskenmerken te verifiëren, tijdsbepalingen vast te stellen of beeld te vergelijken met andere beelden op het internet.

Ook hebben ze in de afgelopen dagen een lijst met X-accounts aangelegd waarop steevast gemanipuleerd beeld wordt gedeeld. Als beelden met AI zijn gemaakt of bewerkt, zie je dat niet zelden meteen met het blote oog. Maar steeds vaker is er meer voor nodig om manipulaties eruit te filteren.

In de meeste gevallen lukt dat, maar gisteren ging het toch mis met één van de video's van de aanval op een gevangenis in Iran. Op bewakingsbeelden zou de explosie van de toegangspoort tot de beruchte Evin-gevangenis te zien zijn.

Naast de eerder genoemde elementen, speelt ook context een grote rol bij het controleren van beeldmateriaal. In dit geval stond de aanval zelf al vast, en was er ook geverifieerd beeld van na de explosie. Dat, in combinatie met een relatief 'goede' bewerking, heeft ertoe geleid dat dit beeld er bij veel media waaronder de NOS doorheen is geglipt.

Achteraf onterecht. Het blijkt te gaan om een oude foto van de gevangenispoort, gebruikt om met AI een video te genereren.

Dit is de vervolgens met AI gegenereerde video van de 'explosie bij de gevangenis':

Een expert op het gebied van AI zegt tegen de BBC dat het de eerste keer is dat AI op een dergelijke schaal wordt ingezet tijdens een conflict.

De "superverspreiders" van Iraanse desinformatie op X groeien hard en hebben soms officiële namen. Ook hebben ze allemaal blauwe vinkjes, maar het is niet duidelijk door wie ze worden beheerd. De BBC merkt op dat Grok, de AI-chatbot van X, ook niet altijd kan zien dat iets nep is.

"Ze hebben geen idee what the fuck ze aan het doen zijn." Zo beschreef Donald Trump Iran en Israël vandaag in een inmiddels befaamde uitspraak.

Maar ondanks bestandsschendingen lijkt in ieder geval nu nog een rustpauze stand te houden na 12 dagen luchtoorlog in het Midden-Oosten. Dat geeft ruimte voor een vraag: wat heeft de oorlog veranderd in Iran, Israël en de Verenigde Staten? De NOS spreekt twee deskundigen erover.

Allereerst het Iraanse regime. Hoe zijn de leiders van de Islamitische Republiek uit de oorlog gekomen? Volgens Joost Hiltermann, hoofd Midden-Oosten van de denktank International Crisis Group in Brussel, zijn ze verzwakt. "Om twee redenen. Veel militaire leiders en nucleaire wetenschappers zijn de afgelopen paar weken gedood door Israël. Daarnaast is hun reputatie binnen Iran zwaar beschadigd doordat ze zo kwetsbaar zijn gebleken."

Die kwetsbaarheid wordt door veel mensen in Iran online bespot, zoals in deze cartoon waar de hoogste geestelijk leider van het land, Ali Khamenei, de geest van zijn voorganger, ayatollah Khomeini, om hulp smeekt:

Er is ook een andere kant van het medaille. Doordat de Israëlische luchtaanvallen tot burgerdoden hebben geleid - volgens sommige bronnen meer dan 800 - leeft ook het nationalisme op, zegt Hiltermann. "Iran wordt aangevallen, niet het regime. Dat is het gevoel."

De kans dat de kwetsbaarheid tot een opstand tegen het regime leidt is klein, denkt hij, "want het interne veiligheidsapparaat is niet beschadigd".

Nucleair doorstart?

Een van de meest prangende vragen is of Iran zal doorgaan met het verrijken van uranium. Het nucleair programma is voor Iran een bron van binnenlandse trots, maar volgens Israël en de Verenigde Staten zo ontoelaatbaar dat het oorlog rechtvaardigt.

"De nucleaire ambities van Iran zullen niet veranderd zijn, maar wel de mogelijkheden", zegt Hiltermann. "Veel is verwoest, al weten we niet hoeveel. Maar ze kunnen alles herbouwen. Ze hebben niet alleen de kennis, maar ook de motivatie, want ze hebben nu gezien hoe kwetsbaar ze zijn zonder kernwapen. Als ze kernwapens hadden, zouden Israël en de VS ze niet durven aanvallen, zullen ze redeneren."

Dat de aanvallen op Iran averechts kunnen werken, vindt Niels van Willigen ook. Al zet de universitair hoofddocent internationale betrekkingen aan de Universiteit Leiden daar wel wat vraagtekens bij. "Als Iran bezig was met kernwapens ontwikkelen, en als dat programma niet is vernietigd, en als er na een eventuele nieuwe deal met de VS ruimte blijft om in het geheim aan kernwapens te blijven werken, dan is de motivatie om dat te doen hoog."

Als dat gebeurt, zullen de Iraniërs hun nucleaire installaties nog beter beschermen dan ze al deden, voegt Hiltermann toe. "Ze zullen de bunkers nog dieper in de bergen verstoppen en nog verder door het land verspreiden. Het is een kwestie van tijd."

De grootschalige, rechtstreekse aanval op Iran door Israël en bondgenoot Amerika was de vervulling van een langgekoesterde wens van de Israëlische premier Netanyahu. Hoe verandert zijn positie door de oorlog?

Van Willigen: "Netanyahu heeft zijn vijanden een voor een weten te verzwakken: Hamas, Hezbollah en nu Iran. Hij zal hopen dat hij hierdoor politiek krediet wint en langer in het zadel kan blijven. De oorlog met Iran heeft ook gezorgd voor afleiding van Gaza. Hij lijkt sterker uit de oorlog te komen."

"Netanyahu is alleen op korte termijn winnaar", stelt Hiltermann. "Daarna volgt de rekening, want Iran overleeft de oorlog, heeft laten zien dat het schade kan aanrichten en in Iran is de wraakzucht alleen sterker geworden. Israël is goed in oorlogen winnen, maar slecht in de vrede winnen. Het land heeft hooguit koude vrede gesloten met zijn buurlanden. Het volk moet op zijn hoede blijven. Dat is geen leven."

America First?

Tenslotte de VS. Donald Trump heeft tijdens zijn verkiezingscampagnes beloofd om Amerika weg te houden uit internationale conflicten, maar met zijn aanval op Iran verloochent hij zijn isolationistische idealen. Althans, dat idee zorgt voor onvrede in een deel van Trumps achterban.

Sommige Trump-kiezers willen dat Amerika verre blijft van alle buitenlandse militaire avonturen, maar andere vinden dat de VS altijd bereid moet zijn om Israël te hulp te schieten.

Hiltermann: "Hij blijft een zakenman. Niet per se een goede, maar wel iemand die vindt dat je de beste kaarten moet houden als je een deal gaat sluiten. Als een aanval nodig is om die kaarten te bemachtigen, dan is hij daartoe bereid. Maar hij wil Amerika niet een langdurige oorlog inslepen."

Van Willigen denkt dat Trump niet voor totale isolatie is, maar ook niet voor ongebreidelde interventies. "Het ligt subtieler. Tijdens zijn eerste termijn greep hij ook in. Hij liet Syrië bombarderen en hij gaf opdracht tot de aanslag op de Iraanse commandant Soleimani. Het is minder zwart-wit dan mensen zeggen".

Recreatieplas het Valkenburgse Meer bij Leiden is na drie maanden grotendeels weer toegankelijk voor publiek. De gemeente Katwijk heeft de noodverordening ingetrokken die op en om het meer gold, nadat op 1 april een deel van de oever was ingestort.

Over een lengte van zo'n 200 meter kwamen toen een wandelpad en bomen in het water terecht. De oever liep vlak langs de spoorlijn van een historische stoomtrein. Een surfschool die aan het meer zit, werd per direct gesloten.

Omdat de kade nog wekenlang instabiel bleef, was de omgeving verboden gebied voor recreanten. Volgens de gemeente laten onderzoeken zien dat er geen aanleiding meer is om de noodverordening in stand te houden.

Geen zandwinning

Onderzoeksinstituut Deltares concludeerde in april dat de kade inzakte doordat een slappe zandlaag als drijfzand wegstroomde. Aanvullend onderzoek toont een verband aan met de trillingen door zandwinning in het meer. Voorlopig mag geen zand uit de plas worden gehaald, waardoor het veilig is om de noodverordening in te trekken.

"Ik ben blij dat zwemmen, surfen en recreëren in en rond het meer weer mogelijk is", zegt burgemeester Visser van Katwijk. "De ondernemers rondom het Valkenburgse Meer hebben het zwaar gehad. Het is positief dat daar nu weer ruimte voor komt."

Alleen het deel van het meer waar de oever instortte, blijft voorlopig verboden gebied. Het is niet mogelijk om langs de zuidkant van het meer te fietsen of te wandelen, schrijft Omroep West. De provincie Zuid-Holland is verantwoordelijk voor het afzetten van het gebied.

De online boodschappenbezorgers Picnic en Flink zijn levensmiddelenbedrijven en vallen daarmee onder de supermarkt-cao. Dat oordeelt het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden. Volgens het gerechtshof zijn bedrijven die online supermarktproducten verkopen en die producten daarna verzamelen, sorteren en aan huis bezorgen bezig met de exploitatie van een (virtuele) supermarkt.

De rechtszaak was aangespannen door de vakbonden FNV en CNV. Door dit vonnis hebben medewerkers van Picnic en Flink onder meer recht op toeslagen als zij op zon- en feestdagen werken.

De twee bedrijven moeten met terugwerkende kracht de toeslagen uitbetalen aan medewerkers die voor hen werkten tussen 13 september 2022 en 1 juli 2023. Dat was de periode dat de cao door de minister algemeen verbindend werd verklaard en elke supermarkt zijn personeel volgens de afspraken in die cao moest betalen. De uitspraak heeft volgens Picnic en Flink betrekking op ongeveer 35.000 (oud-)medewerkers.

De discussie of online boodschappenbezorgers onder de supermarkt-cao vallen, loopt al sinds 2019. De rechtbank Midden-Nederland oordeelde vorig jaar februari dat de bezorgdiensten onder de werksfeer van levensmiddelenbedrijven vallen. De vakbonden krijgen nu in hoger beroep weer gelijk.

Andere cao

Picnic-oprichter Michiel Muller is teleurgesteld. "Als we onder de supermarkt-cao vallen, worden onze loonkosten 40 procent hoger dan die van fysieke supermarkten." Vakkenvuller kun je al vanaf 15 jaar worden en zij bouwen nog geen pensioen op, terwijl bij Picnic meer volwassenen werken.

Dat creëert oneerlijke concurrentie, volgens Muller. "De supermarkten jutten de vakbonden op. Tegelijkertijd kunnen wij niet bij de vakbonden aan tafel schuiven, maar de cao is ondertussen wel op ons van toepassing." De online supermarkt hadden een eigen e-commerce-cao gesloten met enkele werknemersorganisaties.

De FNV wuift de aantijgingen weg. "Zij zijn altijd welkom aan de supermarkttafel, maar zij willen alleen afspraken maken over een aparte e-commerce-cao." FNV benadrukt dat een cao juist bedoeld is om een gelijk speelveld te creëren. "Het is de keuze van Picnic om ouder personeel aan te nemen. Dat ontslaat het bedrijf niet van de verplichting om medewerkers eerlijk te belonen."

In cassatie

De boodschappenbezorgers dienden tot nu steeds een verzoek in bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) om uitgezonderd te worden van de cao. Dat werd in juni 2024 nog gehonoreerd. Toch hoopt FNV dat de invloed van de uitspraak van het hof verder reikt dan alleen de periode 2022-2023. "We verwachten niet dat de minister de uitspraak van de rechter zomaar naast zich neerlegt en de dispensatie opnieuw verleent."

Muller geeft aan opnieuw een uitzondering te hebben aangevraagd voor de huidige cao en hij verwacht binnenkort een besluit. En de strijdbijl is nog niet begraven: Picnic gaat tegen de uitspraak in cassatie bij de Hoge Raad.