NOS Nieuws - Algemeen

Na jaren van gesteggel hebben onder anderen boerenorganisatie LTO en de Dierenbescherming hun handtekening gezet onder een akkoord om het dierenwelzijn in de veehouderij te verbeteren. Het stappenplan richting 2040 gaat minder ver dan de Tweede Kamer aanvankelijk wilde.

In het convenant Dierwaardige Veehouderij, dat vandaag op een boerderij in Streefkerk is ondertekend, staan afspraken om dieren een beter leven te geven. Zo is het de bedoeling dat koeien vaker in de wei worden gelaten, dat biggen langer bij hun moeder blijven en dat staarten niet meer worden gecoupeerd.

Demissionair landbouwminister Wiersma (BBB) zegt dat met de overeenkomst "de koers naar verdere verbetering" van het dierenwelzijn wordt doorgezet "zonder het onmogelijke te vragen" van veehouders.. Ze voegt daaraan toe dat "alleen een realistisch pad ook een haalbaar pad is".

Behalve dieren- en boerenorganisaties hebben bijvoorbeeld ook supermarkten meegewerkt aan het convenant. Zij hebben afgesproken dat zij producten zullen afnemen "tegen een eerlijke prijs, zodat boeren ook bij hogere kosten een redelijk inkomen kunnen verdienen".

Aanvulling op de wet

Wiersma heeft 51 miljoen euro uitgetrokken voor de uitvoering van de afspraken. Er wordt een Autoriteit Dierwaardige Veehouderij opgericht, die in 2028, 2033 en 2038 zal bekijken of het allemaal goed gaat en of boeren het kunnen bolwerken om de gevraagde veranderingen door te voeren.

De minister heeft, los van het convenant, ook een Algemene Maatregel van Bestuur (AMvB) opgesteld. Dat is een soort aanvulling op de wet, die dan zelf niet hoeft te worden veranderd. In deze AMvB staat beschreven hoe melkvee, kalveren, varkens en kippen op een dierwaardige manier kunnen worden gehouden.

De concept-AMvB gaat vandaag in internetconsultatie. Dat betekent dat burgers, bedrijven en organisaties er nog op kunnen reageren, voordat de aangepaste versie in het najaar naar de Tweede en Eerste Kamer wordt gestuurd.

Het convenant Dierwaardige Veehouderij kent een lange geschiedenis. In 2021 nam een meerderheid in de Tweede Kamer een wetswijziging aan van de Partij voor de Dieren. Die moest ertoe leiden dat boeren alleen nog vee mochten houden als dat natuurlijk gedrag kon vertonen, maar dat ging volgens de veehouders te ver.

Vorig jaar, een paar maanden voor de nieuwe wet zou ingaan, zette toenmalig minister Adema, de voorganger van Wiersma, er een streep door. Hij wilde de boeren, middenin de stikstofcirisis, niet verder onder druk zetten en besloot de uiteenlopende partijen met elkaar om tafel te zetten om er onderling uit te komen.

Het compromis dat daaruit is gekomen, gaat minder ver dan het voorstel dat de Tweede Kamer had aangenomen. In de Algemene Maatregel van Bestuur worden minimumeisen gesteld. Zo wordt bijvoorbeeld geregeld dat koeien vaker naar buiten moeten kunnen, maar niet hoeveel vaker.

Wakker Dier: onacceptabel

Actiegroep Wakker Dier, die niet meedeed aan de onderhandelingen over het convenant, vindt deze uitkomst onacceptabel. De stichting wijst erop dat natuurlijk gedrag is dat een varken in de grond kan wroeten en dat een koe zelf naar buiten kan lopen om eten te zoeken.

De organisatie kondigt een protestmars aan op 4 oktober. Het is dan Dierendag.

Israël gaat Iran niet meer aanvallen en het staakt-het-vuren tussen de twee landen is nog steeds van kracht. Dat heeft de Amerikaanse president Trump gezegd in een bericht op zijn sociale mediakanaal Truth Social. "Alle vliegtuigen zullen omkeren en naar huis vliegen. Niemand zal gewond raken, het staakt-het-vuren is van kracht", zei hij.

Even daarvoor had Trump Israël gewaarschuwd geen bommen meer op Iran te gooien, omdat dat een schending zou zijn van het staakt-het-vuren. "Israël. Gooi die bommen niet. Als je dat doet, is het een ernstige schending. Breng je piloten naar huis, nu!" schreef Trump in kapitalen op Truth Social.

Vóór zijn vertrek naar de NAVO-top in Den Haag zei Trump tegen verslaggevers dat hij niet blij was met beide landen en vooral niet met Israël, omdat dat land direct na het akkoord volgens hem nog even "losging, omdat ze een raket terugkregen die niet eens iets heeft geraakt".

Trump leek oprecht geërgerd door het optreden van beide landen. "Deze landen vechten al zo lang en hard, ze hebben geen idee 'what the fuck' ze aan het doen zijn", zei hij:

Niet lang daarna maakten Israëlische media bekend dat de Israëlische premier Netanyahu en Trump een telefoongesprek met elkaar hadden. In dat gesprek zou Trump Netanyahu hebben opgedragen om Iran niet aan te vallen.

Netanyahu vertelde Trump dat hij de aanval niet kon afblazen. Die was volgens de Israëlische premier nodig omdat Iran het staakt-het-vuren had geschonden, meldt een Axios-verslaggever op X. De aanval werd aanzienlijk teruggeschroefd. Besloten zou zijn dat er slechts één doel werd aangevallen, in plaats van meerdere.

Iran en Israël wezen naar elkaar

Voorafgaand aan de verwijten van Trump zei Israël dat Iran het staakt-het-vuren had geschonden. Het Israëlische leger zei dat er na de bevestiging van het bestand Iraanse raketten waren afgevuurd op Israël.

Iran ontkende het staakt-het-vuren te hebben geschonden en zei juist dat Israël dat had gedaan. Volgens een woordvoerder van het Iraanse militaire hoofdkwartier heeft Israël in drie fases aangevallen tot 09.00 uur lokale tijd in Iran. Het staakt-het-vuren zou om 07.30 uur lokale tijd ingaan.

Volgens de Israëlische premier Netanyahu is er een radarinstallatie verwoest bij Teheran als reactie op de raketaanval van Iran.

Robert van Langh wordt de nieuwe algemeen directeur van het Drents Museum. Hij volgt Harry Tupan op, die in september met pensioen gaat. Tupan kreeg kort voor zijn pensioen te maken met een kunstroof, waarbij kostbare topstukken uit Roemenië werden gestolen.

Toen Van Langh solliciteerde, was het dus een roerige tijd in het museum in Assen. "Dat het speelde was een gegeven, maar het heeft geen invloed op mij. Wat ik zie bij het team van het museum is dat het in de verleden tijd ligt. Het is doodeenvoudig hoe ik daarmee omga: ik kijk naar de toekomst", zegt hij tegen RTV Drenthe.

Voor de kunstroof in het Drents Museum werden meerdere verdachten aangehouden, maar de schatten zijn niet teruggevonden. De nieuwe directeur is heel duidelijk over de zoektocht: "Ik denk niet dat ik daar een rol in heb of hoef te hebben. Het onderzoek bij justitie loopt en zo hoort het ook, dat ligt niet bij mij."

Enorme invloed

Harry Tupan maakte sinds 2008 deel uit van de directie van het museum en werd in 2017 algemeen directeur. De roof had een enorme invloed op hem, zei hij tegen RTV Drenthe. "Het gaat niet goed, ik ben verdrietig om wat er allemaal gebeurd is. Wat is nou tegen dit excessieve geweld opgewassen?" zei hij kort na de roof.

Van Langh komt van het Rijksmuseum, waar hij jarenlang hoofd Conservation & Science was. De Brabander werkte onder meer samen met musea in New York, Florence en Los Angeles, en stond aan de wieg van het onderzoeksinstituut NICAS. Hij studeerde in Antwerpen en promoveerde aan de TU Delft.

Sterk netwerk

Van Langh bezocht het Drents Museum voor het eerst in 1997 tijdens een tentoonstelling over zilveren avondmaalsbekers, vanwege zijn interesse vanuit zijn opleiding tot goud- en zilversmid. "Sindsdien kijk ik met genoegen naar wat hier gebeurt. Ik voel me vereerd dat ik mag voortbouwen op wat er is neergezet."

Voorzitter van de raad van toezicht Alexander Pechtold noemt Van Langh iemand met een brede achtergrond en een sterk netwerk. "Hij kent de museale wereld en weet hoe belangrijk de band met de regio is."

De politie houdt rekening met een misdrijf bij de grote treinstoring vanmorgen rond Schiphol. In een persbericht zegt een woordvoerder dat er "nadrukkelijk" onderzocht wordt of er iemand verantwoordelijk was voor het incident.

Het is nog niet duidelijk wat de brand veroorzaakte die tot een grote stroomstoring rond Schiphol leidde. Terwijl ProRail werkt aan het verhelpen van het defect, doet de politie onderzoek. Er zijn meerdere leden van de forensische recherche op de plek van de kortsluiting en er vliegt een helikopter boven.

Volgens de politiewoordvoerder is er bij het onderzoek bewijsmateriaal verzameld dat nu verder zal worden onderzocht. Er wordt ook gekeken of bijvoorbeeld omwonenden beelden hebben van wat er vannacht gebeurd is.

Gestremd

Vannacht rond 03.45 uur ontstond er een stroomstoring nadat er een brand was uitgebroken op het spoor tussen Amsterdam en Schiphol. Het treinverkeer van en naar de luchthaven viel daardoor enkele uren volledig stil.

Hoewel het ProRail lukte om het verkeer ten zuiden van Schiphol rond 08.15 uur weer op gang te krijgen, bleven trajecten ten noorden van het vliegveld onbruikbaar. Van en naar Utrecht en Amsterdam is er daardoor geen treinverkeer mogelijk.

Testen nodig

Zo'n dertig kabels raakten door het vuur zo bij beschadigd dat ze moeten worden vervangen. Spoorbeheerder ProRail verwacht nog de hele dag bezig te zijn met het herstel. "Zo'n brand heeft grote gevolgen", legt een woordvoerder uit. "Sommige kun je direct zien, maar andere zijn onzichtbaar en dan moet je gaan testen. De aannemer is nu ter plekke om dat te doen, maar dat gaat nog even duren."

De NS gaat ervan uit dat de treinen niet voor 23.00 uur zullen rijden. In de tussentijd worden er pendelbussen ingezet naar station Sloterdijk. Een andere optie is via Leiden naar de luchthaven komen, omdat er op dat traject wel weer gereden wordt. Reizigers die met de auto komen, worden gewaarschuwd voor wegafsluitingen in verband met de NAVO-top.

"Je kan op Schiphol komen, maar houd rekening met een langere reistijd en meer drukte", waarschuwt een NS-woordvoerder. Ze raadt aan de online reisinformatie goed in gaten te houden, omdat die actueel wordt gehouden.

Overlast door NAVO-top

Schiphol is altijd al een belangrijk treinstation voor reizigers die hun vlucht willen halen, maar volgens de NS komt de kortsluiting nu helemaal op een ongelukkig moment. "De verstoring weegt nu extra zwaar omdat er veel wegen zijn afgesloten voor de NAVO-top en veel mensen ervoor hebben gekozen met het ov te reizen. Dat maakt het extra vervelend."

Grote overlast bleef vanmorgen echter uit. Vanwege de NAVO-top geldt de oproep om zoveel mogelijk thuis te werken en veel forenzen hebben daar blijkbaar voor gekozen. Ook de ochtendspits op de weg was vandaag aanzienlijk rustiger dan gebruikelijk op de dinsdag.

Sabotage?

Omdat de verstoring plaatsvindt op de eerste dag van die NAVO-top sluit minister Van Weel (Justitie en Veiligheid) niet uit dat het om een sabotageactie gaat. "Dat is een van de dingen die we onderzoeken", zei hij vanmorgen in de marge van de top.

"Dan is de vraag: wie zit erachter? Het kan een activistische groep zijn, het kan een ander land zijn. Het kan van alles zijn. Het belangrijkste nu is de kabels repareren en het verkeer weer op gang krijgen." De brand brak uit op een plek langs de A4, die in principe makkelijk te bereiken is voor kwaadwillenden.

ProRail wilde vanmorgen nog niet speculeren over een dergelijke oorzaak. Een andere oorzaak zou bijvoorbeeld koperdiefstal zijn. "Daar doen we nu uitgebreid onderzoek naar in samenwerking met de politie. We kijken naar meerdere scenario's, daar willen we niet op vooruitlopen."

Onderzoekers in de VS hebben ontdekt dat orka's elkaar schoonmaken met zeewier. Een bijzondere ontdekking, want tot nu was het onbekend dat zwaardwalvissen 'gereedschap' kunnen gebruiken. De resultaten zijn gepubliceerd in het tijdschrift Current Biology.

De onderzoekers wisten met drones vast te leggen dat de orka's kelp, een soort zeewier, uitzochten en dat lostrokken met hun tanden. Vervolgens plaatsen ze het zeewier op de rug van een soortgenoot en begonnen te 'scrubben'.

De wetenschappers denken dat deze massages bedoeld zijn om de hygiëne of de gezondheid te verbeteren. Ook zou het een vorm van sociale binding zijn. Orka's leven vaak met tientallen soortgenoten samen in groepen die pods of troepen worden genoemd.

Poetsbeurten

Het onderzoek werd gedaan op twaalf dagen tussen april en juli vorig jaar. De troep met zo'n tachtig dieren die de South Residents genoemd worden, zwom toen in het water voor de kust van de noordwest-Amerikaanse staat Washington. In de onderzoeksperiode voerden de orka's zeker dertig kelpmassages uit.

De onderzoekers noemen de ontdekking uniek. Volgens hen is nooit eerder het maken en gebruiken van gereedschap bij zeezoogdieren vastgesteld.

De orka's scrubben elkaar met zeewier:

Ze denken dat de poetsbeurten een variant zijn op het gedrag dat ook bij apen wordt waargenomen. Die maken elkaars vacht schoon en verwijderen insecten en andere kleine diertjes.

Uit de beelden maken de onderzoekers op dat vooral walvissen met een meer schilferige huid meededen aan de massages. "Dat zou kunnen wijzen op het krabben tegen jeuk", legt een wetenschapper van het onderzoekscentrum voor walvisonderzoek uit aan de BBC.

Afwijkend gedrag

Het is niet duidelijk of het gedrag voorkomt bij alle orka's of alleen bij de South Residents. Niet alle groepen van de walvisachtige soort vertonen hetzelfde gedrag. Zo kwamen twee jaar geleden orka's voor de kust van Spanje en Portugal in het nieuws, omdat ze het gemunt hadden op boten. Andere troepen doen dat niet.

De orka's in de staat Washington worden al ruim vijftig jaar onderzocht en dat leverde een schat aan informatie op. Zo werd enkele jaren geleden vastgesteld dat een orka-grootmoeder een belangrijke rol op zich neemt in de verzorging van haar kleinkind. En in 2018 bleek dat een orka-moeder haar dode pasgeboren baby wekenlang bij zich hield.

Het Openbaar Ministerie heeft twee jaar cel geëist tegen oud-Jumbo-topman Frits van Eerd, waarvan acht maanden voorwaardelijk. Hij wordt verdacht van omkoping, witwassen en valsheid in geschrifte. Van Eerd beweerde gisteren in de rechtbank dat hij onschuldig is en dat hij niets verkeerd heeft gedaan. Het Openbaar Ministerie ziet dat anders.

Tegen medeverdachte Theo E. eiste het OM vier jaar cel en een verbod van negen jaar om bestuurder te zijn in een onderneming.

Gebaseerd op getapte telefoontjes en in beslag genomen administratie presenteerden de officieren van justitie hun bewijs in de rechtszaal in Groningen. Volgens het OM heeft Van Eerd als Jumbo-topman valse facturen geaccordeerd en aangemerkt als sponsorgeld voor een motorteam. Het geld kwam volgens justitie in feite terecht in de zakken van Theo E.

'Wie gaan we sponsoren?'

In ruil voor de valse facturen zou E. allerlei giften aan Van Eerd hebben gedaan. Het gaat om crossmotoren, gereedschapskisten, een kleine terreinwagen en een rode Mercedes.

Ook mocht Van Eerd een trailer kopen van E. voor 10.000 euro, ook al was de marktprijs vele malen hoger. In een afgeluisterd gesprek zou Van Eerd hebben gezegd: "Ben je niet bang als je dit aan mij verkoopt voor een veel te lage prijs, dat is toch misdaad?" Toen opperde E. dat ze facturen konden opstellen, aangemerkt als sponsoring van een motorteam, zodat het er correct zou uitzien in de boekhouding. In het afgeluisterde gesprek valt Van Eerd stil. Pas daarna zegt hij: "Wie gaan we sponsoren?"

Het OM beschouwt dit als bewijs dat de mannen hadden besloten dat Jumbo geld zou betalen. Pas daarna zouden ze een op papier acceptabel doel voor dat geld hebben bedacht.

Volgens de advocaten van Van Eerd is de aanklacht gebaseerd op "cherry picking" en twijfelachtige verhalen van Theo E. Ze stelden dat de Jumbo-topman sarcastisch is geweest toen hij in app-berichten is begonnen over spullen die hij cadeau zou krijgen. "Theo E. was een handelaar en deed geen dingen cadeau", betoogde een van de advocaten.

Code tegen corruptie

De zaak werd extra pijnlijk toen één van de officieren van justitie vertelde over de zogenoemde 'code geel' die werd geïntroduceerd bij Jumbo in 2017. De code was bedoeld om corruptie en omkoping tegen te gaan. Er kwam ook een meldsysteem voor overtredingen van de regels. Volgens de code moesten medewerkers alle giften boven de 50 euro melden aan de werkgever. Overtredingen konden tot ontslag leiden.

In een e-learning over de code die alle medewerkers moesten volgen, deed Van Eerd de introductie. "De [interne] regels tegen omkoping heeft Van Eerd met voeten getreden", concludeerde de officier van justitie.

Maar volgens de advocaten zijn de bedrijfsregels niet relevant. Er is nooit sprake geweest van giften aan Van Eerd in zijn rol bij Jumbo, zei de verdediging. Het ging om spullen die Van Eerd had gekocht als particulier, cash en zonder facturen volgens zijn advocaten.

Donderdag is er een derde zittingsdag. Dan komt ook de advocaat van Theo E. aan het woord.

Een van de rechters in het Marengo-proces wordt vervangen. Dat heeft het gerechtshof in Amsterdam bekendgemaakt. Twee weken geleden vroeg de rechter zelf om te mogen vertrekken.

De verdediging van twee verdachten in het Marengo-proces had op het vertrek aangedrongen. Zij wezen erop dat de raadsheer eerder al een andere zaak tegen kroongetuige Nabil B. heeft behandeld, waardoor er sprake zou kunnen zijn van vooringenomenheid.

Volgens het gerechtshof hoeft het geen probleem te zijn wanneer een rechter eerder al een zaak tegen dezelfde verdachte heeft behandeld. Maar in dit geval gebeurde dat deels achter gesloten deuren. Wat toen is besproken, is wel bij de rechter bekend maar niet bij de andere partijen in het Marengo-proces.

"De verschoningskamer is van oordeel dat een zittingsrechter niet over meer en andere informatie mag beschikken dan de procespartijen", schrijft het gerechtshof. Dat is volgens het hof in strijd met het recht op een eerlijk proces.

Vuurwapen

Het Marengo-proces tegen Ridouan Taghi en een aantal medeverdachten loopt nu in hoger beroep. De zaak draait om liquidaties en ander geweld in opdracht van Taghi. Als kroongetuige legde Nabil B. hierover uitgebreide verklaringen af.

De eerdere zaak waar de vertrekkende raadsheer bij betrokken was, gaat over wapenbezit. In 2017 liet B. zich arresteren met een vuurwapen op zak. Hij deed dit om met de politie te kunnen praten zonder argwaan te wekken van de organisatie van Taghi. Nabil B. kreeg uiteindelijk een klein jaar cel voor wapenbezit.

Het gerechtshof wijst binnenkort een nieuwe raadsheer aan voor het Marengo-proces, die zal worden vrijgesteld om zich in te lezen in het enorme dossier. Tot hoeveel vertraging dit leidt, is nog niet bekend.

Hoofdverdachte Ridouan Taghi is ook nog steeds op zoek naar nieuwe advocaten. Onlangs werd zijn advocaat Vito Shukrula aangehouden omdat hij boodschappen zou hebben doorgegeven. Hij is recent weer vrijgelaten.

Bij een aanval op een ziekenhuis in Sudan afgelopen zaterdag zijn meer dan 40 mensen gedood, meldt de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Onder de slachtoffers zijn zes kinderen en vijf zorgmedewerkers.

De aanval was in de buurt van de frontlinie tussen het Sudanese leger en de paramilitaire groepering Rapid Support Forces (RSF) in de zuidelijke deelstaat West-Kordofan. Beide partijen strijden sinds 2023 om de macht in Sudan.

WHO-directeur Tedros Adhanom Ghebreyesus riep de partijen op om te stoppen met de aanvallen op zorginstellingen.

Mensenrechtenorganisatie Emergency Lawyers beschuldigt het Sudanese leger ervan het ziekenhuis met een drone te hebben aangevallen.

De NAVO-top is officieel geopend met een vraaggesprek met secretaris-generaal Rutte in het Public Forum. Rutte verwelkomde iedereen in Den Haag en beantwoordde daarna vragen van burgers uit allerlei verschillende NAVO-landen. In zijn antwoorden stipte Rutte de belangrijkste thema's van de top aan en benadrukte hij meermaals hoe sterk en eensgezind de alliantie is, maar ook dat er veel meer geld naar defensie moet.

Volgens Rutte hoeven de NAVO-landen zich geen zorgen te maken of de Verenigde Staten zich wel blijven inzetten voor de alliantie. "De Amerikaanse president en de hoogste Amerikaanse leiders zijn volledig toegewijd aan de NAVO."

Wel zei hij dat Canada en de Europese landen meer gaan bijdragen. "Ik denk dat dat eerlijk is." Hij verwees daarbij naar de partnerdeal tussen Canada en de Europese Unie.

Rutte roemde ook de Amerikaanse president Trump, die volgens hem de impasse heeft doorbroken in de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Al zwakte hij direct daarna het belang van de gesprekken die er tot nu toe zijn geweest tussen Rusland en Oekraïne af. Die werden niet serieus genomen door Rusland, zei Rutte.

Als er wel serieuze gesprekken volgen en er een akkoord gesloten wordt, dan moet ervoor gezorgd worden dat de afspraken blijvend zijn, benadrukte Rutte. "En dat Vladimir Vladimirovitsj Poetin nooit zal proberen één vierkante kilometer Oekraïens grondgebied te bemachtigen", zei Rutte.

Steun over bevolking

Rutte ging ook in op de steun van burgers voor het verhogen van de NAVO-norm. Volgens hem zijn mensen zich ervan bewust dat er een grote dreiging uitgaat van Rusland. "We leven niet in happy land sinds de val van de muur", zei Rutte. Hij verwees hierbij naar een peiling van Ipsos I&O, waaruit blijkt dat Nederlandse kiezers het verhogen van de defensie-uitgaven steunen. Uit die peiling bleek ook dat de steun veel lager is als de verhogingen ten koste gaan van binnenlandse investeringen, maar dat liet Rutte achterwege.

Bekijk in deze video een deel van het gesprek met Rutte in het Public Forum:

Na Rutte sprak demissionair premier Schoof op het forum. Ook hij benadrukte het belang van eenheid van het bondgenootschap. "Eenheid is ons sterkste wapen", zei Schoof.

In het Public Forum komen vandaag en morgen regeringsleiders, ministers, deskundigen en jongeren samen om allerlei kwesties te bespreken die te maken hebben met vrede en veiligheid. Morgen komen de regeringsleiders samen in de belangrijkste vergadering van de top. In de vergadering zal naar verwachting afgesproken worden dat de defensie-uitgaven per land worden verhoogd naar vijf procent van het bruto binnenlands product (bbp). Voor de top werd al bekend dat alle NAVO-lidstaten akkoord zijn met de ontwerptekst over de defensie-uitgaven.

Maastricht Aachen Airport (MAA) heeft vorig jaar een recordverlies van 11,5 miljoen euro geleden. Het vliegveld heeft de hulp van de provincie ingeroepen om lopende rekeningen, salarissen en aflossingen te kunnen betalen. Dat blijkt uit de jaarcijfers die vandaag openbaar zijn gemaakt.

De provincie Limburg gaat geen extra geld investeren in het noodlijdende vliegveld. Wel heeft MAA tot medio volgend jaar toestemming gekregen om geld voor achterstallig onderhoud ook in te zetten voor de dagelijkse bedrijfsvoering. Het gaat in totaal om miljoenen euro's, maar de directie van MAA wil geen bedragen noemen, schrijft de regionale omroep L1.

Maastricht Aachen Airport zit al langer in financiële moeilijkheden. Het vliegveld heeft te weinig inkomsten om alle rekeningen te betalen. Vanaf MAA gaan veel vakantievluchten naar landen als Spanje, Italië en Griekenland. Het aantal passagiers steeg echter nauwelijks ten opzichte van het jaar ervoor. Dat is opmerkelijk, omdat de landingsbaan van MAA in 2023 twee maanden lang dicht was vanwege groot onderhoud.

Daarnaast is het vrachtverkeer op het vliegveld laag. Vorig jaar werd er nog geen 30.000 ton aan luchtvracht verwerkt, het laagste aantal in tien jaar. Het vliegveld is de luchtvracht dit jaar daarom flink aan het opschroeven.

'Geen gemakkelijke opgave'

Voor 2025 gaat de directie opnieuw uit van een, weliswaar kleiner, miljoenenverlies. "Vanaf 2026 verwachten we de eerste vruchten te plukken en het financieel verlies te verkleinen, zodat we op weg gaan naar het doel om in 2027 een break-even bedrijfsresultaat te kunnen presenteren. Gezien de historie van de luchthaven is dit geen gemakkelijke opgave", zegt Joost Meijs, sinds oktober de CEO van MAA.

Recent kreeg het vliegveld nog een tegenvaller te verduren. Zo besloot budgetmaatschappij Ryanair vanaf oktober niet meer vanaf MAA te vliegen omdat de luchthaven de kosten wil verhogen. Ryanair beweert dat de luchthaven bij Maastricht door de verhoogde luchthavenkosten een van de duurste wordt in Europa.

De Nederlandse economie blijkt in de eerste drie maanden van dit jaar helemaal zo slecht niet te hebben gedraaid. Vergeleken met de laatste maanden van 2024, groeide de economie in het eerste kwartaal met 0,4 procent.

De nieuwe berekening van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) geeft een heel ander beeld over de economie dan bij de eerste berekening van acht weken geleden. Toen concludeerde het CBS nog dat de economie met 0,1 procent slechts minimaal was gegroeid.

Die kleine groei kwam toen doordat de overheid meer geld uitgaf. Er ging meer geld naar de zorg en het aantal ambtenaren groeide.

Maar nu het CBS over meer cijfers beschikt, blijkt dat ook consumenten het geld hebben laten rollen in het eerste kwartaal van dit jaar. Zij gaven meer uit aan goederen, diensten en consumptie.

Het verschil met de eerste berekening is volgens het CBS vooral toe te schrijven aan huishoudens, die dus een stuk positiever bleken met het doen van uitgaven. De nieuwe cijfers zijn een aardige opsteker. Eerder werd verwacht dat consumenten een stuk voorzichtiger zouden zijn door alle onrust in de wereld.

Ongeveer twee uur na de bevestiging lijkt het staakt-het-vuren tussen Iran en Israël alweer te wankelen. Israël wijst naar Iran, maar Iran ontkent.

Het Israëlische leger zegt dat er na de bevestiging van het bestand Iraanse raketten zijn afgevuurd op Israël. Er zou onder meer een raket in de richting van de Israëlische havenstad Haifa zijn gelanceerd. Vooralsnog zijn er geen berichten over slachtoffers. De Israëlische minister van Defensie Katz heeft al wel een "krachtige reactie" van het Israëlische leger aangekondigd.

Het Iraanse staatspersbureau ISNA zegt dat Iran het staakt-het-vuren niet heeft gebroken.

Volg de actuele situatie in de strijd tussen Israël en Iran in ons liveblog:

De Israëlische premier Netanyahu zei vanochtend dat Israël akkoord was met het voorstel tot een staakt-het-vuren van de Amerikaanse president Trump. Netanyahu zei dat Israël zijn doel had bereikt: het wegnemen van de Iraanse nucleaire dreiging. Israël en de Verenigde Staten bombardeerden de afgelopen dagen Iraanse nucleaire installaties. Het is nog moeilijk te verifiëren hoeveel schade precies is aangericht.

Iraanse staatsmedia meldden aan het begin van de ochtend ook dat Iran akkoord was met het staakt-het-vuren. Volgens president Trump moet het het einde betekenen van de twaalfdaagse oorlog tussen Iran en Israël.

Schuilkelders

De Iraanse bevestiging kwam nadat er afgelopen nacht eerst nog vier aanvalsgolven waren uitgevoerd op Israël. Israël meldde dat door een Iraanse aanval op de zuidelijke stad Beër Sheva vier doden zijn gevallen. Ook zijn er meer dan tien gewonden. Op de zuidelijke stad zouden acht raketten zijn neergekomen in drie aanvallen. Hierbij zou onder meer een appartementencomplex zijn geraakt.

The Times of Israel meldt dat hulpdiensten nog zoeken naar mensen onder het puin. Burgers werden opgeroepen in de schuilkelders te blijven. Volgens het Israëlische leger is die oproep voor het hele land nu weer ingetrokken.

Beelden van de schade in Beër Sheva:

Israël heeft ook aanvallen uitgevoerd op Iran. Israël had aan het begin van de nacht inwoners in het centrum van Teheran opgeroepen om te evacueren, omdat het "de militaire infrastructuur van het Iraanse regime aanvalt". Die oproep kwam ongeveer tegelijk met de aankondiging van het staakt-het-vuren door Trump.

De gouverneur van de Iraanse provincie Gilan meldde dat er vannacht negen doden zijn gevallen bij een Israëlische aanval. Die zou zijn uitgevoerd nog voor 06.00 uur Nederlandse tijd. Dat was het moment waarop een door president Trump aangekondigd staakt-het-vuren in zou moeten gaan.

Israëlische militaire bronnen zeiden tegen persbureau DPA dat Israël in West-Iran afgelopen nacht raketwerpers heeft vernietigd. Die zouden zijn gericht op Israëlisch grondgebied.

Trump zei aan het begin van de nacht dat er een "volledige en totale wapenstilstand" was overeengekomen. Trump benadrukte vanochtend in een nieuw bericht op Truth Social dat volgens hem het staakt-het-vuren was ingegaan: "Alsjeblieft, schend het bestand niet!"

Het grondpersoneel van KLM legt zaterdag voor 24 uur het werk neer. Vakbond FNV meldt dat de medewerkers "woest" zijn omdat de luchtvaartmaatschappij hen in een volgende cao geen hoger loon wil geven. Ook wil de vakbond een betere compensatie voor zwaar werk bij KLM.

De staking gaat zaterdagmorgen om 02.00 uur in, en duurt tot zondag 02.00 uur. Gisteravond vroeg KLM in een brandbrief aan de vakbonden FNV en CNV nog af te zien van een staking. "Weglopen heeft geen zin", zei KLM over de al lang lopende onderhandelingen voor een nieuwe cao.

FNV-onderhandelaar John van Dorland zegt tegen de NOS dat de bond alleen terugkeert aan de onderhandelingstafel als KLM in ieder geval de inflatie in het loon compenseert. "Wij willen koopkrachtbehoud. KLM beloont piloten rijkelijk. Dat dit niet met mensen aan de grond gebeurt is onbegrijpelijk."

Naar de rechter

KLM is verbolgen dat de bonden zaterdag toch gaan staken. De luchtvaartmaatschappij noemt het "volkomen buiten proporties". KLM noemt de staking schadelijk voor het bedrijf, "helemaal in de moeilijke financiële positie waarin KLM zich bevindt". KLM zegt naar de rechter te stappen om de staking te voorkomen.

Wat de staking voor reizigers betekent kan KLM daarom nu nog niet zeggen. Het bedrijf verwacht dat er vluchten moeten worden geannuleerd. Hoewel KLM naar de rechter stapt begint de luchtvaartmaatschappij wel met voorbereidingen voor als de staking doorgaat.

Moreel appèl

In de brandbrief van gisteren schreef KLM dat het bedrijf "midden in de strijd" om KLM "een gezonde toekomst" te geven. KLM wijst op gestegen kosten, van bijvoorbeeld brandstof en de havengelden op Schiphol. En routes waarop niet meer gevlogen kan worden door gewapende conflicten.

KLM doet daarom een moreel appèl op de vakbonden: "Nu de nood het hoogst is, hebben we iedereen met opgestroopte mouwen nodig om ons weer in een gezonde positie te brengen"

Door een stroomstoring rijden er de hele dag geen treinen tussen Schiphol en de stations Utrecht en Amsterdam. De NS houdt er rekening mee dat het defect nog tot zeker 23.00 duurt.

Het treinverkeer is uitgevallen door een brand in kabels langs de rails. Volgens spoorbeheerder ProRail is daarbij aanzienlijke schade ontstaan en zal herstel uren duren. Hoe de brand is ontstaan is nog niet duidelijk.

Op de NAVO-top in Den Haag zei veiligheidsminister Van Weel niet uit te sluiten dat er sprake is van sabotage. "Dat is een van de dingen die we onderzoeken."

"Dan is de vraag: wie zit erachter? Het kan een activistische groep zijn, het kan een ander land zijn. Het kan van alles zijn. Het belangrijkste nu is de kabels repareren en het verkeer weer op gang krijgen." Een andere optie zou zijn dat het gaat om koperdiefstal.

ProRail wil niet speculeren over wat de oorzaak van de brand was en zegt alle opties nog open te houden. "Uiteraard willen wij heel graag weten wat de oorzaak is en die zijn we aan het onderzoeken."

Pendelbussen

De luchthaven is wel bereikbaar vanuit het zuiden, dus op de trajecten tussen Den Haag en Rotterdam. In de vroege ochtend was ook hier het treinverkeer uitgevallen, maar dat kon rond 08.15 uur weer worden opgestart. Wel rijden daar in verband met de storing minder intercity's. Dat betekent een kwartier extra reistijd.

Ook als het vervangen van de circa dertig beschadigde kabels later vandaag is voltooid, moeten reizigers nog rekening houden met vertragingen. Het hervatten van de dienstregeling gaat altijd gepaard met opstartproblemen, bijvoorbeeld omdat materieel niet op de juiste plek is gekomen.

De NS zet inmiddels pendelbussen in tussen metrostation Sloterdijk en Schiphol. Drommen mensen maken daar gebruik van. Het advies aan reizigers die met de auto naar de luchthaven willen komen, is om rekening te houden met de wegafsluitingen in verband met de NAVO-top.

Thuiswerken

De dinsdag is wekelijks een van de drukste spitsen voor de NS. Deze week komt daar nog eens bij dat door de NAVO-top veel wegen in de randstad zijn afgesloten. Rijkswaterstaat riep forenzen daarom al op zo mogelijk thuis te werken.

De NS meldt dat er ondanks de uitgevallen treinen geen extra drukte op de getroffen stations is. Ook op de weg is het, net als gisteren, opvallend rustig. Is de dinsdagochtendspits normaal gesproken de drukste van de week met gemiddeld 300 kilometer file, vanmorgen staat er rond 09.00 uur nog geen 60 kilometer.

Na ruim een jaar voorbereidingen begint vandaag in Den Haag officieel de NAVO-top. Het is voor het eerst sinds de oprichting van het militaire bondgenootschap in 1949 dat Nederland de top organiseert. De grootste veiligheidsoperatie ooit in Nederland brengt veel opvallende cijfers en wetenswaardigheden met zich mee.

1. Vertegenwoordigers

Er komen zo'n 150 hoogwaardigheidsbekleders naar Den Haag, van staatshoofden en regeringsleiders tot ministers uit meer dan veertig landen. In totaal komen er ongeveer 6000 mensen die verschillende landen vertegenwoordigen. Verder komen er 2000 nationale en internationale journalisten naar de top in Den Haag.

2. Politie en militairen

De politie zet deze dagen 27.000 agenten in om de NAVO-top in goede banen te leiden. Onder hen bijna alle motoragenten die Nederland heeft. Ze zullen vooral helpen bij de verplaatsingen van regeringsleiders en andere hooggeplaatste gasten. Ook zijn 10.000 militairen actief, onder wie 5000 mensen van de marechaussee.

3. Prijskaartje

Het organiseren van de NAVO-top kost minimaal 183 miljoen euro, twee keer zoveel als aanvankelijk was geraamd. Vooral de veiligheidsmaatregelen vormen een grote kostenpost. Vier ministeries bekostigen de top. Omgerekend kost de top elke Nederlander iets meer dan 10 euro.

4. Veel afzettingen

Om alle gasten snel en veilig te vervoeren zijn veel wegen geheel of deels afgesloten, met name rond Schiphol en Den Haag. In totaal is op het hoogtepunt van de maatregelen zo'n 60 kilometer asfalt deels of volledig afgesloten voor verkeer. Het hele gebied rond de Polderbaan op Schiphol gaat dicht, omdat daar alle staatshoofden landen. Rond het beveiligde gebied in Den Haag, waar de top is, staat meer dan 5 kilometer aan hekken.

5. Beveiliging Trump

Met de Amerikaanse president Trump komt een van 's werelds best beveiligde personen naar Nederland. Volgens Amerikaanse media reizen met Trump zo'n 1000 mensen mee. Het gaat hierbij om stafleden zoals koks, maar ook om leden van de Secret Service, die moeten zorgen voor de beveiliging. Zij vormen de grootste groep die meekomt.

6. Jongste en oudste leider

Met zijn 37 jaar is Milojko Spajic de jongste regeringsleider die naar Den Haag komt. Spajic is sinds oktober 2023 minister-president van Montenegro. De oudste leider is president Trump. Hij is 79 jaar.

7. Eisen aan muren en tapijt

In het World Forum in Den Haag, waar de top wordt gehouden, heeft de NAVO speciale eisen gesteld. Zo moeten alle muren dik genoeg zijn om het afluisteren van gesprekken te voorkomen. En het tapijt moet de juiste dempingscoëfficiënt hebben voor een goede akoestiek in de kamers. Voor de liefhebbers: ISO 354.

8. Luchtruim gesloten

In een straal van 16 kilometer rond Den Haag is het luchtruim rond de top goeddeels gesloten. Enige uitzonderingen zijn toestellen die vliegen vanwege veiligheidsdoeleinden of medische noodgevallen.

9. Luchtafweer op parkeerplaatsen

Van afweergeschut op de parkeerplaats van een sportclub moet je deze dagen niet gek opkijken. Defensie heeft vorige week op verschillende plekken rond Den Haag afweer- en radarsystemen geplaatst. Ook zijn gevechtshelikopters al rond de stad neergezet. Het materieel staat onder meer op het terrein van een zweefvliegclub en op parkeerterreinen bij een hondenschool en een golfclub.

10. Spionagemiddelen

De hele top duurt twee dagen en de voorbereiding is al ruim een jaar aan de gang. De belangrijkste vergadering staat gepland op woensdag en zal ongeveer tweeënhalf uur duren. Daar spreken alleen alle leiders van de NAVO-landen. Vlak voor aanvang van de vergadering wordt de zaal extreem goed gecontroleerd op aanwezigheid van afluisterapparatuur en andere spionagemiddelen. Ook mogen er geen camera's aanwezig zijn in de zaal.

Onderonsjes tijdens de fotosessies op eerdere NAVO-toppen:

11. Groepsfoto

Natuurlijk, de inhoud van de top is belangrijk, maar veel experts en volgers zullen ook uitkijken naar de groepsfoto, ook wel familiefoto genoemd. Niet alleen omdat zelden zoveel wereldleiders bij elkaar staan, maar ook om te zien wie waar staat. Als secretaris-generaal van de NAVO zal Mark Rutte in het midden staan. Grote kans dat de Amerikaanse president Trump naast hem staat, maar niets staat vast. De positie van een leider kan veelzeggend zijn over diens invloed binnen de NAVO.

12. Hotelboekingen

Alle delegaties slapen in en rond Den Haag. Wie waar overnacht, is geheim. Ook personeel, beveiligers en ambtenaren zullen in de Hofstad overnachten. In totaal zijn er meer dan 60.000 hotelovernachtingen geboekt.

13. Geen wifi

Vanwege veiligheidsoverwegingen zal er in het World Forum geen gebruik worden gemaakt van een wifinetwerk. Daarom is er 30 kilometer aan kabels gelegd voor de communicatie op de top.

14. Speciale kentekens

Alle delegaties worden rondgereden in auto's met speciale kentekens. Op de witte nummerplaten staat links het logo van de NAVO-top en rechts de vlag van het land waaruit de delegatie komt.

15. Post ophalen

Mensen die rond het terrein van de NAVO-top in Den Haag wonen, krijgen een week lang geen post of de krant in de brievenbus. Ze moeten die ophalen op een speciaal punt aan de rand van het afgesloten terrein.

De NAVO-top begint officieel vandaag. De regeringsleiders, onder wie president Trump, komen in de komende uren naar Den Haag.

Morgen is de belangrijkste dag, want dan komen de 32 regeringsleiders en staatshoofden bijeen in de Noord-Atlantische Raad. Maar ook vandaag staan er al een paar belangrijke vergaderingen op het programma.

Secretaris-generaal Rutte houdt rond 10.00 uur een toespraak bij het Public Forum. Op die locatie zullen tijdens deze twee dagen regeringsleiders, ministers, deskundigen en jongeren allerlei kwesties bespreken die te maken hebben met vrede en veiligheid.

Defence Industry Forum

Het is een belangrijke dag voor de defensieministers. Samen met experts en het bedrijfsleven komen ze bijeen in het Defense Industry Forum. De belangrijkste vraag op dit defensieforum is hoe de NAVO beter kan samenwerken met de industrie. Ook zal bekeken worden wat er al op de markt is en waarin nog geïnvesteerd moet worden.

Minister Brekelmans is hier gastheer, samen met werkgeversorganisatie VNO-NCW. Er zijn meer dan 400 mensen uitgenodigd.

Een agenda is niet bekendgemaakt. Ook is niet precies bekend wie naast de bewindslieden aanwezig zullen zijn. De top is interessant omdat er voor het eerst in jaren flink geïnvesteerd gaat worden in defensie.

Schoof ontmoet Zelensky

Demissionair premier Schoof ontvangt vandaag buiten de top om de Oekraïense president Zelensky in het Catshuis. Anders dan op vorige toppen speelt Zelensky slechts een bijrol.

Bij voorgaande toppen sinds de Russische invasie sprak Zelensky ook in vergaderingen met de regeringsleiders van de NAVO, maar Trump wil geen prominente rol voor hem. Zelensky mag wel aanschuiven bij het banket bij de koning vanavond.

Daarnaast spreekt Zelensky vanmiddag in de Tweede Kamer. Kamerleden hadden hem uitgenodigd.

Diner met het koningspaar

Alle regeringsleiders zullen rond 19.00 uur arriveren op paleis Huis ten Bosch. Daar staat een diner op het programma met koning Willem-Alexander en koningin Máxima.

Ongeveer tegelijk met dat diner begint in het World Forum een bijeenkomst over Oekraïne met de NAVO-ministers van Buitenlandse Zaken en EU-buitenlandchef Kallas. De ministers van Defensie hebben ook een werkdiner.

De top volgen bij de NOS:

De NOS maakt vandaag en morgen vrijwel de hele dag extra uitzendingen. Die zijn allemaal te volgen via onze livestream op NOS.nl, in onze app en in de tv-app NOS Live . Vragen over de NAVO-top kunnen gesteld worden via vraag@nos.nl.

Op de radio zijn elk halfuur updates te horen. Ook is er veel aandacht voor de top in het NOS Radio 1 Journaal en Nieuws en Co.

Volg het liveblog van de NOS voor updates gedurende de dag.

Goedemorgen! Vandaag komen een veertigtal wereldleiders aan op Schiphol voor de start van de NAVO-top. Er staan meerdere demonstraties gepland tegen de millitaire top.

Eerst het weer: de zon is vanochtend vooral in het zuiden te zien. Daar wordt het 25 of 26 graden. In de rest van het land bewolkt, met in het noorden regen. Daar komt de temperatuur niet boven 19 graden.

Ga je op pad? Hier vind je het overzicht van wegwerkzaamheden en hier lees je over de situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

De Amerikaanse president Trump heeft naar eigen zeggen een akkoord over een wapenstilstand tussen Israël en Iran aangekondigd. Volgens hem hebben de twee landen ingestemd met een wapenstilstand die gefaseerd zal worden ingevoerd over een periode van 24 uur. Trump stelt dat de wapenstilstand "een officieel einde" van de oorlog betekent.

Iran spreekt vooralsnog niet over concrete afspraken, al zijn er berichten van de staatsmedia dat rond deze tijd de laatste raketten zijn afgeschoten voordat een staakt-het-vuren in acht wordt genomen. Israël meldt ook nieuwe raketaanvallen vanuit het land, waarbij volgens Israëlische media drie doden zijn gevallen. Ook in Teheran waren vannacht nog explosies te horen.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

De beveiliging van de NAVO-top is een enorme operatie voor politie en defensie. Wereldleiders, diplomaten en journalisten van over de hele wereld verzamelen zich in de hofstad.

Verslaggever Marieke de Vries neemt je mee achter de schermen:

Fijne dag!

In Berlijn zijn twee mensen om het leven gekomen vanwege een storm die over de Duitse hoofdstad raasde. Dat heeft de brandweer bekendgemaakt.

Beide slachtoffers zijn omgekomen door vallende bomen. Eén persoon kwam om toen een boom op een rijdende auto viel, meldt nieuwsprogramma Tagesschau. Elders in de stad viel ook een boom op een auto, waarbij een vrouw om het leven kwam.

Verschillende mensen raakten gewond, van wie sommigen ernstig. Een fietser kwam onder een boom terecht en raakte zwaargewond. Meerdere mensen zijn naar het ziekenhuis gebracht.

Noodtoestand

De brandweer van Berlijn riep de noodtoestand uit en ontving binnen anderhalf uur meer dan 500 meldingen in de hele stad. De Duitse weerdienst meldde dat er windsnelheden tot 108 kilometer per uur werden gemeten.

"Omdat de bomen in deze tijd van het jaar blad hebben, zijn ze vatbaarder voor de wind", aldus een meteoroloog tegen Tagesschau.

De storm legde het treinverkeer in Berlijn en de deelstaat Brandenburg gedeeltelijk plat. Vanwege gevallen takken werd de dienstregeling van de Berlijnse stadstrein S-Bahn volledig stilgelegd. Die werd later op de avond gedeeltelijk hervat.

De regering-Trump mag weer migranten deporteren naar landen anders dan hun land van herkomst. Dat heeft het Amerikaanse Hooggerechtshof bepaald. De migranten mogen worden uitgezet zonder dat ze de kans krijgen om aan te tonen dat ze gevaar lopen in een ander land.

Het hof veegde een eerdere uitspraak van een federale rechter van tafel. Die oordeelde dat de overheid verplicht is om migranten die naar zogenoemde 'derde landen' worden uitgezet een "betekenisvolle kans" moeten hebben om hun uitzetting aan te vechten. Het hof lichtte het oordeel niet toe.

Het besluit werd genomen door de zes conservatieve rechters, die in de meerderheid zijn in het Amerikaanse Hooggerechtshof. De drie progressieve rechters hadden stevige kritiek op het besluit. Sonia Sotomayor stelt dat de uitspraak neerkomt op een "grof misbruik van discretie" door het hof.

Volgens haar geeft de overheid met woorden én daden te kennen zich niet gebonden te voelen aan de wet, en mensen uit te zetten "zonder waarschuwing of kans op verweer". De andere progressieve rechters, Elena Kagan en Ketanji Brown Jackson, sloten zich bij haar aan.

Zuid-Sudan

Het besluit kwam nadat immigratieautoriteiten acht mensen op een vlucht naar Zuid-Sudan hadden gezet. De vlucht werd later omgeleid naar een Amerikaanse marinebasis in Djibouti, nadat de federale rechter had ingegrepen. De migranten afkomstig uit onder andere Myanmar, Vietnam en Cuba waren in de VS veroordeeld voor ernstige misdrijven. Volgens immigratieautoriteiten konden zij niet snel worden teruggestuurd naar hun thuislanden.

De advocaten van de migranten die naar Zuid-Sudan zouden worden gestuurd, lieten weten hun zaak voort te zetten. "De gevolgen van deze beslissing van het hooggerechtshof zullen huiveringwekkend zijn", zegt de directeur van een organisatie die de migranten juridisch bijstaat.

Het Amerikaanse ministerie van Binnenlandse Veiligheid noemde de uitspraak op sociale media juist een "grote overwinning voor de veiligheid van het Amerikaanse volk". Het ministerie gaf verder geen toelichting.

Een spiegel zo groot als een stadsbus en de krachtigste digitale camera ter wereld: het nieuwe Vera C. Rubin Observatorium, hoog in de bergen van Chili, kan bogen op een rijtje indrukwekkende eigenschappen. De nieuwe Amerikaanse telescoop moet onze kijk op het heelal veranderen, en de eerste foto's zijn binnen.

Het observatorium, vernoemd naar de Amerikaanse astronoom Vera Rubin, heeft een resolutie van 3200 megapixels, 67 keer zoveel als een nieuwe smartphone.

"Rubin verandert een ogenschijnlijk leeg stuk van de ruimte in een glitterend schouwspel", zeggen de wetenschappers over een van de eerst beelden die werden vrijgegeven. Samengesteld uit 1100 opnames toont die foto een rijke verzameling van 10 miljoen sterrenstelsels zoals onze Melkweg.

Zo zijn er in de rechterbovenhoek drie te zien die samensmelten:

De komende tien jaar zal de camera nacht na nacht zo'n duizend beelden maken van de zuidelijke sterrenhemel en uiteindelijk zo'n 800 keer de hele zichtbare hemel in beeld brengen. Het doel is om een enorme dataset te creëren met ongeveer 40 miljard hemellichamen, van sterren in de Melkweg tot verre sterrenstelsels.

Die enorme hoeveelheid data moet uiteindelijk helpen onder meer het mysterie van donkere materie en donkere energie te verklaren, waar ook de Europese ruimtetelescoop Euclid onderzoek naar doet. Door de bewegingen van de sterrenstelsels beter te begrijpen moet er meer duidelijk worden over de rol van dat materiaal dat er wel moet zijn, maar dat we niet direct kunnen waarnemen.

"De ontdekkingen kunnen leiden tot het ontstaan van compleet nieuwe gebieden in de sterrenkunde", zegt Adam Miller van de Northwestern University in de VS. "Het is zeer waarschijnlijk dat de Rubin-telescoop dingen zal vinden waarvan nog niemand weet dat ze bestaan."

Naast het onderzoek naar donkere materie en energie zal de enorme kijker de Melkweg, maar ook kleine objecten in het zonnestelsel in kaart gaan brengen en onderzoek doen naar supernova's (exploderende sterren) en andere kosmische fenomenen.

Ook kan de telescoop planetoïden ontdekken die een potentieel gevaar vormen voor de aarde. In tien uur tijd ontdekten astronomen al 2104 van die ruimterotsen, van ver weg in ons zonnestelsel tot in de buurt van de aarde. Geen ervan levert volgens de wetenschappers een gevaar op voor onze planeet.

Het project startte al in de vorige eeuw. Sinds 2006 is er in de VS gewerkt aan de spiegels van de telescoop en het werk op de berg in Chili begon in 2011. De berg werd uitgekozen omdat het een hoge en droge plek is waar astronomen minder last hebben van de aardatmosfeer. Na het gereedkomen van de telescoop kostte het nog maanden van testen en kalibreren voordat de Vera C. Rubin de eerste spectaculaire beelden vanuit de ruimte kon afleveren. Die werden vandaag gepresenteerd.

Op één van die afbeeldingen zijn de Trifidnevel en de Lagunenevel te zien, duizenden lichtjaren van de aarde. Een tweede toont onder andere twee spiraalstelsels van het Virgocluster, ongeveer 50 miljoen lichtjaar ver weg.

Guillem Megias, expert bij het observatorium, benadrukt het belang van de waarnemingen. "Toen we de eerste foto binnenkregen was dat wel een speciaal moment", vertelt hij bij de BBC. "Toen ik hier begon kwam ik iemand tegen die hier aan had gewerkt sinds 1996. Ik ben geboren in 1997. Dan realiseer je je dat dit het werk is van generaties astronomen."