'Generalsanierungen' moeten Duitse spoorwegen weer 'pünktlich' maken
Wie in Duitsland een lange treinreis maakt, mag in zijn handen knijpen als dat zonder vertraging gebeurt. Deze zomer bereikte de Deutsche Bahn (DB) een historisch dieptepunt. Slechts 56 procent van de langeafstandstreinen reed op tijd. Uitgevallen treinen tellen daarbij niet eens mee.
Verkeersminister Schnieder (CDU) heeft een masterplan voor verbetering gepresenteerd. "De trein wordt weer stipt, schoon en veilig", belooft hij. Het slechte nieuws: dat kost veel tijd. Een punctualiteit van 90 procent is alleen op de "zeer lange termijn" haalbaar.
Om dit voor elkaar te krijgen, trekt de regering tientallen miljarden euro's uit voor een "marathon aan vernieuwingen". Staatsbedrijf Deutsche Bahn wordt hervormd en krijgt een nieuwe directeur. Zij wil Duitsland "weer trots maken op het spoorbedrijf".
Het toverwoord is Generalsanierung, de strategie die DB onlangs heeft ingezet. De komende tien jaar worden ruim veertig trajecten voor hogesnelheidstreinen volledig vernieuwd. Niet langer pleisters plakken, maar alles eruit en nieuw erin.
Het gaat om deze hogesnelheidslijnen:
Op dit moment vindt zo'n modernisering plaats tussen Berlijn en Hamburg, de twee grootste steden van Duitsland. In negen maanden tijd wordt vrijwel het gehele spoor, van rails en wissels tot bovenleidingen en viaducten, opnieuw aangelegd. Sommige seinhuizen stammen nog uit het Duitse Keizerrijk (1871-1918).
Projectleider Felix Steffen laat halverwege het traject zien hoe dat eruitziet. "We snijden het spoor in stukken van zes meter en voeren het af. Even verderop wordt de spoordijk opnieuw gebouwd en daarachter zijn ze al bezig met de aanleg van het nieuwe spoor."
Het project in cijfers en in beeld:
Begin dit jaar werd de eerste 'algemene renovatie' afgerond. Voor 1,5 miljard euro werd het traject tussen Frankfurt en Mannheim vernieuwd, waar één op de zeven langeafstandstreinen overheen rijdt. De eerste resultaten zijn positief: na honderd dagen zijn er 27 procent minder vertragingen.
Belangrijk nadeel : er rijden maandenlang geen treinen bij een Generalsanierung. Reizigers laten dat gelaten over zich heen komen. "Het kan niet slechter dan nu", lacht een man op een Berlijns station. "Twee, drie uur vertraging is inmiddels normaal", verzucht een student. "De afgelopen jaren is het steeds verder achteruitgegaan."
Te veel op één spoorDe stereotype Duitsle pünktlichkeit gaat niet op voor Deutsche Bahn. In binnen- en buitenland is het Duitse spoor berucht. Zo gebruikt ProRail Duitsland als schrikbeeld van wat er kan gebeuren als in Nederland bezuinigd wordt op het spoor.
De crises bij DB zijn omvangrijk. Het bedrijf kampt met miljardenverliezen, achterstallig onderhoud en een overbelast netwerk. "Er is te lang te weinig gedaan en het verkeerde is te lang gedaan", luidt de samenvatting van spoorweghoogleraar Birgit Milius van de Technische Universiteit Berlijn.
Ter voorbereiding op een beursgang - die er nooit kwam - werd het bedrijf economisch aantrekkelijk gemaakt, vertelt Milius. "Dure onderdelen, zoals wissels en inhaalsporen, werden verwijderd. Dat kan als alles perfect gaat, maar het loopt mis bij storingen." Het staatsbedrijf werd ook nauwelijks gestimuleerd werk te maken van vernieuwing, zegt ze.
"Het voelt als reiziger niet zo, maar het spoor is overbelast", vervolgt de hoogleraar. Vaak delen goederen-, langeafstands- en lokale treinen hetzelfde spoor. Een kostenbesparing uit het verleden. Landen als Frankrijk, Spanje en Italië kennen een omvangrijk gescheiden hogesnelheidsnetwerk, maar in Duitsland belandt de 'snelle' ICE-trein vaak boemelend achter een stoptrein.
Het is nu te laat om een apart hsl-netwerk op te bouwen, denkt Milius. "Op korte termijn heb je meer aan nieuwe technieken, meer inhaalmogelijkheden en een slimmere dienstregeling." Zij juicht de Generalsanierungen daarom toe, maar plaatst ook een kanttekening. "De normale werkzaamheden, ook op andere trajecten, mogen niet vergeten worden."
DeadlinesAlles wordt op dit moment aangegrepen om de dienstregeling betrouwbaarder te maken. In meerdere grote steden worden kopstations, waarbij treinen moeten keren, verbouwd tot stations met doorgaande lijnen. Dat gaat gepaard met flinke kosten- en deadline-overschrijdingen. Zo had het project 'Stuttgart21', zoals de naam doet vermoeden, al lang af moeten zijn.
Een hardnekkig probleem is het personeelstekort, zowel onder machinisten en conducteurs als in de bouw. Daardoor vallen de renovaties nu al duurder uit en kosten ze meer tijd. "Het gaat nog lang duren voordat de trein weer stipt op tijd rijdt", verwacht Milius.
Op het Berlijnse station hebben reizigers er een hard hoofd in. "Ik betwijfel of het nog goedkomt in mijn leven", aldus een vijftiger. "Je moet gewoon goed voorbereid op reis gaan", zegt een ander. "Zorg voor een plan B, plan C én plan D. Of vertrek een dag eerder als je naar de andere kant van het land moet."