NOS Nieuws - Algemeen

De BBC heeft Masterchef-presentator John Torode ontslagen vanwege "extreem kwetsend en racistisch taalgebruik". Het nieuws volgt kort op de bekendmaking dat de omroep niet meer wil samenwerken met een andere presentator van de Britse versie van het kookprogramma, Gregg Wallace, vanwege meldingen over wangedrag.

Vandaag maakte de productiemaatschappij van het programma bekend dat het contract van Torode niet zal worden verlengd. BBC-directeur Tim Davie zegt dat Torode een woord had gebruikt dat "echt een racistische term is die in geen enkel geval getolereerd wordt". "Het is enorm belangrijk dat wij dit serieus nemen. We trekken hier een rode lijn."

Volgens een woordvoerder van de zender is het gebruik van de term onafhankelijk onderzocht door een advocatenkantoor. De zender zegt niet welk woord Torode in de mond heeft genomen.

Geen herinnering

Torode liet in een Instagrampost weten dat de melding voortkomt uit een onderzoek naar het gedrag van Wallace. Hij zou de term in 2018 of 2019 hebben gebruikt in een gesprek en zijn gesprekspartner zou er niet van uit zijn gegaan dat hij kwaad in de zin had. "Ik zou meteen excuses hebben gemaakt", schrijft Torode.

Hij heeft naar eigen zeggen geen herinnering aan het gebruik van de racistische term. "Ik geloof niet dat dat is gebeurd." Hij voegt eraan toe dat "racistische uitlatingen in welke omgeving dan ook volstrekt onaanvaardbaar zijn".

De ophef rondom Masterchef begon vorig jaar, toen er meldingen binnenkwamen van ongepast seksueel taalgebruik van presentator Gregg Wallace tijdens de opnames van het programma tussen 2005 en 2018. In één geval was er sprake van ongewenst lichamelijk contact. Er werden in totaal 83 meldingen gedaan tegen Wallace, en zeker 45 daarvan hielden stand.

Wallace zou niet alleen seksueel ongepast gedrag hebben vertoond, maar ook cultureel ongevoelige of racistische opmerkingen hebben gemaakt. De BBC verbrak de samenwerking met hem. Als het aan de zender ligt, zal de presentator ook niet meer op de buis verschijnen.

'Niets gehoord'

In een tweede bericht op Instagram zegt Torode dat hij uit de media heeft vernomen dat hij ontslagen is, en dat hij niets heeft gehoord van de productiemaatschappij of de BBC. Hij herhaalt dat hij zich niet kan herinneren dat hij een racistische term heeft gebruikt.

De BBC-directeur zegt dat er nog geen beslissing is genomen over het komende seizoen van Masterchef. Dat seizoen is al opgenomen met zowel Torode als Wallace als presentator. Volgens de directeur heeft het kookprogramma "absoluut een toekomst".

Het slachtoffer van de dodelijke schietpartij in Gouda vanmiddag is een 39-jarige vrouw. Dat meldt de politie.

De schietpartij was rond 15.30 uur aan de Bosweg, in de wijk Korte Akkeren. Er werd meermaals geschoten. Verschillende mensen waren getuige. Of ook de kinderen van het slachtoffer aanwezig waren, zoals het AD meldt, kan een woordvoerder van de politie niet bevestigen.

Omstanders hebben geprobeerd eerste hulp te verlenen. De toegesnelde hulpdiensten hebben de vrouw nog behandeld, maar dat mocht niet baten. Zij overleed op de plek van het schietincident.

Er werd geschokt gereageerd in de buurt:

De dader is voortvluchtig. Over zijn identiteit en over het motief voor de schietpartij heeft de politie niets bekendgemaakt. Wel is duidelijk dat het slachtoffer niet aan de Bosweg woonde.

Speurhonden

Er wordt op dit moment verder onderzoek gedaan op de plaats van het schietincident. Daarbij zijn ook speurhonden ingezet. De politie vraagt getuigen om zich te melden.

Een man op de fiets, die zegt vaak in de wijk te komen, denkt dat het nieuws bij bewoners "als een bom is ingeslagen". "Dat iemand wordt neergeschoten op klaarlichte dag, dat zijn verhalen uit Amsterdam, en nu gebeurt het onder je neus. Ik denk dat veel mensen vannacht niet zo goed kunnen slapen."

De burgemeester van Gouda, Pieter Verhoeve, is vanavond in de wijk geweest en heeft met hulpverleners en omwonenden gesproken.

"Veel buurtgenoten zijn geschrokken van wat er is gebeurd, op klaarlichte dag in een plezierige straat. Je voelt de verslagenheid en het verdriet en dan is het goed om daar te zijn", zegt hij tegen de NOS. "Al met al is het een zeer aangrijpende gebeurtenis in deze wijk."

Volgens hem zal de gemeente nazorg bieden "naar de behoefte die mensen hebben".

Een groot deel van de zelfstandige filiaalhouders met een Blokker-winkel wil niet onder de naam Blokker verder.

De franchisenemers hadden tot vandaag de tijd om een keuze te maken over het al dan niet behouden van de naam Blokker. Twaalf van de 36 zelfstandige filiaalhouders willen dat. De andere 24 zijn afgehaakt, en zullen de merknaam dus niet meer kunnen gebruiken.

In november ging Blokker failliet. Dat had te maken met oplopende schulden, waaronder belastingschulden door de coronaperiode. Ook liep de omzet van de winkels terug, onder meer door toenemende concurrentie.

Met het faillissement leek de keten voor huishoudelijke artikelen, opgericht in 1896, uit het straatbeeld te verdwijnen, totdat ondernemer en Blokker-telg Roland Palmer een doorstart aankondigde. De afgelopen maanden werd langzaam maar zeker duidelijk hoe die eruit zou zien. Het oude logo prijkt weer op de gevels en de focus van het assortiment ligt, net als vroeger, op huishoudelijke artikelen.

Utopie

Voordat Blokker failliet ging, had het concern zo'n 400 winkels verspreid over het land. Daarvan is maar een klein deel overgebleven. Volgens eigenaar Palmer zijn dat de winkels die voorheen goed draaiden.

Daarnaast waren er dus nog de franchisenemers. Nu twaalf van hen onder de oude naam door willen, blijft het totale aantal Blokker-vestigingen na de doorstart onder de vijftig steken.

Een woordvoerder van Blokker is tevreden over die uitkomst: "Je begint op nul franchisenemers en dan moet je kijken wie er zich aansluiten. Dat iedereen dat zou doen, is een utopie. Die beslissing is voor elke ondernemer. Twaalf vinden wij een goed aantal. Dat de rest niet mee wil, is jammer."

Een deel van de zelfstandige winkeleigenaren sluit zich volgens het FD aan bij branchegenoot Marskramer. De andere franchisenemers onderzoeken of ze in een zelfstandige coöperatie verder kunnen.

De Haagse jeugdzorginstelling Veerkracht Jeugdhulp voldoet niet aan de normen voor verantwoorde jeugdhulp. Dat stelt de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd (IGJ) in een rapport. Volgens de inspectie zijn er grote risico's voor kwetsbare jongeren die verblijven bij de instelling.

Veerkracht Jeugdhulp bestaat sinds 2021 en richt zich op jongeren met ernstige gedragsproblemen. Op dit moment wonen er negen jongeren bij de zorginstelling, schrijft Omroep West.

De organisatie kreeg vorige week een zogenoemde last onder dwangsom opgelegd door de IGJ wegens "ernstige tekortkomingen in de jeugdhulp". Voor iedere vier weken waarin de zorg niet op orde is, moet Veerkracht 5000 euro betalen, met een maximum van 10.000 euro. "De inspectie heeft ernstige zorgen of Veerkracht voldoende verbeterkracht heeft om de tekortkomingen weg te nemen", staat in het rapport van IGJ.

Keuken dicht

Het rapport werd opgesteld naar aanleiding van een inspectie dit jaar, waarbij de IGJ vaststelde dat verschillende zaken bij Veerkracht niet op orde waren. Zo was de keuken alleen op bepaalde tijden open, waardoor de bewoners niet altijd iets te eten konden pakken als ze honger hadden. Een van de bewoners verklaarde toen ook dat hij of zij werd uitgescholden door begeleiders.

Ook andere problemen werden volgens de IGJ niet goed aangepakt. Zo ging een van de jongeren door het lint omdat hij niet mocht bellen, waarna hij werd vastgegrepen door een begeleider. Dat mag in de jeugdhulp alleen onder zeer strikte voorwaarden en daaraan werd niet voldaan. Volgens de inspecteurs escaleerde de situatie door gebrek aan duidelijkheid: het zou voor de jongere niet helder zijn geweest wanneer er wel of niet gebeld mocht worden.

Vervalste diploma's

Uit het onderzoek van de inspectie bleek bovendien dat zeker drie medewerkers vervalste diploma's hadden - zij zijn per direct op non-actief gezet. Het bestuur van Veerkracht zegt niet op de hoogte te zijn geweest van deze vervalsing, en dat dat ook niet uit de manier van werken op te maken was.

Uit het rapport van de inspectie blijkt dat de keuken en woonkamer inmiddels altijd open zijn en dat er sinds de eerste waarschuwing ook niet meer is gescholden door begeleiders. Toch concludeert de IGJ dat de zorg bij Veerkracht nog steeds niet voldoet.

Begin dit jaar verbood de inspectie Veerkracht al om nieuwe jongeren aan te nemen. Dat verbod geldt nog steeds.

Belang van het kind

Volgens bestuurder Fadil Oukrich van Veerkracht Jeugdhulp wordt "keihard gewerkt" om aan de richtlijnen van de inspectie te voldoen. "Er zijn interimmers en een externe kwaliteitsmedewerker aangenomen. We hebben er alle vertrouwen in dat we het gaan halen."

Het belang van het kind staat voorop, zegt Oukrich. De zorg was volgens hem altijd goed, maar de manier waarop dat op papier werd gezet, voldeed niet aan de eisen van de inspectie. Dat zou nu wel het geval zijn.

Het Israëlische plan om een grote groep Palestijnen gedwongen te verplaatsen naar Rafah, in het zuiden van de Gazastrook, legt diepe verdeeldheid bloot binnen de Israëlische regering, het leger en delen van de oppositie. Wat door de regering een "humanitaire stad" wordt genoemd, wordt door critici weggezet als een "concentratiekamp" en onderdeel van een veel radicaler en controversiëler plan: het permanent verwijderen van Palestijnen uit Gaza.

In de eerste fase van het plan, dat vorige week werd gepresenteerd door defensieminister Katz, zouden ongeveer 600.000 Palestijnen gedwongen worden verplaatst naar een tijdelijke stad, die in allerijl gebouwd zou moeten worden op de ruïnes van Rafah. Eenmaal daar zouden ze het gebied niet meer mogen verlaten, behalve om zich permanent te vestigen in een derde land.

De kosten van het project werden geraamd op 4,5 miljard dollar en de bouw zou enkele jaren in beslag nemen. Premier Netanyahu zou het leger inmiddels opdracht hebben gegeven om te zoeken naar een sneller en goedkoper alternatief.

De oppositie sprak zich scherp uit. Voormalig premier Olmert noemde het plan in een recent interview met The Guardian ronduit "een concentratiekamp". Die beschuldiging werd herhaald door de linkse columnist Gideon Levy, die de tijdelijke stad vergelijkt met een "getto" en waarschuwde dat Israël steeds verder geïsoleerd raakt door dergelijke ideeën.

Leger verzet zich

Ook in Israëlische veiligheidskringen is er weerstand. Hoewel het leger officieel de bevelen van de regering moet uitvoeren, klinkt achter gesloten deuren kritiek, zegt Joel Carmel van Breaking the Silence, een organisatie die zich inzet voor het onthullen van misstanden binnen het Israëlische leger.

Carmel: "In principe heeft het leger geen eigen mening, omdat het opereert in dienst van de regering. Maar het leger is zo'n grote en centrale instelling binnen de Israëlische samenleving, dat het achter de schermen aanzienlijke invloed heeft op het beleid."

Het leger verzet zich vooral om praktische redenen, denkt Carmel. "Het leger wil zich niet binden aan langdurige en directe controle over gebieden in Gaza. Het zou moeten zorgen voor wederopbouw, het beheer van de bevolking, het innen van belastingen, enzovoorts. Veel Israëliërs willen dat ook niet. Alleen de politiek radicaal-rechtse flank wil dat het leger Gaza bezet, omdat dat hen dichter bij hun doel brengt: nieuwe Israëlische nederzettingen in Gaza."

Volgens Carmel zijn de plannen voor de tijdelijke stad in Rafah gesmeed in extreemrechtse kringen. "Het is duidelijk dat dit plan uit de koker komt van radicaal-rechtse politici. Hun uiteindelijke doel is het verwijderen van Palestijnen uit Gaza. De naam 'humanitaire stad' is ronduit belachelijk."

Ook journalist en defensie-expert Yossi Melman, die onder meer schrijft voor de krant Haaretz, ziet het plan als politiek gemotiveerd. "Dit is geen idee dat uit het leger komt", zegt Melman. "Dit is een politiek plan dat wordt doorgeduwd door ministers Smotrich en Ben Gvir. Zij geloven dat als je de Palestijnen maar lang genoeg onder druk zet, ze vanzelf vertrekken."

'Als jojo van noord naar zuid'

Over de vooruitzichten voor Rafah is Melman somber. "Ik zie geen enkel alternatief plan ontstaan voor Rafah", zegt hij. "Israël wordt nu al door de internationale gemeenschap beschuldigd van oorlogsmisdaden. Palestijnen worden als een jojo van het noorden naar het zuiden van de Gazastrook gestuurd. Ik wil de vergelijking met de Tweede Wereldoorlog niet maken, maar het komt er gevaarlijk dicht bij in de buurt."

Dat er interne verdeeldheid over het Rafah-plan heerst, bleek ook bij het Israëlische Hooggerechtshof. Drie reservisten eisten daar duidelijkheid over het einddoel van de oorlog in Gaza: is het de bedoeling Palestijnen permanent te verdrijven? Niet de rechtbank, maar de stafchef van het leger verklaarde dat dit niet het geval is. Maar minister Katz zei daarna dat dit wél het uiteindelijke doel is.

Ondertussen probeert Netanyahu koste wat kost zijn regering bijeen te houden. De uiterst rechtse ministers Smotrich en Ben Gvir dreigen geregeld de coalitie te verlaten als hun eisen niet worden ingewilligd. Voor Netanyahu vormt dat een reëel politiek gevaar.

Carmel van Breaking the Silence benadrukt dat het militaire verzet tegen het plan vooral pragmatisch is. "Het gaat om de enorme materiële en financiële middelen die nodig zouden zijn voor deze nieuwe vorm van directe bezetting, maar ook om de risico's voor de levens van soldaten."

"Bovendien zou het leger hiervoor grote aantallen reservisten moeten oproepen, terwijl veel reservisten inmiddels al uitgeput zijn door deze oorlog en niet bereid zijn terug te keren naar het front."

Een mozaïekpaneel uit de Romeinse tijd is na tientallen jaren weer terug in de oude Romeinse stad Pompeï. Het paneel werd in de Tweede Wereldoorlog gestolen door Nazi-Duitsland.

Het is via het Italiaanse consulaat in Stuttgart teruggehaald naar Italië. Het kunstwerk was teruggegeven door de erfgenamen van de laatste eigenaar, een Duitser. Zij namen contact op met de Italiaanse politie-eenheid die zich inzet voor de bescherming van cultureel erfgoed. De eigenaar had het paneel cadeau gekregen van een kapitein van de Wehrmacht, die ten tijde van de oorlog in Italië was gestationeerd.

De politie-eenheid stelde de echtheid van het kunstwerk vast en maakte de repatriëring mogelijk. De eenheid werkte samen met het Archeologisch Park van Pompeï, dat de herkomst van het stuk kon achterhalen.

Het mozaïekpaneel dateert waarschijnlijk uit de eerste eeuw voor Christus. Er is een erotische scène op te zien en mogelijk de vloer van een slaapkamer in een villa of domus, een stadswoning voor de rijke klasse in de Romeinse tijd.

Nieuw thema

Het werk heeft een "bijzondere culturele waarde", zegt de stichting. Op het paneel wordt het minnespel van een echtpaar afgebeeld, aldus directeur Gabriel Zuchtriegel van het Archeologisch Park van Pompeï. "Hoewel er tijdens de Hellenistische periode van de vierde tot de eerste eeuw v. Chr. een voorkeur was voor mythologische figuren, zien we op dit paneel een nieuw thema."

Het paneel vertelt een bijzonder verhaal:

Zuchtriegel noemt de terugkeer van het paneel "de genezing van een open wond". Het mozaïek maakt het mogelijk om de periode voordat Pompeï werd verwoest door een uitbarsting van de vulkaan Vesuvius in het jaar 79, verder te reconstrueren.

'Vloek van Pompeï'

De directeur is blij dat de erfgenamen van de Duitser het stuk hebben teruggegeven. Hij noemt het een "mentaliteitsverandering" en verwijst naar de zogenoemde Vloek van Pompeï. Volgens die legende zal iedereen die kunstwerken uit de oude stad Pompeï steelt getroffen worden door tegenslag. Volgens Zuchtriegel krijgt de stichting steeds meer brieven van mensen die iets hebben gestolen uit de oude stad, en contact zoeken met de stichting.

Het paneel is nu eigendom van de stichting van Pompeï en zal tentoongesteld worden voor educatieve en onderzoeksdoeleinden.

Geef burgers auteursrechten op hun eigen uiterlijk en stem om zo online misbruik met AI-technieken tegen te gaan. Met die oproep komen GroenLinks-PvdA, VVD, NSC en D66, samen goed voor een meerderheid in de Tweede Kamer.

Door het auteursrecht uit te breiden willen de partijen het maken en verspreiden van deepfakes tegengaan. In die met AI gegenereerde audiofragmenten en video's lijken mensen dingen te zeggen of doen die ze in werkelijkheid nooit hebben gezegd of gedaan.

De vier partijen volgen met hun voorstel het recente voorbeeld van Denemarken. Dat is het eerste Europese land dat hierover wetgeving heeft aangekondigd. De Nederlandse partijen willen ook dat grote techbedrijven strenger worden aangepakt wanneer ze te weinig doen om verspreiding van deepfakes op hun platforms tegen te gaan.

Van pornografie tot bankfraude

Deepfakes zijn al strafbaar wanneer het gaat om bijvoorbeeld smaad of laster en ook wanneer met behulp van AI nepnaaktbeelden of ander pornografisch materiaal worden gemaakt. Vooral veel vrouwen, onder wie bekende Nederlanders, hebben te maken met deepfakeporno. Zowel de maker van het materiaal als het platform waarop het materiaal is gepubliceerd, kunnen inmiddels aansprakelijk worden gesteld.

Ook bankfraude met behulp van deepfaketechniek is strafbaar. Signicat, een bedrijf gespecialiseerd in digitale identiteitsoplossingen, concludeerde begin dit jaar dat er bij fraude meer dan 2000 keer zo vaak deepfakes worden gebruikt als drie jaar geleden. Hierbij gaat het vooral om gevallen waarbij iemands account door identiteitsfraude, zoals gezichtsherkenning, wordt overgenomen.

Ook politici worden steeds vaker geconfronteerd met deepfakes, of delen deze zelf. Oud-Kamerlid Wybren van Haga was vorig jaar een van de eerste Nederlandse politici die video's met AI gegenereerde beelden gebruikte in een verkiezingscampagne. De voormalige VVD'er en FVD'er deelde vorig jaar een nepvideo van demissionair minister van Binnenlandse Zaken De Jonge.

Ook van Tjarda Struik, burgemeester van Leiderdorp, dook een gemanipuleerde video op:

Met meer geavanceerdere AI-technieken wordt het steeds lastiger om deepfakes te onderscheiden van echt, ziet AI-expert Jarno Duursma. Zo is het makkelijker geworden om met behulp van apps gezichten te verwisselen. Maar het maken van "levensechte video's" kost nog steeds veel moeite, benadrukt hij. Hij zag recent niet veel meer deepfakes dan een jaar geleden.

Duursma vindt het een goed initiatief van de Kamerleden om met auteursrechten op gezicht en stem te komen. Slachtoffers hoeven hierdoor niet meer zelf uit te zoeken welke juridische route zij moeten bewandelen om zich tegen deepfakes te verweren.

"De bescherming tegen deepfakes is nu versnipperd", zegt Diego Guerrero Obando, die als advocaat is gespecialiseerd in intellectueel eigendomsrecht. "Dit kan onder andere via portretrecht, privacywetgeving en de onrechtmatige daad." Om naast het uiterlijk ook de stem mee te nemen is wel een uitbreiding, omdat het gebruik ervan nu niet onder de Auteurswet valt, zegt hij.

David versus Goliath

Actie ondernemen tegen deepfakes lijkt de grootste uitdaging te zijn, zegt Obando. "Een individu moet dan optreden tegen een vaak onbekend persoon of een groot techplatform. Een soort David versus Goliath." De capaciteit bij toezichthouders is ook beperkt.

De advocaat benadrukt dat ook snel optreden van belang is. Vanuit een Europese verordening, de Digital Services Act, kunnen burgers ook gebruikmaken van zogeheten 'betrouwbare flaggers'. Platforms moeten meldingen van deze erkende organisaties over illegale content met voorrang behandelen.

In het geval van seksueel getinte deepfakes roept de Autoriteit Persoonsgegevens (AP) slachtoffers op zich te melden als een platform niet helpt bij het verwijderen van de content. De AP kan verschillende maatregelen nemen, zoals het opleggen van een geldboete, als personen of bedrijven de privacywetgeving overtreden.

Parodie en satire

Het risico van het Kamerinitiatief is dat satire en de vrijheid van meningsuiting onder druk kunnen komen te staan, waarschuwen Duursma en Obando. De Deense regering heeft in de nieuwe wet parodie en satire uitgesloten van de nieuwe regels, waardoor deze vormen van AI nog steeds zijn toegestaan. In het huidige Nederlandse auteursrecht zijn satire en parodie ook toegestaan.