Duitse regering belooft na zomer vol geruzie een 'herfst van hervormingen'
"Natuurlijk hebben we fouten gemaakt." De Duitse Bondskanselier Merz zegt het meteen maar duidelijk in de eerste persconferentie van de regering na het zomerreces. Naast hem knikt Bärbel Bas, covoorzitter van coalitiegenoot SPD. De debatten gingen "te veel over elkaar en te weinig met elkaar", beaamt ze. "Daarmee houden we op."
De partijleiders willen hiermee duidelijk een streep zetten onder een zomer vol conflicten. De regering ging afgelopen mei met grote ambities van start. Stabiliteit in politiek Berlijn zou terugkeren, na jaren van bekvechtende coalitiepartijen in de stoplichtcoalitie van bondskanselier Scholz. Maar al direct leek de nieuwe regering die ruzietraditie voort te zetten.
De benoeming van rechters voor het constitutioneel hof liep spaak, nadat de CDU de SPD-kandidaat bij nader inzien toch niet steunde. Ook ging tot chagrijn van de SPD de beloofde daling van energierekeningen niet door. Het plan van de SPD-minister van Defensie voor een 'vrijwillige dienstplicht' werd bijna getorpedeerd door een CDU-minister, die het voorstel niet ver genoeg vond gaan.
Ruzie over verzorgingsstaatDe ruzie van deze week gaat over een groter dossier: de sociale lasten. Volgens Merz leeft Duitsland "al jaren boven zijn stand". Er gaat immers meer geld uit dan erbinnen komt. De begroting kent een gat van 30 miljard euro. Merz' voorstel: het Bürgergeld, een uitkering die 5,5 miljoen Duitsers ontvangen, met 10 procent verlagen. Dat zou vijf miljard per jaar opleveren.
De verantwoordelijk SPD-minister Bärbel Bas reageerde ontsteld. Dat de sociale lasten te hoog zouden zijn, noemde zij in goed Duits "bullshit". "Het ergert me enorm. De verzorgingsstaat wordt gewoon kapot gepraat." Wat de SPD treft, moet elders worden bezuinigd. Desnoods moeten de belastingen worden verhoogd.
Het conflict raakt de coalitiepartijen in de kern. De sociaaldemocratische SPD kan een uitkleding van de verzorgingsstaat niet accepteren. De conservatieve CDU heeft de achterban economische hervormingen beloofd. De grootste kostenpost, de sociale lasten, kan dan niet ontzien worden.
Een duidelijk compromis bleef vandaag nog uit. "We behouden de verzorgingsstaat", was de stelligste uitspraak die Merz deed. De coalitiepartijen zullen met elkaar om tafel gaan en hervormingen bespreken. Ergens in de komende maanden moet een plan volgen.
De agenda voor het najaar vult zich snel, want Merz kondigde meteen meerdere overleggen aan om de kwakkelende economie te stutten. Zo komt er een staaltop en een autotop, met vertegenwoordigers van die twee noodlijdende sectoren.
De hoop is dat wanneer de economie snel bijtrekt, bijvoorbeeld door belastingvoordelen, de staatskas daarvan profiteert en niet gesneden hoeft te worden in de sociale uitgaven. Vooralsnog krimpt de Duitse economie, vooral als gevolg van de Amerikaanse importheffingen. Voor 2026 rekenen denktanks wel op aanzienlijke groei van 1,5 procent.
Belangrijke verkiezingenDe strijdbijl tussen CDU en SPD is weer even begraven, net op tijd voor de eerste stembusgang sinds de regering is begonnen. Op 14 september kiezen de inwoners van Noordrijn-Westfalen, waar zowel Merz als Bas vandaan komt, nieuwe gemeenteraden en burgemeesters. De dichtstbevolkte deelstaat is voor zowel CDU als SPD een belangrijke machtsbasis. De verkiezingen daar gelden als ten belangrijke populariteitstest.
De regering kan tot nu toe op weinig waardering rekenen. Na vier maanden regeren is slechts 22 procent tevreden over de regering, blijkt uit een peiling van de ARD. De vorige regering kon na vier maanden nog op 47 procent goedkeuring rekenen. In de peilingen zakken CDU en SPD weg; de partijen op de flanken groeien juist.
"Na de zomerdepressie in de coalitie is het belangrijk kracht voor de herfst te vinden", zei CSU-leider Söder licht grappend. De coalitie heeft een 'herfst van hervormingen' aangekondigd. Wat die veranderingen precies zijn, blijft vooralsnog vaag. Ze hebben nog even, voordat de winter van de waarheid aanbreekt.
Nieuwsuur maakte vorige maand deze video over de start van Merz als bondskanselier: