NOS Nieuws - Algemeen

Een internationale groep mensenrechtenorganisaties roept regeringen op om het demonstratierecht te verdedigen "in plaats van te onderdrukken". De Internationale Federatie voor de Mensenrechten (FIDH), waar 188 organisaties uit 116 landen bij zijn aangesloten, wijst hierbij specifiek op de behandeling van pro-Palestijnse demonstranten.

"Het is cruciaal om te benadrukken dat de strijd tegen antisemitisme en terrorisme niet mag worden gemanipuleerd om mensenrechten te onderdrukken", schrijft de non-profitorganisatie in een nieuw rapport. Volgens de federatie wordt antisemitisme steeds vaker vermengd met legitieme kritiek op het beleid van de Israëlische staat, en is dat een van de belangrijkste oorzaken van de repressie.

Onderzoekers keken voor het rapport specifiek naar de ontwikkelingen in de Verenigde Staten, het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk en Duitsland in de afgelopen twee jaar. In die landen "criminaliseren" regeringen uitingen van steun aan de Palestijnen "onder het voorwendsel van de strijd tegen antisemitisme en de bescherming van de nationale veiligheid", concludeert de FIDH.

Wereldwijd demonstraties

De afgelopen twee jaar zijn er in tal van wereldsteden grootschalige demonstraties geweest tegen de oorlog tussen Israël en Hamas in Gaza. Onder meer op straat, bij sportevenementen en op universiteitscampussen hebben demonstranten hun woede over het geweld tegen de Palestijnen kenbaar gemaakt.

Ook in Nederland zijn mensen meermaals massaal de straat opgegaan om te protesteren tegen het Israël-standpunt van het kabinet. Begin deze maand waren er volgens de organisatie een kwart miljoen mensen op de been in Amsterdam voor het derde Rode Lijn-protest.

De demonstranten verzamelden zich op het Museumplein:

De FIDH maakt zich ernstige zorgen over de reactie van regeringen op pro-Palestijnse betogingen. "Onder het mom van het handhaven van de openbare orde, het bestrijden van antisemitisme of het beschermen van de nationale veiligheid, hebben de autoriteiten hun toevlucht genomen tot uitzonderlijke maatregelen", schrijft de FIDH.

De FIDH verwijst naar het verbieden van demonstraties, het uitvoeren van willekeurige arrestaties, repressie binnen academische instellingen, censuur van de media en journalisten en wetgeving. "Deze maatregelen schenden vaak rechtstreeks internationale mensenrechten en hebben een zogenoemd chilling effect op de vrijheid van meningsuiting en het publieke debat."

Internationale Federatie voor de Mensenrechten (FIDH)

De Internationale Federatie voor de Mensenrechten (FIDH) zet zich in voor de bevordering van "burgerlijke, politieke, economische, sociale en culturele rechten zoals vastgelegd in de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens".

De federatie werd opgericht in 1922 door Franse en Duitse organisaties. Het hoofdkantoor is gevestigd in Parijs. De non-profitorganisatie spreekt zich geregeld uit tegen mensenrechtenschendingen en staat in nauw contact met de VN. De huidige voorzitter is de Botswaanse activiste Alice Mogwe.

In het rapport komen per onderzocht land meerdere voorbeelden voorbij die volgens de federatie neerkomen op inperking van de academische vrijheid, de media en activisten. Zo mochten in 2023 in de VS 38 journalisten van de Los Angeles Times niet meer over Palestijnse zaken schrijven nadat zij in een open brief het doden van journalisten in Gaza hadden veroordeeld.

In het Verenigd Koninkrijk plaatste de regering de actiegroep Palestine Action eerder dit jaar op de terreurlijst. Daarna werden honderden activisten gearresteerd die steun betuigden aan de groep.

Verder zou de politie in bijvoorbeeld Frankrijk en Duitsland bij verschillende demonstraties "buitenproportioneel geweld hebben gebruikt" tegen demonstranten, aldus de FIDH.

Bredere trend

Volgens de mensenrechtenfederatie staan de ontwikkelingen in de vier landen voor een bredere trend. "De FIDH herinnert regeringen eraan dat de strijd tegen racisme en antisemitisme een fundamentele verplichting is volgens het internationaal recht", besluit de organisatie. "Maar deze mag niet misbruikt worden om willekeurige beperkingen van vrijheden te rechtvaardigen."

Padraic Doherty doet een allerlaatste controle, voordat hij een kolossale vlieger lanceert. Er staat een stevige wind en de regen striemt in zijn gezicht. Het deert hem niet. De Ier, een fanatieke kitesurfer, is in zijn element. Met een brede grijns: "De winderige westkust van Ierland staat bekend om het kitesurfen. Geen betere plek om vliegers te testen."

Doherty is 'chief pilot' van de Nederlandse start-up Kitepower. De in Delft gevestigde onderneming test zijn laatste modellen vliegers op de uitgestrekte veengronden in West-Ierland. Het doel: duurzame energie opwekken.

Een strak gespannen kabel verbindt een blauwe generator met een vlieger. Dit is geen gewone vlieger. Het zeil heeft een oppervlakte van zestig vierkante meter. Ter vergelijking: een reguliere kitesurfvlieger is zo'n tien vierkante meter. Doherty: "Dit trekt twee tot een tweeëneenhalve ton de lucht in, genoeg om een auto op te tillen."

Met een simpele druk op een knop lanceert Doherty de vlieger. Binnen luttele seconden bereikt het een hoogte van 300 meter. Onder de vlieger hangt een zwarte rugzak met een boordcomputer. Die stuurt de vlieger aan volgens een voorgeprogrammeerd schema dat het gevaarte in een patroon van achtjes laat vliegen. Het creëert zo een jojo-effect. Daarmee wordt een grote stalen cilinder in de generator aangedreven, die als een dynamo fungeert.

Ierland is ideaal om de vliegers van Kitepower uit te proberen. Het is afgelegen, ver van de bewoonde wereld, er is aan ruimte geen gebrek en er is nauwelijks vliegverkeer. En vooral: het is een van de winderigste plekken in Europa. Vrijwel elke dag van het jaar staat in deze ruige kustregio een straffe wind.

Kitepower, dat ooit begon als project op de TU Delft, is dan ook niet het enige energiebedrijf dat van de Ierse wind profiteert. Even verderop staat Oweninny Wind Farm, het grootste windmolenpark van Ierland, met vijftig windturbines die tot 200 meter hoog zijn. Kosten van dit project: 320 miljoen euro. Het windmolenpark levert energie aan 140.000 Ierse huishoudens en bedrijven.

Het idee om vliegers te gebruiken om energie op te wekken komt oorspronkelijk van de Nederlandse ruimtevaarder en natuurkundige Wubbo Ockels. Dat leidde tien jaar geleden tot de oprichting van Kitepower, waarvan het personeel - geen verrassing - voor een groot deel uit kitesurfers bestaat.

Energieopwekking via vliegers heeft verschillende voordelen. Zo zijn vliegers efficiënter en geruislozer dan windmolens. "Als je het goed doet, kun je op een dag zo'n 300 kilowattuur opwekken. Daarmee kun je vijf elektrische auto's opladen", zegt Pieter Willems, sinds juni ceo van Kitepower.

Bovendien zijn de vliegers neer te zetten op plekken waar geen windturbines kunnen staan. "Denk aan situaties dicht bij de bewoonde wereld, waar je gewoonweg geen vergunning krijgt om een windturbine te bouwen", legt Willems uit. "Een kitesysteem kun je de volgende dag ergens plaatsen en een aantal weken windenergie laten opwekken. Als het niet meer nodig is, haal je het gewoon weg."

En dan zijn er nog de kosten. De windturbines van de nabijgelegen Oweninny Wind Farm kosten gemiddeld ruim 6 miljoen euro per stuk en de bouw duurt enkele jaren. Een installatie van Kitepower kost naar schatting 150.000 euro en is binnen een dag opgezet.

Weinig wind

De vliegers kunnen stroom opwekken bij windsnelheden van 5 tot 20 meter per seconde. Kitepower werkt nu aan een nieuw model, waarmee ook al stroom opgewekt kan worden bij windsnelheden vanaf 3 kilometer per uur.

Willems ziet de vondst van zijn bedrijf als een bruikbare aanvulling op de mix van duurzame energie. "Dat is de uitdaging van de energietransitie. Als het warm weer is, heb je zonnepanelen. Als het hard waait, wek je energie op met windturbines. Als er weinig wind is, heb je vliegers. Je moet systemen hebben die onder alle omstandigheden continue duurzame energie kunnen aanbieden."

Binnen een jaar hoopt het Nederlandse bedrijf de sprong te maken van een start-up naar een volwassen onderneming die winst maakt. "We zijn een van de weinige start-ups waar mensen letterlijk naartoe bellen met de vraag of ze ons systeem kunnen kopen", zegt Willems trots. "Het is een leuke positie om in te zijn als bedrijf. Wij zeggen tegen die klanten: heb nog even geduld."

De gemeente West Betuwe heeft een vergunning verleend aan Defensie voor het verbreden van de uitweg bij de radartoren in Herwijnen. Defensie was vorige maand zonder vergunning al begonnen met de bouw. De gemeente legde daarna een bouwstop op.

In het Gelderse dorp komt een militaire radarinstallatie die het luchtruim in de gaten houdt en drones kan detecteren. Defensie beschikte al over alle benodigde vergunningen, op één na: die voor het verbreden van de weg naar het bouwterrein.

De inrit naar het terrein moet volgens Defensie worden verbreed om op een veilige manier bouwmateriaal op de juiste plek te krijgen. Demissionair staatssecretaris Tuinman van Defensie wilde niet wachten op de vergunning.

Volgens de staatssecretaris was de noodzaak om de radarinstallatie te realiseren "groot", zo zei hij vorige maand. Tuinman vertrouwde erop dat de gemeente de vergunningsaanvraag goed zou keuren.

Dwangsom

Vorige week legde de gemeente de werkzaamheden toch stil omdat Defensie zonder vergunning aan het bouwen was. West Betuwe dreigde met een dwangsom als Defensie verder zou gaan.

De gemeente geeft nu een vergunning af voor vijf jaar met de voorwaarde dat omliggende bermen en bomen worden beschermd tijdens de werkzaamheden, schrijft Omroep Gelderland.

"Na uitvoerig onderzoek en een zorgvuldige afweging door specialisten is vastgesteld dat er geen juridische gronden zijn om deze vergunning te weigeren", schrijft de gemeente in een reactie.

Exploderende beurskoersen, deals van honderden miljarden en eindeloos veel optimisme. Beleggers wereldwijd zijn in de ban van kunstmatige intelligentie (AI). Grote vraag rond al die AI-euforie is alleen: gaat het hier niet om een hype en staan we eigenlijk aan de vooravond van een knappende bubbel, die misschien wel leidt tot een nieuwe economische crisis?

De groei van grote techbedrijven houdt niet op. Vooral bedrijven die afgelopen jaren de focus hebben verlegd naar AI beleven gouden tijden. Bedrijven als Microsoft, Google en Nvidia doen het ongekend goed op de beurs.

Met name chipmaker Nvidia profiteert van het AI-enthousiasme. In minder dan drie jaar is het aandeel maar liefst tien keer zoveel waard geworden. De marktwaarde van het bedrijf is gestegen van ruim 400 miljard dollar naar 4000 miljard. De vijf grootste Amerikaanse techbedrijven zijn inmiddels zelfs groter dan de economieën van Nederland, Duitsland, Frankrijk, het VK, Italië en Spanje bij elkaar.

'Veel nuances weggelaten'

Niet alleen beleggers steken veel geld in de ontwikkeling van AI. Ook bedrijven sluiten grote deals. Zo maakte Nvidia onlangs bekend 100 miljard dollar te steken in OpenAI, het bedrijf achter ChatGPT.

Verder wordt er wereldwijd massaal geïnvesteerd in de bouw van gigantische datacenters en overheden willen maar al te graag dat deze investeringen in hun landen worden gedaan.

Tegelijk waarschuwen steeds meer experts voor een bubbel. Het idee dat AI snel zal leiden tot meer productiviteit en grote kostenbesparingen is volgens Jelle Zuidema, universitair hoofddocent explainable AI aan de Universiteit van Amsterdam, zeer de vraag.

"Al die bedrijven die met miljarden dollars nu proberen AI verder te brengen, laten in hun pitches naar investeerders heel erg veel nuances weg", zegt Zuidema. "Ik denk daardoor: dat verhaal klopt niet. De zekerheid waarmee ze verkondigen dat de volgende generatie AI-systemen nog weer veel beter gaat zijn dan de huidige generatie, daar heb ik mijn twijfels over."

Parallellen met internetbubbel

Als beleggers hun geduld verliezen, kan dat grote gevolgen hebben op de wereldwijde aandelenbeurzen. Het International Monetair Fonds (IMF) waarschuwde gisteren nog eens dat de gang van zaken rond AI steeds meer weg lijkt te hebben van de internetbubbel die begin 2000 knapte.

In de jaren negentig kon het geloof in het internet niet op. Er werd massaal geïnvesteerd in kleine, opkomende internetbedrijven die het moesten gaan maken. Beleggers sloten zelfs leningen af om te beleggen. Vervolgens ging het mis. Beleggers verloren het vertrouwen dat internet de wereld zo snel zou veranderen. Het leidde tot een beurscrash en een wereldwijde financiële crisis.

Net als toen kan nu ook geloof in nieuwe technologie leiden tot teleurstelling, en vervolgens in beurskoersen die kelderen.

"Wat de toekomst gaat brengen, weet niemand", zegt Zuidema over de huidige situatie met AI. "Maar ik zou niet verbaasd zijn als de bubbel op een of andere manier gaat barsten. En dat er een paar spelers overblijven. Maar dat veel van de honderden miljarden die afgelopen jaren in AI geïnvesteerd zijn, toch afgeschreven moet worden."

IMF-hoofdeconoom Pierre-Olivier Gourinchas denkt wel dat, als de AI-bubbel zou knappen, dit niet van dezelfde orde zal zijn als bij de internetbubbel.

Economen van de Amerikaanse bank Goldman Sachs vragen zich af of er überhaupt van een AI-bubbel gesproken kan worden, ondanks de enorme interesse in AI en beurswaarde van de grote techbedrijven, die niet in verhouding staat met de bedrijfsresultaten.

Zij zien grote verschillen met eerdere bubbels. Zo is er nu niet een wildgroei aan kleine bedrijven die willen meeliften op de AI-euforie. De investeringen worden momenteel voornamelijk gedaan in grote spelers als OpenAI, Google en Meta. Bovendien zijn de resultaten van deze bedrijven goed. OpenAI is als enige nog niet winstgevend, maar dit bedrijf is niet beursgenoteerd en wordt vooral privaat gefinancierd.

Ondertussen blijft het onduidelijk of AI de grote beloften op tijd gaat waarmaken voor beleggers: het is pas bekend of het een bubbel is, wanneer hij knapt.

De eigenaren van pizzaketen De Pizzabakkers in Amsterdam vrezen voor een faillissement vanwege de sluiting van hun restaurants. De gemeente heeft vier panden voor een halfjaar gesloten na een reeks explosies.

De pizzaketen vecht de sluitingen aan via een kort geding. Dat de filialen gesloten zijn, kost de eigenaren naar eigen zeggen tienduizenden euro's per week.

In augustus en september waren er ontploffingen bij drie panden van De Pizzabakkers. Het zorgde voor grote schade. Bij een vierde vestiging is geen explosie geweest, maar de gemeente heeft ook dit filiaal uit voorzorg gesloten. Waarom de keten doelwit is, is onduidelijk.

Risico

De Pizzabakkers heeft 36 vestigingen in Nederland, waarvan negen in Amsterdam. Volgens stadszender AT5 zijn de vier gesloten panden eigendom van de oprichters zelf. Andere vestigingen zijn franchises en hebben dus andere eigenaren.

De eigenaren zien het liefst dat één van de vestigingen direct heropent, zodat de verzekeraar de schade kan dekken en zij hun personeel kunnen behouden. Volgens hen is dat de enige manier om een faillissement af te wenden.

De gemeente zegt dat de openbare orde centraal staat en dat de panden dicht moeten blijven vanwege een kans op nieuwe incidenten.

Over een week doet de rechtbank een voorlopige uitspraak.

Het Openbaar Ministerie eist hoge gevangenisstraffen tegen vier mannen die volgens justitie verantwoordelijk zijn voor een reeks schietpartijen en explosies bij woningen in Purmerend en Middenbeemster in 2023. Tegen hoofdverdachte Zakaria A. (22) eist het OM 18 jaar cel.

Tegen medeverdachten Anass O. (22) en Yassir E. (21) zijn straffen van vier en vijf jaar geëist. Het tweetal wordt verantwoordelijk gehouden voor een explosie en beschieting van een woning in Purmerend. Nino H. (23) hoorde dertig maanden tegen zich eisen voor zijn rol bij een andere aanslag in Purmerend.

De verdachten staan deze week terecht in de zwaarbeveiligde rechtbank op Schiphol. Volgens justitie maakten zij deel uit van de groep rond hoofdverdachte A. uit Middenbeemster. De groep raakte in april 2023 in een gewelddadig conflict verwikkeld met een rivaliserende bende uit Purmerend.

In een week tijd vonden vijf schietpartijen en explosies in Purmerend en Middenbeemster plaats, twee beschietingen in Terneuzen en een afpersing. Bij de vergeldingsacties over en weer werden ook onschuldige bewoners getroffen, schrijft regionale omroep NH.

Rivaliserende groepen

Volgens de officier is het een wonder dat er bij de geweldsuitbarsting geen doden of gewonden zijn gevallen. "Het doel is het doden en het bezorgen van trauma's aan de rivaliserende groep. Met mateloos en grenzeloos geweld."

Het OM schetst een beeld van twee groepen die elkaar uitdaagden en provoceerden. "Rivaliserende groepen werden gekleineerd en uitgedaagd om de confrontatie aan te gaan, of om die af te kopen", aldus de officier van justitie.

Volgens justitie koos hoofdverdachte A. er doelbewust voor om het conflict verder te laten escaleren. Vanwege zijn leidende rol eist het OM een gevangenisstraf van 18 jaar tegen A., met aftrek van voorarrest. De verdachte ontkent iedere betrokkenheid bij het geweld.

Aanleiding onduidelijk

Volgens het OM tonen de verdachten geen berouw en geven ze geen openheid van zaken. "Wat de reden voor al dit geweld is geweest, is tot op de dag van vandaag nog altijd onduidelijk."

De verdachten van de rivaliserende groep stonden vorige week al terecht. Tegen de vijf verdachten eiste het OM gevangenisstraffen tot veertien jaar. In beide zaken wordt de uitspraak verwacht op 5 december.

Pakistan en Afghanistan hebben een tijdelijk staakt-het-vuren aangekondigd. Volgens een woordvoerder van de Taliban is het staakt-het-vuren om 17.30 uur lokale tijd ingegaan. Pakistan meldt dat het gaat om een gevechtspauze van 48 uur. Beide landen zeggen dat het staakt-het-vuren er komt op verzoek van de ander.

"Gedurende deze periode zullen beide partijen zich via een constructieve dialoog oprecht inspannen om een positieve oplossing te vinden voor deze complexe maar oplosbare kwestie", schrijft het Pakistaanse ministerie van Buitenlandse Zaken in een verklaring.

De woordvoerder van de Taliban schrijft op X dat de autoriteiten "alle troepen de opdracht geven om het staakt-het-vuren na 17.30 te respecteren, tenzij er sprake is van agressie".

Explosie Kabul

Kort voor de aankondiging van een staakt-het-vuren waren er in een buitenwijk van de Afghaanse hoofdstad Kabul grote rookwolken te zien na een Pakistaanse luchtaanval. Het is nog onduidelijk wat de oorzaak hiervan is. De woordvoerder van de Taliban schrijft dat het gaat om een ontplofte tankwagen.

Bekijk hier door de NOS geverifieerde beelden van de rook in Kabul:

Pakistan voerde eerder vandaag ook luchtaanvallen uit op de Afghaanse provincie Kandahar. Op sociale media worden beelden gedeeld van meerdere rookpluimen boven de Afghaanse grensplaats Spin Boldak. Doelwit zou een militaire basis zijn geweest.

Afgelopen zondag braken op meerdere plekken langs de grens tussen Afghanistan en Pakistan gevechten uit. Daarbij werden tientallen doden en gewonden gemeld.

Ook vannacht waren er opnieuw gevechten langs de grens. Volgens de Taliban vielen daar minstens twaalf burgerdoden. De Pakistaanse functionarissen beschuldigen de Taliban van aanvallen en meldden dat er vier Pakistaanse burgers zijn gedood. De berichten zijn niet onafhankelijk te verifiëren.

Escalatie

Als reactie op de escalatie hebben beide landen hun gedeelde grenzen gesloten, waardoor de handel vrijwel stil is komen te liggen.

De relatie tussen de beide landen is al langer erg gespannen. Pakistan beschuldigt Afghanistan er van dat het onderdak biedt aan gewapende groepen die aanslagen uitvoeren in Pakistan. Het zou hierbij gaan om de TTP, de Pakistaanse Taliban. De Taliban ontkennen dit.

Met een foto van een zeldzame bruine hyena heeft de Zuid-Afrikaanse fotograaf Wim van den Heever de prijs voor Wildlife Photographer of the Year in de wacht gesleept. Hij zegt tegen de Britse omroep BBC dat hij er tien jaar over heeft gedaan om een foto te maken van het dier, dat alleen leeft en niet in een roedel.

De winnende foto is gemaakt in Kolmanskop, een verlaten mijnstadje in Namibië. Om het dier vast te leggen, zette hij zijn camera klaar nadat hij daar hyenasporen had ontdekt. "Ik wist dat ze er waren, maar er daadwerkelijk een fotograferen, dat ging nooit gebeuren", verwachtte hij.

'Akelig gevoel'

De winnende foto is geselecteerd uit 60.636 inzendingen, een recordaantal. Die won niet alleen in de categorie Wildlife Photographer, maar ook in die van Urban Wildlife. Van den Heever ontving de prijs in het Natural History Museum in Londen. Jaarlijks is daar een expositie te zien met alle foto's die in de prijzen zijn gevallen.

"Je krijgt een akelig gevoel als je naar deze afbeelding kijkt, want je weet dat jij je in het rijk van deze hyena bevindt", zei jurylid Kathy Moran. "Ooit was dit een door mensen gedomineerde omgeving, maar dat is niet langer het geval. De mijnwerkers zijn weg en de natuur heeft het overgenomen. Het is nog steeds een stad. Die is opnieuw bevolkt, alleen niet langer door ons."

Jeugdprijs

In de jongerencategorie viel de foto After the Destruction in de prijzen. Fotograaf Andrea Dominizi maakte de foto in het Monti Lepini-gebergte in Midden-Italië. Hij werd ook uitgeroepen tot Young Wildlife Photographer. Op zijn foto is een boktor te zien in het gebergte waar vroeger veel beukenbomen werden gekapt. Op de achtergrond staat een graafmachine.

"Deze foto laat het verhaal en de uitdaging zien waarmee veel diersoorten te maken krijgen: habitatverlies", zegt hij. "In dit geval gaat het om een kever die de boom en het hout dat hij nodig heeft om zijn eieren te leggen, kwijtraakt."

Andere winnende foto's zijn te zien op de website van het Natural History Museum in Londen.

Een megagasproject van het Franse TotalEnergies in het noorden van Mozambique staat op het punt te worden hervat. Het project ligt al vier jaar stil, na aanvallen door een jihadistische groepering. Daarbij vielen zeker 1500 doden, onder wie werknemers van het project en veel burgers.

Toch is de Nederlandse baggeraar Van Oord in die periode aan het werk geweest voor Total. Zij hebben voorbereidende werkzaamheden uitgevoerd. Mocht er iets misgaan in het project, dan betaalt de Nederlandse staat de rekening.

Het gaat om de ontginning van een van de grootste gasvelden ter wereld. TotalEnergies wil een installatie voor vloeibaar gas (lng) bouwen aan de kust van de Mozambikaanse stad Palma, een investering van zo'n 20 miljard dollar.

Vermeende wandaden

Volgens TotalEnergies kan het project, dat in 2029 operationeel moet zijn en jaarlijks 13 miljoen ton vloeibaar aardgas zal produceren, cruciaal worden voor de wereldwijde energiemarkt.

Het bedrijf wil nu op korte termijn weer aan de slag. De herstart is omstreden. In Frankrijk loopt een gerechtelijk onderzoek naar TotalEnergies. Slachtoffers en nabestaanden hebben het bedrijf aangeklaagd voor dood door schuld en beschuldigen Total ervan niet adequaat te hebben gereageerd tijdens de aanval op Palma.

In Mozambique zelf loopt een onderzoek naar vermeende wandaden van het leger tegen burgers daarna. Er zijn ook beschuldigingen dat Mozambikaanse soldaten die de gasinstallaties moesten beschermen na de aanval burgers hebben opgepakt, gemarteld en vermoord.

Nederland staat garant

De Nederlandse overheid staat garant voor Van Oords werkzaamheden in de vorm van een exportkredietverzekering. Dit doet de Staat wel vaker, als bedrijven risicovolle projecten aangaan in het buitenland. Ondernemers betalen dan een premie en mocht er iets misgaan, dan schiet de Staat te hulp.

In dit geval zou het om ruim een miljard euro gaan. De verzekering werd verstrekt door Atradius, de vaste kredietverzekeraar van de overheid.

Een deel van de verzekering staat momenteel op pauze, juist vanwege de gevaarlijke situatie in de regio. Maar het gedeelte van de verzekering dat Van Oords werkzaamheden dekt, de zogenoemde exporteurspolis, loopt nog steeds. "Van Oord houdt zich aan de voorwaarden dus we hebben geen grond om de verzekering te beëindigen", zegt een woordvoerder van het ministerie van Financiën.

De NOS heeft Van Oord de afgelopen weken meerdere malen vragen voorgelegd. Het bedrijf zegt wegens een geheimhoudingsclausule geen commentaar te willen geven.

Onder druk van de Tweede Kamer stelde minister Heinen van Financiën vorig jaar een onafhankelijk onderzoek in, dat naar eigen zeggen wordt gebruikt bij de herbeoordeling van een gedeelte van de verzekering.

Afgelopen maand bleek na Kamervragen van GroenLinks-PvdA'er Hirsch dat Van Oord voorbereidende baggerwerkzaamheden heeft mogen uitvoeren, gedekt door de verzekering van de staat.

Dat verbaast Kamerlid Hirsch. "Terwijl ons al die tijd is verteld dat het project stilligt, en terwijl het onafhankelijk onderzoek en de herbeoordeling lopen, bleek vorige maand dat al die tijd een verzekering aan Van Oord is blijven doorlopen. De Kamer is in ieder geval onvolledig geïnformeerd."

Koraalriffen

Isabelle Geuskens van Milieudefensie noemt het onbegrijpelijk dat Van Oord doorging met het project. "Van Oord is dus gewoon aan de slag gegaan voor een project dat stilligt na een bloedige terroristische aanval en in opspraak is wegens vermeende betrokkenheid bij zware mensenrechtenschendingen - met meerdere lopende onderzoeken als gevolg. En toch vindt minister Heinen dit alles 'maatschappelijk verantwoord ondernemen?'"

Ook wijst Geuskens op de schade aan de natuur. Milieudefensie werkte samen met het Britse onderzoekbureau Datadesk dat satellietbeelden van het baggerwerk analyseerde. Daarop zou te zien zijn dat Van Oord koraalriffen heeft beschadigd bij het voorbereidende baggerwerk voor een pijplijn.

Extreem geweld

Ondertussen gaan de aanvallen door in het gebied waar de werkzaamheden plaatsvinden. Sinds februari zijn er volgens Artsen zonder Grenzen 50.000 mensen op de vlucht. In een deel van de provincie heeft de organisatie de hulp op moeten schorten vanwege de onveiligheid.

Conflictonderzoeksorganisatie Acled meldt dat er de afgelopen acht jaar meer dan 6000 doden zijn gevallen door de terroristische aanvallen in de provincie. Zij waarschuwen voor meer instabiliteit en een opleving van het geweld.

De twee mannen die worden verdacht van het plannen van een aanslag op de Belgische premier Bart De Wever blijven een maand langer vastzitten. Dat heeft de raadkamer in Antwerpen besloten.

Het gaat om een 23-jarige man van Tsjetsjeense afkomst en een 18-jarige man van Marokkaanse afkomst. Het is hetzelfde duo dat ook een aanslag zou plannen op PVV-leider Geert Wilders.

De verdachten werden vorige week donderdag opgepakt tijdens huiszoekingen in Antwerpen. Een derde man werd toen ook aangehouden, maar is vrijgelaten vanwege gebrek aan bewijs.

Explosief aan een drone

De verdachten worden beschuldigd van betrokkenheid bij een terroristische organisatie, het voorbereiden van een aanslag en poging tot terroristische moord.

Het Belgische Openbaar Ministerie maakte eerder bekend dat de Tsjetjeense Abdulla B. een cybersecuritystudent was. Bij de huiszoeking bij hem is een 3D-printer gevonden.

Van de Marokkaanse verdachte is geen naam bekendgemaakt. Bij hem werden een geïmproviseerd explosief en stalen balletjes aangetroffen. De autoriteiten vermoeden dat hij een drone wilde bouwen met een explosieve lading.

Vanwege de dreiging van de verdachten besloot Wilders afgelopen vrijdag om zijn campagne op te schorten. Hij deed de afgelopen dagen niet mee aan verkiezingsdebatten. Vandaag liet hij weten weer te starten met de campagne.

Bij een grote brand gisteren in een kledingfabriek in de hoofdstad van Bangladesh zijn minstens zestien mensen om het leven gekomen. Omdat de slachtoffers volgens de lokale brandweer dusdanig verbrand zijn, moeten DNA-testen uitwijzen wie de slachtoffers zijn, schrijven Bengaalse media.

Drie mensen raakten ernstig gewond bij de brand. Zij zijn opgenomen bij het nationale brandwondencentrum van Bangladesh.

Brandweercommandant Mohammad Tajul zei in een verklaring dat de lichamen op de tweede en derde verdieping van de fabriek zijn gevonden. Op basis van voorlopig onderzoek zei hij dat slachtoffers het dak niet konden bereiken, omdat een traliedeur daarnaartoe op slot zat. Ook zegt hij dat er een chemische explosie was. Daarbij kwamen gassen vrij, waardoor mensen hun bewustzijn verloren en niet meer konden ontsnappen.

De fabrieksbrand brak gisterenochtend uit in een chemisch magazijn in Dhaka. Rond 11.45 uur lokale tijd kreeg de brandweer de eerste meldingen. De brandweer is tot in de avond doorgegaan met blussen. In totaal werden er twaalf brandweerwagens ingezet om het vuur te bestrijden.

De BBC schrijft dat volgens ooggetuigen in de chemische opslagplaats bleekpoeder, plastic en waterstofperoxide werden opgeslagen. Dit soort chemicaliën wordt gebruikt bij de productie van kleding wanneer bijvoorbeeld producten geverfd of gebleekt worden.

De fabriek en het chemische magazijn hadden geen brandveiligheidsplan, zei Tajul in de verklaring.

Kinderarbeid

Na China heeft Bangladesh de grootste kledingindustrie van de wereld. Binnen de branche werken zo'n 4 miljoen mensen, vooral vrouwen. Ook is er in Bangladesh nog steeds sprake van kinderarbeid. Volgens Unicef werken er zo'n 1,7 miljoen kinderen tussen de 5 en 17 jaar in de kledingindustrie.

Het is niet bekend of onder de doden kinderen zijn. Buiten de fabriek verzamelden zich gisteren bezorgde familieleden van mogelijke slachtoffers. Onder hen was ook een vader, wiens dochter mogelijk in de fabriek werkt. "Toen ik over de brand hoorde, ben ik er meteen heen gerend. Maar ik heb haar nog steeds niet gevonden. Ik wil gewoon mijn dochter terug", zei hij tegen persbureau Reuters.

Bangladesh-akkoord

In 2013 werd een internationaal akkoord gesloten over veiligheidsafspraken voor kledingfabrieken in Bangladesh en Pakistan. Dat werd in november van 2023 met zes jaar verlengd. Het akkoord is een juridisch bindende overeenkomst tussen modemerken en vakbonden, die onafhankelijke inspecties naar de veiligheid in kledingfabrieken verplicht stelt.

In het verdrag staan regels over bijvoorbeeld brandveiligheid: kledingfabrieken moeten voldoende nooduitgangen en brandblussers hebben. Het verplicht kledingmerken ook om zorg te dragen voor personeel. Textielarbeiders mogen werk weigeren als de veiligheid niet op orde is.

Om het zogenoemde Bangladesh-akkoord was het afgelopen decennium veel te doen. Een aantal keer leek het verdrag te verlopen.

De organisatie achter het akkoord laat aan de NOS weten dat de getroffen fabriek niet is aangesloten bij het akkoord. Het is onduidelijk voor welke merken er in de kledingfabriek producten werden gemaakt.

Bij een legeroefening in Duitsland is een Nederlandse militair omgekomen. Volgens Defensie lijkt het om een ongeval te gaan. Het gebeurde gisteravond in de buurt van oefenterrein Munster Süd, in de deelstaat Nedersaksen, tussen Hamburg en Hannover. Bij het incident was een Fennek-verkenningsvoertuig betrokken.

Het slachtoffer is een 28-jarige korporaal der eerste klasse van de Landmacht. Defensie zegt geschokt te zijn en mee te leven met de nabestaanden. De oefening zou vandaag eindigen. Vanwege het overlijden gebeurde dat gisteren.

De Koninklijke Marechaussee doet onderzoek naar de toedracht en wordt ondersteund door de Duitse politie. In totaal namen ongeveer 550 militairen deel aan de oefening.

Commandant der Strijdkrachten Eichelsheim reageert op sociale media op het overlijden van de militair. Hij zegt dat zijn gedachten en medeleven uitgaan naar de familie, vrienden en collega's. "Ik wens hen veel sterkte bij dit grote verlies."

Demissionair minister Brekelmans van Defensie zegt geschokt te zijn door het voorval. "Enorm triest en verdrietig. Ik wens de familie, vrienden en collega's ontzettend veel sterkte."

Het is het derde sterfgeval bij een legeroefening in anderhalf jaar tijd. In april van dit jaar kwam een 21-jarige soldaat om het leven bij een ongeval. Dat gebeurde op oefenterrein Güz Altmark, zo'n 150 kilometer ten westen van Berlijn.

In maart vorig jaar raakte een 28-jarige officier ernstig gewond bij een oefening met een infanteriegevechtsvoertuig in Beieren. Hij overleed in het ziekenhuis. Bij hetzelfde incident raakte een militair van 24 lichtgewond.

Duizenden automobilisten kregen het afgelopen jaar een boete voor binnendoor rijden door Vianen. Sinds sluipverkeer beboet wordt, rijdt er een stuk minder verkeer door de stad. Dat concluderen verkeersdeskundigen na onderzoek in opdracht van de gemeente Vijfheerenlanden.

Automobilisten die op de A2 rijden en de afrit Vianen nemen ontkomen er niet aan: "Blijf op de A2!" en "Sluipen is verboden" staat in koeienletters op talloze borden langs de snelweg. In de avondspits geldt sinds juli vorig jaar een inrijverbod.

Tot mei dit jaar werden 5361 boetes uitgedeeld aan mensen die binnendoor reden. Wie voor het eerst de fout in gaat, krijgt een waarschuwing. In totaal zijn er 63.198 waarschuwingen verstuurd, schijft RTV Utrecht.

Niet meer binnendoor

Vianen en het naastgelegen Lexmond kampten jarenlang met grote verkeersdrukte door sluipverkeer. Bij file op de A2 reden veel automobilisten binnendoor via Vianen en Lexmond naar de A27. Dat gebeurde vooral in de avondspits. Daarom geldt inmiddels op meerdere plekken een inrijverbod.

Doordeweeks tussen 15.00 en 19.00 uur mogen alleen automobilisten met een (dag)ontheffing van de afritten gebruikmaken. Ook hulpdiensten, lijnbussen en vrachtwagens zijn vrijgesteld. Camera's controleren de kentekens. De boete bedraagt 129 euro.

Een aantal laat zich ook door boetes niet tegenhouden. Een handvol automobilisten is meer dan dertig keer de fout in gegaan. De gemeente wil met deze automobilisten in gesprek gaan.

"Ik ben tevreden", zegt verkeerswethouder Joop van Montfoort. Op sommige stukken van de sluiproute is het verkeer bijna gehalveerd. Op de Bentz-Berg, een doorgaande weg in Vianen, is het zichtbaar rustiger dan een jaar geleden. Per uur rijden er bijna 300 auto's minder.

De aanpak van de gemeente werpt zijn vruchten af, valt te lezen in het rapport van de verkeersdeskundigen. Oversteken gaat door het inrijverbod een stuk makkelijker: er zit meer tijd tussen passerende auto's, gemiddeld zo'n 1,5 seconde.

"Het is minder druk en dat verbetert de leefbaarheid", zegt Van Montfoort. "We willen niet dat mensen door een dorpje crossen om één minuut eerder op bestemming te zijn." Hij verwijst daarmee naar navigatiesystemen die automobilisten vaak de kortste route geven, ook als dat een sluiproute is.

Minder drukte op snelweg

Een opvallend bijeffect van de maatregel is dat het verkeer op de A2 ter hoogte van Vianen beter doorrijdt. Er zijn minder opstoppingen bij de op- en afritten bij Vianen en Lexmond.

Toch is niet iedereen enthousiast. Ondernemers in Lexmond klagen nog altijd over minder klanten en "gedoe" rond het regelen van ontheffingen. "Het is een utopie om het voor iedereen goed te doen", zegt Van Montfoort.

Gemeenten tonen interesse

Andere gemeenten zijn geïnteresseerd in de sluipverkeeraanpak van de gemeente Vijfheerenlanden. De animo is zo groot dat in januari een congres wordt gehouden om bestuurders en beleidsmakers uitleg te geven.

"Het smaakt naar meer, omdat de oplossing werkt", zegt Van Montfoort. Hij kijkt inmiddels ook naar andere plekken in zijn gemeente om iets aan het sluipverkeer te doen.

De directie en eigenaren van het Nederlandse cryptoplatform Bitvavo konden jarenlang persoonlijke gegevens en rekeningen van klanten inzien. Experts noemen het problematisch, omdat privacyregels bepalen dat alleen een beperkte groep medewerkers van een bedrijf, zoals de anti-witwasafdeling of de klantenservice, toegang mag hebben tot zulke gegevens.

Het bedrijf bevestigt dat de top tot het voorjaar van 2024 in klantdata kon kijken. Volgens Bitvavo was de toegang nodig in de beginjaren van het bedrijf, toen de leiding nog meehielp met het registreren van nieuwe klanten en het beantwoorden van vragen.

Hoogleraar privacyrecht Gerrit-Jan Zwenne zegt in het Financieele Dagblad dat het "met het oog op de bedrijfsomvang en -groei, misschien handig is om de directie allerlei toegangsrechten te geven, maar dat staat wel op gespannen voet met de privacywet".

Er wordt momenteel onderzoek gedaan of medewerkers zich hebben gehouden aan de privacy- en gedragsregels. Dat onderzoek wordt uitgevoerd door advocatenkantoor Stibbe en accountantskantoor PwC.

'Destijds kleiner'

Een woordvoerder van het cryptobedrijf zegt dat Bitvavo destijds een veel kleiner bedrijf was. Inmiddels telt de Amsterdamse cryptobeurs 460 voltijdsbanen, zo'n driehonderd meer dan in die periode. Met een transactievolume van ruim 34 miljard euro was Bitvavo in 2023 de grootste cryptobeurs van Europa.

Het interne onderzoek naar de naleving van privacy- en gedragsregels bij Bitvavo werd ingesteld nadat topman Mark Nuvelstijn afgelopen zomer was afgetreden, na berichtgeving van het FD. De krant meldde dat hij zijn bank onjuiste informatie had gegeven en de intentie had om te handelen met voorkennis.

In chatberichten leek hij te suggereren dat hij Bitvavo-systemen kon gebruiken om een privékwestie op te lossen. Nuvelstijn ontkende dat en zei geen klantgegevens te hebben bekeken. Hij zei dat hij zelf slachtoffer was van de inmiddels veroordeelde beleggingsfraudeur Max R., tegen wie hij aangifte deed.

Bitvavo zegt dat inmiddels alleen de afdelingen die daar recht op hebben toegang hebben tot de klantgegevens.

De Autoriteit Persoonsgegevens laat aan de NOS weten niet te reageren, omdat het niet ingaat op individuele casussen.

Correctie van de redactie

In een eerdere versie van dit artikel stond dat het Financieele Dagblad had onthuld dat topman Mark Nuvelstijn zijn bank onjuiste informatie had gegeven en profiteerde van handel met voorkennis. Die formulering is onjuist en is aangepast.

Bij nieuwe escalaties op de Afghaans-Pakistaanse grens zijn volgens de Taliban minstens twaalf burgerdoden gevallen. Dat schrijft een woordvoerder van het regime op X. Het Pakistaanse leger zou opnieuw Afghanistan hebben aangevallen, waar ook honderd gewonden zouden zijn gevallen. De berichten zijn niet onafhankelijk geverifieerd.

Naast de mededeling dat Pakistan een aanval zou hebben uitgevoerd, melden de Taliban ook dat zij "een groot aantal Pakistaanse soldaten" hebben gedood als reactie op de aanval. Ook staat in het X-bericht dat Pakistaanse posten zijn ingenomen, en dat wapens en tanks in beslag zijn genomen. Volgens Pakistaanse veiligheidsfunctionarissen zijn zes soldaten gedood.

Pakistaanse functionarissen beschuldigen de Taliban van aanvallen. Volgens hen raakten eerst vier Pakistaanse burgers gewond. Ook deze berichten kunnen niet worden geverifieerd.

Afgelopen zondag braken op meerdere plekken langs de grens ook gevechten uit. Beide landen meldden dat. Dat gebeurt vaker langs de 2600 kilometer lange grens, maar volgens persbureaus waren deze escalaties de heftigste sinds de machtsgreep van de Taliban. Bij de vuurgevechten zouden tientallen doden en gewonden zijn gevallen.

Grenssluitingen

Afgelopen maandag sloot Pakistan op verschillende plaatsen de grens met Afghanistan, als reactie op de escalaties. Andersom deed Afghanistan dat ook.

Door het sluiten van grensposten is handel tussen beide landen stil komen te liggen. Vrachtwagens met goederen staan te wachten bij de grensovergangen. Pakistan is een belangrijke leverancier van onder meer voedsel voor de Afghanen.

De relatie tussen Afghanistan en Pakistan is al langer zeer gespannen. Pakistan beschuldigt Afghanistan ervan dat zij gewapende groepen herbergen in hun land, die verantwoordelijk zouden zijn voor de aanvallen in Pakistan onder meer zondag. Het gaat daarbij om de TTP, de Pakistaanse Taliban.

Hoewel de Taliban de aantijgingen ontkennen, hebben VN-experts vastgesteld dat Pakistaanse terroristen worden toegelaten tot Afghanistan, om vanaf daar te opereren en aanslagen te plegen. Op die manier willen ze de regering van Islamabad ontwrichten.

ASML verwacht in 2026 aanzienlijk minder chipmachines te verkopen in China. Toch blijft het bedrijf optimistisch over komend jaar. De chipmachinefabrikant uit Eindhoven verwacht niet dat de omzet volgend jaar lager is dan die van dit jaar.

De afname van vraag uit China schrijft ASML toe aan de uitzonderlijke goede afgelopen twee jaar. Volgens het bedrijf werd dit vooral veroorzaakt doordat er nog een achterstand weggewerkt moest worden. Door de coronapandemie kon er veel minder geleverd worden en de afgelopen twee jaar is deze achterstand dus weggewerkt.

De topman van ASML, Christophe Fouquet, zei in een toelichting op de derde kwartaalcijfers dat hij verwacht dat grote investeringen in kunstmatige intelligentie (AI) het komende jaar het bedrijf toch nog een boost zullen geven. ASML maakt chipmachines die nodig zijn om de geavanceerde chips te maken die nodig zijn voor de AI-industrie.

Geopolitieke spanningen

Van de zomer temperde ASML de verwachtingen al. Het blijft het voor hightechbedrijven roerige tijden door de geopolitieke spanningen met China. Deze week bijvoorbeeld voelde demissionair minister Karremans zich genoodzaakt in te grijpen bij chipmaker Nexperia vanwege zorgen over China.

Ondanks de donkere wolken boven de markt deed ASML het de afgelopen drie maanden niet slecht. De omzet was iets lager met 7,5 miljard euro, vorig kwartaal was dit nog 7,7 miljard. Maar het bedrijf kreeg wel weer iets meer orders binnen dan verwacht. Ook verwacht de ASML-topman nog een flinke stijging van de omzet aan het einde van dit jaar.

Geert Wilders (PVV) gaat weer campagne voeren. Dat laat hij na een kleine week afwezigheid in een lang bericht op X weten. Hij deed sinds vrijdag niet meer mee, omdat hij zich niet veilig voelde.

De PVV-leider legde zijn campagne stil, nadat hij gehoord had dat hij mogelijk doelwit was geweest van een Belgische terreurcel, die een dag eerder was opgerold.

Vijf dagen later laat hij op X weten dat hij "deze maand precies 21 jaar" beveiliging heeft en niet meer thuis woont, maar in een safehouse. "Ik ken na al die jaren het gevoel van persoonlijke vrijheid niet meer. De impact van dat alles op jezelf en je gezin is vaak moeilijk uit te leggen aan mensen die het niet zelf hebben meegemaakt."

Maar hij voelt in campagnetijd "een grote verantwoordelijkheid voor Nederland en alle PVV-kiezers", schrijft hij en zal dus weer aan verkiezingsactiviteiten meedoen.

Wilders zegde het NOS Radiodebat op het laatste moment af en was ook afwezig bij het RTL-debat van afgelopen zondag, hoewel er was voorgesteld om een extra beveiligde locatie te zoeken.

Andere partijen spraken hun medeleven uit met Wilders, maar lieten ook weten dat ze het jammer vonden dat ze niet met de grootste partij in debat konden.

VVD-leider Dilan Yeşilgöz zei zondag bij RTL: "Ik wil u en uw redactie danken voor alle moeite die u heeft gedaan samen met politie en de NCTV om toch tot iets te kunnen komen waar het wel had gekund." De NCTV is de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid.

Vrijdag is Wilders te gast bij Vandaag Inside. En hij doet onder meer ook mee aan de traditionele lijsttrekkers-uitzending van het NOS Jeugdjournaal op zondag 26 oktober en het NOS slotdebat op dinsdag 28 oktober.

Kunstmatige intelligentie (AI) levert veel op voor het bevolkingsonderzoek borstkanker. Toch duurt het nog minimaal drie jaar voordat het daarvoor gebruikt gaat worden, blijkt uit een brief van minister van Volksgezondheid Jan Anthonie Bruijn. De borstkankerpatiëntenvereniging vindt die termijn te lang.

Uit verschillende onderzoeken blijkt dat AI helpt om eerder en sneller tumoren te vinden bij het bevolkingsonderzoek. Bovendien is er nog maar één radioloog nodig in plaats van twee om de mammografieën (röntgenfoto's) te analyseren.

Onderzoeker en radioloog bij het Radboud UMC en het Antoni van Leeuwenhoek Ritse Mann publiceerde recent nog onderzoek waaruit blijkt dat dit ook in Nederland geldt. "We vinden meer terwijl het minder werk kost", vat hij de bevindingen samen.

Vroege opsporing bij borstkanker is belangrijk, omdat dat kan betekenen dat de behandeling minder zwaar is en de kans op genezing groter.

Knobbel

Het is niet alleen van belang voor het bevolkingsonderzoek, maar ook voor vrouwen die met een verdachte plek naar de huisarts gaan.

"Er is nu best een tekort aan radiologen die gespecialiseerd zijn in borstkanker. In principe zou je, als je vandaag naar de huisarts gaat omdat je een knobbel voelt, de volgende dag naar het ziekenhuis moeten kunnen om dat te laten onderzoeken. Nu loopt de wachtlijst in het westen van het land soms op tot drie of vier weken."

Bevolkingsonderzoek borstkanker

In Nederland krijgt 1 op de 7 vrouwen borstkanker. Vrouwen in de leeftijd van 50 tot 75 jaar kunnen deelnemen aan het bevolkingsonderzoek borstkanker.

Vanwege tekort aan personeel worden vrouwen gemiddeld om de 2,5 jaar uitgenodigd in plaats van om de 2 jaar.

Doel van het bevolkingsonderzoek is om borstkanker zo vroeg mogelijk op te sporen zodat de behandeling minder zwaar is en de kans op genezing groter. Jaarlijks overlijden meer dan 3000 vrouwen aan borstkanker.

In landen als Zweden en Denemarken wordt kunstmatige intelligentie al ingezet bij het bevolkingsonderzoek borstkanker. In Nederland duurt het dus nog minimaal tot het derde kwartaal van 2028.

Het grootste deel van die periode gaat op aan de Europese aanbesteding, waarbij wordt besloten met welk bedrijf in zee wordt gegaan, zegt Patricia Hugen, programmamanager bevolkingsonderzoeken bij het RIVM. "Dat is een lang traject van twee jaar."

Als de overheid diensten wil inkopen boven een bepaald bedrag, dan moet er een opdracht worden uitgeschreven waar bedrijven zich vervolgens voor kunnen inschrijven, om de beste dienst voor de beste prijs te krijgen.

Keuzes over AI

Verder moet bepaald worden welke rol AI gaat spelen in de screening. "Daar moeten we keuzes in maken: laat je bijvoorbeeld AI zelf bevindingen doen ter vervanging van één van de twee radiologen die nu nog beoordelen, of zet je het als hulpmiddel in." Ook moeten de radiologen in het gebruik van AI getraind worden.

Volgens Hugen kan niet zomaar het Deense of Zweedse model gekopieerd worden om de invoering te versnellen. "We willen echt naar de Nederlandse situatie kijken. Hier hebben we bijvoorbeeld een laag verwijspercentage voor vervolgonderzoek om te kijken of er inderdaad sprake is van borstkanker; dat willen we graag zo houden."

Hoe groot de kans is dat het over drie jaar is ingevoerd, kan Hugen niet zeggen. "Dat is onzeker. Het hangt van best veel dingen af of het gaat lukken."

Radioloog Ritse Mann heeft goede hoop dat 2028 gehaald wordt. "De druk om AI te gebruiken wordt steeds groter. Het is moeilijk uit te leggen dat we het nu nog niet doen. De kosten zijn lager en de kwaliteit wordt beter."

Borstkanker Vereniging Nederland (BVN) is "niet heel blij" dat het op zijn vroegst over drie jaar wordt ingevoerd. "We krijgen bij het bevolkingsonderzoek te maken met de wet van de remmende voorsprong", zegt Cristina Guerrero Paez, directeur van de patiëntenvereniging.

"We hebben in Nederland een enorm gedegen landelijk systeem ingericht. De keerzijde daarvan is dat het niet makkelijk aan te passen is."

Een aantal bewoners in Den Bosch werd afgelopen nacht wakker van een onaangename verrassing. Een gesprongen waterleiding zette de straat en zeven woningen blank. In een aantal huizen staat het water in de kelder één meter hoog.

De leiding begaf het rond 04.00 uur. Het water gutste vervolgens over de straat, door de tuinen en via kelders naar binnen.

Een bewoner ontdekte het watergeweld toen ze 's nachts naar de wc ging en het water door haar huis hoorde stromen. Ook een buurvrouw merkte dat er iets mis was toen de lichtschakelaars niet meer werkten. Toen ze beneden kwam, zag ze het water kolkend naar binnen stromen, schrijft Omroep Brabant.

Van de zeven getroffen woningen zijn twee woningen helemaal volgelopen. Het gaat om een hoofdleiding waar enorme hoeveelheden water uit stroomt.

Bekijk hier hoe hoog het water stond in een van de huizen:

De brandweer, maar ook Brabant Water en de gemeente zijn naar de Demostheneslaan uitgerukt. Rond 05.30 uur kon het waterbedrijf de leiding afsluiten.

Inmiddels is begonnen het water in de straat weg te pompen. Ook stichting Salvage die eerste hulp verleent na bijvoorbeeld een brand, stormschade en waterschade is ter plaatse om bewoners te helpen met het leegpompen van hun woningen.

De oorzaak van de gesprongen waterleiding is niet bekend.

Een 10-jarig meisje dat gisteren in Tilburg door een auto werd aangereden, is in het ziekenhuis aan haar verwondingen overleden. Dat meldt de politie op X.

Het meisje, dat op een fiets zat, werd rond 16.30 uur op de Dillenburglaan door een auto geschept. Ze raakte zwaargewond en werd met spoed naar het ziekenhuis overgebracht.

Op de weg lagen na het ongeluk twee fietsen, de auto had een flink beschadigde voorruit.

De bestuurder van de auto is na het ongeluk aangehouden. De politie onderzoekt de toedracht van het ongeluk, schrijft Omroep Brabant.