De gemeente Amsterdam schiet tekort in het intern afhandelen van meldingen van grensoverschrijdend gedrag. Dat concludeert ombudsman Munish Ramlal van Metropool Amsterdam in een rapport na meer dan een jaar onderzoek.
Ambtenaren die melding doen van onder meer pesten, discriminatie en (seksuele) intimidatie kunnen volgens het rapport niet rekenen op een juiste en veilige behandeling van hun klacht door Bureau Integriteit, de afdeling die hiervoor verantwoordelijk is. De ombudsman noemt het meldsysteem "zeer problematisch".
"Ambtenaren melden, maar horen vaak niks terug, vervolgstappen blijven vaak onduidelijk en de besluitvorming rond een integriteitsonderzoek roept een schijn van partijdigheid op", stelt de ombudsman in het vernietigende rapport. Hij schrijft dat meldingen over ongewenst gedrag "per direct" buiten de gemeente moeten worden afgehandeld.
Onaangename ervaringen
De ombudsman sprak met 82 medewerkers uit verschillende lagen van het gemeentelijke ambtelijke apparaat, dat zo'n 22.000 mensen telt. Het onderzoek richtte zich op het blootleggen van patronen en structurele knelpunten, en niet op individuele gevallen.
Aanleiding voor het onderzoek waren klachten en brandbrieven over discriminatie en sociale onveiligheid in 2023. Meer dan de helft van de Amsterdamse ambtenaren ervaart pesten, vernedering of uitsluiting, bleek uit onderzoek van het Verwey-Jonker Instituut. Bijna 20 procent werd geconfronteerd met verbaal of fysiek geweld, schrijft AT5.
Bron van klachten, verdriet en teleurstelling
Veel medewerkers gaven bij de ombudsman aan dat zij zich niet veilig voelen om intern hun verhaal te doen, uit vrees voor negatieve gevolgen of omdat ze niet geloven dat het meldpunt onafhankelijk genoeg is, wat bij hen angst en wantrouwen oproept.
Ook vertelden medewerkers de ombudsman dat zij als getuige waren uitgenodigd bij een gesprek met Bureau Integriteit, maar zich tijdens het gesprek als verdachte of zelfs als dader behandeld voelden. "Het gaat erom om mensen te hóren, niet te vérhoren", zegt Ramlal. "De huidige werkwijze blijkt een bron te zijn van klachten, verdriet en teleurstelling."
Het rapport concludeert verder dat melders na een melding regelmatig geen terugkoppeling ontvangen en lange tijd in het ongewisse blijven.
Extern meldpunt
Ramlal benadrukt tegenover stadszender AT5 dat de gemeente als werkgever verantwoordelijk is voor een veilige werkomgeving. "Als het meldsysteem hapert, vergroot dat de onveiligheid omdat je je onbeschermd voelt."
In 2024 werden 180 meldingen ingediend over ongewenst gedrag bij Bureau Integriteit. 67 daarvan gingen over discriminatie, 13 over seksuele intimidatie en 41 over pesten. Dat zijn er meer dan in 2023. Er is voor mensen die werken voor de gemeente sinds eind 2023 ook een extern meldpunt, bij Discriminatie.nl Regio Amsterdam (DRA).
Uit het onderzoek blijkt wel dat de gemeente zich in de loop der jaren sterk heeft ontwikkeld op het gebied van het aanpakken van integriteitskwesties, zoals fraude en corruptie. Bureau Integriteit is in 2001 opgericht om misstanden binnen de Amsterdamse ambtenarij aan te pakken.
Het rapport heeft lang op zich laten wachten. Eind oktober bevestigen betrokkenen aan Het Parool, na eerdere berichtgeving van De Telegraaf dat burgemeester Halsema stevige kritiek heeft geuit bij ombudsman over het nog te publiceren rapport. Zij zou achter de schermen kritisch zijn gezet op de opzet van de onderzoeken.
Matig kritische reflectie
AT5 heeft de conceptversie en de definitieve versie van het rapport met elkaar vergeleken en ziet daarin wel verschillen. Zo zou er volgens de stadsomroep in de afgelopen maanden nog zijn gesleuteld aan de onderzoeksvraag.
Ook werd in de conceptversie nog gesproken over wat 'ambtenaren en inwoners' mogen verwachten, terwijl in de definitieve versie het woord 'inwoners' is verdwenen. Ook zijn er passages die nog in de conceptieversie te vinden waren, weggelaten, bijvoorbeeld over het "matige kritische reflectie bij Bureau Integriteit ".
Halsema weerspreekt druk te hebben uitgeoefend op de ombudsman. Maar Ramlal zegt in een interview met Het Parool dat hij wel degelijk druk heeft ervaren, 'vanuit de burgemeester, gemeentesecretaris en andere betrokken'. Volgens hem is Halsema 'een staatsrechtelijke grens' overgegaan. "Een ombudsman moet onafhankelijk kunnen werken", zegt hij.
Belemmering
Een woordvoerder van de burgemeester laat weten dat het definitieve rapport nu eerst zorgvuldig wordt bekeken. Daarna volgt een inhoudelijke reactie die naar de gemeenteraad wordt gestuurd.
De berichtgeving over het rapport is donderdagmiddag al wel onderwerp van gesprek tijdens een debat in de gemeentecommissie. "Dat er volgens media druk zou zijn uitgeoefend op de ombudsman kan het goed functioneren van dit orgaan belemmeren", stellen raadsleden die het debat hebben aangevraagd.