NOS Nieuws - Algemeen

In twee weken tijd hebben rivaliserende rappers Kendrick Lamar en Drake acht nummers uitgebracht, waarmee ze elkaar onder vuur nemen. Daarbij gaan de artiesten niets uit de weg. Beschuldigingen van onder meer seks met minderjarigen en huiselijk geweld gaan over en weer in de zogenoemde disstracks die de wereldwijde hitlijsten domineren.

"Het is lang geleden dat zulke grote namen in hiphop het tegen elkaar hebben opgenomen. Voor liefhebbers van rap is dit echt smullen", zegt Dave Vanderheijden. Hij is de oprichter van Hiphop In Je Smoel. Op zijn website wordt elke ontwikkeling in deze beef, zoals een muzikale vete in hiphop wordt genoemd, op de voet gevolgd.

Zwaargewichten

De twee hoofdrolspelers, Kendrick Lamar en Drake, zijn beide zwaargewichten in de muziekindustrie. Lamar is een Amerikaanse rapper uit Compton die zeventien Grammy's en een prestigieuze Pulitzer-literatuurprijs op zijn naam heeft staan.

Drake, die luistert naar de naam Aubrey Drake Graham, is een Canadese rapper die commercieel gezien de meest succesvolle hiphopartiest is van het laatste decennium. Met dertien nummer 1-hits staat hij op gelijke hoogte met Michael Jackson.

In de begindagen van Lamar's carrière steekt Drake nog een helpende hand uit. Lamar mag het voorprogramma verzorgen van zijn tournee in 2012.

In datzelfde jaar kwam Poetic Justice uit waar beide rappers op te horen zijn:

In de jaren erna groeien beide rappers uit tot de grootsten van hun generatie. In het nummer Control steekt Lamar niet onder stoelen of banken dat hij zichzelf absoluut de beste vindt. Ook zegt hij in een interview wie hij allemaal achter zich laat op de ranglijst, onder wie Drake. Maar die zegt op zijn beurt dat Lamar hem op geen enkele manier overklast.

Wat volgt zijn kleine speldenprikjes, ook wel sneakdisses genoemd, die beide rappers jarenlang verstoppen in hun nummers. Maar die zorgen voor weinig ophef.

De grote drie

Daar komt verandering in als een andere rapper met een aanzienlijke staat van dienst, J. Cole, afgelopen oktober het nummer First Person Shooter uitbrengt. Daarin somt hij op wie volgens hem de grote drie van de rapwereld zijn: hijzelf, Drake en Kendrick Lamar. Tot ongenoegen van Lamar, die op het nummer Like That duidelijk maakt dat hij als enige aanspraak maakt op de troon.

Daarna volgen de disstracks elkaar in rap tempo op, met de afgelopen twee weken als kookpunt. Lamar maakt Drake uit voor pedofiel en Drake zegt dat Lamar zich schuldig maakt aan huiselijk geweld.

Elkaar overtroeven met heftige aantijgingen is een fundament van de disstrack, weet Vanderheijden. "Die competitiedrang is onlosmakelijk verbonden met hiphop. Van breakdance tot graffiti: je wil laten zien dat je de beste bent. Om dat te bewijzen breek je als rapper de ander zo creatief mogelijk af met met grove teksten. Niet omdat je het per se meent, maar omdat je wil laten zien dat je de kunst van het rappen het best beheerst."

Winkel van Drake beklad

Maar het blijft lang niet altijd sportief. Beefs tussen rappers mondden in het verleden vaker uit in (dodelijk) geweld. Twee incidenten bij het huis van Drake in Toronto deze week doen ook stof opwaaien. Een beveiliger werd woensdag neergeschoten en raakte zwaargewond. Nog geen vierentwintig uur later overmeesterde de politie een indringer bij de woning, meldt showbizzsite TMZ.

Of dit verband houdt met de ruzie tussen de rappers, is onduidelijk. De bekladding van Drakes winkel in Londen met de titel van Lamars meest recente diss was wel een duidelijk signaal.

"Hoe luisteraars reageren op je tracks heb je niet in de hand. Maar ik zie wel dat Drake en Lamar duidelijk uitstralen dat ze deze beef muzikaal willen uitvechten. Ze hebben elkaar uitsluitend met muziek bestookt. Hopelijk zien luisteraars dat ook in", zegt Vanderheijden.

Miljard streams

Bij elkaar opgeteld hebben de nummers al bijna een miljard streams op Spotify. In talloze video's op sociale media worden de nummers uitvoerig ontleed en er is zelfs een speciale Wikipedia-pagina voor opgetuigd.

Vanderheijden: "Het is als liefhebber fantastisch om te zien hoeveel het losmaakt als twee wereldsterren teruggaan naar de essentie van hiphop. Want ook al is de industrie uitgegroeid tot een miljardenbusiness, zij laten zien dat het in de kern nog steeds draait om rappen."

Bij een treinbotsing bij de Argentijnse hoofdstad Buenos Aires zijn zeker negentig mensen gewond geraakt. Een passagierstrein botste tegen een locomotief en een lege goederenwagon.

De passagierstrein was op weg van Buenos Aires naar de noordelijke voorsteden toen die gisteren rond 10.30 uur lokale tijd op een brug in de buurt van de wijk Palermo ontspoorde na een botsing met de goederenwagon. Autoriteiten laten weten nog te onderzoeken waarom de goederenwagon op het spoor stond.

"Er is nog niet genoeg informatie over de omstandigheden rond het ongeluk", stelde de burgemeester van de stad Jorge Macri bij een bezoek aan de rampplek. Hij prees reddingswerkers voor hun snelle handelen.

Het hoofd van de rampendienst vertelt hoe erg de situatie was:

Minister van Transport Franco Mogetta stelde dat "meerdere hypothesen onderzocht worden" over de oorzaak van het ongeval. Volgens hem is niet uit te sluiten dat door diefstal van kabels de seinen niet meer goed werkten.

Tientallen mensen konden ter plekke worden behandeld. Ongeveer dertig mensen met ergere verwondingen zijn naar het ziekenhuis gebracht. Daarbij werden minstens twee personen met een helikopter vervoerd.

Passagiers vertellen aan media dat de trein enkele minuten op de brug had stilgestaan en daarna hard op de goederenwagon botste. De populaire treinverbinding mag in afwachting van het onderzoek niet worden gebruikt.

Novak Djokovic is gisteren bij het verlaten van de tennisbaan na zijn openingspartij op het masterstoernooi van Rome lichtgewond geraakt aan zijn hoofd. Toen hij na zijn gewonnen partij richting de kleedkamers liep en handtekeningen uitdeelde bij de tribunes viel een fles vanuit het publiek op hem.

Op beelden is te zien hoe de Serviër door een metalen fles wordt geraakt, naar zijn hoofd grijpt en zich op zijn knieën laat vallen. Even later wordt hij richting de kleedkamers begeleid.

Er bleek geen opzet in het spel. Een toeschouwer wilde Djokovic een notitieboekje geven voor een handtekening en daarbij viel de fles uit zijn rugzak. Volgens een woordvoerder van de Italiaanse tennisbond had de tennisser en kleine wond aan zijn hoofd, maar hoefde hij geen hechtingen te krijgen.

Nadat de organisatie al in een kort bericht had gemeld dat er geen reden was tot ongerustheid, volgde een bericht van Djokovic zelf. "Het was een ongelukje en ik rust nu goed uit in het hotel met ijs. Tot zondag allemaal", schreef de Serviër.

Relatief eenvoudig verder

De Serviër bereikte relatief eenvoudig de derde ronde van het toernooi door de Fransman Corentin Moutet te verslaan (6-3, 6-1). Hij verloor in de eerste set zijn eerste twee servicegames, maar plaatste zelf drie breaks. In de tweede set was het verzet van Moutet gebroken. In de volgende ronde neemt Djokovic het op tegen de Chileen Alejandro Tabilo.

Eerder op de dag verloor Tallon Griekspoor in de tweede ronde verrassend van de Italiaan Francesco Passaro.

Er is nog altijd geen besluit genomen over de deelname van Joost Klein aan de finale van het songfestival. Sinds organisator EBU gistermiddag aankondigde dat er een onderzoek is gestart naar een incident rond Klein, is er vooral nog veel onduidelijk. Ondertussen heeft de EBU de start van het stemmen op de finalekandidaten uitgesteld, tot er definitief uitsluitsel is over de Nederlandse inzending.

Gisteravond werd bekend dat ook de Zweedse politie betrokken is bij het onderzoek naar het incident rond Klein. Dat bevestigt de politie aan SVT Nyheter, het nieuwsprogramma van de Zweedse publieke omroep.

De zanger zelf hult zich vooralsnog in stilzwijgen. Bij zijn hotel wachtte een journalist hem op, maar hij wilde geen antwoord geven op vragen. Omroep AVROTROS bevestigt dat het onderzoek van organisator EBU nog gaande is. "Wij wachten de uitkomst van dit onderzoek af en willen er tot die tijd niets over kwijt."

Volgens SVT gaat het mogelijk om een fysieke confrontatie met een fotograaf. Een ander hardnekkig gerucht is dat Klein mogelijk een aanvaring had met iemand van de productie van het songfestival.

Ondertussen hadden songfestivalliefhebbers uit landen die niet meedoen aan het songfestival eigenlijk al vanaf middernacht mogen stemmen op hun favoriete artiesten via de Eurovisie-app.

Op de app was echter twee uur lang te lezen "We gaan snel beginnen, blijf hier". Daarbij werd geen tijdsindicatie gegeven. Rond 3.00 uur heeft de organisatie echter geplaatst dat het stemmen is uitgesteld. "Het openen van de stem voor de rest van de wereld is uitgesteld nadat het onderzoek naar de Nederlandse deelnemer is afgerond. Onze excuses voor het ongemak", is te lezen in de app.

Er ligt op dit moment geen aanklacht, zegt een woordvoerder van de politie tegen SVT. "Maar we zijn ter plaatse en voeren onderzoeksmaatregelen uit om te zien wat er is gebeurd."

Klein deed gisteravond niet mee aan de juryshow in de Malmö Arena. Tijdens deze show bekijken leden van de vakjury's van alle deelnemende landen de acts en geven zij punten, die zaterdag aan het eind van de finale bekend worden gemaakt. Deze punten tellen voor de helft mee voor de beoordeling. De andere helft van de punten wordt door de mensen thuis telefonisch en via internet gegeven.

In plaats van een live optreden van Klein was tijdens de juryshow een opname te zien van een eerder optreden. Bij de juryshow is ook publiek aanwezig.

Bij de getoonde videobeelden werd luid meegezongen in de zaal:

Klein is nog niet gediskwalificeerd, benadrukt AVROTROS. Wel is de Nederlandse vlag weggehaald uit het deel van de hal waar de artiesten verblijven.

Bij de repetitie voor de finale eerder op de dag leek er nog niets aan de hand: Klein liep tijdens de zogenoemde vlaggenparade gewoon het podium op. Toen Klein als vijfde aan de beurt was om op te treden stonden technici al klaar om de spullen die de zanger zou gebruiken op het podium te plaatsen. Maar daarna veranderde het plan en kwamen de decorstukken voor Israël - de act die na Klein is te zien in de finale - het podium op.

Zo zag de opkomst van Klein aan het begin van de repetities eruit:

Eergisteren was de zanger ook betrokken bij een opvallend moment tijdens de persconferentie na de tweede halve finale. Klein zat aan een tafel met meerdere deelnemers aan de tweede halve finale, onder wie de Israëlische deelnemer Eden Golan. De aanwezigheid van Israël leidde en leidt tot protesten van mensen die vinden dat het land niet mag meedoen vanwege de oorlog in Gaza.

Tijdens een vraag van een Poolse journalist aan Golan verstopte Klein zichzelf onder een Nederlandse vlag. De journalist vroeg aan Golan of ze erbij had stilgestaan dat ze door haar aanwezigheid andere artiesten en het publiek in gevaar brengt.

Daarop zei de persvoorlichter dat ze daar niet op hoefde te antwoorden. "Waarom niet?" reageerde Klein, die daarbij zijn hoofd onder de vlag vandaan haalde. Daarna gaf de Israëlische zangeres alsnog antwoord.

Slapen

Overigens was Klein niet de enige artiest die tijdens vragen aan Israël de aandacht trok. Marina Satti, die namens Griekenland deelneemt, deed alsof ze in slaap viel terwijl Golan werd geïnterviewd.

Artiesten die Portugal, Engeland, Ierland, Zwitserland, Noorwegen, Denemarken, Litouwen, Finland en San Marino vertegenwoordigen op het songfestival, riepen in maart al op tot een "onmiddellijk en duurzaam staakt-het-vuren in Gaza". Maar op het songfestival zelf mogen zij dat niet zichtbaar doen, omdat de organisatie politieke boodschappen verbiedt.

Toch slaagt de organisatie er niet in om alles tegen te houden. Zo had de Zweedse zanger Eric Saade dinsdag tijdens de eerste halve finale een zwart-wit geblokte sjaal om zijn arm waarmee hij steun betuigde aan het Palestijnse volk. In diezelfde halve finale had een didgeridoospeler tijdens de act van Australië een getekende watermeloen op zijn borst. Tekeningen van watermeloenen worden gebruikt bij pro-Palestijnse protesten omdat watermeloenen dezelfde kleuren hebben als de Palestijnse vlag.

En de Belgische zanger Mustii had in de tweede halve finale op zijn arm het woord peace geschreven. De artiest had eerder gezegd het festival niet te willen boycotten, maar op het podium "een boodschap van hoop en liefde" te willen brengen.

Dolle vreugde in Groningen en 260 kilometer verderop juist groot verdriet in Kerkrade. Dankzij een 2-0 overwinning op Roda JC wist FC Groningen de promotie naar de eredivisie veilig te stellen.

In de binnenstad van Groningen wordt de promotie uitbundig gevierd, meldt RTV Noord. Supporters vieren in de kroegen en op straat feest.

Ook in het stadion is de ontlading groot: na het laatste fluitsignaal bestormden talloze fans het veld. Ook rondom het stadion wordt de promotie gevierd.

Bij de supporters van Roda JC komt het verlies volgens L1 Nieuws hard aan. Vorige week dachten fans en enkele spelers voor een paar minuten dat ze gepromoveerd waren, maar de club is nu veroordeeld tot de play-offs.

De supporters die de wedstrijd vanavond in het Parkstad Limburg Stadion in Kerkrade volgden, verlaten teleurgesteld het stadion.

Na vele waarschuwingen over een aanstaand offensief in Rafah krijgt Israël nu echt te maken met een sanctie van de VS, al heet dat formeel niet zo. President Biden bevestigde in een interview dat de VS een lading zware bommen voor Israël tegenhoudt, die gebruikt zouden kunnen worden bij een inval in de stad in het zuiden van de Gazastrook.

De VS wil niet dat het Israëlische leger Rafah binnenvalt, uit vrees voor een bloedbad onder de burgerbevolking. Naar schatting verblijven er zo'n 1,4 miljoen mensen, van wie de meesten uit andere delen van Gaza zijn gevlucht.

De Amerikanen en andere westerse landen waarschuwen Israël al maanden om geen offensief in Rafah te beginnen. Maar premier Netanyahu trekt zich er weinig van aan. Volgens hem is zo'n inval nodig om ook de laatste eenheden van Hamas te verslaan. Begin deze week werd door Israël de grensovergang tussen Rafah en Egypte ingenomen.

In dit artikel lees je de antwoorden op vijf vragen over het besluit van de VS. Met allereerst:

Hoe groot is de steun van de VS aan Israël?

De VS is al tientallen jaren verreweg de belangrijkste bondgenoot van Israël. Sinds het eind van de Tweede Wereldoorlog heeft de VS voor 216 miljard dollar aan militaire steun naar Israël gestuurd, zegt de Amerikaanse denktank Council on Foreign Relations.

Elk jaar gaat er sowieso een kleine 4 miljard dollar naar Israël voor wapens en munitie, maar sinds de terroristische aanval van Hamas op 7 oktober is die steun opgeschroefd. Het gaat daarbij om munitie en wapens ter waarde van miljarden dollars.

Het precieze bedrag is niet bekend; de VS is hier niet zo open over als over de steun aan Oekraïne. Een hoge functionaris van het Amerikaanse ministerie van Defensie zei wel dat het moeite kostte om genoeg vrachtvliegtuigen te vinden om de spullen naar Israël te brengen.

Hoe moeten we deze beslissing van de Amerikanen inschatten?

"Het is een stevige waarschuwing", zegt Peter Malcontent, docent internationale betrekkingen aan de Universiteit Utrecht en gespecialiseerd in het Palestijns-Israëlische conflict. "Het is voor de Amerikanen belangrijk om dit signaal af te geven. Ze willen niet bijdragen aan mogelijke oorlogsmisdaden bij een eventuele inval in Rafah."

Ook wil de VS de druk opvoeren om tot een staakt-het-vuren te komen, denkt hij. "Washington is gebaat bij rust in het Midden-Oosten, maar Biden kan met een wapenstilstand ook de meeste kiezers tevreden stellen. Hij moet iets doen om progressieve kiezers tegemoet te komen nu de campagne voor de presidentsverkiezingen eind dit jaar op stoom komt."

Daarbij moet wel worden aangetekend dat het nu alleen gaat om bommen die gebruikt kunnen worden bij aanvallen van het Israëlische leger. Biden zei dat de VS wel blijft doorgaan met het sturen van verdedigingswapens die Israël kan inzetten om aanvallen af te slaan, van bijvoorbeeld bewegingen die aan Iran zijn gelieerd.

Betekent dit dat het offensief in Rafah wordt afgeblazen?

Die kans is klein. Wat Netanyahu betreft gaat Israël desnoods zonder de hulp van de VS door met vechten. "Als het moet, vechten we met onze vingernagels", zei Netanyahu in een videoboodschap.

Malcontent beaamt dat Israël ook zonder de VS Rafah kan binnenvallen. "Het is niet zo dat de magazijnen nu ineens leeg zijn. Maar op een bepaald moment gaat er toch een tekort aan dit soort munitie ontstaan. Het heeft dus op termijn wel effect, maar het zal een inval in Rafah niet voorkomen."

Wat doet Nederland na dit besluit van de VS?

Ook Nederland heeft de afgelopen tijd aan Israël duidelijk gemaakt dat het land geen grootschalig grondoffensief in Rafah moet beginnen. Demissionair premier Rutte zei twee maanden geleden dat zo'n inval "een gamechanger" zal zijn voor het kabinet. In het uiterste geval zal dan worden gesproken over sancties of andere maatregelen tegen Israël, zei Rutte.

Het ministerie van Buitenlandse Zaken noemt de laatste ontwikkelingen rondom Rafah "zeer zorgelijk, maar het is te vroeg om te spreken van een grootschalig offensief". Verder zegt het ministerie dat Nederland als land geen militaire goederen naar Israël stuurt. Wel zijn er sinds 7 oktober twee vergunningen afgegeven aan bedrijven om militaire goederen te mogen leveren. Het gaat om onderdelen voor het Israëlische Iron Dome-luchtafweersysteem en om schokdempers voor containers op marineschepen.

Nederland leverde in de eerste maanden van de oorlog ook F-35-onderdelen aan Israël, maar daar werd door het gerechtshof een streep door gezet. Het ministerie van Buitenlandse Zaken is tegen die uitspraak in cassatie gegaan.

Ook in Duitsland wordt na de uitspraken van Biden de steun aan Israël tegen het licht gehouden. Minister van Defensie Pistorius heeft in een interview gezegd dat Berlijn overweegt om geen wapens meer te sturen.

Wat betekent dit besluit voor Biden en Netanyahu?

President Biden en premier Netanyahu kennen elkaar al heel lang, uit de tijd dat Biden nog senator was en Netanyahu op de Israëlische ambassade in Washington werkte.

Het is niet de eerste keer dat de twee van mening verschillen. Eerdere geschillen gingen over de bouw van illegale nederzettingen op de bezette Westelijke Jordaanoever, in de tijd dat Biden vicepresident was onder Obama. Netanyahu stoorde zich ook aan de oproepen van Biden om te de-escaleren tijdens de kortdurende oorlog met Hamas in 2011.

De relatie is de afgelopen maanden opnieuw onder druk komen staan. De politieke toekomst van beide mannen is allerminst zeker. Twee uiterst rechtse ministers in het Israëlische kabinet hebben gedreigd de regering ten val te brengen als het offensief in de stad in het zuiden van de Gazastrook niet doorgaat.

"Als er nu verkiezingen zijn is de kans groot dat Netanyahu die verliest", zegt Malcontent. "Voor hem geldt: hoe langer de oorlog duurt, hoe makkelijker het voor hem is om zijn positie te behouden. En daar past zo'n offensief in Rafah goed bij."

Nieuwsuur besteedde in maart ook al aandacht aan de spanningen tussen de VS en Israël:

De gemeente Rotterdam heeft vier winkelpanden opgekocht om ze daarna aan ondernemers te verhuren. Het doel is om leegstand en ondermijning in de winkelstraten tegen te gaan. Het is niet de enige gemeente die een actievere rol op de vastgoedmarkt neemt. Maar deskundigen zetten wel vraagtekens bij het succes van een dergelijke aanpak.

Rotterdam maakt voor dit initiatief gebruik van het het Fonds Vitale Kerngebieden waarmee het winkelpanden opkoopt, opknapt, verhuurt en uiteindelijk verkoopt. Het fonds blijft maximaal vijftien jaar bestaan. De gemeente heeft er 9 miljoen euro in geïnvesteerd. Het idee is dat hiermee sturing kan worden gegeven aan het soort onderneming dat in de winkelruimte trekt. Op die manier moet het winkelbestand straks beter aansluiten op de wensen van Rotterdammers.

"Winkelgebieden staan onder druk omdat mensen meer online kopen sinds de coronacrisis", signaleert wethouder Robert Simons. "De winkelstraat aantrekkelijk houden komt ook de andere ondernemers ten goede."

Niet de hoofdprijs

Een van de vier aangekochte panden zit aan de Nieuwe Binnenweg, een lange winkelstraat die het centrum met Delfshaven verbindt. Het pand staat al anderhalf jaar leeg nadat een reisbureau eruit vertrok. De gemeente wil de ruimte aan een ondernemer verhuren die waarde toevoegt aan de buurt, maar voor wie het een risico is om voor langere tijd een huurcontract aan te gaan.

Ook de huur zal iets lager zijn dan bij andere panden in de straat. "Wij hoeven niet de hoofdprijs te vragen", zegt Simons.

Ondernemers aan de Nieuwe Binnenweg reageren verschillend op de plannen van de gemeente. Rina van der Stok, ondernemer van Ekoplaza en bestuurslid van de BIZ (Bedrijven Investeringszone) vindt het initiatief van de gemeente niet slecht. "Mits er rekening wordt gehouden met het soort winkel dat erin komt. Voor een aantrekkelijke winkelstraat is een meer divers winkelaanbod in de straat nodig."

Gerard de Meijer, eigenaar van schoenenzaak The Punch, vindt het goed dat leegstand wordt aangepakt, maar heeft zijn twijfels over de manier waarop. "Als de ondernemer wordt gesubsidieerd, dan wordt die bevoordeeld ten opzichte van anderen."

Het opkopen van winkelpanden is slechts één van de middelen die gemeenten hebben om verloedering tegen te gaan, zegt Pieter van der Heijde, expert op het gebied van transformeren van winkelgebieden. "Ook het wijzigen van het bestemmingsplan kan bijdragen aan de leefbaarheid. Daar kan alleen wel veel tijd overheen gaan. Het opkopen is dus een snel, maar ook een risicovol instrument."

Van der Heijde verwijst naar de economische cisis van 2008: "Toen liepen gemeenten financiële schade op doordat de grond- en vastgoedprijzen plotseling kelderden." Het is daarom beter om het voorkomen van verloedering aan de markt over te laten, stelt hij. "Maar als dat niet gebeurt, dan heeft de gemeente de taak om voor goede ruimtelijke ordening te zorgen."

Of een dergelijke strategie succesvol is, is moeilijk te zeggen, volgens Van der Heijde. "Er zijn nog te weinig praktijkvoorbeelden." Voor inspiratie kijkt hij naar Amsterdam, Assen, Beverwijk, Emmen en Oosterhout. De laatstgenoemde gemeente kocht zelfs een heel winkelcentrum.

"Een aantal van deze projecten zijn nog in ontwikkeling en voor Amsterdam geldt dat het niet gemakkelijk was, maar het heeft wel tot een aantrekkelijker entreegebied geleid. Tegenwoordig worden met name winkelpanden opgekocht om te transformeren naar andere functies, zoals woningen, bedrijfsruimte of zorgvoorzieningen."

Wat is divers?

Het gevaar van gemeentes die zich bemoeien met de winkelstraat, is dat het ook een kwestie van smaak is. "Gemeenten zien straten met veel bedrijven van migranten vaak als verloedering", zegt Jan Rath, tot vorig jaar hoogleraar stadssociologie aan de Universiteit van Amsterdam. "Terwijl die straten bij uitstek divers zijn."

Het risico is volgens hem dan ook dat het aanbod misschien wel diverser is na inmenging van de gemeente, maar wel vooral voor één bepaalde groep. "Wat in feite met divers winkelaanbod wordt bedoeld, zijn bijvoorbeeld kaas- en boekwinkels. Dat vindt de middenklasse heel leuk, maar het is niet interessant voor mensen die minder te besteden hebben."

Twee vrouwen van 82 en 85 jaar hebben in Londen schade aangericht aan een vitrinekast met daarin het beroemde document Magna Carta. Het was een protest tegen het Britse regeringsbeleid over fossiele brandstoffen. De vrouwen voerden actie namens de Britse actiegroep Just Stop Oil.

Dominee Sue Parfitt en oud-biologieleraar Judy Bruce liepen met hun gereedschap de British Library in Londen binnen en begonnen daarmee de vitrinekast te bewerken. Ze riepen onder andere "Just stop oil" en droegen een spandoek bij zich. De hele actie werd gefilmd:

In de vitrine waar de twee het op gemunt hadden, ligt een exemplaar van de Magna Carta. Dat is een document uit 1215 waarin voor het eerst werd vastgelegd dat de macht van de koning niet absoluut is en dat hij niet boven de wet staat. De twee zeiden tijdens hun actie dat dit document gaat over de rechtsstaat en over opstaan tegen machtsmisbruik.

Gearresteerd

Beveiligingspersoneel van de bibliotheek greep in en de politie heeft de twee dames gearresteerd voor vernieling. De Magna Carta raakte niet beschadigd, meldde de British Library, die de schade aan de vitrinekast minimaal noemt.

Het demissionaire kabinet moet de Europese Raad bijeenroepen om te praten over welke sancties de Europese Unie wil opleggen als Israël Rafah aanvalt. Dat zegt GroenLinks-PvdA-fractievoorzitter Frans Timmermans in het radioprogramma Nieuws en Co.

De Israëlische premier Netanyahu moet volgens Timmermans een signaal krijgen dat hij een "heilloze weg" inslaat met het binnenvallen van de zuidelijke grensplaats Rafah.

In maart noemde Rutte een Israëlische aanval op Rafah een "gamechanger". Hij zei toen in de Tweede Kamer dat het kabinet in het uiterste geval, als Israël grootschalig Rafah binnenvalt, de mogelijkheid zal bespreken van sancties of andere maatregelen tegen Israël.

"Als je wacht tot hij aanvalt, dan ben je te laat", zegt Timmermans. "Roep de Europese Raad bij elkaar of spreek in ieder geval af dat er sancties komen als Netanyahu doorzet."

Hij ziet onder meer sancties voor zich waarbij Israël geen wapens meer krijgt die ze "in of boven Gaza" kunnen inzetten.

VS en Duitsland

Verschillende westerse leiders hebben de afgelopen dagen gesproken over soortgelijke sancties.

Gisteren zei de Amerikaanse president Biden dat de Verenigde Staten zullen stoppen met het leveren van wapens die kunnen worden gebruikt voor een aanval op Rafah als Israël zijn plannen voor een offensief daar doorzet.

"Als ze Rafah binnentrekken, ga ik niet de wapens leveren die tot nu toe gebruikt zijn in Rafah, in de steden", zei Biden. "Er zijn in Gaza burgers gedood door dit soort bommen en de manier waarop men omgaat met stedelijke gebieden."

Ook de Duitse minister van Defensie zei gisteren dat Duitsland overweegt wapenleveringen aan Israël stop te zetten.

Onrust binnen GroenLinks-PvdA

Binnen de partij van Timmermans ontstond de afgelopen maanden meerdere keren onrust vanwege de oorlog tussen Hamas en Israël.

Zo trok toenmalig Tweede Kamerlid Kauthar Bouchallikht zich in oktober terug van de kandidatenlijst van GroenLinks-PvdA voor de verkiezingen, omdat ze vond dat haar partij te weinig aandacht schonk aan de context van het conflict.

In maart dit jaar ontstond er onrust binnen de partij toen Kamerlid Kati Piri namens de GroenLinks-PvdA-fractie een verklaring deelde waarin stond dat de Israëlische president Herzog ongewenst was bij de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in Amsterdam.

In een spoeddebat heeft de Amsterdamse burgemeester Femke Halsema aan een kritische gemeenteraad uitleg gegeven over de keuzes die zij samen met de driehoek (burgemeester, politie en justitie) heeft gemaakt rondom de ontruiming van UvA-gebouwen deze week.

Pro-Palestijnse betogers eisen dat de Amsterdamse universiteiten hun banden met Israël verbreken en bezetten daarom meerdere dagen het terrein van de Universiteit van Amsterdam (UvA). Halsema zegt dat het besluit om in te grijpen bij het protest pas werd genomen toen de demonstratie niet meer vreedzaam was.

De gemeenteraad is kritisch. Alle partijen hebben vragen over de afwegingen van de driehoek. De linkse partijen willen weten of het geweld dat de politie gebruikte niet buitensporig was. Rechtse partijen willen juist weten waarom de demonstratie zo uit de hand kon lopen.

Sympathisanten

Halsema benadrukt dat de demonstratie van maandag op de Roeterseilandcampus uit de hand liep toen groepen van buiten de universiteit zich aansloten bij het protest. "Zij leken uit te zijn op een confrontatie."

Korpschef Frank Paauw van de Amsterdamse politie zegt dat een deel van de demonstranten mogelijk uit de hoek van krakers of de antifascistische beweging komt. "Als je ziet hoe snel barricades op Roeterseiland en in het centrum werden opgebouwd, zal dat niet door onervaren studenten zijn gedaan." Halsema reageerde ook na afloop van het spoeddebat:

De universiteit vroeg meerdere keren aan de betogers om te vertrekken. Dat gebeurde niet en de UvA gaf aan aangifte te willen doen. Uiteindelijk werd midden in de nacht ingegrepen door de politie.

Volgens Halsema had de situatie niet uit de hand hoeven lopen. "De klappen die vielen waren niet nodig geweest als mensen naar de politie hadden geluisterd, en gewoon waren vertrokken zoals de politie hen opdroeg."

Verschillende partijen in de raad willen weten hoe het kan dat ook vreedzame demonstranten klappen kregen. Daarover zegt Halsema: "Als mensen zien dat het uit de hand loopt, dan weten ze dat het naar kan worden."

Korpschef Paauw sluit zich daarbij aan. "Op zo'n moment kunnen we niet inschatten wie vreedzaam demonstreert en wie niet." Hij benadrukt verder dat het onmogelijk was om contact te krijgen met de demonstranten. "Daar leken afspraken over gemaakt." Een vreedzaam einde van de demonstratie was volgens hem onmogelijk.

Volgens Halsema is er veel schade. "Er is voor honderdduizenden euro's aan kunst stukgemaakt, er is allerlei huisraad op straat gesmeten." Ze vindt het verwonderlijk dat sommige partijen vinden dat ze dat toe moet staan, omdat de situatie in Gaza zo ernstig is.

'Er hoort geen politie op de campus'

In de zaal was veel publiek aanwezig en was de beveiliging flink opgeschroefd. Ook waren er agenten aanwezig. Buiten de Stopera hadden zich zo'n tweehonderd pro-Palestina demonstranten verzameld.

Het debat begon met enkele insprekers. Volgens hen was er sprake van politiegeweld en mag dat nooit ingezet worden tegen vreedzame demonstranten. Sophie Schwartz, ook wel bekend als zangeres Sophie Straat, voelde een "saamhorig gevoel van broederschap" bij de demonstraties van afgelopen week. "Totdat de politie ingreep."

Rébecca Franco, onderzoeker aan de UvA, zei met "huivering te hebben gekeken" naar de bulldozers, ME en politiehonden op de campus van de UvA. "Er hoort geen politie op de campus."

Studentenraad eist aftreden bestuur

De hoofdstad is al dagenlang het decor van grote pro-Palestijnse protesten rond de Universiteit van Amsterdam. Begin deze week hadden demonstranten tenten opgezet op de Roeterseilandcampus. Twee bruggetjes en de toegang naar de campus bij de Nieuwe Prinsengracht werden geblokkeerd met pallets en andere spullen. Tijdens de ontruiming daarvan was het onrustig op het Roeterseiland. Volgens de politie gebruikten demonstranten geweld.

Woensdag werd het Binnengasthuisterrein door de politie ontruimd nadat de UvA aangifte had gedaan, onder meer omdat er vernielingen waren aangericht in de gebouwen.

Volgens de burgemeester zal, net als anders, worden onderzocht of het geweld dat de politie gebruikte disproportioneel was.

De Studentenraad van de UvA eist vrijdagavond het aftreden van het bestuur van de universiteit. De raad veroordeelt "het politiegeweld dat is ingezet om protesten te onderdrukken". De raad schrijft ook dat het bestuur de veiligheid van studenten en medewerkers ernstig in gevaar heeft gebracht "door toevlucht te nemen tot geweld". Wel betreurt het studentenorgaan de vernielingen op de campus.

China is niet langer een van de lievelingetjes van het Europese bedrijfsleven. Het land gold jarenlang als topland om in te investeren voor bedrijven uit de Europese Unie. Maar uit een rapport van de Kamer van Koophandel van de Europese Unie in China blijkt dat die investeringsdrang aan het afnemen is.

Die Kamer van Koophandel ondervraagt elk jaar een paar honderd grote Europese bedrijven over hun plannen met China. Dit jaar zegt 13 procent geen investeringen in de pijpleiding te hebben en ook niet van plan te zijn die te gaan doen in de toekomst. Dat percentage lag in de twaalf jaar dat de Kamer dit onderzoekt nog nooit zo hoog.

Geopolitiek

Ook het aandeel bedrijven dat nog wel geld wil steken in de Chinese markt ligt laag. Slechts 15 procent noemt China nu de topbestemming voor hun kapitaal. In de beste jaren wilde nog een op de drie bedrijven nergens liever geld investeren dan daar.

Met name ICT-bedrijven voelen steeds minder voor China. Ruim een vijfde geeft aan geen investeringsplannen meer te hebben als gevolg van geopolitieke spanningen, strengere regels voor databeveiliging en China's drang om meer zelfvoorzienend te worden op het gebied van technologie.

Daarnaast gaat het simpelweg niet zo goed met de Chinese economie. Anders dan verwacht trok de economie niet weer stevig aan na de coronapandemie. Die economische dip zien de bedrijven als de grootste uitdaging. Maar ook de geopolitieke spanning tussen de VS en China en meer regionale spanningen, die in het rapport niet expliciet benoemd worden, maken China minder aantrekkelijk.

Wie profiteert?

Een deel van de Europese bedrijven geeft zelfs aan al investeringen te verplaatsen. In plaats van een nieuwe fabriek of afdeling in China zet een bedrijf die dan op in een ander land.

Met name Zuidoost-Aziatische landen als Indonesië of Vietnam profiteren van de verschuiving. Maar ook een aanzienlijk deel van de bedrijven kiest voor Europa zelf als alternatieve bestemming voor het geld dat bestemd was voor China.

De beweging is overigens niet alleen iets Europees, volgens de ondervraagde bedrijven. Ruim een kwart ziet ook Chinese leveranciers en klanten hun investeringen verschuiven naar het buitenland.

Nederlandse investeringen

De Nederlandse investeringen is China waren al niet heel groot en namen eerder ook al af. Uit een studie van het Centraal Planbureau (CPB) bleek twee jaar geleden dat de waarde van die investeringen tussen 2015 en 2018 afnam van 16,1 miljard euro naar 12,7 miljard euro.

China stond daarmee op plaats 26 op het lijstje van meest populaire investeringsbestemmingen voor Nederlandse bedrijven.

Het aantal mensen dat ziek is geworden na Koningsdag in Berkel en Rodenrijs is opgelopen tot 918. Dat blijkt uit de eerste resultaten van het uitbraakonderzoek dat is gestart na meerdere meldingen van maag- en darmklachten na een bezoek aan het feest.

Aanvankelijk kreeg de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA) 9 meldingen van mensen die ziek waren geworden nadat ze in het dorp Koningsdag hadden gevierd. Zij kregen bijvoorbeeld diarree of moesten overgeven. Samen met GGD Rotterdam-Rijnmond begon de NVWA een onderzoek om te achterhalen hoe mensen besmet zijn geraakt.

Ruim 2300 mensen vulden een vragenlijst in over waar ze waren geweest en wat ze hadden gegeten en gedronken. Van de respondenten gaven 918 mensen aan dat ze maag- of darmklachten kregen na hun bezoek aan Koningsdag. Niemand werd ernstig ziek.

Besmet eten of water

Hoe de mensen ziek zijn geworden is nog niet bekend. De enige ziekteverwekker die tot nu toe bij "enkele personen" is aangetroffen is het norovirus, meldt GGD Rotterdam-Rijnmond.

Dat is een heel besmettelijk virus dat vooral via besmet eten of water verspreid wordt, of door direct contact met geïnfecteerde personen. De GGD wacht nog op meer onderzoeksresultaten.

In Den Haag zijn vanmiddag drie kinderen gewond geraakt na een auto-ongeluk. De politie meldt dat de slachtoffers met spoed naar het ziekenhuis zijn gebracht.

Het ongeluk gebeurde op de Thorbeckelaan. Een ooggetuige zegt tegen Omroep West dat een moeder met haar drie kinderen op een zebrapad liep, waar ze werden geschept door een auto. "Het was echt een pittige aanrijding", zegt hij. Hij schat dat de kinderen tussen de 1 en 4 jaar oud waren.

Een woordvoerder van de politie bevestigt dat naast de drie slachtoffers ook een vrouw bij het ongeluk was betrokken. Hoe het met haar is en of zij gewond is geraakt, is niet bekend. Hoe het ongeluk heeft kunnen gebeuren wordt nog onderzocht.

Het wordt voor kermissen steeds moeilijker om attracties betaalbaar te houden, vooral voor mensen met een kleine portemonnee. Door sterk stijgende kosten voor beveiliging komen speciale middagen voor minima in de knel, zegt kermisbond BOVAK.

Er waren dit jaar incidenten op verschillende kermissen. Zo werd in Zaandam vorige maand iemand opgepakt voor inbraak en vernielingen op de kinderkermis en waren er problemen met jongeren op kermissen op het Malieveld in Den Haag, in de Reitdiephaven in Groningen en in Alphen aan den Rijn.

In Tilburg wordt op dit moment de budgetkermis gehouden, voor gezinnen die met flinke korting in de attracties mogen. De organisatie kwam dit jaar in de problemen omdat er na eerdere incidenten met jongeren meer beveiliging moest komen van de gemeente. Voorzitter Atze Lubach-Koers van de kermisbond BOVAK vraagt zich af hoe lang die korting nog gegeven kan worden door kermisexploitanten.

'Ongrijpbare groep'

Hij ziet de laatste tijd meer incidenten met jongeren op kermissen. "Het is een bijna ongrijpbare groep van ongeveer 12 tot 16 jaar, waar de politie helaas weinig middelen voor heeft om flink tegen op te treden", zei hij in het NOS Radio 1 Journaal. "We zien ze vaak nog rondhangen nadat ze van het terrein zijn verwijderd."

Begin deze maand liep het uit de hand in Emmeloord, waar meer dan honderd jongeren doelbewust spullen van kermisexploitanten vernielden. Ook werd er met stenen en vuurwerk gegooid. Een groep hield zich tot diep in de nacht op bij de stand- en slaapplekken van de exploitanten. Daar werd getoeterd en lawaai gemaakt en exploitanten werden uitgescholden voor "kankerzigeuner". Mogelijk was een ruzie tussen een kermismedewerker en een bezoeker de aanleiding voor de ongeregeldheden.

"Zo'n grote groep levert een zeer onveilig gevoel op voor de exploitanten en hun gezinnen", zegt Lubach-Koers. De kermis in Emmeloord moest eerder sluiten, terwijl een flink deel van de omzet juist uit de avond moet komen. "Uiteindelijk legt de vergunningverlener de kosten voor extra beveiligers en hogere hekken weer bij ons en dat zien bezoekers terug in de entreeprijzen van attracties."

Ad Jongenelen van kermisbond NKB herkent de verhalen van Lubach-Koers. Naast de problemen met jonge herrieschoppers ziet hij ook uitdagingen in verscherpte milieuregels, mondige omwonenden en wantrouwende banken.

"Sommige gemeenten willen volgend jaar al met milieuzones vrachtwagens weren waarmee de attracties worden vervoerd. Dan moeten we voor tonnen elektrisch vervoer regelen en dan wegen de opbrengsten niet meer op tegen de kosten." Daarnaast zijn mensen volgens Jongenelen kritischer over hun woonomgeving en wordt er sneller bezwaar gemaakt tegen geluidsoverlast van een kermis voor de deur.

"En op kermissen krijgen we veel contante betalingen. Bij het afstorten van dat geld stoppen bankautomaten vaak na het zoveelste briefje van vijftig euro. Dan krijg je gelijk een stempel, moet je aantonen dat je legitieme handel bedrijft en bij sommige collega's wordt de zakelijke rekening geblokkeerd. Hoe ga je dan verder met je bedrijf?"

"Zo'n kans krijg je maar één keer. Of eigenlijk: zo'n kast krijg je maar één keer." Zichtbaar verrukt rekent een bezoeker van de magazijnverkoop van meubelmaker Pastoe zijn aankoop af. Het bedrijf ging begin dit jaar failliet. "Ik ben al zo lang liefhebber. Normaal zou ik mij zo'n kast niet hebben kunnen veroorloven." Vandaag en morgen is er magazijnleegverkoop en die trekt veel geïnteresseerden.

Pastoe, opgericht in 1913, had flinke schulden. Toen het bedrijf in februari bankroet ging hoopte het op een doorstart. Die kwam er met hulp van de Nederlandse designbedrijven Moooi en RSGA Design. "Het wordt voor een designbedrijf dat ambachtsproducten van kwaliteit levert steeds lastiger om zichzelf in de markt te zetten", zegt Titus Darley, oprichter van RSGA Design.

Flink prijskaartje

De prijskaartjes bij de uitverkoop van de voorraad in de voormalige fabriek van Pastoe in Houten liegen er soms niet om, ondanks de soms hoge kortingen. Verkoopprijzen van 1000 euro of meer maakten de iconische designmeubelen nooit bereikbaar voor Jan met de pet.

"Het is eigenlijk wel heel triest, hè?", zegt een oudere bezoeker een beetje verlegen voor ze haar slag slaat. Dat vinden ook twee jongere bezoekers bij het afrekenen van een tv-meubel. "Toch moesten we gaan kijken. We hebben heel lang in de rij gestaan. Maar het is het waard."

Als de laatst overgebleven klassieke Pastoe-meubels zijn verkocht, wil Darley de bekende oude collectie terugbrengen om uiteindelijk nieuwe ontwerpen te gaan maken. "Pastoe was altijd vooruitstrevend. Het was in de jaren 50, 60en 70 het meest internationale meubelmerk van Nederland. Vooruitstrevend word je door nieuwe dingen te doen en je niet te herhalen."

Tijdloos

Toch zullen de nog te maken nieuwe ontwerpen dicht bij de succesvolle basis van het merk uit de jaren 60 blijven. "De kracht van al deze ontwerpen is dat ze dertig tot veertig jaar oud zijn", wijst Darley naar de kasten en stoelen in de fabriek. "Maar door hun heldere belijning en materiaalkwaliteit zijn het tegelijk echt meubels die van generatie op generatie overgaan."

Het UWV meldt dat iemand afgelopen zaterdag 150.000 cv's heeft ingezien op werk.nl en mogelijk gedownload heeft. Die UWV-website brengt werkgevers en werkzoekenden bij elkaar. Het lek is gemeld bij de Autoriteitspersoonsgegevens en het UWV gaat ook aangifte doen.

Het UWV weet wie de cv's heeft buitgemaakt, maar de identiteit van deze persoon is niet bekendgemaakt. Het gaat volgens de organisatie niet om een UWV-werknemer.

"Het is zeer kwalijk dat er vermoedelijk voor oneigenlijk gebruik op zulke grote schaal cv's zijn ingezien en mogelijk gedownload", zegt Judith Duveen, directeur Werkbedrijf bij UWV. "We hebben direct passende maatregelen genomen en gaan de betrokken mensen zo goed mogelijk informeren over de gevolgen van deze onwenselijke massale inzage en mogelijke download."

Mensen met uitkering en zonder uitkering kunnen werk.nl gebruiken om een baan te vinden. Zij kunnen hun cv op de website zetten, zodat toekomstige werkgevers dat kunnen inzien en opslaan. Zoals vaak bij cv's staan er allerlei persoonsgegevens in de documenten, zoals namen, contactgegevens en opleidingen.

"Het zijn erg rijke bronnen", zegt een woordvoerder van de Autoriteit Persoonsgegevens. "Als je die weer combineert met andere data kan je echt een uitgebreid profiel opbouwen met het oog op oplichten, bijvoorbeeld door heel gerichte phisingmailtjes."

Erg rijke bronnen

Dat persoonlijke en professionele gegevens via de site terechtkomen bij een potentiële werkgever is de bedoeling, maar het op grote schaal inzien en verzamelen van cv's natuurlijk niet. "Dit gaat in tegen de gebruiksvoorwaarden", schrijft de uitkeringsinstantie. "Daarom beschouwt UWV dit als een actie tot vermoedelijk gebruik voor oneigenlijke doelen."

Het is niet voor het eerst dat iemand de database van werk.nl plundert. In 2019 werden al eens 117.000 cv's gedownload. Na afloop daarvan installeerde het UWV monitoringssoftware om in de gaten te houden of dit vaker gebeurt. Het geval van zaterdag werd hierdoor opgespoord.

De WO II-zeemijn die dinsdag werd gevonden in Vlissingen, is vanmiddag op open zee vernietigd. Dat gebeurde volgens Omroep Zeeland op zo'n 13 kilometer van de kust en op 15 meter diepte.

De mijn werd dinsdag ontdekt bij werkzaamheden op de bodem van het water voor de Piet Heinkade. De scheepvaart werd stilgelegd en sluizen konden tijdelijk niet worden gebruikt vanwege de vondst.

De zeemijn is vanochtend uit het water gehaald en achterop een duikvaartuig van de marine geladen.

Bij de vernietiging van de mijn kwam het zeewater tientallen meters omhoog:

De lading van de mijn was te groot om op land te vernietigen. Er zat geen ontsteking in, daarom is de mijn de afgelopen dagen in het water blijven liggen.

De zeemijn bevatte 726 kilo aan chemische springstof en behoort het tot de zwaarste categorie zeemijnen, meldt defensie. "Deze dropten Duitsers in de oorlog onder meer uit vliegtuigen."

Volgens defensie komt het nog geregeld voor dat er explosieven uit de Tweede Wereldoorlog worden gevonden. "Maar een explosief van deze omvang wordt niet al te vaak aangetroffen, zeker niet op deze locatie."

Kunstmatige intelligentie die bluft tijdens een kaartspelletje om de tegenstander om de tuin te leiden. Een chatbot die een afspraak met een vriendin voorwendt om onder een andere afspraak uit te komen. En zelfs een AI-systeem dat 'voor dood' speelt om niet ontdekt te worden tijdens een controle. Kunstmatige intelligentie misleidt en manipuleert, concluderen wetenschappers in een nieuwe studie.

Het zijn niet de minste AI's die dit gedrag laten zien. Cicero van Meta, het moederbedrijf van Facebook, gedraagt zich misleidend en oneerlijk tijdens het spelen van een spelletje Diplomacy. Dit terwijl de makers de AI hadden opgedragen om "in grote lijnen eerlijk en behulpzaam" te zijn, en nooit "doelbewust achterbaks". Ook AlphaStar van het door Google overgenomen DeepMind liet dergelijk gedrag zien.

Dit soort gedrag ontstaat waarschijnlijk als misleiding de beste manier is voor een AI-systeem om goed te presteren bij een training, denken de onderzoekers: gebruikers om de tuin leiden helpt de systemen dan om hun doel te bereiken. De wetenschappers hebben in hun studie eerdere onderzoeken samengebracht die zich richtten op het verspreiden van valse informatie door AI. Ze publiceren hun resultaten in het blad Patterns.

Geen onschuldige spelletjes

Het misleidende gedrag van de AI-systemen vond vooral plaats tijdens het spelen van spelletjes, waardoor het onschuldig en ongevaarlijk kan lijken. Maar onschuldig is het volgens de onderzoekers allerminst: "Dit kan in de toekomst leiden tot doorbraken in AI, die kunnen ontaarden in vergevorderde vormen van misleiding", zegt hoofdonderzoeker Peter Park van de Amerikaanse technische universiteit MIT in een begeleidend persbericht.

"AI-systemen die leren om te misleiden en manipuleren zijn absoluut een bron van zorg", reageert computerwetenschapper Roman Yampolskiy van de University of Louisville, zelf niet betrokken bij het onderzoek. De studie legt volgens hem een fundamenteel probleem bloot wat betreft de veiligheid van AI: "Het optimaliseren van systemen hoeft niet overeen te komen met menselijke voorkeuren".

Yampolskiy maakt zich net als Park zorgen over het moment dat dit soort strategieën niet alleen in spelletjes, maar ook in de echte wereld gaan worden gebruikt. "Dat kan mogelijk leiden tot schadelijke manipulaties en misleidingen in de politieke arena, bij economische onderhandelingen of in persoonlijke interacties."

Computerwetenschapper Stuart Russell van de University of California benadrukt de ondoorzichtigheid van dit soort AI-systemen. "We hebben geen idee hoe ze werken. En zelfs als we dat wel wisten, zouden we nog niet kunnen aantonen dat ze veilig zijn - simpelweg omdat ze dat niet zijn".

De misleiding laat in zijn ogen andermaal zien dat er harde eisen moeten worden gesteld aan AI om veilig en eerlijk te zijn. "Het is vervolgens aan de ontwikkelaars om systemen te ontwerpen die aan die eisen voldoen".

Niet de bedoeling

Maar zijn de systemen werkelijk misleidend? Pim Haselager, hoogleraar kunstmatige intelligentie aan het Nijmeegse Donders Instituut, vindt van niet. "Misleiden doe je met een bedoeling. Deze systemen zijn gewoon gereedschappen die opdrachten uitvoeren. Ze hebben niet de intentie om te bedriegen."

Yampolskiy is het daarmee eens: "AI-systemen hebben geen verlangens of bewustzijn. Het is beter om hun acties te zien als uitkomsten van hoe ze geprogrammeerd en getraind zijn."

Volgens Stuart Russell daarentegen maakt het niet zoveel uit of een systeem daadwerkelijk de bedoeling heeft om te misleiden. "Als een systeem redeneert over wat het gaat zeggen en daarbij rekening houdt met het effect op de luisteraar, en het voordeel dat het kan opleveren om valse informatie te geven, dan kunnen we net zo goed zeggen dat het zich bezighoudt met misleiding".

Maar ondanks dit filosofische verschil van inzicht zijn de heren het eens over risico's. "In de nabije toekomst zullen veel fouten en 'misleidingen' door AI voorkomen", zegt Haselager. "En trouwens ook nu al. Het is goed om ons daar bewust van te zijn, want een gewaarschuwd mens telt voor twee".

Yampolskiy gebruikt nog krachtiger bewoordingen: "Bij cybersecurity zeggen we 'vertrouw en verifieer'. Bij AI-veiligheid zeggen we 'Vertrouw nooit'."

Joost Klein, de Nederlandse deelnemer aan het Eurovisie Songfestival, doet vanavond niet mee aan de juryshow. Ook is de Nederlandse vlag weggehaald uit het deel van de hal waar de artiesten verblijven. De Nederlandse inzending is echter nog niet gediskwalificeerd, meldt AVROTROS.

Organisator European Broadcasting Union (EBU) maakte halverwege de middag bekend een incident rond Klein te onderzoeken. EBU houdt sindsdien de lippen stijf op elkaar over wat er gebeurd is en of Klein nog mee mag doen aan de finale van morgen. De situatie zorgt voor veel verwarring, zegt onze correspondent ter plaatse:

AVROTROS bevestigt dat het onderzoek nog gaande is. "Wij wachten de uitkomst van dit onderzoek af en willen er tot die tijd niets over kwijt."

In de zaal klinkt boegeroep als de organisator vertelt dat Joost Klein niet zal optreden:

De Zweedse omroep SVT zegt dat het mogelijk gaat om een fysieke confrontatie met een fotograaf. Een ander hardnekkig gerucht is dat Klein mogelijk een aanvaring had met iemand van de productie van het songfestival.

Joost Klein wacht in zijn hotel de uitslag van het onderzoek af.

Belangrijke repetitie

De juryshow is een belangrijke repetitie voor de finale van zaterdagavond. De vakjury's van de deelnemende landen geven dan hun punten aan de deelnemers. Die punten vormen de helft van het totaal aantal punten. De andere helft wordt morgen uitgedeeld door het publiek.

Vanwege het ontbreken van Nederland, beoordelen de vakjury's vanavond een eerder optreden van Joost Klein. Het gaat om zijn optreden van gisteravond, in de tweede halve finale.

De zaal zingt en danst bij het zien van de beelden:

Joost Klein plaatste zich gisteravond met Europapa voor de finale van het evenement, die morgenavond wordt gehouden.

Laatste moment

Het lijkt erop dat de repetitie van de Nederlander vanmiddag op het laatste moment is afgeblazen. Klein was aan het begin nog wel aanwezig bij de zogenoemde vlaggenparade.

Dit is beeld van die opkomst eerder vandaag:

Bij de repetitie zelf zou hij als vijfde act in actie komen. Voorin de zaal stonden al technici klaar met de spullen die de zanger op het podium zou gebruiken, maar daarna veranderde het plan en kwamen de rekwisieten voor Israël het podium op. Bij de rest van het programma veranderde er niets.

Gisteravond was er een opvallend moment bij de persconferentie na afloop van de halve finale. Journalisten mochten vragen stellen aan Joost Klein en de andere winnaars van de avond, onder wie de Israëlische deelneemster Eden Golan.

De deelname van Israël leidt tot protesten van mensen die vinden dat het land vanwege de oorlog in Gaza niet mee mag doen. Er zijn onder meer betogingen bij het hotel van de zangeres.

Hoofd onder Nederlandse vlag

Een Poolse journalist vroeg aan Golan of ze erbij had stilgestaan dat ze door haar aanwezigheid andere artiesten en het publiek in gevaar brengt. Daarop zei de persvoorlichter dat ze daar niet op hoefde te antwoorden.

"Waarom niet?" reageerde Joost Klein. Hij zat bij het stellen van die vraag met zijn hoofd onder een Nederlandse vlag, maar haalde die er bij zijn reactie af. Daarna gaf de Israëlische zangeres alsnog antwoord. Het moment was niet goed te zien op officiële beelden, maar is wel geregistreerd door iemand uit de zaal.

Maar of het onderzoek dat nu door de EBU is ingesteld specifiek over dit voorval gaat is niet duidelijk.

Een recordhittegolf in Thailand heeft tot nu toe aan 61 mensen het leven gekost, meldt het ministerie van Volksgezondheid in het land. Er is op sommige plaatsen een gevoelstemperatuur gemeld van ruim 52 graden.

Volgens het ministerie zijn er tot nu toe al meer sterfgevallen door de hitte dan in heel 2023, toen overleden 37 mensen door de hoge temperaturen.

Het extreme weer houdt al wekenlang aan. In april werd een temperatuur van 44,2 graden gemeten in de noordelijke provincie Lampang. 's Nachts daalde het kwik zelden onder de 30 graden. In Thailand is de bevolking wel gewend aan hoge temperaturen, maar de hitte was vrijwel nooit zo intens gedurende zo'n lange periode.

Waarschuwingen

De hoogste temperatuur ooit in Thailand gemeten is 44,6 graden, maar de gevoelstemperatuur, waarin ook de effecten van zon, windstil weer en luchtvochtigheid worden meegenomen, kan hoger oplopen. Begin deze week daalde de temperatuur even toen het voor het eerst in maanden regende, maar vandaag was het op veel plekken weer boven de 40 graden.

De Thaise autoriteiten waarschuwen bijna dagelijks voor de warmte en vragen mensen indien mogelijk binnen te blijven. Vooral in het noordoosten van het land zijn veel mensen overleden, meldt het ministerie van Volksgezondheid.

De oorzaken van de aanhoudende hitte zijn volgens deskundigen onder meer het klimaatfenomeen El Niño en de opwarming van de aarde, waarvan in Azië volgens de Wereld Meteorologische Organisatie (WMO) meer is te merken dan gemiddeld wereldwijd. Extreme hitte veroorzaakt de laatste tijd ook problemen in Bangladesh, Vietnam, Myanmar en de Filipijnen.