NOS Nieuws - Algemeen

Iraanse veiligheidsdiensten hebben het 16-jarige meisje Nika Shakarami twee jaar geleden aangerand en vermoord. Dat zegt de BBC, dat geheime documenten in handen heeft en maanden onderzoek deed naar de zaak.

Nika Shakarami verdween op 20 september 2022 in de Iraanse hoofdstad Teheran nadat zij mogelijk had meegedaan aan een protest tegen het regime. De protesten waren door het hele land en ontstonden nadat Mahsa Amini door de religieuze politie was doodgeslagen omdat ze haar verplichte hijab (hoofddoek) niet goed zou hebben gedragen.

Het lichaam van Shakarami werd negen dagen later gevonden. Volgens de lezing van het Iraanse regime was ze overleden door zelfmoord.

Undercoveragenten

De BBC meldt nu dat die lezing niet klopt. De Britse omroep beschijft in detail wat er de laatste uren voor Shakarami's dood is gebeurd. Uit de geheime documenten, gericht aan de opperbevelhebber van de Revolutionaire Garde, blijkt dat Shakarami al voordat ze verdween in de gaten werd gehouden door undercoverdiensten. Zo werd de tiener voor haar verdwijning gefilmd tijdens een protest waar ze hijabs in brand stak, terwijl anderen om haar heen "dood aan de dictator" scandeerden.

Een van de undercoveragenten, vermomd als demonstrant, probeerde Shakarami te arresteren, maar ze wist te vluchten. Een uur later werd ze alsnog gearresteerd en in een busje gezet.

De undercoveragenten zochten vervolgens een gevangenis om Shakarami naartoe te brengen, maar kregen meermaals 'nee' te horen. Het hoofdkwartier van de Revolutionaire Garde beval de agenten om Shakarami naar de beruchte Evin-gevangenis te brengen.

Mishandeld en aangerand

Volgens de agenten, van wie de BBC alle namen heeft, schreeuwde en vloekte Shakarami constant en werd ze in de donkere achterbak van het busje aangerand en mishandeld met knuppels en tasers. Ondanks dat ze geboeid was en sokken in haar mond had, wist ze terug te vechten. In de verklaring zegt een van de undercoveragenten dat hij zichzelf moest verdedigen.

Shakarami overlijdt uiteindelijk in het busje, waarna haar lichaam wordt gedumpt. Een agent omschrijft dat haar gezicht "er niet goed uit zag" en dat ze het bloed op haar hoofd nog hebben verwijderd.

Een maand na de dood van Shakarami meldde de Iraanse staatstelevisie dat na onderzoek was gebleken dat de tiener van een gebouw was gesprongen. De familie van Shakarami vertelde dat ze het lichaam in het mortuarium maar enkele seconden mochten zien. Ook werd een tante gedwongen op tv te zeggen dat Shakarami zelfmoord had gepleegd.

Iran antwoordt niet

Het lichaam van het meisje werd overgebracht naar het geboortedorp van haar vader, maar zou later door de Iraanse geheime dienst zijn verplaatst, meldt de BBC. Op vragen van de Britse omroep is door de Iraanse autoriteiten niet gereageerd.

Bij de grootschalige, maandenlange protesten in 2022 grepen Iraanse ordediensten regelmatig hard in en werden duizenden mensen opgepakt. Volgens mensenrechtenorganisaties zijn er vijfhonderd demonstranten omgekomen. Deze maand maakte Iran bekend de hoofddoekplicht strenger te gaan handhaven. Ook dat leidde tot protesten.

Het metershoge beeld van een gasmolecuul dat sinds 2009 in de middenberm van de A7 bij het Groningse Kolham staat, gaat daar weg. Rijkswaterstaat zegt tegen RTV Noord dat het beeld weg moet vanwege groot onderhoud aan de snelweg.

De Gasmolecule werd vijftien jaar geleden onthuld door koningin Beatrix. Het was een cadeau van de Gasunie, Gasterra en de NAM aan de toenmalige gemeente Slochteren, ter viering van de ontdekking van aardgas in Groningen, toen vijftig jaar geleden. Dat werd groots gevierd.

Het beeld is al enige tijd onderwerp van discussie. Sinds het winningsgebied geteisterd wordt door aardbevingen, kijken veel mensen negatiever naar het beeld, stelt RTV Noord. Het beeld van acht meter hoog werd meerdere keren beklad met verf. De laatste keer was vorige week, toen werd er een scheur op een van de bollen geschilderd.

Bij hoge uitzondering

Dat het beeld van de gasmolecuul nu verdwijnt van de A7, heeft niets te maken met die discussie, benadrukken de betrokken partijen. De sculptuur van kunstenaar Marc Ruygrok krijgt mogelijk een nieuwe locatie. "Op dit moment is het proces in volle gang en kunnen we geen nadere uitspraken doen over de mogelijke uitkomst van deze gesprekken", staat in een verklaring van de gemeente.

Ruygrok vermoedt dat Rijkswaterstaat bij nader inzien geen kunstwerk in de middenberm van de snelweg wil. "Dat is destijds bij hoge uitzondering gebeurd. Ze zouden dat het liefst terugdraaien, omdat andere partijen mogelijk ook gebruik willen maken van de middenberm van een snelweg. En het beeld is controversieel geworden, dus het is niet zo gek als je gedachten die kant op gaan", zegt hij.

Nabestaanden van Nederlanders die in de oorlog hebben gecollaboreerd met de Duitsers vrezen de totale digitalisering van informatie over hun voorouders. Vanaf 2025 moeten de dossiers volgens de Archiefwet beschikbaar zijn en volledig kunnen worden ingezien. Sommige kinderen zijn bang dat het leidt tot verkeerde interpretaties en sensatiezucht.

De nabestaanden pleiten daarom voor een behoedzame openbaarmaking van de informatie, door die bijvoorbeeld eerst alleen inzichtelijk te maken in bibliotheken, stadhuizen en archieven. Zo gaat de drempel wat omhoog en dat kan voorkomen dat mensen in een lollige bui hun buurman googelen, zeggen de nabestaanden.

Het collaboratie-archief omvat bijna vier kilometer aan papier en 30 miljoen documenten: persoonlijke foto's, dagboeken en brieven van Nederlanders die in de oorlog heulden met de vijand. Ook zitten in de dossiers belastende verklaringen van buren, vrienden en bekenden. Sinds februari vorig jaar wordt dit gevoelige archief gedigitaliseerd.

Een beetje voorzichtig

Het is de eerste keer dat nabestaanden van collaborateurs eisen naar buiten brengen. Gisteren stuurden ze een statement rond, nadat ze er al langer over hadden gesproken met onder meer het Nationaal Archief en vertegenwoordigers van het verzet en de Joodse gemeenschap.

Jeroen Saris is voorzitter van de Werkgroep Herkenning en vertelt dat het standpunt over de digitalisering het afgelopen jaar iets is veranderd. Waar de digitalisering voorheen werd aangemoedigd door de werkgroep, bleek uit gesprekken met nabestaanden dat ze de documenten liever gefaseerd zien verschijnen.

"We hebben reacties op de digitalisering gepeild bij de nabestaanden en daar merkten we een zekere terughoudendheid", vertelt Saris. "Als je het iets rustiger aan doet, kan je de effecten en reacties zien en kijken hoe je daarmee omgaat. Dat vinden wij een menselijker manier als het gaat om gevoelige informatie zoals grote familiegeheimen."

Saris staat overigens volledig achter de openbaarmaking. "Alleen op die manier kunnen we onderzoeken wat er die periode is gebeurd", vertelt hij. Dat vinden alle nabestaanden die hij heeft gesproken, geen van allen is tegen openbaarmaking van de stukken. Sommigen vrezen alleen de manier waarop dat gebeurt. "Het moet, maar doe het alleen een beetje voorzichtig", zegt Saris.

Schrijnende gevallen

De Werkgroep Herkenning pleit daarom voor de mogelijkheid om in beroep te gaan tegen de online beschikbaarheid van een familiedossier. Bijvoorbeeld wanneer er sprake is van schrijnende gevallen, zoals verraad binnen een familie. De organisaties die bezig zijn met de digitalisering zeggen de voorstellen van de werkgroep te zullen bekijken.

Als het allemaal loopt zoals in eerste instantie gedacht, moet het Centraal Archief Bijzondere Rechtpleging (zoals het archief officieel heet) in 2027 volledig gedigitaliseerd zijn.

Nu is het nog zo dat geïnteresseerden de dossiers alleen kunnen inzien op een studiezaal als ze kunnen bewijzen dat de persoon is overleden of dat ze toestemming hebben van de betreffende persoon. Er mogen geen kopieën worden gemaakt van de documenten.

In 2025 vervallen de beperkingen op openbaarheid. Het archief gaat dan open, voor zover dit volgens AVG-privacyregels is toegestaan en dan zal het digitaal en online te raadplegen zijn.

Wie op 4 mei aanwezig wil zijn bij de Dodenherdenking op de Dam in Amsterdam moet zich vooraf aanmelden. Dat heeft het Nationaal Comité 4 en 5 mei bekendgemaakt. Via de website herdenkingopdedam.nl kunnen mensen sinds vanochtend gratis een reservering maken.

De maatregel is het gevolg van de beslissing van de burgemeester van Amsterdam en de politie om minder mensen toe te laten bij de herdenking en de kranslegging: 10.000 in plaats van zo'n 20.000. Dat is besloten vanwege de toegenomen spanning in de maatschappij en een grote actiebereidheid, zei burgemeester Halsema deze maand.

Met het reserveringssysteem wil de gemeente voorkomen dat "kwetsbare mensen" en mensen die van ver komen straks geen plek kunnen vinden op de Dam. Bij aankomst op de Dam worden bezoekers gefouilleerd, zoals al bekend was.

Museumprotest

Vorige maand werd de opening van het Nationaal Holocaustmuseum in de hoofdstad verstoord door protestacties, waarbij volgens verschillende getuigen ook antisemitische leuzen te horen waren. Er werd gedemonstreerd vanwege het bezoek van de Israëlische president Herzog. Zijn komst lag gevoelig door de oorlog in Gaza.

De punten van de Nederlandse vakjury bij het Eurovisie Songfestival komen dit jaar vanuit Leeuwarden. Op zaterdag 11 mei presenteert influencer en oud-songfestivalpresentator Nikkie de Jager (NikkieTutorials) de Nederlandse douze points rechtstreeks vanaf het Oldehoofsterkerkhof in de Friese hoofdstad, waar op dat moment duizenden mensen op grote schermen naar de finale van het Songfestival kunnen kijken.

De eenmalige verhuizing naar Leeuwarden is volgens AVROTROS, de omroep achter het Songfestival, een logische keuze vanwege de band met Joost Klein, die voor Nederland optreedt op het liedjesevenement. Klein is geboren in Leeuwarden en een trotse Fries. Zo kreeg hij internationale bekendheid door z'n nummer Friesenjung.

Nikkie de Jager noemt het geven van de punten een droom die uitkomt. "Toen ik in 2021 het festival mocht presenteren, bleef er altijd nog een kleine wens over: de punten! Nu mag ik eindelijk die befaamde woorden uitspreken: 'Our twelve points go to...'."

Verhuizing naar Leeuwarden

Het is al jaren traditie dat er in de finale van het Eurovisie Songfestival wordt geschakeld naar (meestal de hoofdsteden van) alle deelnemende landen voor het bekendmaken van de jurypunten. De afgelopen edities kwamen de Nederlandse punten altijd uit Hilversum, waar een bekende Nederlander in een studio klaarstond om de resultaten bekend te maken. Vaak was op de achtergrond de hoge tv-toren van Hilversum te zien of het Instituut voor Beeld en Geluid.

Vorig jaar deed zangeres en oud-songfestivaldeelnemer S10 dat namens Nederland:

"Dat kan beter", dacht oud-presentator Sipke Jan Bousema toen hij afgelopen november hoorde dat zanger Joost Klein dit jaar namens Nederland naar het Songfestival gaat. Daarom stampte hij samen met de provincie Friesland, de gemeente Leeuwarden en een aantal andere organisaties de 'Europaparty' uit de grond. Ongeveer zesduizend mensen kunnen op de finaleavond op het Oldehoofsterkerkhof samen de finale kijken.

Tegelijk hoopten ze omroep AVROTROS te overtuigen de puntentelling ook naar Leeuwarden te verhuizen en dat is dus gelukt. "Dat AVROTROS ons idee omarmt, is fantastisch", zegt Bousema. "Het is voor het eerst in Nederland dat het op deze manier gebeurt. Uniek en origineel, dat is Joost en dat zit in het Friese dna."

Tweede halve finale

Wethouder Hein Kuiken van de gemeente Leeuwarden voegt daaraan toe: "Dat Joost de finale haalt, is voor ons altijd een no brainer geweest. Dat we Joost vanuit zijn geboortestad mogen toejuichen en dat de officiële puntentelling hier vandaan komt, maakt de cirkel rond."

De 68e editie van het Eurovisie Songfestival begint volgende week dinsdag. Joost Klein doet namens Nederland mee in de tweede halve finale op donderdag 9 mei. Hij treedt daarin op als allerlaatste. Volgens de peilingen gaat Klein het goed doen op het Eurovisie-podium; de wedkantoren schatten op dit moment in dat de derde plaats haalbaar is.

Gister vertrok Joost Klein vanaf Schiphol naar Malmö voor de repetitieweek:

Bij Kommerzijl in Groningen is vannacht een aardbeving gemeten met een kracht van 1,8. Dat gebeurde rond 00.50 uur, meldt het KNMI.

Eerder meldde het meteorologisch instituut dat het ging om een beving met een kracht van 2,2. Dat getal werd later bijgesteld. De beving werd geregistreerd op een diepte van 3 kilometer. Anderhalf uur later volgde nog een lichte beving met een kracht van 0,7.

Het KNMI zegt dat het gaat om een aardbeving met een niet-natuurlijke oorzaak, in dit geval trillingen van de aarde door gaswinning. Het is niet duidelijk of deze aardbeving gevoeld is door inwoners. De beving zat wat kracht betreft op de rand van wat voelbaar is.

Gistermiddag was er ook al een aardbeving in Groningen. Die was bij Usquert en had een kracht van 1,5.

Gaskraan dicht

Hoewel de gaskraan in Groningen deze maand definitief dichtging, zijn de aardbevingen daarmee nog niet voorbij. Dat komt door ondergrondse drukverschillen die zijn ontstaan door de jarenlange gaswinning. Wel neemt het aantal aardbevingen af door de sluiting van het gasveld. Op het dieptepunt in 2013 vonden de meeste bevingen plaats: 119 alleen al in Groningen, waarvan er 30 een kracht hadden van meer dan 1,5.

Op 11 april was er nog een goed voelbare beving in de omgeving van het dorp Zeerijp.

Air France-KLM heeft het afgelopen kwartaal het grootste verlies geboekt sinds de coronacrisis: 480 miljoen euro. De luchtvaartmaatschappij heeft last van de geopolitieke spanningen in de wereld, waardoor toestellen bijvoorbeeld moeten omvliegen en onderdelen voor vliegtuigen later arriveren.

Daarnaast is het verlies te wijten aan stijgende salariskosten, terwijl ook de inkomsten uit vrachtvervoer tegenvielen.

De luchtvaarmaatschappij vervoerde wel meer passagiers, zo'n 20 miljoen. Dat is 6,2 procent meer dan vorig jaar. KLM deed het relatief goed en vervoerde bijna 18 procent meer reizigers in de eerste drie maanden van dit jaar.

Serie aan problemen

Marjan Rintel, de hoogste baas van KLM, spreekt van een serie aan problemen waardoor het dit jaar tegenzit. "Aan de ene kant hebben we te maken gehad met heel veel slecht weer, wat leidt tot annuleringen en omboekingen. Tegelijkertijd hebben we last van de lange levertijd van onderdelen. Die zijn moeilijk verkrijgbaar, waarbij we ook niet alle mensen in huis hebben."

Het tekort aan personeel is nog altijd een gevolg van de coronacrisis, toen KLM veel grond- en cabinepersoneel moest laten gaan. "Dat tekort zie je ook bij onze leveranciers", zegt Rintel.

Daar komen de conflicten in de wereld nog eens bovenop. "Je moet soms tussen de 80 en 300 dagen wachten voor een onderdeel beschikbaar is. We kunnen niet meer over Rusland vliegen. Dus naar Azië moeten we altijd omvliegen. Daardoor heb je meer brandstof en piloten nodig. Dat zie je ook met de geopolitieke spanningen in het Midden-Oosten en in Afrika."

Hoewel al deze problemen voorlopig zullen aanhouden, verwacht Rintel wel verbeteringen. Een verbeterprogramma leverde volgens haar in maart al de eerste vruchten af. "We nemen wel heel veel mensen aan, technici en piloten. Daardoor worden we minder kwetsbaar als we moeten wachten op onderdelen."

Ook Lufthansa in het rood

Air France-KLM is niet de enige met dieprode cijfers. Ook Lufthansa meldde vanmorgen een kwartaalverlies van 273 miljoen euro. De inkomsten liepen hier nog steviger terug door aanhoudende stakingen. Hierdoor liepen onder andere de kosten om passagiers te compenseren op.

Daarnaast heeft het teruglopende vrachtvervoer invloed op het bedrijfsresultaat. De Duitse luchtvaartmaatschappij kondigt aan om in de kosten te snijden, nieuwe projecten stop te zetten en mogelijk een reorganisatie door te voeren..

Vier politieagenten zijn gisteren gedood tijdens een vuurgevecht in de Amerikaanse staat North Carolina. Ze zochten een man vanwege illegaal wapenbezit en werden beschoten toen ze aankwamen bij het huis waar hij was. Vier andere agenten raakten gewond.

De agenten werden door de verdachte beschoten toen ze de woning in de stad Charlotte naderden. Ze schoten hem daarop dood in de voortuin. Vervolgens werd er door iemand anders geschoten vanuit het huis.

Volgens buurbewoners ontstond daarop een vuurgevecht dat enkele minuten duurde:

Na een impasse van zo'n drie uur kon de politie met behulp van gepantserde trucks het pand binnendringen. De agenten troffen daar een vrouw en een jongen van 17 aan. Zij zijn aangehouden en worden verhoord.

Drie reeksen schoten

"Vandaag hebben we een aantal helden verloren die simpelweg probeerden onze gemeenschap veilig te houden", zei de politiechef op een persconferentie.

Een buurtbewoner zegt tegen persbureau AP dat ze haar huis aan het schoonmaken was toen ze de eerste schoten hoorde. Daarna was het volgens haar even stil, waarna er een tweede reeks schoten volgde en nog derde.

Op beelden was te zien hoe ambulances met loeiende sirenes naar het ziekenhuis reden. Wegen in de omgeving van het huis werden afgesloten zodat ze sneller bij het ziekenhuis konden komen. Op vier scholen in de stad mochten kinderen tijdelijk niet naar buiten.

Tot voor kort moesten fanatieke sporters die op zoek waren naar specifieke sportvoeding en voedingssupplementen hun producten veelal online bestellen. Inmiddels zijn deze producten steeds vaker ook in supermarkten te vinden.

Supermarktketens als Albert Heijn, Jumbo, Lidl en Dirk van den Broek hebben meters aan schappen in hun winkels gevuld met eiwitrijke voeding. Ook staan er sportsupplementen zoals creatine en pre-workouts. Daarnaast ontwikkelen supermarkten hun eigen huismerken, zoals AH-eiwitrepen, Jumbo-eiwitshakes en Lidl-creatine.

De markt voor sportvoeding en supplementen heeft een stevige groei doorgemaakt. Bedrijven in deze sector, zoals XXL Nutrition, Body & Fit en Muscle Meat, zagen hun omzet de afgelopen jaren flink stijgen, vooral door online verkoop.

Huismerken

En nu zijn supermarkten dus ook geïnteresseerd. Albert Heijn, Jumbo en Lidl begonnen met de verkoop van enkele zuivelproducten die veel eiwitten bevatten. Dat liep zo goed, dat de supermarkten het assortiment voortdurend uitbreiden.

Jumbo heeft inmiddels een eigen huismerk dat negen sportvoedingsproducten bevat. Ook Lidl is twee weken geleden ingesprongen op de trend: de supermarktketen heeft een eigen lijn met shakes, repen, toetjes, creatine en pre-workouts.

"Naarmate we meer sportproducten toevoegden, kwam er meer omzet erbij. Er leek geen limiet aan te zitten", zegt Richard Blok, die bij Lidl verantwoordelijk is voor de ontwikkeling van deze nieuwe producten. "We hebben een keuken op kantoor, waar we alle producten zelf testen", zegt Blok. "Dus ik heb inmiddels heel wat shakes achter de kiezen."

Gezondheidsrisico's

Volgens retailexpert Paul Moers speelt gezondheid een steeds grotere rol in supermarkten. "Jumbo stopt met kiloknallers, de supermarkten gaan over op meer plantaardige producten en halen sigaretten weg. Dus sportvoedingsproducten horen ook zeker thuis in de supermarkt, waar je twee tot drie keer per week komt."

Op dit soort producten zitten vaak hoge marges. "Voor gezondheid hebben we geld over en al helemaal als het met sport te maken heeft. Denk maar aan de dure sportschoenen en sportschoolabonnementen die we kopen. Dat supermarkten nu ook huismerken ontwikkelen, laat zien dat deze categorie volwassen is geworden."

Experts zetten wel vraagtekens bij de gezondheidsclaims. Met een gezond en gevarieerd dieet krijgen veel recreatieve sporters al voldoende binnen. "Je hebt bijvoorbeeld eiwitverrijkte pindakaas en havermout", zegt sportvoedingsdeskundige Josette van Toor. "Maar waarom is dat nodig? Zoveel meer zit daar echt niet in. Het is dus belangrijk om de etiketten goed lezen."

Ze waarschuwt daarnaast voor de risico's van supplementen met een hoog cafeïnegehalte, zoals pre-workouts. "Dat kan iets met je bloeddruk doen en je kan zelfs hartkloppingen krijgen", zegt Van Toor.

Eten met de post

Olivier Richters staat vanwege zijn imposante postuur (2 meter 18 en 160 kilo) ook wel bekend als The Dutch Giant. Met zijn bedrijf Muscle Meat verkoopt hij complete sportmaaltijden. Die maaltijden verkocht hij tot voor kort alleen online. "Elf jaar geleden werd ik door PostNL heel raar aangekeken toen ik vroeg of ik eten met de post kon versturen", zegt Richters. "Nu is dat heel normaal."

Sinds kort zijn ook zijn producten in de supermarkt te vinden. "We begonnen een jaar geleden met zes Jumbo-franchisers. Er was best veel overtuiging nodig op het hoofdkantoor, maar vanwege het grote succes liggen we vanaf mei in 700 filialen."

Doordat supermarkten nu ook huismerken ontwikkelen, is de concurrentie in de schappen wel een stuk groter. "Ik zie het als iets positiefs", zegt Richters. "Mensen kunnen op deze manier makkelijker iets uitproberen en bekend worden met de verschillende producten."

Ook René van der Zel van XXL Nutrition maakt zich weinig zorgen: "Dit soort producten stijgen al jaren in populariteit, dus je kon er wel vergif op innemen dat ze hierop zouden duiken. Wij hebben een sterke naam, dus ik maak me daar niet druk om."

In een verpleeghuis in Ede heeft vannacht brand gewoed. Tientallen bewoners moesten worden geëvacueerd. Personeel, politieagenten en brandweerlieden hebben ook zeker vijftien bewoners met bed en al verplaatst naar een nabijgelegen pand, schrijft Omroep Gelderland.

De brand brak rond 01.00 uur uit in een technische ruimte van het verpleeghuis. De rook verspreidde zich vervolgens door het complex.

Rook ingeademd

Enkele medewerkers zijn door ambulancepersoneel nagekeken omdat ze mogelijk rook hadden ingeademd. Van de bewoners raakte niemand gewond bij de brand. Het is nog niet duidelijk wanneer ze terug mogen naar het verpleeghuis.

Rond 04.00 uur schreef de Brandweer Gelderland-Midden op X dat de brand onder controle was.

Goedemorgen! De Britse koning Charles heeft vandaag zijn eerste werkbezoek sinds in februari naar buiten kwam dat hij kanker heeft. En het Internationaal Gerechtshof in Den Haag doet uitspraak in een zaak van Nicaragua, dat vindt dat Duitsland geen wapens zou moeten leveren aan Israël.

Eerst het weer: hier en daar valt wat regen, de buien trekken in de loop van de ochtend weg. Overdag zonnig met wat bewolking. Later meer kans op buien en 's avonds een klap onweer. Het wordt 17 tot 23 graden.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de files en werkzaamheden. En hier zie je de actuele situatie op het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Wat heb je gemist?

Het kabinet versoepelde de afgelopen jaren de stikstofregels speciaal voor Schiphol, meldt NRC. De luchthaven kon daardoor in september makkelijker een natuurvergunning krijgen. Die was nodig omdat Schiphol anders het aantal vluchten, en ook het aantal banen, zou moeten halveren. Hoge ambtenaren zagen de versoepeling niet zitten, maar minister Van der Wal legde dat advies naast zich neer, blijkt uit interne stukken die de krant via milieuorganisaties in handen heeft gekregen. Deskundigen zeggen tegen NRC dat de natuurvergunning waarschijnlijk niet standhoudt bij de rechter.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Joost Klein vertrok gisteren naar Malmö, waar hij voor Nederland op het Eurovisiesongfestival gaat optreden. Bij het uitzwaaimoment voor de pers gaf de Europapa-zanger een interview op geheel eigen wijze.

Fijne dinsdag!

Minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof, VVD) heeft de afgelopen jaren de stikstofregels versoepeld voor luchthaven Schiphol, ondanks een negatief advies van haar hoogste stikstofambtenaar. Schiphol kon hierdoor makkelijker een natuurvergunning krijgen, waardoor het aantal vluchten niet omlaag hoefde. Dat meldt NRC op basis van interne documenten van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit (LNV), die zijn opgevraagd voor milieuorganisatie Mobilisation for the Environment (MOB).

In een reactie zegt een woordvoerder van Van der Wal dat Schiphol dezelfde behandeling heeft gekregen als andere private partijen die extern salderen met een andere private onderneming. Extern salderen is het overnemen van de stikstofruimte die ontstaat als iemand op een andere locatie stopt.

Volgens het ministerie is de overheid verantwoordelijk voor de staat van de natuur, maar hoeft een private partij niet te toetsen of er nog ruimte is die eerst naar natuurherstel moet.

'Vraagtekens deskundigen'

Deskundigen zeggen tegen de krant dat de vergunning waarschijnlijk niet standhoudt bij de rechter. Andere bedrijven zouden geen aanspraak kunnen maken op de versoepeling.

De versoepeling draaide onder meer om negen boerenbedrijven in de buurt van de luchthaven, die Schiphol begin vorig jaar aankocht. Uit de documenten blijkt dat Schiphol de hoeveelheid stikstof die werd bespaard doordat de boerderijen stopten, volledig mocht gebruiken om de eigen uitstoot aan stikstof te compenseren. De overheid controleerde niet of er natuurgebieden in de omgeving zijn die eerst moeten herstellen, hoewel dat volgens de krant wel vereist is volgens de Europese regels. Andere Nederlandse bedrijven worden daar wel aan gehouden, schrijft NRC.

Bewust vertraagd

De ambtenaren van het ministerie werkten bewust traag aan een nieuwe natuurvergunning, schrijft de krant verder. De luchthaven zou daardoor langer kunnen wegkomen met een hoge uitstoot. Toen de natuurvergunning uiteindelijk werd verleend aan Schiphol, afgelopen herfst, hield het ministerie er al rekening mee dat natuurorganisaties daar juridische procedures tegen zouden beginnen, maar intussen was er tijd gewonnen: "De verwachting is dat dit zeker anderhalf jaar oplevert", schrijven de ambtenaren volgens NRC aan Van der Wal.

Het ministerie ontkent tegenover de NOS dat er sprake was van het bewust traineren van de vergunning: "Op basis van voortschrijdend inzicht en mede naar aanleiding van ingediende zienswijzen en advies van de Commissie voor de milieueffectrapportage is de aanvraag verschillende keren gewijzigd en aangevuld. Dat kost tijd en moet zorgvuldig gebeuren."

Zorgen over werkgelegenheid

De welwillende houding van het ministerie tegenover de luchthaven komt voor een groot deel voort uit zorgen over het mogelijk verdwijnen van vluchten en daarmee ook werkgelegenheid, schrijft NRC.

Onderzoeker omgevingsrecht Ralph Frijns noemt een tactiek van vertraging door het ministerie tegenover de krant kwalijk: "Je hebt je aan de wet te houden, zeker als rijksoverheid."

Bij een Russische raketaanval op Oekraïense havenstad Odesa zijn minstens vier doden gevallen. Ook raakten ten minste 32 mensen gewond, van wie zeven nog in levensgevaar verkeren. Dat melden lokale bestuurders.

Volgens gouverneur Oleh Kiper van de regio Odesa kwam er na de aanval ook nog een man om door een hartaanval, veroorzaakt door de raketaanval. Onder de gewonden zijn een 4-jarige, die in levensgevaar verkeert, een ander kind en een zwangere vrouw.

De slachtoffers vielen in en rond een schoolgebouw dat een particuliere rechtenopleiding huisvest, in een park vlak bij zee. Vaak wandelen er ook veel mensen.

Een jonge vrouw wilde er net heen, toen de raket insloeg:

"Monsters, beesten, tuig. Ik weet niet wat ik er meer over moet zeggen", zo reageert burgemeester Hennadi Troechanov van Odesa via sociale media. "Mensen komen daar voor een wandelingetje, worden beschoten en vermoord."

Clustermunitie

Een ooggetuige zegt tegen persbureau Reuters dat het schoolgebouw geraakt werd toen de raket werd onderschept door luchtafweer: "ik zag hoe de raket neergehaald werd, daarna werd onze deur opengeblazen en gingen de ruiten trillen. En toen zag ik het gebouw in brand staan."

Een woordvoerder van de Oekraïense marine zegt op Telegram dat het schoolgebouw werd geraakt door een ballistische Iskander-raket, die lastiger te onderscheppen is dan veel andere raketten. De raket was geladen met clustermunitie, die berucht is om de vele slachtoffers die het maakt.

Vorig jaar kregen zo'n 474.000 Nederlandse jongeren een of meerdere vormen van jeugdzorg, ongeveer 1 op de 9 jongeren tot 23 jaar oud. Dat is een stijging van 10.000 jongeren sinds 2021, meldt het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS), oftewel een stijging van 2,2 procent.

De stijging wordt volgens het CBS vooral verklaard doordat meer tienermeisjes van 12 tot 18 jaar hulp kregen, en dan vooral hulp in de lichtere categorie 'jeugdhulp zonder verblijf'. Dat is hulp bij psychische of gedragsproblemen waarbij de jongere thuis blijft wonen, en individuele therapiesessies of groepssessies bijwoont. Afgelopen jaar kreeg bijna 18 procent van de tienermeisjes deze vorm van hulp.

Jongetjes in de basisschoolleeftijd krijgen deze vorm van jeugdhulp nog vaker: ongeveer 22 procent van de jongens tussen 8 en 12 jaar oud, een percentage dat de afgelopen drie jaar stabiel bleef.

Veruit de grootste groep jongeren in de jeugdzorg maakt gebruik van zulke jeugdhulp zonder verblijf: 447.000 mensen, oftewel 94 procent van het totaal.

Minder opnames en voogdijschappen

Hoewel het totaal aantal jongeren in de jeugdzorg toenam, meldt het CBS dat er juist een daling te zien was in de ingrijpender categorieën van zorg: het aantal jongeren in de jeugdhulp met verblijf (opname in pleeggezin of zorginstelling) nam af met 5 procent, het aantal ondertoezichtstellingen (waarbij het gezag van de ouders wordt beperkt) nam af met 15 procent. Ook het aantal voogdijschappen (waarbij het gezag van de ouders wordt afgenomen) liep terug met 10 procent. Waardoor deze dalingen komen, meldt het CBS niet.

Opvallend is volgens het CBS dat het aantal jongeren in de jeugdzorg binnen Nederland enorm verschilt, van meer dan 15 procent van de jongeren in Tiel en Veendam tot minder dan 6 procent in onder meer Schiedam, Maassluis en Raalte. Volgens het CBS kan dit komen door sociaal-economische verschillen tussen gemeentes, maar ook doordat elke gemeente de jeugdzorg anders organiseert.

Het Openbaar Ministerie (OM) past vanaf komende woensdag zijn regels aan voor het afluisteren van verdachten, als blijkt dat er ook journalisten deelnemen aan de gesprekken die zij voeren. Vanaf 1 mei moet in dat geval altijd een rechter-commissaris vooraf toestemming geven voor het afluisteren en opnemen van de vertrouwelijke gesprekken. Een rechter-commissaris is een rechter die in de gaten houdt of het onderzoek van het OM rechtmatig verloopt.

Aanleiding voor het gewijzigde beleid is een gesprek dat verslaggevers van online magazine De Correspondent in 2022 voerden met de drie voormalige bestuurders van de Stichting Hulptroepen Alliantie, over de omstreden 'mondkapjesdeal'. Vorig jaar bleek dat dat gesprek door het OM was afgeluisterd, omdat er toen al een strafrechtelijk onderzoek liep naar Sywert van Lienden en zijn zakenpartners. Hoofdredacteur Rob Wijnberg van De Correspondent vond dat een schending van de journalistieke bronbescherming, en zei naar de rechter te stappen.

Het OM liet destijds in een reactie weten dat het afluisteren niet tegen de journalisten was gericht, maar alleen tegen de verdachten, en dat de officieren van justitie pas kort van te voren wisten dat er ook journalisten zouden deelnemen aan het gesprek.

'Vragen opgeroepen'

Maar, zo zegt het OM nu, "de gang van zaken heeft onder meer bij journalisten vragen opgeroepen", en dus worden de regels verscherpt: niet alleen moet de rechter-commissaris nu toestemming geven voor het afluisteren, ook de hoofdofficier van justitie en het College van procureurs-generaal, de leiding van het OM, moeten van te voren akkoord gaan als er journalisten betrokken zijn bij afgeluisterde gesprekken.

Wijnberg zegt in een reactie tegenover persbureau ANP blij te zijn met de veranderde regels, maar zijn rechtszaak tegen het OM wel voort te zetten. "Het beleid mag dan worden aangepast, het is nog steeds niet uitgesloten dat journalisten in gesprek met bronnen worden afgeluisterd." Wanneer de zaak dient, is niet bekend.

Er komt toch geen officiëel erkende opleiding voor imams in Nederland, zo schrijft demissionair minister Van Gennip (Sociale Zaken) in een brief aan de Tweede Kamer. Die hbo-studie zou in september volgend jaar van start gaan, maar de verschillende onderwijsinstellingen die de opleiding samen met het Contactorgaan Moslims en Overheid (CMO) zouden ontwikkelen, kunnen het niet eens worden over de invulling.

De Vrije Universiteit in Amsterdam, de Hogeschool van Amsterdam en de hogeschool Ipabo waren sinds september afgelopen jaar samen met het CMO bezig om zo'n opleiding voor imams vorm te geven, maar door "een onoverkomelijk verschil van inzicht" komen ze er niet uit, schrijft de minister. "De ideeën over de educatieve invulling en de juridische haalbaarheid van de voorgestelde samenwerkingsstructuur lagen te veel uit elkaar." Waarover de partijen precies van mening verschilden, meldt de minister niet.

'Maatschappelijke noodzaak'

Van Gennip zegt het "ten zeerste te betreuren" dat de opleiding er nu toch niet komt, ook omdat alle betrokken partijen zeggen "dat zij onverkort achter de maatschappelijke noodzaak van een Nederlandse imamopleiding staan." De minister zegt dat zij zich toch zal blijven inspannen om zo'n opleiding van de grond te krijgen.

Een officiële opleiding tot imam is een oude wens van de Tweede Kamer, die al in 2015 een motie aannam van Denk-kamerlid Kuzu dat die er moest komen. Van 2006 tot 2013 bood hogeschool Inholland een hbo-opleiding tot imam aan, maar die kwam ten einde omdat de opleiding verliesgevend was. Volgens Kuzu en andere Kamerleden was een door de overheid erkende opleiding in Nederland belangrijk, omdat imams nu vaak vanuit het buitenland komen, en daardoor weinig oog hebben voor de leefwereld van Nederlandse moslims.

Jongeren bereiken, dat was het hoofddoel van het grote Europese verkiezingsdebat in Maastricht. Het Theater aan het Vrijthof zat vol en buiten keken zo'n 250 jonge stemmers via een scherm mee hoe de deelnemers hen probeerden te overtuigen.

De verkiezingen voor het Europees Parlement zijn van 6 tot en met 9 juni. De spitzenkandidaten, oftewel de beoogde lijsttrekkers van de partijen die meedoen aan de verkiezingen, lieten in Maastricht zien waar ze voor staan. De centrale thema's waren klimaatverandering, veiligheid en de staat van de democratie. De standpunten daarover lagen soms mijlenver uit elkaar.

Er kwamen jongeren uit heel Europa naar Maastricht:

Zo kondigde de kandidaat van de rechts-populistische partij Identiteit en Democratie aan dat hij "tienduizend bureaucraten" wil ontslaan in Brussel. "En we beginnen met u", zei Anders Vistisen tegen Ursula von der Leyen, de voorzitter van de Europese Commissie. Zijn koepelpartij wil een zo klein mogelijke invloed van de EU, die volgens Vistisen niet democratisch is.

Andere partijen, zoals die van de Nederlander Bas Eickhout, kwamen juist met een sterk pro-Europese boodschap. "In plaats van iedereen de les te lezen zouden jullie beter jullie eigen rommel kunnen opruimen", verweet Eickhout zijn politieke tegenstander Vistisen. De Nederlander kreeg een applaus voor zijn verwijzing naar schandalen bij een aantal nationale partijen die zijn aangesloten bij Identiteit en Democratie.

Von der Leyen begon haar pleidooi met een verwijzing naar haar eigen kinderen. "Zij zijn de afgelopen vijf jaar mijn grote motivatie geweest gedurende vele crises om op koers te blijven." Haar campagnestrategie is om zichzelf meer persoonlijk te profileren, bijvoorbeeld als moeder en minder als de leider van de Commissie. Haar slogan: Ursula2024.

Von der Leyen stelde dat alleen een verenigd Europa sterk staat, bijvoorbeeld tegen Rusland, en dat jongeren met hun stem een belangrijke bijdrage kunnen leveren. Er klonk kritiek van andere kandidaten over wat de Commissie onder haar voorzitterschap heeft bereikt.

'Halverwege maan'

Eickhout viel Von der Leyen aan op het afzwakken van de zogeheten Green Deal en de recente tegemoetkomingen aan protesterende boeren. "In 2019 noemde Von der Leyen het haar 'man-op-de-maan-project'. Maar stel je voor dat JFK opeens had gezegd: 'Misschien is halverwege de maan ook goed", zei Eickhout. Hij vertelde de jongeren in de zaal dat er veel meer investeringen nodig zijn: "We staan aan het begin van een marathon."

De linkse kandidaat Baier pleitte ervoor dat rijke mensen meer belasting gaan betalen. "1 procent van de bevolking is verantwoordelijk voor 50 procent van de uitstoot, pak hen aan." Hij verwees in zijn betoog naar de grote klimaatdemonstraties door jongeren.

Voor aanvang van het debat klonk eveneens harde kritiek op de Commissievoorzitter. Ze werd door een pro-Palestijnse activist uitgescholden voor oorlogsmisdadiger. In het debat leek Von der Leyen daar op terug te komen. Ze benadrukte dat het hoge aantal burgerslachtoffers in Gaza onacceptabel is.

Ook zei ze dat de EU "actie zal ondernemen" als Israël het aangekondigde offensief op de stad Rafah doorzet. Op welke actie ze doelde, werd niet duidelijk. Er volgde een luid applaus van jongeren in de zaal op de vraag van de Oostenrijker Walter Baier waarom Brussel geen sancties tegen Israël heeft overwogen.

Aan het einde kon het publiek van hoofdzakelijk jongeren stemmen wie van de politici in het debat de beste voorzitter van de Commissie zou zijn. Eickhout kwam daarbij als winnaar uit de bus. Over anderhalve maand wordt duidelijk hoe hij het bij de daadwerkelijke verkiezingen heeft gedaan.

De Russische miljardair Igor Kesaev, die banden heeft met het Kremlin en de Russische wapenindustrie, loodste ruim een maand na de Russische inval in Oekraïne (24 februari 2022) nog miljoenen door Nederland. Op 8 april werden hem door de EU sancties opgelegd.

Dat blijkt uit het tijdelijke jaarverslag van zijn Nederlandse brievenbusmaatschappij dat onlangs werd ingediend bij de Kamer van Koophandel. In die Haagse bv bewaart hij zijn aandelen in Megapolis, de grootste distributeur van sigaretten in Rusland.

Megapolis is niet alleen van Kesaev, ook sigarettenproducenten Philip Morris en Japan Tobacco hebben grote plukken aandelen. De Rus bezit zo'n 40 procent via zijn Megapolis Investment bv.

Dat levert hem jaarlijks winstuitkeringen op. In 2021 bijvoorbeeld zo'n 80 miljoen euro. Via Nederland schoof Kesaev die miljoenen ieder jaar weer door naar een bedrijfje van hem op Cyprus.

Op de sanctielijst

In 2022 kwam er een einde aan die geldstroom - althans gedeeltelijk. Een maand na de Russische inval in Oekraïne op 24 februari ontving Kesaevs Haagse bv nog een winstuitkering van bijna 8 miljoen euro. Vrijwel al dat geld belandde daarna nog in Cyprus.

Zestien dagen later zet de EU de Rus op de sanctielijst. De EU verwijt hem dat hij nauwe banden heeft met de Russische overheid en veiligheidsdiensten en een grote aandeelhouder is van een wapenfabriek die levert aan het Russische leger.

Bevroren

Door de de sancties die Kesaev zijn opgelegd zijn de bezittingen in de Haagse bv bevroren. Vanaf dat moment mag die geen winsten meer ontvangen of uitkeren. Zo'n 650 miljoen euro aan vermogen zit daardoor 'gevangen' in Nederland.

Een ander gevolg is dat PwC - de accountant van het bedrijf - de jaarrekening niet meer controleert. Het lukte Kesaev ook niet om een andere accountant te vinden voor zijn Nederlandse spaarpot. Het jaarverslag dat het bedrijf inleverde bij de Kamer van Koophandel is daarom formeel een tijdelijke versie.

Een Nederlandse directeur van het bedrijf is nog steeds in dienst, blijkt uit de KvK-gegevens. Datzelfde geldt voor een Russische directeur. De derde directeur was ook een Nederlander, hij heeft wel ontslag genomen in 2022.

Het bedrijf keerde in datzelfde jaar nog tienduizenden euro's uit aan de directieleden.

Zeker drie vrouwen in de Verenigde Staten hebben hiv opgelopen door het gebruik van besmette naalden bij een cosmetische behandeling. Dat heeft het CDC, de Amerikaanse tegenhanger van het RIVM, vastgesteld na onderzoek. Het is de eerste keer dat wordt vastgesteld dat de ziekte is overgedragen tijdens een cosmetische behandeling waarbij naalden werden gebruikt.

Het gebeurde in een kliniek in de staat New Mexico. Nadat er in 2018 hiv was vastgesteld bij een vrouw die daar was behandeld, startte het CDC een onderzoek. Daaruit bleek onder meer dat de kliniek materialen die na één keer hadden moeten worden weggegooid, opnieuw werden gebruikt.

De kliniek werd in 2018 gesloten na de vermoedens van de besmettingen. Later werd duidelijk dat de kliniek niet beschikte over de juiste vergunningen voor het uitvoeren van de behandeling. In 2022 werd de voormalig eigenaar van de kliniek veroordeeld tot 3,5 jaar cel.

'Vampire-facial'

De drie vrouwen ondergingen een zogenoemde 'vampire-facial', een populaire behandeling waarbij bloedplaatjesrijk plasma (PRP) in de huid wordt geïnjecteerd. Zo kunnen rimpels en andere oneffenheden in de huid worden weggewerkt.

Dat hiv overdraagbaar is bij het gebruik van niet-steriele naalden is bekend, maar het is voor het eerst dat daadwerkelijk wordt vastgesteld dat dit is gebeurd tijdens een cosmetische behandeling. Veel populaire cosmetische behandelingen, zoals botox en fillers, worden uitgevoerd met naalden.

Het is in de hiphopwereld een bekend fenomeen: de disstrack. Een nummer waarin de ene rapper de andere rapper de maat neemt. Het recentste voorbeeld is de vete tussen rapper Ronnie Flex en zijn oude muzieklabel Top Notch. Door meerdere disstracks en reacties daarop is die aanvaring zich nu aan het uitbreiden.

Zo is in de ruzie tussen Ronnie Flex en Top Notch over zijn contract zangeres Anouk zaterdag in opspraak geraakt. Zij reageerde op een van de disstracks gericht aan Kees de Koning, het hoofd van het platenlabel en tevens haar manager. In een inmiddels aangepast bericht op sociale media gebruikte ze tegen Ronnie Flex het Amerikaanse n-woord.

Later verwijderde de zangeres de racistische term uit haar bericht. Veel mensen hadden toen al met afschuw gereageerd en vielen erover dat zij "als witte vrouw" het n-woord gebruikte. Rapper Sor maakte bekend ook om die reden niet meer in haar voorprogramma te willen staan.

De vete begon allemaal met een disstrack die Ronnie Flex vorige maand uitbracht. In het nummer Kees Closed haalde hij uit naar mensen die werken voor het label en artiesten die eraan verbonden zijn.

"Als jij een contract hebt bij Top Notch, laat het ontbinden", rapt hij:

Dat ruzies in de hiphopindustrie veelal worden uitgevochten in disstracks, weten kenners en fans al lang. Met teksten vol sneren en beledigingen, meestal gericht aan een andere artiest, kunnen rappers niet alleen een klap uitdelen, maar ook hun artistieke talent laten zien. Een disstrack hoeft dan ook meestal niet lang te wachten op een tegenreactie.

Zo namen rappers Jiggy Djé en Sticks het in de track Pincodes op voor hun label Top Notch en platenbaas De Koning. Een reactie van Ronnie Flex liet niet lang op zich wachten: hij kwam dezelfde dag nog met Pincode gekraakt, waarop de rel met Anouk ontstond.

Momentum

Voor Ronnie Flex is veel steun vanuit de hiphopgemeenschap, zegt presentator van cultuurprogramma Convo, Armin Shah, "Iedereen staat voornamelijk achter Ronnie, om de kwestie zelf, maar ook om het nummer en om hoe snel hij weer reageerde. Hij heeft voor nu wel de overhand."

Wat het voorbeeld met Ronnie Flex duidelijk maakt, is dat een disstrack klein kan beginnen, maar steeds groter kan worden en steeds meer mensen erbij kan betrekken. Hits worden dit soort nummers hier doorgaans niet. Waar het artiesten hier vooral om gaat, is momentum, zegt Shah. "In Nederland zorgen disstracks er meestal niet voor dat rappers veel relevanter worden of meer streaminkomsten krijgen."

In de Verenigde Staten speelt dat van oudsher wel. Daar zijn dit soort steken onder water, sneakdisses, een integraal onderdeel van de rapcultuur. De bekendste rapruzies in de geschiedenis, zoals 2Pac versus Notorious B.I.G., Jay-Z versus Nas en 50 Cent versus The Game, leidden tot verschillende hits, waarvan Hit 'em Up de bekendste is.

De disstrack Hit 'em Up van 2Pac, gericht aan Notorious B.I.G. en zijn label, heeft ruim 697 miljoen weergaven.

Ook de internationale hiphopscene is momenteel in de ban van een rapruzie. "De disses in de VS zijn tegenwoordig meestal tussen kleinere artiesten, maar dit keer gaat het om de twee grootste rappers van deze generatie, Drake en Kendrick Lamar." De disstracks van beide artiesten, Like That en Push Ups, worden door hiphopfans op sociale media ontleed en hebben al tientallen miljoenen streams te pakken.

Disstracks zijn geen onbekend fenomeen in Nederland, maar kwamen jarenlang bijna niet voor. Volgens Shah komt dat door het grote succes van hiphop in de afgelopen vijftien jaar. "Mensen zagen meer in het samenwerken dan ruziemaken. Deze ruzie is uniek, niet alleen in grootte, maar ook omdat het een artiest is die de strijd aangaat met het meest toonaangevende raplabel."