NOS Nieuws - Algemeen

Het onderzoek naar het incident met Joost Klein donderdag op het Songfestival in Zweden wordt versneld uitgevoerd. Dat zegt de politie in Malmö tegen Zweedse media. De politie verwacht dat er tot vervolging wordt overgegaan. De beslissing daarover wordt begin juni verwacht. Gewoonlijk laat zo'n beslissing 6 tot 8 weken op zich wachten.

Volgens de Zweedse politie hangt deze versnelde procedure samen met het feit dat er "sterk bewijs" is tegen Klein, die in verband met het incident werd uitgesloten van deelname aan de finale. Wat voor bewijsmateriaal dat is, zegt de politie niet.

De EBU reageerde in een verklaring dat zij nog altijd volledig achter het besluit staat, en dat de beslissing om Klein te diskwalificeren unaniem was genomen. Volgens de EBU werd het besluit om Joost Klein niet te laten deelnemen gesteund door twee adviesorganen van de omroepkoepel.

Ook reageert de organisatie op eerdere uitspraken van AVROTROS. Volgens het EBU komt de versie van het verhaal die AVROTROS deelde, niet overeen met verklaringen van getuigen, de politie en EBU-medewerkers.

AVROTROS gaf dit weekend een verklaring over het incident dat voor de finale van het Eurovisie Songfestival plaatsvond. De omroep zei dat Klein "tegen duidelijk gemaakte afspraken" in is gefilmd door een cameravrouw, net nadat hij bij de halve finale van het podium was gestapt.

Klein had gezegd niet gefilmd te willen worden. Nadat de cameravrouw toch bleef filmen, maakte hij een dreigende beweging naar haar. Volgens de omroep heeft Joost Klein de cameravrouw niet aangeraakt.

Ondanks overleg met de EBU werd besloten Klein te diskwalificeren. AVROTROS noemde de maatregel disproportioneel.

Vorig jaar klopten fors meer ondernemers aan bij organisaties voor financiële hulp dan in 2022. Dat meldt de NVVK, de branchevereniging voor schuldhulpverlening. In totaal waren het 5578 ondernemers, tegen 3447 ondernemers het jaar daarvoor.

De branchevereniging verwachtte al een stijging als gevolg van de nasleep van corona. Tijdens de coronapandemie werden ondernemers gesteund met allerlei regelingen. Een van die steunmaatregelen was dat ondernemers belastingbetalingen konden uitstellen. Na corona werden de regelingen beëindigd of afgebouwd.

Sinds oktober 2022 moeten bedrijven uitgestelde belastingen alsnog in termijnen betalen en dat lukt sommigen niet goed. "Lang hoopten ondernemers dat uitgestelde coronaschulden bij de Belastingdienst kwijtgescholden zouden worden", zegt de NVVK. "Positief effect van deze wake up-call is dat ondernemers die het echt niet meer redden, snappen dat ze hulp moeten vragen."

Minder bewindvoering en schuldregelingen

In totaal meldden zich vorig jaar 79.514 mensen met geldzorgen bij NVVK-schuldhulpverleners. Het jaar ervoor waren dat er 75.531. Het aantal mensen met zwaardere schuldenproblematiek nam af. Van alle cliënten kwamen er ruim 15.000 mensen in een schuldregeling terecht, een daling van ruim 7 procent.

Ruim 21.000 mensen kregen een bewindvoerder, een daling van 8 procent. Zo'n bewindvoerder neemt het beheer van iemands geldzaken over. Tegelijkertijd namen minder zware oplossingen voor geldproblemen, zoals budgetcoaching, juist toe.

Het gemiddelde schuldbedrag waarmee mensen zich meldden bij de schuldhulpverlening daalde, van 40.170 euro naar 38.735 euro. Volgens de NVVK komt dit mede doordat het taboe op moeite met rondkomen kleiner wordt en mensen dus sneller hulp zoeken. "Landelijke en lokale campagnes benadrukken dat het hebben van schulden geen schande is."

Steeds meer kinderen tussen de 10 en 14 jaar oud beginnen een eigen bedrijf, blijkt uit cijfers die het NOS Jeugdjournaal heeft opgevraagd bij de Kamer van Koophandel (KvK). Daar staan meer dan drie keer zo veel tieners ingeschreven als vijf jaar geleden.

In 2019 waren het 112 jonge ondernemers. Op dit moment staan er 355 kinderen tussen de 10 tot 14 jaar ingeschreven in het handelsregister. De meesten zijn 14 jaar. Er zijn ook twaalf kinderen bij van 10.

Veruit de meeste tieners in die leeftijdscategorie verkopen online. Meestal gaat het om kleding of andere mode-artikelen, zoals sieraden of make-up. Ook het verkopen van snoep en andere etenswaren op markten is populair onder kinderen.

Volgens de Kamer van Koophandel is de toename waarschijnlijk te danken aan de vele aandacht aan zelfstandig ondernemerschap binnen het onderwijs. Maar ook de digitale vaardigheid van deze generatie, lage drempels bij digitale activiteiten zoals vloggen en bloggen en rolmodellen op sociale media spelen een belangrijke rol, denkt de KvK.

De KvK becijferde eerder dit jaar het totale aantal zzp'ers in Nederland. Het aantal zelfstandigen zonder personeel is tussen 2014 en 2024 met 85 procent gestegen. In 2014 telde Nederland zo'n 875.000 zzp'ers. Nu, 10 jaar later, zijn dit er iets meer dan 1,6 miljoen.

Bij het Sociaal Historisch Centrum voor Limburg en het Nederlands Mijnmuseum in Heerlen zijn honderden aanvragen binnengekomen van voormalige mijnwerkers en hun familieleden die hun eigen of andere personeelskaarten willen inzien. De instellingen zeggen overdonderd te zijn door het succes.

De gegevens zijn afkomstig uit het Administratiekantoor Zuid-Limburg. Daar liggen tientallen meters aan personeelskaarten opgeslagen van mijnwerkers die tussen 1930 en 1970 werkzaam waren bij mijnen als de Willem-Sophia en de Domaniale Mijnmaatschappij in Kerkrade, de Laura en Vereeniging in Eygelshoven en de Oranje-Nassau Mijnen in Heerlen. De instellingen willen voormalige mijnwerkers en directe familieleden de kans geven om de kaarten in te zien.

"Er is veel bekend over het mijnverleden, maar mensen willen graag hun persoonlijke verhaal of dat van hun familie zoeken", zegt Leen Roels, directeur van het mijnmuseum, tegen L1 Nieuws. "Ze weten vaak dat grootvader werkte in de mijnen, maar niet precies wanneer of in welke functie. Met de personeelskaart kom je daar meer over te weten." Volgens Roels zijn er al 244 mensen die een personeelskaart willen inzien.

"Lui" of "heeft in de gevangenis gezeten"

Op de personeelskaarten staan de algemene persoonsgegevens, maar soms staat er ook meer op, weet Roels. "Er moet dan gedacht worden aan persoonskenmerken van de persoon of de familie. Maar ook de reden van ontslag of dat er een ongeval is geweest. In sommige gevallen is er ook een foto toegevoegd."

Er staan volgens Roels mogelijk ook andere details op de personeelskaart, zoals "lui", "heeft in de gevangenis gezeten" of "komt uit een vieze familie". "De kaarten kunnen heel wat losmaken bij mensen." Om die reden is er nazorg en wordt toelichting gegeven aan de mensen die de kaarten te zien krijgen."

Op 27 mei kunnen alle aanvragers hun kaart inzien. Er gelden wel enkele voorwaarden. Omdat het persoonsgegevens zijn, mogen de personeelskaarten alleen worden ingezien door voormalige mijnwerkers of hun familieleden. Daarom moeten geïnteresseerden zich legitimeren. "Niet iedereen kan zomaar elke kaart zien. Ze worden onder strikte voorwaarden beschikbaar gesteld", zegt Roels.

Maatschappelijke organisaties hebben op een bijeenkomst in Catshuis in Den Haag gepraat met vertegenwoordigers van de Joodse gemeenschap en leden van het demissionaire kabinet. Onderwerp was de bestrijding van antisemitisme. Aan het overleg werd meegedaan door vertegenwoordigers van onderwijskoepels, gemeenten, vervoersmaatschappijen, politie en de rechtspraak.

Extra wetgeving komt er niet en is volgens demissionair premier Rutte ook niet nodig, maar het duidelijker uitdragen van de normen wel, zegt Rutte.

Het kabinet had Joodse vertegenwoordigers en betrokken organisaties op aandringen van de Kamer uitgenodigd om de oplaaiende Jodenhaat te bespreken.

Het aantal meldingen van antisemitisme is sinds de terreuraanslagen van Hamas op 7 oktober in Israël en de daaropvolgende oorlog in Gaza enorm gestegen. Ook in Nederland neemt de spanning toe, wat ook merkbaar was bij verschillende pro-Palestijnse demonstraties .

Volgens premier Rutte is demonstreren een recht en mag je "altijd kritisch zijn op wat er in Gaza gebeurt". Maar het bestaansrecht van Israël betwijfelen of Joodse Nederlanders aanspreken op het handelen van Israël mag niet, zegt Rutte.

'Eén lijn bij demonstraties trekken'

Demissionair minister Dijkgraaf van Onderwijs, die ook meedeed aan het overleg, benadrukte dat demonstreren is toegestaan, maar wel "binnen de kaders". Hij is met met de onderwijsinstellingen in gesprek over het trekken van één lijn bij de demonstraties.

Dijkgraaf zegt dat het hem diep raakt dat sommige Joodse studenten niet meer naar de universiteit durven of dat docenten in het onderwijs geen lessen over de Holocaust meer durven geven.

Rutte sprak ook over de struikelstenen, de herdenkingsstenen die op plekken liggen waar Joden in de Tweede Wereldoorlog werden opgepakt en naar de nazi-vernietigingskampen gedeporteerd. In Dordrecht werden die uit de straat gehaald. Rutte vroeg zich af hoe diep iemand kan zinken die dat doet.

'Eerste Stap'

Nationaal Coordinator Antisemtisme bestrijding Eddo Verdoner ziet de bijeenkomst van vandaag als een "eerste stap". "We hebben echt een probleem met antisemitisme" zei hij, wijzend op de cijfers. Het aantal meldingen van antisemitisme nam bij de politie toe van 549 in 2022 naar 880 afgelopen jaar.

Ook Verdoner benadrukte dat kritiek hebben op Israël mag en dat dat geen antisemitisme is. Maar uitspraken die verwijzen naar het wegvagen van Israël wel. Verdoner vindt dat er meer concrete maatregelen nodig zijn. Verdoner zei al eerder dat de huidige golf van voorvallen op scholen ernstiger is dan voorheen. Hij pleit voor meer en betere educatie op scholen over de Holocaust en Joden .

Hoewel ruim 40.000 vmbo-basisberoepsgerichte en -kaderberoepsgerichte eindexamenkandidaten een maand geleden al begonnen, begint voor het gros van de eindexamenleerlingen deze week de examenperiode. In totaal doen ongeveer 200.000 leerlingen eindexamen. Veel van hen hebben last van prestatiedruk en ervaren stress.

In podcast De Dag vertellen Imme, Frederique, Alex, Souraya en Jort Jelle hoe zij deze periode beleven en hoe zij zich voorbereiden. De meesten maken samenvattingen en maken proefexamens.

Ook in de les wordt er heel gericht toegewerkt naar de examens, vertelt Arnoud Kuijpers. Hij is docent Nederlands op het Coornhert Gymnasium in Gouda. Er wordt geoefend op wat voor soort antwoorden er verwacht worden en specifieke onderdelen van het curriculum. Kuijpers vindt het voor zowel leerling als docent jammer dat daardoor de aandacht voor andere belangrijke of inspirerende onderwerpen wegvalt.

Waarom schaffen we de eindexamens niet af, zoals in andere landen gebeurt?

Reageren? Mail dedag@radio1.nl

Presentatie en montage: Elisabeth Steinz

Redactie: Lieke Loman en Rosanne Sies

Deze aflevering van De Dag kun je hier beluisteren. Bevalt het? Vergeet je dan niet te abonneren.

Onze podcasts:

De Dag: elke werkdag twintig minuten verdieping bij één onderwerp uit het nieuws.

Lang verhaal kort: elke werkdag rond vijven één onderwerp, in 5 minuten. NOS op 3 vertelt je wat je moet weten over een actueel onderwerp om het nieuws erover beter te kunnen volgen.

Met het Oog op Morgen: elke dag een overzicht van het nieuws, een blik in de ochtendkranten en het betere journalistieke interview.

Het Beste uit het Oog: iedere zaterdag selecteert de redactie van Met het Oog op Morgen de mooiste gesprekken van de afgelopen week.

De Stemming van Vullings en Van der Wulp: elke vrijdag een nieuwe aflevering waarin de politieke week wordt doorgenomen. Gemaakt door NOS en EenVandaag.

De Duitse veiligheidsdienst Bundesverfassungsschutz mag de politieke partij Alternative für Deutschland (AfD) typeren als 'mogelijk rechts-extremistisch'. Dat heeft de rechter bepaald. AfD ging in beroep tegen een eerdere uitspraak maar kreeg geen gelijk van het gerechtshof in de deelstaat Noordrijn-Westfalen.

In 2021 labelde de veiligheidsdienst de partij als 'mogelijk rechts-extremistisch'. Daar maakte AfD in 2022 bezwaar tegen. De partij noemde het label in strijd met de grondwet en Europese regelgeving.

"Er is voldoende bewijs dat de AfD een koers volgt tegen de democratie en de menselijke waardigheid van sommige bevolkingsgroepen", oordeelt de rechter echter. De rechtbank zegt ook bewijs te hebben dat in ieder geval een deel van de partij Duitsers met een migratieachtergrond wil aanmerken als tweederangsburger.

Veiligheidsdiensten

Door de uitspraak kunnen de Duitse veiligheidsdiensten makkelijker partijleden volgen en onderzoeken of de AfD plannen maakt die indruisen tegen de democratie. Ook hebben ze met deze uitspraak meer bevoegdheden om informanten te rekruteren binnen de partij. In uitzonderlijke gevallen mogen AfD'ers worden afgeluisterd.

Eind vorig jaar kwam de partij nog in opspraak vanwege een geheime conferentie waar werd gesproken over de massadeportatie van niet-westerse migranten die in Duitsland wonen. De AfD ontkende dat er toen werd gesproken over massadeportaties. Een parlementariër maakte wel duidelijk dat buitenlanders naar hun geboorteland terug moesten. "Met miljoenen. Dat is geen geheim plan. Dat is een belofte", zei AfD'er René Spinger toen.

Alternative für Deutschland geniet vooral populariteit in een aantal staten in het oosten van Duitsland. In andere delen van het land daalt de populariteit iets.

De Duitse minister van Binnenlandse Zaken, Nancy Faeser, is blij met de uitspraak van het gerechtshof. "Deze uitspraak laat zien dat we een weerbare democratie zijn".

Het aantal moord- en doodslagzaken is vorig jaar met 10 procent afgenomen. In zijn jaarverslag over 2023 meldt het Openbaar Ministerie dat het aantal bedreigingen en mishandelingen ook daalden, respectievelijk met 9 en 4 procent. Het aantal gewapende overvallen nam af met 19 procent.

Andere criminele activiteiten kwamen in 2023 echter vaker voor dan het jaar daarvoor. Het aantal winkeldiefstallen groeide verder met 12 procent en diefstallen van brommers en fietsen 5 procent. Zakkenrollerij nam met 20 procent toe.

Het OM meldt verder dat het aantal ernstige geweldsdelicten onder minderjarige verdachten naar verhouding hoog blijft. Daarbij gaat het onder andere om zware mishandeling, diefstal met geweld, afpersing en ernstige bedreiging.

In totaal nam het OM in 2023 177.900 misdrijfzaken en 122.400 overtredingen in behandeling.

Het OM noemt de bestrijding van zware georganiseerde criminaliteit een belangrijke prioriteit. Vorig jaar werden 2426 nieuwe of lopende strafrechtelijke onderzoeken naar criminele samenwerkingsverbanden uitgevoerd.

Het OM laat desgevraagd weten dat het geen mogelijke oorzaken voor de dalingen en stijgingen kan geven, omdat enkel en alleen naar de cijfers van het voorgaande jaar is gekeken en verder geen onderzoek is gedaan.

OM inrichten als bedrijf

De hoogste baas van het OM, Rinus Otte, zei verder vandaag in een toespraak het OM meer te willen inrichten als een 'rechtsbedrijf'. Otte: "We gaan scherper kiezen welke zaken we in willen laten stromen. Er moet voldaan zijn aan de bewijsminima om minder te hoeven seponeren of terug te sturen."

Ook gaf hij aan op meerdere vlakken meer gedaan te krijgen. "We willen per regio dat bepaalde percentages zaken worden opgepakt, bijvoorbeeld op het vlak van huiselijk geweld, zeden, jeugd, verkeer en zo verder. We noemen dat een aangescherpt opportuniteits- en vervolgingsbeleid."

De Chinese burgerjournalist Zhang Zhan, die bekend werd vanwege haar verslaggeving in Wuhan tijdens de corona-uitbraak, is na vier jaar vrijgelaten uit de gevangenis. Zhan balanceerde op het randje van de dood door de vele hongerstakingen die ze in de cel deed.

De vrijlating betekent niet dat ze met rust wordt gelaten door de Chinese overheid: ze krijgt mogelijk nog een vorm van huisarrest.

Toen het coronavirus in Wuhan opdook in 2019, was Zhang Zhan eigenlijk advocaat. In februari 2020 ging ze met haar telefoon de stad in om als burgerjournalist verslag te doen van het coronanieuws. Ze kreeg toegang tot Wuhan, dat eigenlijk al afgesloten was. De wereld kreeg daardoor een uniek kijkje in de eerste maanden van de pandemie, die vervolgens nog jaren aanhield.

Ze legde in de gangen van ziekenhuizen vast dat er mensen lagen te wachten op behandeling en hoe overvol de ziekenhuizen waren. Dit deed ze via de Chinese sociale media. In een van de video's die ze opnam zei ze "ik kan niets anders zien dan dat de stad verlamd is".

Toen sociale media niet meer beschikbaar waren in China, ging ze verslag doen voor buitenlandse media. Ze gaf interviews en deelde livestreams. tot ongenoegen van de Chinese autoriteiten. Ze werd opgepakt en vervolgens veroordeeld voor onder meer het zaaien van onrust en oproerkraaien.

Dat ze nu na vier jaar vrij is gekomen, betekent in China niet dat ze ook echt kan gaan en staan waar ze wil. Het is ook niet helemaal duidelijk of ze direct naar huis mag, zo kan ze bijvoorbeeld naar haar familie worden gestuurd. Een andere optie is dat ze wel naar huis mag, maar dat ze een vorm van huisarrest heeft gekregen. Daarbij mag ze mogelijk geen contact met de buitenwereld hebben.

De kans dat Zhang echt kan doen wat ze wil is dus heel klein. Mogelijk is er ook een verbod op het reizen naar het buitenland of het spreken met buitenlandse journalisten. Het is ook niet duidelijk hoelang deze vorm van controle door de Chinese autoriteiten aanhoudt.

In de tussentijd zijn er in China meer mensenrechtenactivisten en journalisten die vastzitten of gevolgd worden door de Chinese autoriteiten. Volgens mensenrechtenorganisatie Amnesty International werden er in februari 2020 meer dan 5500 strafrechtelijke onderzoeken geopend tegen personen die informatie over de uitbraak hadden gepubliceerd. Het is niet duidelijk hoeveel daarvan daadwerkelijk vastzitten of in de gaten worden gehouden.

China-correspondent Sjoerd den Daas sprak in 2021 met vrienden van Zhang:

In Amsterdam heeft de Mobiele Eenheid (ME) ingegrepen bij het protest bij het UvA-gebouw op het Roeterseiland. Na de landelijke walk-out actie op verschillende universiteiten vanochtend leidde een groep demonstranten die in het zwart gekleed waren de menigte naar binnen.

Op sociale media werd opgeroepen tot een bezetting van de campus. In het gebouw werden ramen beklad met rode verf en zetten demonstranten tentjes op in de aula. De UvA riep demonstranten op om vrijwillig te vertrekken. Nadat daar geen gehoor aan was gegeven is er aangifte gedaan. Een half uur later arriveerde de ME.

Ook op andere universiteiten in Nederland wordt actie gevoerd. Die acties verliepen grotendeels rustig. Enkele betogers zetten tentjes op of bleven buiten demonstreren. Ze eisen dat de universiteiten hun banden met Israëlische instellingen verbreken vanwege de oorlog in de Gazastrook.

Dit zijn beelden van activisten die het UvA-gebouw ingaan:

Of er nog demonstranten in het ABC-gebouw zijn is niet bekend. De betogers die buiten de campus demonstreerden zijn door de ME teruggedrongen. Hierna trokken ze richting het nabijgelegen Oosterpark om daar verder te demonstreren.

Walk-out

De actie kwam na een walk-out van UvA-personeel en -studenten. Om 11.00 uur liepen op verschillende universiteiten in Nederland tientallen tot soms honderden medewerkers en studenten naar buiten uit protest tegen de oorlog in Gaza en het opbreken van studentenprotesten vorige week. Het officiële programma na de walk-out met verschillende sprekers was na twee uur voorbij. Betogers zetten vervolgvens de actie voort.

Dit zijn beelden van het protest in Amsterdam:

Naast Amsterdam is er ook in onder meer Maastricht, Eindhoven, Leiden, Utrecht en Groningen geprotesteerd. Op het Koeveld bij de Technische Universiteit Eindhoven zetten tientallen studenten tentjes op. In Maastricht kwamen volgens omroep L1 zo'n 200 studenten op de been.

Op het plein buiten het Harmoniegebouw in Groningen en daarbuiten stonden volgens de regionale zender RTV Noord zo'n 150 tot 200 actievoerders. Bij het gebouw werd de vlag van de RUG vervangen door een Palestijnse vlag. Vlak voor de protestactie begon werden de poorten bij de universiteit gesloten.

De betogers willen onder andere dat de RUG zich distantieert van bedrijven die Israël zouden steunen, zoals Siemens en Thales. De laatste partij zou verschillende studieverenigingen financieel steunen. Ook in Maastricht en Eindhoven werden tentjes opgezet.

In Amsterdam wierpen betogers afgelopen week een tentenkamp met barricades op, bezetten gebouwen en richtten vernielingen aan. De politie gebruikte shovels om de barricades aan de kant te schuiven. Tientallen mensen werden opgepakt. De UvA schat de schade na de protesten op anderhalf miljoen euro.

Ook in Utrecht bezetten demonstranten universiteitsgebouwen. De betogers werden in de nacht van woensdag op donderdag afgevoerd met bussen.

Woensdag werd het Binnengasthuisterrein in Amsterdam door de politie ontruimd nadat de UvA aangifte had gedaan. In een raadsdebat vrijdag zei burgemeester Halsema dat een deel van de betogers op een gewelddadige manier de confrontatie had gezocht met de politie.

Dicht

De organisatie van het protest vandaag, Dutch Scholars for Palestine, zegt in een verklaring geschokt te zijn over de acties van de colleges van bestuur van de Universiteit van Amsterdam en de Universiteit Utrecht bij de demonstraties van afgelopen week en spreekt opnieuw van "extreem politiegeweld".

Vanwege de protesten hield de universiteit alle gebouwen in de binnenstad tijdens het Hemelvaartsweekend gesloten. Ook in Amsterdam waren alle universiteitsgebouwen tot vanochtend dicht.

Grote verhuurders van vrijesectorhuurwoningen vrezen een miljardenstrop door uitspraken van rechters die een streep zetten door hun huurverhogingen van de afgelopen jaren. Dat bevestigt brancheorganisatie IVBN na berichtgeving van het FD.

Deze verhuurders hebben in hun contracten zogeheten huurverhogingsbedingen staan. Daarin staat met hoeveel ze jaarlijks maximaal de huur verhogen. Dat is meestal de inflatie plus nog een paar procent daarbovenop.

Maar in verschillende rechtszaken hebben kantonrechters in individuele gevallen geoordeeld dat zo'n huurverhogingsbeding in strijd is met een Europese richtlijn, over oneerlijke bedingen in consumentenovereenkomsten. Die richtlijn regelt dat een huurverhoging niet te nadelig mag zijn voor een huurder.

Tot 6,4 miljard terug

En daar was volgens rechters dus wel sprake van. Dat zou uiteindelijk kunnen betekenen dat jarenlange huurverhogingen teruggedraaid moeten worden en consumenten te veel betaalde huur moeten terugkrijgen.

Zo ver is het nog lang niet. Verhuurders zijn namelijk in hoger beroep gegaan. En een rechter heeft ook aan de hoogste rechter van het land, de Hoge Raad, gevraagd hoe die hiertegenaan kijkt.

Maar mocht de Hoge Raad uiteindelijk de verhuurders in het ongelijk stellen, dan moeten ze mogelijk tot wel 6,4 miljard euro aan huur terugbetalen over de afgelopen 15 jaar. Dat berekende vastgoedadviesbedrijf CBRE in opdracht van IVBN, de belangenbehartiger van institutionele beleggers in huurwoningen. Mocht de inflatiecorrectie wel standhouden bij de Hoge Raad, maar de opslag daarbovenop niet, dan is de schade maximaal 1,7 miljard.

Volgens IVBN zullen terugbetalingen leiden tot financiële problemen bij verhuurders en een forse schadepost voor pensioendeelnemers. Pensioenfondsen investeren namelijk veel in huurwoningen.

'Eerlijker huurprijs'

De Woonbond, de belangenbehartiger van huurders, zegt dat de huren in de vrije sector de afgelopen jaren te hard zijn gestegen. De bond vindt de uitspraken "een aanknopingspunt voor een eerlijker huurprijs". "Wij hebben er ook geen belang bij dat grote verhuurders omvallen", aldus een woordvoerder.

Jaarlijkse huurverhogingen in de vrije sector worden overigens al sinds 2021 bij wet beperkt. Sindsdien bepaalt de overheid de maximale verhoging. Dat is de inflatie of de gemiddelde cao-loonstijging plus enkele procenten. Voor 2024 is die 5,5 procent (4,5 procent inflatie plus 1).

De Amerikaanse stuntvrouw Susan Backlinie is op 77-jarige leeftijd overleden, een halve eeuw nadat haar bloederige dood op het witte doek de toon had gezet voor de film Jaws.

Als 27-jarige speelde Backlinie Chrissie, het eerste slachtoffer van de filmhaai. In de eerste minuten van de film wordt ze bij het naaktzwemmen verrast door het ongeziene zeemonster.

Chrissie wordt eerst onder water getrokken en daarna heen en weer gesleurd:

Regisseur Spielberg had voor nieuwkomer Backlinie gekozen omdat de stuntvrouw veel zwemervaring had opgedaan als zeemeermin in een pretpark. "Ik had iemand nodig die alles aankon wat ik allemaal van plan was."

De rukkende bewegingen van haar doodstrijd wist Spielberg te bereiken door haar vast te binden aan een katrolsysteem onder water dat werd bediend door een handjevol mannen op het strand, die haar onverwacht de ene of de andere kant op trokken. Haar gesmoorde kreten werden bij de nasynchronisatie ondersteboven opgenomen terwijl er water in haar mond werd gegoten.

De dagenlange opnames waren uitputtend, maar Backlinie keek er trots op terug. "Het eerste dat Spielberg tegen me zei was: 'Als jouw scène klaar is, wil ik dat het publiek tussen de popcorn en kauwgom onder de bioscoopstoeltjes zit.' Ik denk dat dat wel gelukt is."

"Wat ik vaak van mensen hoor is: 'Door jou durf ik de zee niet meer in'", zei ze in een interview enkele jaren geleden. "Sommigen zeiden dat ze zelfs niet meer in bad durfden."

Parodie

Haar memorabele dood vertaalde zich niet in een Hollywood-carrière. Backlinie speelde nog maar in enkele filmrolletjes, waarin ze het opvallend vaak met dieren aan de stok kreeg. Zo werd ze ook nog gruwelijk gedood door een grizzly en moest ze het in Day of the Animals opnemen tegen een heel bos wilde dieren.

Spielberg zelf vroeg haar in 1979 terug voor zijn komedie 1941, waar ze haar Jaws-rol parodieerde met de periscoop van een onderzeeër in plaats van een haai. Ook legde ze zich toe op het trainen van dieren voor films. Zo was ze eigenaar van de beer die het gegrom voor Chewbacca in Star Wars leverde.

Backlinie overleed zaterdag onverwacht aan een hartaanval, thuis in Californië.

Meer dan 1,4 miljoen mensen in Nederland hebben risico om diabetes type 2 te krijgen. Dat laat het Diabetes Fonds weten na nieuw onderzoek van de Maastricht University. Het fonds spreekt van een "diabetescrisis" en is geschrokken van de hoge uitkomst, omdat het aantal sinds 2018 is gestegen met 300.000 mensen.

Op dit moment zijn er al 1,1 miljoen mensen met dit type suikerziekte, met dus nog eens 1,4 miljoen Nederlanders die grote kans hebben de ziekte te krijgen. De directeur van het Diabetesfonds Diena Halbertsma zegt in het NOS Radio 1 Journaal dat er de komende jaren een grote golf aan diabetespatiënten bij komt, "zeker wel 200.000 mensen in de komende acht jaar".

Bij diabetes type 2 reageert het lichaam niet goed op insuline; de bloedsuikerwaardes zijn te hoog. Het wordt veroorzaakt door onder meer te weinig lichaamsbeweging, obesitas, ongezond eten en roken. Ook kan erfelijkheid en ouderdom een rol spelen. Wie uiteindelijk suikerziekte krijgt en er niets aan doet, kan hart- en vaatziekten, nierschade en oogproblemen krijgen.

Medicatie

De uitkomsten van het onderzoek van de Maastricht University zijn in lijn met de meest recente cijfers van het Centraal Bureau voor Statistiek over obesitas. Daaruit bleek dat de helft van de bevolking van 18 jaar of ouder overgewicht heeft, een van de belangrijkste oorzaken van diabetes type 2. De kans op diabetes is bij mensen met obesitas zes keer hoger dan mensen zonder de ziekte. Volgens het Diabetesfonds heeft ook 1 op de 8 kinderen obesitas.

De meest voorkomende symptomen van diabetes type 2 zijn dorst, vermoeid zijn, rode branderige ogen en wazig of dubbel zien. Mensen die uit het voorstadium komen en diabetes type 2 krijgen, komen daar ook weer moeilijk van af.

Er wordt medicatie gegeven voor het verlagen van cholesterol en de bloeddruk, maar het Diabetesfonds wil dat voor zijn, onder meer door vandaag met een campagne te beginnen. "We willen mensen met een hoog risico op diabetes type 2 eerder opsporen en met persoonlijke leefstijladviezen ondersteunen", vertelt Halbertsma van het fonds. Wie er namelijk vroeg bij is, kan de schade beperken en diabetes type 2 voorkomen.

Ook roept het Diabetesfonds de overheid op meer in te grijpen. Zo vindt Halbertsma dat er meer maatregelen moeten komen om gezondere keuzes in de supermarkt te kunnen maken, waaronder een btw-verlaging op groente en fruit. Ook wil het Diabetesfonds dat er minder suiker, zout en vet in producten komt, waar de voedingsindustrie voor verantwoordelijk is.

Het parlement van Georgië is in meerderheid voor een wet die al weken leidt tot protesten. Dat blijkt uit een stemming vanmorgen vroeg. Met de wet tegen buitenlandse inmenging komen organisaties die meer dan 20 procent van hun financiering uit buitenlandse fondsen krijgen onder verscherpt toezicht te staan.

De wet lijkt sterk op de wet die sinds 2012 geldt in Rusland, waardoor ngo's die geld uit het buitenland ontvangen zich moeten registreren als buitenlandse agent'. Georgische organisaties moeten zich laten registreren als 'onder invloed van buitenlandse mogendheden'.

De afgelopen dagen werd fel gedemonstreerd tegen de wet. Schattingen over het aantal demonstranten in de hoofdstad Tbilisi lopen uiteen van 50.000 tot 200.000 betogers. De demonstranten vrezen dat de wet zal worden misbruikt om oppositiestemmen in het land het zwijgen op te leggen.

Vanmorgen vroeg is de politie begonnen met het wegsturen van demonstranten. Persbureau Reuters meldt dat 20 demonstranten zijn opgepakt, onder wie een Rus en twee Amerikanen.

Onze correspondent is erbij en sprak met betogers in Tbilisi:

Nu de wet is aangenomen door het parlement volgen nog meer stappen. In de plenaire vergadering moet de wet morgen nog bekrachtigd worden door het parlement. Daarna gaat de wet naar de president. Zij is tegen de wet en gaat waarschijnlijk haar vetorecht inzetten om de inwerkingtreding tegen te houden. Dat kan door het parlement weer ongedaan worden gemaakt.

Afgelopen december werd Georgië officieel kandidaat-lid van de EU. Dat moment werd groot gevierd door de bevolking, waarvan ruim 85 procent voor EU-lidmaatschap is. Het was dan ook een klap toen de regering de wet in april opnieuw van stal haalde. Vorig jaar nam de regering de wet ook in behandeling, maar toen werd die na twee dagen massale protesten ingetrokken.

De Europese Unie heeft Georgië laten weten dat de controversiële wet tegen Europese kernwaarden indruist en gevolgen kan hebben voor het lidmaatschapsproces. De Georgische regering zegt ondanks het wetsvoorstel nog steeds EU-lidmaatschap na te streven.

Georgiërs gingen massaal de straat op met Europese vlaggen uit protest tegen de wet:

Goedemorgen! Vandaag openen de gebouwen van de Universiteit van Amsterdam (UvA) weer na de studentenprotesten van vorige week en de rechtbank in Rotterdam behandelt de zaak tegen de huurder van het ontplofte pand aan de Schammenkamp eind januari waarbij drie mensen omkwamen.

We beginnen met het weer: de dag begint nagenoeg droog en zonnig. In de middag vormen zich buien met kans op onweer. Het kwik stijgt naar 21 tot 26 graden bij een meest matige zuidenwind.

Ga je de weg op? Hier vind je het overzicht van de werkzaamheden. En hier zie je waar wordt gewerkt aan het spoor.

Wat kun je vandaag verwachten? Dit is er vannacht gebeurd:

Er komt een tweede blauwtongvaccin. Demissionair minister Piet Adema heeft het middel goedgekeurd na positief advies van het Bureau Diergeneesmiddelen van het agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Commissie toelating diergeneesmiddelen.

Volgens de minister geeft het tweede vaccin "nog meer zekerheid" aan veehouders, die daardoor op korte termijn hun dieren kunnen vaccineren. Het eerste vaccin werd in april goedgekeurd.

Ander nieuws uit de nacht: En dan nog even dit:

Fans van Joost Klein en het Eurovisie Songfestival hebben gisteren de Nederlandse delegatie - zonder Joost Klein - opgewacht op Schiphol. De nasmaak van de finale zonder Nederland is nog steeds bitter:

Fijne maandag!

Scholen en onderwijzers moeten meer bewust worden gemaakt van de risico's van algoritmen. Daarvoor pleit het College voor de Rechten van de Mens, na onderzoek van de toepassing van die algoritmen op scholen.

Dergelijke algoritmen worden op steeds grotere schaal ingezet in het onderwijs. Dat loopt uiteen van lesmateriaal dat zich automatisch aanpast aan het niveau van een leerling en programma's die zelfstandig nakijken tot algoritmes die fraudeurs opsporen.

Deze kunnen werk uit handen van docenten nemen, maar er kleven ook risico's aan, benadrukt het College voor de Rechten van de Mens. Zo is er op scholen vaak te weinig kennis in huis om dergelijke technologie op een verantwoorde manier in te zetten. Hierdoor lopen leerlingen onnodig veel risico op discriminatie door algoritmes, waarschuwt het College.

In het onderzoek, dat werd uitgevoerd door KBA Nijmegen en ResearchNed in opdracht van het College, is gekeken hoe algoritmes nu in het onderwijs worden ingezet en welke risico's op discriminatie er zijn. "Wat ons opviel is dat de schaal waarop algoritmes worden gebruikt in het onderwijs heel fors is toegenomen", zegt Charlotte Baarda, projectleider van het onderzoek.

Volgens Baarda gebruikt ongeveer de helft van de scholen in het basisonderwijs inmiddels zogenoemde adaptieve leersystemen. Bij dit soort systemen wordt de lesstof aangepast aan het gedrag van een leerling.

Zo zal een leerling die veel fouten maakt bij opdrachten in het vervolg makkelijkere oefenstof voorgelegd krijgen. Een leerling die aanzienlijk minder moeite heeft met dezelfde stof, krijgt moeilijkere vragen te beantwoorden.

Verkeerd advies

Veel scholen gebruiken programma's als Snappet of Gynzy. Een risico bij het gebruik van zo'n programma is dat het leersysteem lang niet altijd goed inschat wat het niveau is van de leerling. "Denk bijvoorbeeld aan een leerling met ADHD, dyslexie of autisme", zegt Baarda.

"De antwoorden die deze leerlingen geven op taal- en rekenopdrachten kunnen afwijken van de groep leerlingen waarop het leersysteem is getraind. Hierdoor kan het systeem deze leerlingen een lagere beoordeling geven, terwijl er een andere reden is waarom ze de oefeningen minder goed maken."

Ook verschillende andere toepassingen vergroten het risico op uitsluiting of ongelijke behandeling. Zo wordt op universiteiten en hogescholen gebruik gemaakt van anti-fraudesoftware. Baarda: "We weten dat in deze toepassingen een vooroordeel zit ingebouwd tegen studenten die zich uitdrukken in een tweede taal. Daarvan wordt eerder gedacht dat ze ChatGPT hebben gebruikt om te frauderen."

Verder lopen leerlingen met een migratieachtergrond en uit gezinnen met een laag inkomen een groter risico, aldus het onderzoek. Als systemen niet goed zijn getest, kunnen zij bestaande vooroordelen tegen deze groepen versterken en verspreiden. Dat kan weer leiden tot discriminatie en kansenongelijkheid.

De inzet van digitale leersystemen zou ook kunnen leiden tot kansenongelijkheid, omdat niet elke leerling evenveel toegang heeft tot dezelfde apparatuur, dure software en een snelle internetverbinding. Hierin bestaan volgens het College ook grote verschillen tussen scholen.

Het is zeker niet zo dat er alleen maar nadelen zitten aan het toegenomen gebruik van dit soort systemen. Zo kan het leiden tot meer inzicht in het leerproces van de leerling. Hierdoor kunnen leraren gerichter advies en begeleiding geven.

Ook kunnen de systemen veel administratief en repetitief werk uit handen van leraren nemen. "Het is vooral belangrijk dat de leraar regie houdt. Maar daar zijn docenten nu niet voldoende voor toegerust", zegt Baarda. "Onze zorg is ook dat het nu voor ouders en leerlingen vaak heel moeilijk is om te constateren of er iets fout gaat."

Afhankelijk van grote techbedrijven

Het College voor de Rechten van de Mens vindt dat scholen eisen moeten stellen aan softwareleveranciers op het gebied van gelijke behandeling, privacy, autonomie en transparantie. Een groot deel van de aangeboden software komt van grote techbedrijven zoals Apple, Google en Microsoft.

Volgens het College kan de invloed van deze bedrijven sturend zijn en scholen van hun producten afhankelijk maken. Dit terwijl scholen juist een vrije keuze moeten hebben om digitale middelen te kiezen die passen bij hun visie op goed onderwijs.

Daarbij is het volgens de organisatie ook belangrijk dat de adaptieve leersystemen uitgebreid worden getest op verschillende groepen leerlingen om de risico's op kansenongelijkheid te voorkomen. Dat gebeurt nu nog nauwelijks.

Verder ziet het instituut een rol voor de overheid om scholen hierbij te helpen. Zo kan het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap meer onderzoek naar de effecten van digitale systemen mogelijk maken. Ook zou het ministerie meer voorlichting kunnen geven over de risico's aan schoolbesturen, docenten, ouders en leerlingen.

Er komt een tweede vaccin tegen het blauwtongvirus. Halverwege juni kunnen er waarschijnlijk 1,3 miljoen doses geleverd worden, meldt demissionair landbouwminister Piet Adema.

Het nieuwe vaccin is afkomstig van farmaceut Boehringer Ingelheim. Adema heeft het middel goedgekeurd na een positief advies van het Bureau Diergeneesmiddelen van het agentschap College ter Beoordeling van Geneesmiddelen en de Commissie toelating diergeneesmiddelen.

De demissionair minister zegt dat de komst van een tweede vaccin "nog meer zekerheid" geeft aan veehouders dat ze op korte termijn hun dieren kunnen vaccineren. "Dit geeft hoop dat de houders na een vreselijke periode een rustige zomer tegemoet kunnen gaan."

In april werd een eerste vaccin tegen blauwtong goedgekeurd. Daarmee zijn al schapen gevaccineerd. Blauwtong dook vorig najaar, na zo'n 15 jaar, weer op in Nederland. Kleine muggen dragen het virus over op koeien, schapen en geiten. Die krijgen last van koorts, stijve poten, een opgezwollen tong en ontstekingen aan de hoeven. Vorig jaar gingen 40.000 schapen dood door blauwtong.

Deze boer schoot afgelopen najaar vol toen hij tijdens een bezoek van de koning en minister Adema over zijn situatie vertelde. Hij verloor tientallen schapen aan blauwtong:

Het aantal mensen dat is omgekomen bij de instorting van een flatgebouw in de Russische stad Belgorod is opgelopen tot dertien. Volgens Rusland is het gebouw dat tien verdiepingen telde ingestort door een Oekraïense aanval gisteren. Zeker twintig mensen raakten volgens de autoriteiten gewond.

De hele dag is er gezocht naar overlevenden. Terwijl de reddingswerkers aan het werk waren ging meerdere keren het luchtalarm af.

Tot nu toe zijn dertien lichamen geborgen, zegt de Russische reddingsdienst. Het ministerie van Defensie in Moskou laat weten dat het gebouw werd geraakt door een Oekraïense raket die door het Russische luchtafweergeschut uit de lucht werd gehaald. De brokstukken daarvan zouden de flat hebben geraakt, waardoor het gebouw deels instortte.

In een video die online wordt gedeeld is te zien hoe een deel van het gebouw na een explosie gelijk instort:

Een woordvoerder van het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken heeft het over "een gerichte aanval op burgers die het criminele karakter van Oekraïne en zijn bondgenoten bewijst". Volgens de gouverneur werd de regio Belgorod in de nacht van zaterdag op zondag "massaal beschoten" door de Oekraïense strijdkrachten.

De Netflix-serie Top Boy is gisteravond in de prijzen gevallen tijdens de Britse Bafta TV Awards voor de beste tv-prijzen. De ook in Nederland populaire serie over een groep drugsdealers in Londen won een prijs in de categorie drama. Ook won actrice Jasmine Jobson voor haar rol van Jaq in Top Boy. Ze kreeg een prijs voor de beste actrice in een ondersteunende rol.

De actrice vertelde het publiek dat ze "overweldigd" was door de winst. "Ik was een normaal meisje uit West-Londen dat gewoon probeerde het beter voor mezelf te doen en alleen maar het beste wenste en hoopte." Waarna ze later toevoegde: "Dus Top Boy heeft mijn leven veranderd."

Verder won de BBC-misdaadserie Happy Valley meerdere prijzen. Sarah Lancashire die in de serie een agent speelt werd bekroond tot beste actrice. De serie won ook een Bafta voor het 'meest memorabele moment in een aflevering', de enige prijs waar het publiek een stem voor kon uitbrengen.

Het gaat om dit fragment:

De Britse prins William heeft onverwacht zijn opwachting gemaakt bij de uitreiking van de Bafta Awards. De prins verscheen in een video om de Britse actrice Floella Benjamin te feliciteren met het winnen van de zogeheten 'Fellowship Award', de meest prestigieuze prijs in de Britse televisiewereld. Benjamin ontving de prijs voor haar gehele oeuvre, waaronder de kinderseries Play School en Play Away.

"In een carrière van meer dan vijf decennia, raakte zij de levens van miljoenen mensen", zei William in de video.

Studenten uit China en Hongkong die in het buitenland studeren krijgen daar ook te maken met intimidatie, en worden lastiggevallen en in de gaten gehouden. De Chinese autoriteiten proberen te voorkomen dat deze studenten zich bezighouden met 'gevoelige' of politieke onderwerpen in het buitenland, staat in een nieuw rapport dat Amnesty International vandaag uitbrengt.

Zo beschrijven Chinese studenten die de mensenrechtenorganisatie heeft gesproken hoe ze werden gefotografeerd bij demonstraties in de steden waar ze wonen. Ook vertelden ze dat hun families in China door de politie zijn bedreigd vanwege hun activisme in het buitenland. Er wordt dan gedreigd met het afnemen van hun paspoort of het stopzetten van het pensioen.

Joyce Man, beleidsmedewerker China voor Amnesty, zei in het NOS Radio 1 Journaal dat ook op andere manieren druk wordt uitgeoefend op de studenten. "We horen ook vaak dat ze berichtjes krijgen op social media die veel in China worden gebruikt. Ook krijgen ze vreemde telefoontjes uit het buitenland, bijvoorbeeld uit India. Dat zijn telefoontjes waarbij je niemand hoort aan de andere kant van de lijn."

Vader benaderd

Een Chinese student die in het buitenland studeert vertelde dat ze meedeed aan een herdenking voor het neerslaan van de Chinese studentenopstand op het Tiananmen-plein in Peking in 1989. Binnen een paar uur hoorde ze van haar vader in China dat de veiligheidsdienst contact met hem had opgenomen.

Volgens Man zijn het juist die demonstraties uit het verleden waar China moeite mee heeft. "Dat is een groot taboe in China. Zelfs als je daar online iets over plaatst, word je meteen gecensureerd. Als je kritiek hebt op China, dan is dat aanleiding voor intimidatie."

De veiligheidsdienst vertelde de vader dat hij zijn dochter die in het buitenland studeert moest opvoeden zodat ze geen bijeenkomsten bijwoont die "de reputatie van China in de wereld kunnen schaden". De studente zei dat ze geschokt was door de snelheid waarmee de Chinese autoriteiten haar als deelnemer hadden geïdentificeerd en haar vader hadden gevonden.

'Meer bescherming nodig'

Het rapport van Amnesty International is naar eigen zeggen het breedste onderzoek tot nu toe naar de Chinese repressie bij buitenlandse universiteiten. Amnesty hield diepte-interviews met 32 Chinese studenten die aan universiteiten in acht verschillende landen studeerden waaronder Nederland. Een derde van hen zei geïntimideerd te zijn door de Chinese overheid.

Volgens Amnesty is het belangrijk dat buitenlandse universiteiten de Chinese intimidatie serieus nemen. "Universiteiten kunnen in eerste instantie kennis opbouwen over dit fenomeen. Wat dit doet met studenten, daar hebben de universiteit weinig weet van. Daarnaast is het belangrijk dat docenten weten hoe ze er mee om moeten gaan en dat er een meldpunt komt waar studenten melding kunnen doen."

Naar schatting studeren zo'n 900.000 Chinese studenten in het buitenland. Amnesty International roept de regeringen van de gastlanden en universiteiten op meer te doen om de rechten te beschermen van studenten die dreiging ervaren van de Chinese overheid.